Прејди на содржината

Азербејџан

Уреди врски
Од Википедија — слободната енциклопедија
(Пренасочено од Република Азербејџан)
Република Азербејџан
Azərbaycan Respublikası  (азербејџански)
Три подеднакво големини хоризонтални линии на сина, црвена и зелена боја, со бела полумесечина и осум-кратка ѕвезда во центарот
Знаме Национален грб
Химна: 
Местоположба на Азербејџан (зелено) и Арцах[lower-alpha 1] (светлозелено).
Местоположба на Азербејџан (зелено) и Арцах[lower-alpha 1] (светлозелено).
Местоположба на Азербејџан (зелено) и Арцах[lower-alpha 1] (светлозелено).
Главен град
(и најголем)		Баку
Службен јазик азербејџански
Етнички малцински јазици аварски, будухски, ерменски (само во Нагорно-Карабах), грузиски, јудеотатски, хиналушки, курдски, итн.
Народности (2009[1])
Демоним Азербејџан
Уредување Унитарна полупретседателска[2] република под авторитаристички режим[3]
 •  Претседател Илхам Алиев
 •  Заменик-претседател Мехрибан Алијева
 •  Премиер Новруз Мамадов
Законодавство Национално собрание
Историја
 •  Демократска Република 28 мај 1918 
 •  Советска Социјалистичка Република 28 април 1920 
 •  Независност од Советскиот Сојуз
  • 30 август 1991 (декларација)
  • 18 октомври 1991 (независност)
  • 25 декември 1991 (целосно)
 
 •  Полно членство во ЗНД 21 декември 1991 
 •  Прифатена од ООН 2 март 1992 
 •  Усвојување на Уставот 12 ноември 1995 
Површина
 •  Вкупна 86.600 км2 (111th)
 •  Вода (%) 1.6
Население
 •  проценка за 2019 г. 10,000,000[4] (91-ва)
 •  Густина 115 жит/км2 (99-ва)
БДП (ПКМ) проценка за 2018 г.
 •  Вкупен $178.470 милијарди [5] (73-та)
 •  По жител $17,954[5] (75th)
БДП (номинален) проценка за 2018 г.
 •  Вкупно $45.592 милијарди [5] (88-ма)
 •  По жител $4,586[5] (106th)
Џиниев коеф. (2005)16.6[6]
низок
ИЧР (2017)▬ 0.757[7]
висок · 80-та
Валута манат (₼) (AZN)
Часовен појас AZT (UTC+04:00)
Се вози на десно
НДД .az
Повик. бр. +994

Азербејџан (азербејџански: Azərbaycan), или официјално Република Азербејџан (азербејџански: Azərbaycan Respublikası) — земја во регионот на Јужен Кавказ во Евроазија на раскрсница помеѓу Источна Европа и Западна Азија[8] Земјата е опколена од Каспиското Море на исток, и граничи со Русија на север, Грузија на северозапад, Ерменија на запад и Иран на југ. Ексклавата Нагорно-Карабах е опколена од Ерменија на север и исток, Иран на југ и запад, и има граница со должина од 11 километри со Турција на северозапад.

Азербејџанската Демократска Република ја прогласила својата независност во 1918 година и станала прва секуларна демократска муслиманска држава. Во 1920 година, земјата била инкорпорирана во Советскиот Сојуз како Азербејџанска Советска Социјалистичка Република[9][10]. Современата Република Азербејџан ја прогласила својата независност на 30 август 1991 година[11], непосредно пред распаѓањето на СССР истата година. Во септември 1991 година, ерменското мнозинство од спорниот регион на Нагорно-Карабах се отцепило и ја формирало Република Арцах[12]. Регионот и седум соседни области надвор од неа станале де факто независни со крајот на Нагорнокарабашката војна во 1994 година. Овие региони се меѓународно признати како дел од Азербејџан за решавање на статусот на Нагорно-Карабах преку преговорите што ги олеснува ОБСЕ[13][14][15][16].

Азербејџан е унитарна полупретседателска република. Таа е една од шесте независни туркиски држави и активен член на Советот на туркофонски држави и заедницата ТУРКСОЈ. Азербејџан има дипломатски односи со 158 земји и има членство во 38 меѓународни организации[17], меѓу кои и Обединетите Нации (од 1992 година), Советот на Европа, Движењето на неврзаните, ОБСЕ и Партнерството за мир (ПзМ). Тој е еден од основачите на ГУАМ, Заедницата на независни држави (ЗНД)[18] и Организацијата за забрана на хемиско оружје. Азербејџан, исто така, има статус на набљудувач во Светската трговска организација[17][19].

Иако повеќе од 89% од населението се шиитски муслимани[20], уставот на Азербејџан не познава официјална религија и сите главни политички сили во земјата се секуларни. Азербејџан има високо ниво на човечки развој кој е рангиран на исто ниво со повеќето земји од Источна Европа[21]. Азербејџан има висока стапка на економски развој[22] и писменост[23], како и ниска стапка на невработеност[24]. Сепак, владејачката партија, партијата Нов Азербејџан, била обвинета за авторитаризам и кршење на човековите права[25].

Потекло на поимот

[уреди | уреди извор]
Азербејџан и поголемите градови

Според современата етимологија, терминот Азербејџан произлегува од терминот Атропати[26][27], персиски[28][29][30]сатрап во времето на Ахеменидското Царство, кој подоцна бил вратен како сатрап на Медијците во времето на Александар Велики[31][32]. Оригиналната етимологија на ова име се смета дека има свои корени во некогаш доминантниот зороастризам. Во Авеста („Химна на ангелите чувари“), се споменува âterepâtahe ashaonô fravashîm ýazamaide, кое буквално се преведува како „ние му се поклонуваме на Фраваши од Атропатена“. Името „атропати“ самата е грчка транслитерација. Грчкото име го споменале Диодор и Страбон. Во текот на милениумот, името се развило во Атурапакан, потоа во Адабарбадхаган, Ахарбајаган, Асарбадјан и денешен Азербејџан.

Името Азербејџан првпат било усвоено за областа на денешна Република Азербејџан од страна на владата на Мусават во 1918 година[33], по распадот на Руското Царство, кога била формирана независна демократска република. Дотогаш, мето било користено исклучиво за да се идентификува соседниот регион на современиот северозападен Иран[34][35][36][37], додека областа на Азербејџанската Демократска Република порано била наречена Аран и Ширван[38]. Врз основа на тоа, Иран протестирал против новоприфатеното име на земјата[39].

За време на советското владеење, земјата била исто така напишана на англиски јазик од руската транслитерација како Azerbaydzhan(руски: Азербайджа́н).[40]

Историја

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Историја на Азербејџан

Антички период

[уреди | уреди извор]
Петроглифи во Национален резерват „Гобустан“

Најраните докази за човечки населби на територијата на Азербејџан датираат од доцното камено време и се поврзани со културата Гобустан[41]. Културите од горниот палеолит и доцното бронзеното време се посведочени во пештерите Тагилар, Дамџили, Зар, Јатак-Јери и во некрополите во Лејла-тепе и Сарај-тепе.

Пронајдени се рани населби на Скитите во 9 век п.н.е.[42], иранските Медијци пак доминирале во областа на југ од Арас[32]. Медијците управувале со голема империја помеѓу 900-700 п.н.е., која била интегрирана во Ахеменидското Царство околу 550 п.н.е.[43] Областа била освоена од страна на Ахеменидското Царство по кое започнало да се шири зороастризмот[44]. Подоцна територијата станала дел од Македонското Царство на Александар Велики и неговиот наследник, Селевкидското Царство. Во овој период, зороастризмот се проширил на Кавказот и Атропатена. Кавказските Албанци, првобитните жители на североисточниот дел од Азербејџан, владееле во таа област од околу IV век п.н.е. и воспоставиле независно кралство.

Од сасанидски до сафавидски период

[уреди | уреди извор]
Момина кула и Ширваншаховски дворец во Стариот дел на Баку се вклучени во списокот на светско наследство на УНЕСКО.
Момина кула
Ширваншаховски дворец

Сасанидското Царство ја претворила кавкаска Албанија во вазална држава во 252 година, додека кралот Урнар официјално го прифатил христијанството како државна религија во 4 век. И покрај сасанидското владеење, Албанија останала ентитет во регионот до 9 век, додека целосно не била вклучена во составот на Сасанидското Царство, и ја задржала својата монархија. И покрај тоа што бил еден од главните вазали на сасанискиот цар, албанскиот крал имал само привилегија на авторитетот, а сасанискиот марзан (воениот гувернер) ги држел повеќето граѓански, верски и воени авторитети.

Во првата половина на 7 век, кавкаска Албанија, како вазал на Сасанидското Царство, се нашла под номинална муслиманска власт поради муслиманското освојување на Персија. Омејадскиот калифат ги поразил Сасанидите и Византијците од Закавказот и ја претворил кавкаска Албанија во вазална држава по христијанскиот отпор предводен од кралот Џаншашир, кој бил потиснат во 667 година. Вакуумот на моќта што го оставил падот на Абасидскиот калифат бил исполнет со бројни локални династии како Салариди, Саџиди и Шедадиди. На почетокот на 11 век, територијата постепено била освоена од нападите на Огузите од Средна Азија. Првата од овие турски династии го основало Селџучкото Царство.

Пред-турското население кое живеело на територијата на современиот Азербејџан, зборувало неколку индиевропски и кавкаски јазици, меѓу кои ерменски[45][46][47][48][49] и ирански јазик, староазерски, кој бил постепено заменет со турски јазик, раниот претходник на азербејџанскиот јазик денес[50]. Некои јазичари исто така изјавиле дека Татиските дијалети на Ирански Азербејџан и Република Азербејџан, како оние што ги зборуваат татски, потекнуваат од староазерскиот[51][52].

Локалната династија Ширваншах станала вазална држава на Тимурското царство и му помогнала во неговата војна со владетелот на Златната Орда. По смртта на Тимур, се појавиле две независни и сопернички држави: Кара Којунлу и Ак Којунлу. Династијата Ширваншах се вратила, одржувајќи висок степен на автономија како локални владетели и вазали од 861, за многу векови. Во 1501 година, Сафавидите ја покориле династијата Ширваншах. Во текот на следниот век, Сафавидите го претвориле поранешното сунитско население во шиитски ислам[53][54][55], како што тоа го правеле и со населението во денешен Иран[56]. Сафавидите им дозволиле на Династијата Ширваншах да останат на власт, до 1538 година, кога шах Тахмап I (р. 1524-1576) целосно ги соборил и ја претворил областа во провинцијата. Суннските Отоманци кратко успеале да заземат делови од денешен Азербејџан како резултат на отоманско-сафавидската војна од 1578-1590 година; до почетокот на 17 век, тие биле соборени од Абас I (р. 1588-1629). Во пресрет на распаѓањето на Сафавидското Царство, Баку и неговата околина накусо биле окупирани од Русите како последица на Руско-персиската војна од 1722-1723 година. И покрај кратките застанувања, како што се овие од соседните соперници на Сафавидски Иран, територијата на денешен Азербејџан останала под иранско владеење од најраното доаѓање на Сафавидите до почетекот на XIX век.

Современа историја

[уреди | уреди извор]
Територијата на ханствата во 18-19 век

По крајот на Сафавидите, областа била управувана од иранската династија Аршариди. По смртта на Надер Шах (р. 1736-1747), во многу од неговите територии започнале големи нестабилности, а територијата била управувана од бројни ханови со различни форми на автономија[57][58][59][60][61]. Владетелите на овие ханства биле директно поврзани со владејачката династија на Иран и биле вазали на иранскиот шах[62]. Ханствата вршеле контрола над нивните работи преку меѓународните трговски патишта меѓу Средна Азија и Западот[63].

Потоа, подрачјето било под власта на иранските династии Занди и Каџари[64]. Од крајот на XVIII век, Руското Царство започнало да практикува поагресивен геополитички став кон своите соседи и соперници на југ, имено против Перија и Отоманското Царство[65]. Русија се обидела долготрајно да го освои регионот Кавказ, кој во најголем дел бил во рацете на Иран[66]. Во 1804 година, Русите го нападнале и го освоиле иранскиот град Ганџа, предизвикувајќи ја Руско-персиската војна од 1804-1813[67], во која Русија излегла како победник.

Опсада на Ганџа (1804)

По поразот, Персија била принудена да ги признае териториите на неколку ханства, а Грузија и Дагестан биле приклучени во составот на Руското Царство, според Договорот од Ѓулистан[68].

Областа на север од реката Арас, меѓу која територија лежи современата Република Азербејџан, била иранска територија додека не била окупирана од Русија во 19 век[9][69][70][71][72][73]. Околу една деценија подоцна, спротивно на договорот со Ѓулистан, Русите го нападнале персиското Ереванско ханство[74][75], по кое започнала последователната Руско-персиската војна од 1826-1828. Како резултат на Договорот од Туркменхај, Каџарите го принудиле Иран да го отстапи суверенитетот над Ереванското ханство, Нахчиванското ханство и остатокот од Талишкото ханство, кое ги опфаќало последните делови од територијата на современата азербејџанска република. По вградувањето на сите кавкаски територии од Иран во Русија, новата граница меѓу двете биле поставени на реката Арас, која по крајот на Советскиот Сојуз, подоцна станала дел од границата меѓу Иран и Азербејџан.

Иран бил принуден да ги отстапи своите кавкаски територии во Русија во 19 век, што на тој начин ја вклучил територијата на денешна Азербејџанска Република, а како резултат на тоа, азербејџанската етничка група денес е разделена на два дела: Иран и Азербејџан[76]. Сепак, бројот на етнички Азери во Иран е далеку поголем од оние во соседниот Азербејџан.

По распадот на Руското Царство за време на Првата светска војна, била прогласена краткотрајна Закавкаска демократска федеративна република, која се состоела од денешните републики на Азербејџан, Грузија и Ерменија.

Потоа следувале масакрите во т.н. Мартовски денови[77][78] што се случиле помеѓу 30 март и 2 април 1918 година во градот Баку и соседните области од Руското Царство[79]. Кога република била распуштена во мај 1918 година, водечката партија Мусават прогласила независност како Азербејџанска Демократска Република (АДР), прифаќајќи го името Азербејџан за новата република и име кое пред прогласувањето на АДР било единствено употребено за соседниот северозападен регион на денешен Иран[34][35][36] АДР станала првата модерна парламентарна република во муслиманскиот свет[9][80][81]. Меѓу важните достигнувања на Парламентот било продолжувањето на правото на глас на жените, со што Азербејџан станал првата муслиманска нација која им дала на жените еднакви политички права со мажите[80]. Друго значајно остварување на АДР било основањето на државен универзитет, кој бил првиот универзитет со современ тип основан на муслиманскиот исток[80].

Мапа презентирана од делегацијата на Азербејџан на Париската мировна конференција во 1919 година

До март 1920 година, станало очигледно дека Советската Русија ќе го нападне Баку. Владимир Ленин изјавил дека инвазијата била оправдана бидејќи Советската Русија не можела да преживее без нафтата на Баку[82][83]. Така независноста на земјата траела само 23 месеци додека не била нападната од 11-тата Советската Црвена армија, формирајќи Азербејџанска ССР на 28 април 1920 година. Иако поголемиот дел од новоформираната азербејџанска армија била ангажирана да го уништи ерменскиот револт кој штотуку се распаднал во Карабах, Азербејџанците брзо или лесно не ја предале својата кратка независност од 1918-20 година. Уште повеќе од 20.000 азербејџански војници загинале во отпорот против советската инвазија[84].

На 13 октомври 1921 година, советските републики на Русија, Ерменија, Азербејџан и Грузија потпишале договор со Турција познат како договор. Претходно независната Република Арас, исто така, станала Нахичеванска Автономна Советска Социјалистичка Република во рамките на Азербејџанска ССР со договорот од Карс. Од друга страна, на Ерменија и бил доделен регионот Сјуник и Турција се согласила да го врати Ѓумри.

За време на Втората светска војна, Азербејџан одиграл клучна улога во стратегиската енергетска политика на Советскиот Сојуз, при што 80 отсто од нафтата на Советскиот Сојуз на Источниот фронт била снабдена од Баку. Со Уредбата на Врховниот Совет на СССР во февруари 1942 година, посветеноста на повеќе од 500 работници и вработените во нафтената индустрија на Азербејџан им биле доделени медали. Операцијата Еделвајс извршена од страна на германскиот Вермахт била насочена кон Баку поради својата важност како енергетски (нафтен) снабдувач на СССР[9]. Една петтина од сите Азербејџанци се бореле во Втората светска војна од 1941 до 1945 година или околу 681.000 луѓе со над 100.000 жени, додека вкупното население во Азербејџан било 3,4 милиони во тоа време[85]. Околу 250.000 луѓе од Азербејџан биле убиени на фронтот. Повеќе од 130 Азербејџанци биле прогласени за Херои на Советскиот Сојуз. Азербејџанскиот мајор Хази Асланов двапати бил награден како Херој на Советскиот Сојуз[86].

Независност

[уреди | уреди извор]
Црвената армија за време на т.н. Црн Јануари во 1990 година

Следејќи ја политиката на Гласност, иницирана од Михаил Горбачов, граѓанските немири и етничките расправии се зголемиле во различни региони на Советскиот Сојуз, вклучувајќи го и Нагорно-Карабах[87], автономен регион на Азербејџанска ССР. Пречките во Азербејџан, како одговор на незаинтересираноста на Москва кон веќе вжештениот конфликт, резултирале со повици за независност и отцепување, што кулминирало со настаните од т.н. Црн Јануари во Баку[88]. Подоцна во 1990 година, Врховниот совет на Азербејџанска ССР ги отфрлил зборовите „советски социјалистички“ од името на земјата, ја усвоил „Декларацијата за суверенитет на Азербејџанската Република“ и го вратил знамето на Азербејџанската Демократска Република како државно знаме[89]. Како последица на неуспешниот државен удар кој се случил во август во Москва, на 18 октомври 1991 година, Врховниот совет на Азербејџан ја усвоил Декларацијата за независност, која била потврдена од референдумот на национално ниво во декември 1991 година, додека Советскиот Сојуз официјално престанал да постои на 26 декември 1991 година[89]. Земјата денес го слави Денот на независноста на 18 октомври[90].

Раните години на независноста биле засенети од војната на Нагорно-Карабах со етничкото ерменско мнозинство од Нагорно Карабах поддржано од Ерменија[91]. До крајот на непријателствата во 1994 година, Ерменците контролирале до 20% од азербејџанската територија, вклучувајќи го и самиот Нагорно-Карабах[92][93]. За време на војната биле извршени многу злосторства, вклучително и масакрите во неколку населени места[94][95]. Освен тоа, околу 30.000 луѓе биле убиени и повеќе од еден милион луѓе раселени[96]. Четири резолуции на Советот за безбедност на ОН (822, 853, 874 и 884) побарале „повлекување на сите ерменски сили од сите окупирани територии на Азербејџан“[97]. Многу Руси и Ерменци заминале од Азербејџан во текот на 1990-тите[98]. Според пописот од 1970 година, во Азербејџан имало 510.000 етнички Руси и 484.000 Ерменци[99].

Тековна воена ситуација во сепаратистичкиот Нагорно-Карабах

Во 1993 година, демократски избраниот претседател Абулфаз Елчибеј бил симнат од воените бунтовници предводени од полковникот Сурат Хусеинов, што резултирало со зголемување на власта на поранешниот водач на Советски Азербејџан, Хејдар Алијев[100]. Во 1994 година, Сурат Хусеинов, дотогаш премиер, се обидел да направи уште еден воен удар против Алијев, но бил уапсен и обвинет за предавство[101]. Една година подоцна, во 1995 година, против Алијев имало уште еден обид за државен удар, овојпат од командантот на специјалната единица ОМОН, Ровшан Џавадов. Успехот бил спречен, што резултирало со убивање на Џавадов и распуштање на единиците на ОМОН во Азербејџан[102][103]. Во исто време, во земјата владеела неконтролирана корупција во владината бирократија[104]. Во октомври 1998 година, Алијев бил повторно избран за втор мандат. И покрај многу подобрената економија, особено со експлоатацијата на нафтеното поле Азери — Чираг — Ѓунешли и гасоводот Шах Дениз, претседателството на Алијев било критикувано поради сомневање за изборни измами и корупција[105].

Илхам Алијев, синот на Хајдар, станал Претседател на Азербејџан, кога неговиот татко починал во 2003 година. Тој бил реизбран на трет мандат како претседател во октомври 2013[106].

Географија и клима

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Географија на Азербејџан
Клима во Азербејџан.[107]

Географски, Азербејџан се наоѓа во регионот на Јужен Кавказ во Евроазија, кој се протега низ Западна Азија и Источна Европа. Се наоѓа помеѓу 38° и 42° С, со должина 44° и 51° Е. Вкупната должина на границите е 2,648 километри, од кои 1.007 километри се со Ерменија, 756 километри со Иран, 480 километри со Грузија, 390 километри со Русија и 15 километри со Турција[108]. Брегот се протега на 800 км, а должината на најширокиот дел на азербејџанскиот дел од Каспиското Море изнесува 456 км. Територијата на Азербејџан се протега на 400 км од север кон југ и 500 км од запад кон исток.

Во Азербејџан доминираат три територијални одлики: Каспиското Море, чие крајбрежје претставува природна граница на исток, Голем Кавказ се протега на север, и широките рамнини во центарот на земјата. Постојат и три планински масиви, Голем и Мал Кавказ, и Талишските Планини, кои заедно покриваат околу 40% од земјата[109]. Највисокиот врв на Азербејџан е планината Базардузу (4.466 м), додека најниската точка лежи во Каспиското Море (-28 м). Речиси половина од сите калливи вулкани на земјата се концентрирани во Азербејџан, овие вулкани биле исто така номинирани за Седум светски чуда на природата[110].

Главните извори на вода се површинските. Сепак, само 24 од 8.350 реки се во должина поголема од 100 километри[109]. Сите реки се влеваат во Каспиското Море на источниот дел на земјата. Најголемото езеро е Сарису (67 км2), а најдолгата река е Кура (1.515 км), која е прекугранична со Ерменија. Азербејџанските четири главни острови во Каспиското Море имаат комбинирана површина од над триесет квадратни километри.

Од независноста на Азербејџан во 1991 година, азербејџанската влада презела мерки за зачувување на животната средина на Азербејџан. Националната заштита на животната средина се забрзала по 2001 година, кога државниот буџет се зголемил поради нови приходи обезбедени од нафтоводот Баку-Тбилиси-Чејхан. За четири години заштитените подрачја двојно се зголемиле и денес сочинуваат 8 отсто од територијата на земјата. Од 2001 година владата воспоставила седум големи резерви и речиси двојно го зголемила буџетот наменет за заштита на животната средина[111].

Пејзаж

[уреди | уреди извор]
Планината Базардузу е највисока планина во Азербјџан.
Поглед кон Киналуг

Азербејџан е дом на широк спектар на пејзажи. Повеќе од половина од копнената маса на Азербејџан се состои од планински гребени, сртови и висорамнини кои се искачуваат до нив од 400-1000 метри (вклучувајќи ги Средните и Долните низини), на некои места (Талис) до 100-120 метри, а други од 0-50 метри и до (Кобустан, Абшерон). Остатокот од теренот на Азербејџан се состои од рамнини и низини. Хипсометриските ознаки во регионот на Кавказот варираат од околу -28 метри на крајбрежјето на Каспиското Море до 4.466 метри (врвот Базардузу)[112].

Формирањето на климата во Азербејџан е под влијание особено од ладни арктички воздушни маси на скандинавски антициклон, умерени воздушни маси на сибирски антициклон и централноазиски антициклон[113]. Различниот пејзаж на Азербејџан влијае на начинот на кој воздушните маси влегуваат во земјата[113]. Големи Кавказ ја штити земјата од директни влијанија на ладни воздушни маси кои доаѓаат од север. Тоа води кон формирање суптропска клима на повеќето подножја и рамнини на земјата. Во меѓувреме, рамнините и подножјето се одликуваат со високи стапки на сончевото зрачење.

9 од 11 постоечки климатски зони се присутни во Азербејџан[114]. И апсолутната минимална температура (-33 °C или -27,4 °F) и апсолутната максимална температура (46 °C или 114,8 °F) биле забележани во Џулфа и Ордубад. Максималните годишни врнежи паѓаат во Ланкаран (1.600 до 1.800 мм) и минимум во Апшерон (200 до 350 мм)[114].

Реките и езерата се главниот дел од водените системи на Азербејџан, и тие биле формирани во долга геолошка временска рамка и значително се менувале во тој период. Ова особено се потврдува со остатоците од древни реки пронајдени низ целата земја. Водните системи на земјата постојано се менуваат под влијание на природните сили и човечките воведени индустриски активности. Вештачки реки (канали) и езерца се дел од системите за вода. Во однос на снабдувањето со вода, Азербејџан е под просекот во светот со околу 100.000 кубни метри годишно на вода по квадратен километар. Сите големи резервоари за вода се изградени на Кура. Хидрографијата на Азербејџан во основа спаѓа во басенот на Каспиското Море.

Во Азербејџан има 8.350 реки со различни должини. Само 24 реки се над 100 километри долги[115]. Кура и Арас се главните реки во Азербејџан, тие поминуваат низ истоимената низината. Реките кои директно влегуваат во Каспиското Море, потекнуваат главно од североисточнната падина на Голем Кавказ и Талишките Планини.

Биоразновидност

[уреди | уреди извор]
Карабахски коњ, национално животно на земјата.

Првите извештаи за богатството и разновидноста на животинскиот свет во Азербејџан можат да се најдат во патните белешки на патници од Источна Европа. Животински резби на архитектонски споменици, антички карпи и камења преживеале до денешни времиња. Првите информации за флората и фауната на Азербејџан биле собрани за време на посетите на Азербејџан во 17 век[109]

Постојат 106 видови цицачи, 97 видови риби, 363 видови птици, 10 видови водоземци и 52 видови влекачи, кои се евидентирани и класифицирани во Азербејџан [109]. Националното животно на Азербејџан е Карабахскиот коњ, планинско-степски тркач и ендемски во Азербејџан. Карабахскиот коњ има репутација поради неговиот добар темперамент, брзина, елеганција и интелигенција. Тој е една од најстарите раси, со потекло што датира од античкиот свет. Сепак, денес коњот е загрозен вид[116].

Флората на Азербејџан се состои од повеќе од 4.500 видови растенија. Поради единствената клима во Азербејџан, флората е многу побогата во бројот на видови од флората на другите републики на Јужен Кавказ[117]. Околу 67 отсто од видовите што растат во целиот Кавказ можат да се најдат во Азербејџан.

Политички систем

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Политика на Азербејџан
Илхам Алијев, Претседател на земјата од 2003 година.

Структурните реформи на политичкиот систем во Азербејџан било завршено со усвојувањето на новиот Устав на 12 ноември 1995 година. Според член 23 од Уставот, државни симболи на Република Азербејџан се знамето, грбот и химната. Државната власт во Азербејџан е ограничена само со закон за внатрешни прашања и за меѓународните односи дополнително се ограничени со одредбите на меѓународните договори.

Владата на Азербејџан е врз основа на поделба на законодавната, извршната и судската власт. Законодавната власт се одржува единствено од страна на Националното собрание и на Врховното национално собрание на Нахичеван. Парламентарните избори се одржуваат на секои пет години, на првата недела од ноември. Точноста на резултатите од изборите е проверено и потврдено од страна на Уставниот суд. Законите донесени од страна на Народното собрание, освен ако не е назначено поинаку, одат во сила на денот на нивното објавување. Извршната власт е во рацете на претседателот, кој е избран за 5-годишен мандат на непосредни избори. Претседателот е овластен да формира кабинет, инфериорниот извршен орган, потчинет на него. Кабинетот на Азербејџан се состои првенствено од премиерот, неговите заменици и министри. Претседателот нема право да го распушти Националното Собрание, но тој има право да стави вето на нејзините одлуки. Судската власт е носител на Уставниот суд, Врховниот суд и на Економскиот суд.

Извршната власт ја држи претседателот, кој се избира за седумгодишен мандат со директни избори и премиерот. Претседателот е овластен да формира Кабинет, колективно извршно тело, одговорно за претседателот и за националното собрание. Кабинетот на Азербејџан се состои првенствено од премиерот, неговите заменици и министри. Претседателот нема право да го распушти Националното собрание, туку има право да стави вето на неговите одлуки. За да се надмине претседателското вето, парламентот мора да има мнозинство од 95 гласови. Судската власт е доделена на Уставниот суд, Врховниот суд и Стопанскиот суд. Претседателот ги номинира судиите во овие судови. Извештајот на Европската комисија за ефикасност на правдата (CEPEJ) се однесува на азербејџанскиот правен модел за избор на нови судии како најдобра практика, како одраз на посебните одлики и текот на развојот кон обезбедување независност и квалитет на судството во нова демократија[118][119].

Системот на владеење на Азербејџан номинално може да се нарече двостепен. Највисокото или највисокото ниво на владата е извршната власт на чело со претседателот. Претседателот го назначува Кабинетот на министри и други високи функционери. Локалната извршна власт е само продолжување на извршната власт. Правниот статус на локалната државна администрација во Азербејџан е одреден со одредбата за локална извршна власт, усвоена на 16 јуни 1999 година. Во јуни 2012 година, Претседателот ја одобрил новата Регулатива со која им биле доделени дополнителни овластувања на локалните извршни власти, зајакнување на нивната доминантна позиција во локалните работи на Азербејџан[120]. Поглавјето 9 од Уставот ги опфаќа главните прашања на локалната самоуправа, како што се правниот статус на општините, видовите на тела на локалната самоуправа, нивните основни овластувања и односи со други официјални лица. Другите номинални нивоа на управување се општините, а членовите на општините се избираат на општински избори на секои пет години. Во моментов има 1.607 општини низ целата земја. Законот за локални избори и Законот за статусот на општините биле први кои биле усвоени во областа на локалната самоуправа (2 јули 1999 година). Законот за општинска услуга ги регулира активностите на вработените во општината, нивните права, должности, услови за работа и социјални бенефиции и ја нагласува структурата на извршниот апарат и организацијата на општинската услуга. Законот за статусот на општините ја регулира улогата и структурата на органите на општината и ги истакнува државните гаранции за законска и финансиска автономија. Законот посветува особено внимание на усвојувањето и извршувањето на општинските програми кои се однесуваат на социјалната заштита, социјалниот и економскиот развој и локалната средина.

Советот за безбедност е советодавно тело под претседател и го организира според Уставот. Формирана е на 10 април 1997 година. Административниот оддел не е дел од канцеларијата на претседателот, туку ги управува финансиските, техничките и паричните активности на претседателот и неговата канцеларија.

И покрај тоа што Азербејџан одржал неколку избори по враќањето на својата независност и има многу формални институции за демократија, земјата и понатаму е класифицирана како неслободна (на границата со делумно слободна) од страна на Фридом Хаус[121][122]. Во последниве години, голем број азербејџански новинари, блогери, адвокати и активисти за човекови права биле затворени поради нивната критика на претседателот Алијев и владините власти[123]. Резолуцијата усвоена од Европскиот парламент во септември 2015 година го опишал Азербејџан како земја која „претрпела најголем пад во демократското владеење во цела Евроазија во изминатите десет години“, истакнувајќи дека нејзиниот дијалог со земјата за човекови права „не направил никаков значителен напредок“[124]. На 17 март 2016 година, претседателот на Азербејџан потпишал декрет за амнестија на повеќе од десетина лица кои се сметале за политички затвореници од страна на некои невладини организации[125]. Овој декрет бил поздравен како позитивен чекор од Стејт Департментот на САД[126]. На 16 март 2017 година била потпишана уште една прошка за помилување, што довело до ослободување на дополнителни лица кои се сметале за политички затвореници[127].

Азербејџан е остро критикуван поради поткуп на странски официјални претставници и дипломати, со цел да ги промовира своите принципи во странство и да ги легитимизира изборите дома, практика која се нарекува Кавијарска дипломатија[128][129][130][131]. Сепак, на 6 март 2017 година, Европскиот центар за стратешко разузнавање и безбедност (ЕСИЦЦ) објавил извештај под наслов „Ерменска врска“, во кој ги нападнал невладините организации за човекови права и истражувачки организации кои ги критикувале кршењата и корупцијата на човековите права во Азербејџан. ЕСИСЦ во тој извештај тврдел дека извештајот бил разработен од ЕСИ и имал за цел да создаде клима на сомневање врз основа на клевета за да формира мрежа на пратеници кои ќе се вклучат во политичка војна против Азербејџан и дека мрежата составена од европски премиери, ерменски функционери и некои невладини организации била финансирана од Фондацијата Сорос[132][133].

Надворешни односи

[уреди | уреди извор]
Претседателот Алијев со својот турски колега Реџеп Таип Ердоган, 31 октомври 2017

Краткотрајната Азербејџанска Демократска Република успеала да воспостави дипломатски односи со шест земји, испраќајќи дипломатски претставници во Германија и Финска[134]. Процесот на меѓународно признавање на независноста на Азербејџан од распадот на Советскиот Сојуз траел околу една година. Најновата земја која го признала Азербејџан била Бахреин, на 6 ноември 1996 година[135]. Целосните дипломатски односи, вклучувајќи меѓусебна размена на мисии, за првпат биле воспоставени со Турција, Пакистан, Соединетите Држави, Иран и Израел[136]. Азербејџан ставил посебен акцент на своите специјални односи со Турција[137][138].

Азербејџан има дипломатски односи со 158 земји досега и има членство во 38 меѓународни организации. Има статус на набљудувач во Движењето на неврзаните и Светската трговска организација и е дописник во Меѓународната унија за телекомуникации. На 9 мај 2006 година Азербејџан бил избран за член во новоформираниот Совет за човекови права од Генералното собрание на Обединетите нации. Мандатот започнал на 19 јуни 2006 година[139]. Азербејџан за првпат бил избран за непостојан член на Советот за безбедност на ОН во 2011 година со поддршка од 155 земји.

Илхам Алијев со рускиот претседател Владимир Путин, 2018 година

Приоритетите на надворешната политика на Азербејџан вклучуваат, пред сè, враќање на нејзиниот територијален интегритет; отстранување на последиците од окупацијата на Нагорно-Карабах и седум други азербејџански региони околу Нагорно-Карабах[140][141]; интеграција во европска и евроатланската структура; придонес кон меѓународната безбедност; соработка со меѓународни организации; регионалната соработка и билатералните односи; зајакнување на одбранбената способност; унапредување на безбедноста со средства од домашната политика; зајакнување на демократијата; зачувување на етничка и верска толеранција; научна, образовна и културна политика и зачувување на моралните вредности; економски и социјален развој; подобрување на внатрешната и граничната безбедност; и миграција, енергија и безбедносна политика за сообраќај[140].

Владата на Азербејџан, кон крајот на 2007 година, изјавила дека долготрајниот спор околу ерменско-окупираната територија на Нагорно-Карабах е скоро сигурна дека ќе предизвика нова војна ако таа остане нерешена. Владата е во процес на зголемување на својот воен буџет[142].

Азербејџан е активен член на меѓународни коалиции кои се борат против меѓународниот тероризам. Азербејџан бил една од првите земји што понудиле поддршка по нападите на 11 септември[143]. Земјата придонесува за мировните напори во Косово, во Авганистан и во Ирак. Азербејџан е активен член на програмата на НАТО за Партнерство за мир. Исто така, одржува добри односи со Европската Унија и потенцијално може да поднесе барање за членство[140].

Административна поделба

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Административна поделба на Азербејџан

Азербејџан е поделен на 10 економски региони; 66 реони и 77 градови, од кои 12 се под директен авторитет на републиката[144]. Покрај тоа, Азербејџан ја вклучува Автономната Република Нахичеван. Претседателот на Азербејџан ги назначува гувернерите на овие единици, додека владата на Нахчхиван е избрана и одобрена од парламентот на Автономната Република Нахичеван.


Економски регион Апшерон
Економски регион Аран
Даглиг-Ширван
Генџе
Куба-Хачмаз
Келбеџер-Лачин
Ленкеран
Нахчиван
Шеки-Закатала
Yukhari-Garabakh
Азербејџан е поделен на 10 економски региони.

Забелешка: Градовите под директен авторитет на републиката со коси букви.

Војска

[уреди | уреди извор]
Контингент од азербејџанската војска за време на Парадата на денот на победата во Москва, 9 мај 2015 година

Историјата на модерната азербејџанска армија датира одосновањето на Азербејџанска Демократска Република во 1918 година, кога на 26 јуни 1918 година била формирана Националната армија на новоформираната Азербејџанска Демократска Република[145][146]. Кога Азербејџан се здобил со независност по распадот на Советскиот Сојуз, вооружените сили на Република Азербејџан биле создадени според Законот за вооружените сили од 9 октомври 1991 година[147]. Првичниот датум на воспоставување на краткотрајна Национална армија се слави како Денот на Армијата (26 јуни)[148]. Од 2002 година, Азербејџан има 95.000 активни лица во своите вооружени сили. Исто така има и 17.000 паравоени сили[149]. Вооружените сили имаат три гранки: копнените сили, воздушните сили и морнарицата. Дополнително, вооружените сили опфаќаат неколку воени подгрупи кои можат да бидат вклучени во одбраната на државата кога е потребно. Тие се Внатрешните трупи на Министерството за внатрешни работи и Државната погранична служба, која ја вклучува и крајбрежната стража. Азербејџанската национална гарда е уште една паравоена сила. Таа работи како полунезависен субјект на Специјалната државна служба за заштита, агенција подредена на претседателот[150].

Азербејџан се придржува кон Договорот за конвенционални вооружени сили во Европа и ги потпишал сите главни меѓународни договори за оружје. Азербејџан тесно соработува со НАТО во програмите како Партнерството за мир и Акциониот план за поединечно партнерство. Азербејџан распоредил 151 војник од своите мировни сили во Ирак и уште 184 во Авганистан[151].

Буџетот за одбрана на Азербејџан за 2011 година бил 3,1 милијарда американски долари[152]. Покрај тоа, планирано е да се искористат 1,36 милијарди долари за потребите на одбранбената индустрија, со што вкупниот воен буџет ќе се зголеми на 4,6 милијарди[152][153]. Азербејџанскиот претседател Илхам Алијев на 26 јуни 2011 година изјавил дека трошоците за одбрана достигнале 3,3 милијарди долари таа година[154].

Одбранбениот буџет на Азербејџан за 2013 година изнесувал 3,7 милијарди долари[155][156].

Азербејџанската одбранбена индустрија произведува оружје, артилериски системи, тенкови, арсенали и ноктивизионни уреди, воздухопловни бомбардери, беспилотни летала, разни воени возила и воени авиони и хеликоптери[157][158][159][160].

Стопанство

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Економија на Азербејџан

По стекнувањето независност во 1991 година, Азербејџан станал членка на Меѓународниот монетарен фонд, Светската банка, Европската банка за обнова и развој, Исламската банка за развој и Азиската банка за развој[161]. Банкарскиот систем на Азербејџан се состои од Централната банка на Азербејџан, комерцијалните банки и небанкарските кредитни организации. Националната банка (сега Централна банка) е создадена во 1992 година врз основа на Азербејџанската државна штедилница, подружница на поранешната државна штедилница на СССР. Централната банка служи како централна банка на Азербејџан, овластена да издаде национална валута, азербејџанскиот манат и да врши надзор над сите комерцијални банки. Две големи комерцијални банки се UniBank и државната Меѓународна банка на Азербејџан.

Намалена со трошење и раст на побарувачката, стапката на инфлација во 2007 година во 1-виот квартал достигнала 16,6%[162]. Номиналните примања и месечните плати се зголемиле за 29% и 25%, соодветно, но зголемувањето на цените во неметалната индустрија ја поттикнала инфлацијата[162]. Азербејџан покажува некои знаци на таканаречената „Холандска болест“ поради нејзиниот брзорастечки енергетски сектор, кој предизвикува инфлација и го прави неевропскиот извоз поскап.

Во раните 2000-ти години, хронично високата инфлација била ставена под контрола. Ова довело до лансирање на нова валута, новиот азербејџански манат, на 1 јануари 2006 година, за да ги зацементира економските реформи и да ги избрише трагите на нестабилната економија[163][164].

Во 2008 година, Азербејџан бил определен како еден од првите 10 реформатори од Извештајот на Светската банка за Doing Business[165].

Азербејџан, исто така, е рангиран на 57 место во Извештајот за глобална конкурентност за 2010-2011 година, над другите земји од ЗНД[166]. До 2012 година, БДП на Азербејџан се зголемил за 20 пати од нивото од 1995 година[167].

Според извештајот на Светската банка за Doing Business 2019, Азербејџан ја подобрил својата позиција во леснотијата за водење бизнис од 57 на 25 место[168][169][170][171]. Како резултат на спроведувањето на рекорден број реформи кои воглавно вклучуваат институционални промени меѓу 10-те најдобри подобрувачи, да се олесни бизнисот во Азербејџан, како што се времето и трошоците за добивање на градежна дозвола значително биле намалени, процесот на поврзување на електричната мрежа бил рационализиран, како и процесот за подигање кредит[168].

Енергетика

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Енергетика на Азербејџан
Механичко извлекување на нафта во периферијата на Баку

Две третини од Азербејџан е богат со нафта и природен гас[172]. Историјата на нафтената индустрија на Азербејџан датира од античкиот период. Арапскиот историчар и патник Ахмед ел-Беларури дискутирал за економијата на полуостровот, особено спомнувајќи го неговото масло[173]. Во Азербејџан има многу гасоводи.

Во регионот на Мал Кавказ спаѓаат поголемиот дел од златото, среброто, железото, бакар, титан, хром, манган, кобалт, молибден, сложена руда и антимон. Во септември 1994 година, бил потпишан 30-годишен договор помеѓу Државната нафтена компанија на Азербејџанската Република и 13 нафтени компании, меѓу кои Amoco, BP, ExxonMobil, Lukoil и Equinor. Бидејќи западните нафтени компании можат да ги допрат длабоките водени нафтени површини недопрени од советската експлоатација, Азербејџан се смета за едно од најважните места во светот за истражување и развој на нафта[174]. Во меѓувреме, Државниот нафтен фонд на Азербејџан бил формиран како вонбуџетски фонд за да се обезбеди макроекономска стабилност, транспарентност во управувањето со приходите од нафтата и зачувување на ресурси за идните генерации.

Азеригас, под-компанија на SOCAR, има намера да обезбеди целосна гасификација на земјата до 2021 година[175]. Азербејџан е еден од спонзорите на коридорите за енергетски транспорт на Исток-Запад и Север-Југ. Железничката линија Баку-Тбилиси-Карс кој ќе го поврзе Каспискиот регион со Турција, се очекува да биде завршен во јули 2017 година. Трансанадолскиот гасовод за природен гас (ТАНАП) и Транс-јадранскиот гасовод (ТАП) ќе испорачува природен гас од азербејџанскиот Шах Дениз за Турција и Европа.

Земјоделство

[уреди | уреди извор]

Земјоделството во Азербејџан игра важна улога во економскиот развој на земјата. Примарните култури се одгледување или производство на грозје, памук, тутун, агруми и зеленчук. Првите три култури сочинуваат повеќе од половина од вкупното производство, а последните две заедно сочинуваат дополнителни 30%. Сточарството, млечните производи, виното и алкохолните пијалаци се исто така важни земјоделски производи[176].

Повеќето обработливо земјиште на Азербејџан, чиј вкупен износ бил над 1 милион хектари, се наводнува со повеќе од 40.000 километри канали и цевководи. Различната клима овозможува одгледување на широк спектар на култури, кои се движат од праски до бадеми и од ориз до памук. Во раните 1990-ти години, земјоделското производство зазимало околу 30 до 40% од нето материјалниот производ на Азербејџан, додека директно вработувал околу една третина од работната сила и обезбедувал егзистенција за околу половина од населението во земјата. Околу 1.200 државни и кооперативни фарми работат во Азербејџан, со малку фактичка разлика помеѓу правата и привилегиите на државните и кооперативните стопанства. Малите приватни градини, кои сочинуваат само мал дел од вкупното обработливо земјиште, придонесуваат до 20% од земјоделското производство и повеќе од половина од сточарското производство.

Министерството за земјоделство на Азербејџан ги води центрите за набавки распоредени низ целата земја за владино купување на најголемиот дел од тутунот, памукот, чајот, свилата и грозјето што се произведуваат. Министерството за производство на житарици и леб работи слични операции кои купуваат голем дел од производството на житарици. Останатите култури се продаваат во приватниот сектор[176][177].

Во извештајот на американското Министерство за труд за 2013 година во врска со условите за работа на Азербејџан, истражувањето покажало дека децата „се занимаваат со детски труд во земјоделството и уличната работа“[178]. Всушност, доказот за детски труд е забележан во земјоделскиот сектор колку што е се работи за производство на памук, чај и тутун. Во 2014 година, Бирото за меѓународни трудони работи издало список на стоки произведени од детски труд или принудна работа, а Азербејџан бил ставен на Списокот на земји што се занимаваат со детски труд кога станува збор за производство на памук[179].

Вкупната вредност на земјоделските производи со општи цени била проценета на 3290,4 милиони манати во периодот јануари-јули 2016 година. Производството во јануари-јули во земјоделската индустрија изнесувало 51% и 49%, во однос на сточарската индустрија и растителната индустрија, соодветно. Производството од сточарството и растителното производство се зголемило во однос на истиот период од претходната година. Сепак, вкупното производство од земјоделска индустрија е намалено за 6,3% во однос на претходната година.

Туризам

[уреди | уреди извор]
Шахдагски туристички комплекс во зима.

Туризмот е важен дел од економијата на Азербејџан. Земјата била добро познато туристичко место во 1980-тите. Сепак, падот на Советскиот Сојуз и Нагорнокарабашката војна во текот на 1990-тите, ја оштетиле туристичката индустрија и имиџот на Азербејџан како туристичко одредиште[180].

До 2000-тите години туристичката индустрија започнала да закрепнува, а земјата оттогаш доживеала висока стапка на раст на бројот на туристички посети и ноќевања[181]. Во последниве години, Азербејџан, исто така, станал популарно одредиште за туризмот за верски, спа и здравствени услуги[182]. Во текот на зимата, планинското одморалиште Шахдаг нуди скијање со најсовремени објекти.

Владата на Азербејџан го поставила развојот на Азербејџан како елитно туристичко одредиште како главен приоритет. Тоа е национална стратегија за да се направи туризмот главен, ако не и најголеми придонесувач за азербејџанската економија[183]. Овие активности се регулирани од Министерството за култура и туризам на Азербејџан. Постојат 63 земји кои имаат безвизен режим[184]. Е-виза[185] е за посета на странците од земјите што бараат виза во Република Азербејџан.

Според извештајот за конкурентност за патување и туризам 2015 на Светскиот економски форум, Азербејџан е на 84 место.[186].

Според извештајот на Светскиот совет за туризам, Азербејџан бил меѓу првите десет земји што покажувале најсилен раст во извозот на посетители помеѓу 2010 и 2016 година[187].

Сообраќај

[уреди | уреди извор]

Добрата местоположба на Азербејџан на крстосницата на главните меѓународни сообраќајни артерии, како што се Патот на свилата и Коридорот југ-север, ја нагласува стратешката важност на транспортниот сектор за економијата на земјата[188]. Транспортниот сектор во земјата вклучува патишта, железници, авијација и поморски транспорт.

Азербејџан е исто така важен економски центар во транспортот на суровини. Нафтоводот Баку-Тбилиси-Чејхан (БТК) станал оперативен во мај 2006 година и се протега на повеќе од 1.774 километри низ териториите на Азербејџан, Грузија и Турција. БТК е дизајниран да пренесува до 50 милиони тони сурова нафта годишно и пренесува нафта од нафтените полиња на Каспиското Море на глобалните пазари[189]. Нафтоводот Јужен Кавказ, кој исто така се протега низ територијата на Азербејџан, Грузија и Турција, станал оперативен на крајот од 2006 година и нуди дополнителен гас за европскиот пазар од гасот на Шах Дениз. Шах Дениз се очекува да произведува до 296 милијарди кубни метри природен гас годишно[190].

Во 2002 година, азербејџанската влада го основала Министерството за транспорт со широк спектар на политички и регулаторни функции. Истата година, земјата станала членка на Виенската конвенција за патен сообраќај[191]. Приоритетите ја надградуваат транспортната мрежа и ги подобруваат транспортните услуги со цел подобро да го олеснат развојот на другите сектори на економијата.

Изградбата на железничката пруга Карс-Тбилиси-Баку во 2012 година требало да го подобри транспортот меѓу Азија и Европа преку поврзување на железницата на Кина и Казахстан на исток со европскиот железнички систем на запад преку Турција. Во 2010 година, железниците со широки шини и електрифицираните железници се протегале за 2.918 километри и 1.278 км, соодветно. До 2010 година имало 35 аеродроми и еден хелидром.

Демографија

[уреди | уреди извор]
Население на Азербејџан

Од јануари 2019 година, 52,8% од вкупното население на Азербејџан од 9,981,457 е урбано, а останатите 47,2% се рурални. 50,1% од вкупното население е женско. Половиот однос во истата година изнесувал 0,99 мажи на една жена[192].

Стапката на пораст на населението во 2011 година изнесувала 0,85%, во споредба со 1,09% низ целиот свет[92]. Значаен фактор кој го ограничува растот на населението е високото ниво на миграција. Во 2011 година Азербејџан забележал миграција од -1,14 на 1.000 луѓе[92].

Азербејџанската дијаспора се наоѓа во 42 земји[193], а во Азербејџан има многу центри за етнички малцинства, меѓу кои и германско културно општество, словенскиот културен центар, азербејско-израелската заедница, курдскиот културен центар, азербејско-татарска заедница итн.[194]

 
Бр. Economic regions Нас. Бр. Economic regions Нас.
Баку
Баку
Сумгајит
Сумгајит 		1 Баку Апшерон 2,150,800 11 Хачмаз Губа-Хачмаз 64,800 Ганџа
Ганџа
Мингечевир
Мингечевир
2 Сумгајит Апшерон 325,200 12 Агдам Yukhari-Karabakh 59,800
3 Ганџа Ганџа-Казах 323,000 13 Џалилабад Lankaran 56,400
4 Мингечевир Аран 99,700 14 Ханкеди Јухари-Карабах 55,100
5 Ленкеран Ленкеран 85,300 15 Агџабеди Аран 46,900
6 Ширван Аран 80,900 16 Шамахи Даглиг-Ширван 43,700
7 Нахчиван Нахичеван 78,300 17 Физули Јухари-Карабах 42,000
8 Шамкир Ганџа-Казах 69,600 18 Салјан Аран 37.000
9 Шаки Шаки-Загатала 66,400 19 Барда Аран 38,600
10 Евлах Аран 66,300 20 Нефтечала Аран 38,200

Етнички групи

[уреди | уреди извор]
Ethnic composition (2009)[1]
Азери 91.60%
Лезгини 2.02%
Ерменци 1.35%
Руси 1.34%
Талиши 1.26%
останати 2.43%

Етнички групи во земјата се: 91.60% Азери, 2.02% Лезгини,1.35% Ерменци,1.34% Руси,1.26% Талиши, 0.56% Авари, 0.43% Турци, 0.29% Татари, 0.24% Украинци,итн.

Јазици

[уреди | уреди извор]

Службен јазик е азербејџанскиот, кој е турски јазик. Азербејџанскиот јазик го зборуваат околу 92% од населението како свој мајчин јазик[195]. Се зборува и руски и ерменски (само во Нагорно-Карабах), а секој од нив е мајчин јазик од околу 1,5% од населението[195]. Рускиот и англискиот јазик играат значајни улоги како втор или трет јазик на образованието и комуникацијата. Постојат уште десетина други јазици на малцинствата што се зборуваат во земјата[196], како ерменски, аварски, будухски, грузиски, јудеотатски, хиналушки, курдскиитн.

Религија

[уреди | уреди извор]
Верници во Азербејџан[197]
Муслимани
  
 97,4 %
Христијани
  
 1,1 %
Без религија
  
 1,0 %
Останати
  
 0,5 %
Биби Хејбат џамија во Баку. Џамијата е изградена над гробот на потомок на Мухамед.[198]

Околу 97% од населението се муслимани[199]. 85% од муслиманите се шиити и 15% се сунитски муслимани[200], и Република Азејберџан има втор највисок процент на шиитско население во светот[201]. Други вери се практикуваат од различни етнички групи во земјата. Според член 48 од Уставот, Азербејџан е секуларна држава и обезбедува верска слобода. Во анкетата на Галуп 2006-2008 година, само 21% од испитаниците од Азербејџан изјавиле дека религијата е важен дел од нивниот секојдневен живот. Ова го прави Азербејџан најмалку религиозно муслиманско мнозинство во светот[202].

Од верските малцинства на нацијата, околу 280.000 христијани (3.1%) [203] се претежно руски и грузиски православни христијани или припадници на Ерменската црква (речиси сите Ерменци живеат во регионот на Нагорно Карабах). Во 2003 година имало 250 католици[204]. Други христијански деноминации од 2002 година вклучуваат лутеранци, баптисти и молоканци[205]. Постои и мала протестантска заедница[206][207]. Азербејџан, исто така, има древно еврејско население со историја од 2000 години; Еврејските организации проценуваат дека во Азербејџан останале околу 12.000 Евреи[208][209][210][211]. Азербејџан, исто така, е дом на членови на заедниците на Бахаи, Харе Кришна и Јеховините сведоци, како и на припадниците на другите верски заедници[205]. Некои верски заедници се неофицијално ограничени од верската слобода. Извештајот на американскиот Стејт департмент во врска со ова го споменува притворањето на припадници на одредени муслимански и христијански групи, а многу групи имаат потешкотии да се регистрираат[212].

Образование

[уреди | уреди извор]
Хазарски Универзитет

Релативно висок процент на Азербејџанци добиваат некаква форма на високо образование, особено во научни и технички предмети[213]. Во советската ера, нивото на писменост и просечното образование се зголемило драматично од нивната ниска почетна точка, и покрај две промени во стандардната азбука, од персиско-арапско писмо до латинско во 1920-тите и од римско на кирилица во 1930-тите. Според советските податоци, 100 проценти од мажите и жените (на возраст од девет до четириесет и девет) биле писмени во 1970 година[213]. Според извештајот на Програмата за развој на Обединетите нации во 2009 година, стапката на писменост во Азербејџан е 99,5 проценти[214].

Од независноста, еден од првите закони што Азербејџанскиот парламент го усвоил бил изменета латинска азбука за да ја замени кирилицата[215]. Освен тоа, азербејџанскиот систем претрпел малку структурни промени. Првичните измени вклучувале повторно воспоставување на религиозно образование (забрането за време на советскиот период) и промени во наставните програми кои ја нагласиле употребата на азербејџанскиот јазик и ја елиминирале идеолошката содржина. Покрај основните училишта, образовните институции опфаќаат и илјадници предучилишни установи, општи средни училишта и стручни училишта, вклучително и специјализирани средни училишта и технички училишта. Образованието до осмо одделение е задолжително.

Култура

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Култура во Азербејџан

Културата на Азербејџан се развила како резултат на многу влијанија. Денес, националните традиции се добро сочувани во земјата и покрај западните влијанија, вклучително и глобалната култура. Некои од главните елементи на азербејџанската култура се: музика, литература, народни танци и уметност, кујна, архитектура, кинематографија и Новруз Бајрам, кој е изведен од традиционалната прослава на Новата година во древната иранска религија на зороастризмот. Новруз претставува семеен одмор[216].

Профилот на населението на Азербејџан се состои, како што е наведено погоре, од Азери, како и од други националности или етнички групи, компактно живеејќи во различни области на земјата. Азербејџанските национални и традиционални фустани се Чоха и Папахи. Постојат радио емисии на руски, грузиски, курдски, лезгиски и талишки јазици, кои се финансираат од државниот буџет[194].

На азербејџански јазик е напишан најголемиот книжевен и културен споменик на кавкаските народи од 11 век, епот составен од 12 пеења, „Китаби деде Коркид“ во кој се слави праведноста, јунаштвото и машкоста.[217]

Спорт

[уреди | уреди извор]

Борењето во слободен стил традиционално се смета за национален спорт во Азербејџан, во кој Азербејџан освоил четиринаесет медали, вклучувајќи и четири златни откако земјата била примена во Националниот олимписки комитет. Во моментов, најпопуларните спортови вклучуваат фудбал и борење.

Фудбалот е најпопуларен спорт во Азербејџан, а Фудбалската асоцијација на Азербејџан со 9.122 регистрирани играчи е најголемата спортска асоцијација во земјата[218][219]. Националната фудбалска репрезентација на Азербејџан покажува релативно ниски перформанси на меѓународната сцена во споредба со националните фудбалски клубови. Најуспешните азербејџански фудбалски клубови се Нефти Баку, Карабаг и Габала. Во 2012 година, Нефти Баку станал првиот азербејџански тим што успеал да стигне до групната фаза на европските турнири, победувајќи го АПОЕЛ од Кипар 4-2 во плеј-офот на Лигата на Европа 2012-13[220][221]. Во 2014 година, Карабаг станал вториот азербејџански клуб кој ја поминал групната фаза на УЕФА Лига Европа. Во 2017 година, откако го совладал Копенхаген со резултат 2-2 во плеј-офот на Лигата на шампионите, Карабаг станал првиот азербејџански клуб кој ги поминал групните фази[222]. Футсалот е уште еден популарен спорт во Азербејџан. Азербејџанската национална екипа го освоила четвртото место на УЕФА Фудбалското првенство 2010, додека домашниот клуб Араз Нахчиван ги освоил бронзените медали на Купот на УЕФА во сезоните 2009/2010 и 2013-14[223]. Азербејџан бил главен спонзор на шпанскиот фудбалски клуб Атлетико Мадрид во сезоната 2013/2014 и 2014/2015.

Таблата, исто така, игра главна улога во азербејџанската култура[224]. Играта е многу популарна во Азербејџан и широко се игра меѓу локалната јавност[225]. Исто така постојат и различни варијации на табла, развиени и анализирани од азербејџанските експерти[226].

Азербејџанската женска одбојкарска лига е една од најсилните женски лиги во светот. Неговата национална репрезентација станала четврта на Европското првенство во 2005[227]. Во текот на последните години, клубовите како Рабита Баку и Азербејл Баку постигнале голем успех во Европските купови[228].

Азербејџан има трка за Формула 1, направена во јуни 2012 година[229], аза првпат трката се одржала на 19 јуни 2016 година[230] по кое следувале Големата награда на Азербејџан во 2017, 2018 и 2019 година. Други годишни спортски настани што се одржуваат во земјата се тенискиот турнир во Баку и велосипедската трка Тур де Азербејџан.

Белешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Регионот е меѓународно признаен како дел од Азербејџан.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 The State Statistical Committee of the Azerbaijan Republic, The ethnic composition of the population according to the 2009 census. {azstat.org
  2. ↑ LaPorte, Jody (2016). Elgie, Robert; Moestrup, Sophia (уред.). Semi-Presidentialism in the Caucasus and Central Asia. Semi-presidentialism in Azerbaijan. London: Palgrave Macmillan (објав. 15 May 2016). стр. 91–117. doi:10.1057/978-1-137-38781-3_4. ISBN 978-1-137-38780-6. LCCN 2016939393. OCLC 6039791976. LaPorte ја испитува динамиката на полупретседателството во Азербејџан. Режимот на Азербејџан е хибриден, во кој полупретседателските институции функционираат во поголем контекст на авторитаризмот. Авторот ги споредува формалните уставни одредби со практиката на политиката во земјата, што укажува на тоа дека формалните и неформалните извори на авторитет се собираат за да ги подобрат делотворните овластувања на претседателството. Во прилог на значителни формални овластувања утврдени во Уставот, претседателот на Азербејџан, исто така, има корист од поддршката на владејачката партија и неформалните мрежи за семејно и покровителство. LaPorte завршува со дискусија за теоретските импликации на оваа симбиоза помеѓу формалните и неформалните институции во полупретседателскиот режим на Азербејџан.
  3. ↑ „"Freedom in the World 2018 – Azerbaijan"“. freedomhouse.org (англиски). Freedomhouse. Архивирано од изворникот на 2019-07-16. Посетено на 7 October 2018.
  4. ↑ „Azərbaycan əhalisinin sayı 10 milyon nəfərə çatıb“ (азербејџански). The New Azerbaijan Party. 6 April 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „World Economic Outlook Database, October 2018“. IMF.org. ММФ. Посетено на 5 March 2019.
  6. ↑ „GINI index (World Bank estimate)“. data.worldbank.org. World Bank. Посетено на 5 March 2019.
  7. ↑ „Human Development Report 2016 – "Human Development for everyone"“ (PDF). United Nations Development Programme. 2016. Посетено на 21 March 2017.
  8. ↑ Иако честопати е политички усогласена со Европа, Азербејџан генерално се смета дека е барем претежно во Југозападна Азија географски, со северниот дел, поделен со стандардната граница Азија-Европа, Голем Кавказ. Обединетите нации во својата класификацијата на светски региони го става Азербејџан во Западна Азија; „Светска книга на факти“ на ЦИА ја става претежно во Југозападна Азија [1] Архивирано на 9 јули 2016 г. и Merriam-Webster's Collegiate Dictionary на двата континенти; NationalGeographic.com, и Encyclopædia Britannica исто така, ја сместува Грузија во Азија. Спротивно на тоа, некои извори го ставаат Азербејџан во Европа како што е Worldatlas.com.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. стр. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3.
  10. ↑ Пајпс, Ричард (1997). Формирање на Советскиот Сојуз: комунизам и национализам 1917-1923 (2. изд.). Кембрич, Масачусетс: Harvard University Press. стр. 218–220, 229. ISBN 978-0-674-30951-7. Не се допушта закосување или задебелување во: |publisher= (help)
  11. ↑ King, David C. (2006). Azerbaijan. Marshall Cavendish. стр. 27. ISBN 978-0761420118.
  12. ↑ Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus ([Online-Ausg.]. ed.). New York: New York University Press. стр. 168. ISBN 978-0814797099.
  13. ↑ Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года (руски). United Nations. Архивирано од изворникот на 3 May 2011. Посетено на 4 January 2011.
  14. ↑ Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года (руски). United Nations. Посетено на 4 January 2011.
  15. ↑ Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года (руски). United Nations. Архивирано од изворникот на 3 May 2011. Посетено на 4 January 2011.
  16. ↑ Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года (руски). United Nations. Архивирано од изворникот на 3 May 2011. Посетено на 4 January 2011.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Azerbaijan: Membership of international groupings/organisations“. British Foreign & Commonwealth Office. Архивирано од изворникот на 9 June 2007. Посетено на 26 May 2007.
  18. ↑ Europa Publications Limited (1998). Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States. Routledge. стр. 154. ISBN 978-1-85743-058-5.
  19. ↑ „The non-aligned engagement“. The Jakarta Post. Посетено на 26 May 2011.
  20. ↑ Корнел, Сванте (2010). Азербејџан од независноста. M.E. Sharpe. стр. 165, 284. Индикативно за општите регионални трендови и природната реимергија на претходно угнетениот верски идентитет, сè попопуларна идеолошка основа за остварување на политичките цели е исламот .... Владата, од своја страна, покажа официјална посветеност на исламот со изградба на џамии и почитување на исламските вредности ... Неофицијалните исламски групи се обидуваа да ги искористат аспектите на исламот за мобилизирање на населението и воспоставување на темелите за идна политичка борба .... За разлика од Турција, Азербејџан нема моќно идеолошко наследство на секуларизмот ... конфликтот со Ерменија ја одрази фрустрацијата на која сè повеќе се одговара со комбинирано исламистичко и националистичко расположение, особено кај помладите луѓе ... Сите поголеми политички сили се посветени на секуларизмот и се засноваат, ако има, на националистичка агенда. Не се допушта закосување или задебелување во: |publisher= (help)
  21. ↑ „Human Development Index and its components“ (PDF). United Nations Development Programme. Архивирано од изворникот (PDF) на 2010-11-21. Посетено на 2019-07-17.
  22. ↑ „Interactive Infographic of the World's Best Countries“. Newsweek. 15 August 2010. Архивирано од изворникот на 22 July 2011. Посетено на 24 July 2011.
  23. ↑ „Literacy rate among schoolchildren in Azerbaijan is 100% – UN report“. News.Az. 28 October 2011. Архивирано од изворникот на 2011-10-30. Посетено на 2019-07-17.
  24. ↑ „Employment statistics in Azerbaijan“. The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. Посетено на 26 May 2007.
  25. ↑ „Human Rights Watch: Azerbaijan“. Human Rights Watch. Посетено на 6 March 2014.
  26. ↑ Houtsma, M. Th. (1993). First Encyclopaedia of Islam 1913–1936 (reprint. изд.). BRILL. ISBN 978-90-04-09796-4.
  27. ↑ Schippmann, Klaus (1989). Azerbaijan: Pre-Islamic History. Encyclopædia Iranica. стр. 221–224. ISBN 978-0-933273-95-5.
  28. ↑ Minahan, James (1998). Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. Greenwood Publishing Group. стр. 20. ISBN 978-0-313-30610-5.
  29. ↑ Chamoux, François (2003). Hellenistic Civilization. John Wiley and Sons. стр. 26. ISBN 978-0-631-22241-5.
  30. ↑ Bosworth A.B., Baynham E.J. (2002). Alexander the Great in Fact and fiction. Oxford University Press. стр. 92. ISBN 978-0-19-925275-6.
  31. ↑ Nevertheless, "despite being one of the chief vassals of Sasanian Shahanshah, the Albanian king had only a semblance of authority, and the Sassanid marzban (military governor) held most civil, religious, and military authority.
  32. ↑ 32,0 32,1 Swietochowski, Tadeusz (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-3550-4.
  33. ↑ Atabaki, Touraj (4 September 2006). Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. I.B.Tauris. стр. 132. ISBN 978-1-86064-964-6.
  34. ↑ 34,0 34,1 Atabaki, Touraj (2000). Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran. I.B.Tauris. стр. 25. ISBN 9781860645549.
  35. ↑ 35,0 35,1 {{Наведена книга |last1=Dekmejian |first1=R. Hrair |last2=Simonian |first2=Hovann H. |title=Troubled Waters: The Geopolitics of the Caspian Region |date=2003 |publisher=I.B. Tauris |isbn=978-1860649226 |page=60 |url=https://books.google.com/books?id=4_jdnke35AgC%7Cquote=До 1918 година, кога режимот на Мусават одлучи да именува нова независна држава Азербејџан, оваа ознака беше искористена исклучиво за да се идентификува [[Азербејџан (Иран)|Иранската провинција Азербејџан.}}
  36. ↑ 36,0 36,1 Rezvani, Babak (2014). Ethno-territorial conflict and coexistence in the caucasus, Central Asia and Fereydan: academisch proefschrift. Amsterdam: Amsterdam University Press. стр. 356. ISBN 978-9048519286. The region to the north of the river Araxes was not called Azerbaijan prior to 1918, unlike the region in northwestern Iran that has been called since so long ago.
  37. ↑ Fragner, B.G. (2001). Soviet Nationalism: An Ideological Legacy to the Independent Republics of Central Asia. I.B. Tauris and Company. стр. 13–32. Во пост-исламската смисла, Аран и Ширван често се разликуваат, додека во предсламистичката ера, Аран или западната Кавказска Албанија грубо одговара модерната територија на Република Азербејџан. Во времето на Советскиот Сојуз, во неверојатна манипулација, Историскиот Азербејџан (северозападен Иран) беше реинтерпиран како "Јужен Азербејџан" со цел да постават Советите територијално барање за историската азербејџанска територија, која се наоѓа во денешниот северен Иран.
  38. ↑ Atabaki, Touraj (2000). Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran. I.B.Tauris. стр. 8. ISBN 9781860645549.
  39. ↑ Bournoutian, George A. (2016). The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan: A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia. Gibb Memorial Trust. стр. 18. ISBN 9781909724839. (...) the Baku and Elisavetpol guberniias, declared their independence (to 1920), and, despite Iranian protests, took the name of Azerbaijan (as noted, the same designation as the historical region in northwestern Iran) (...)
  40. ↑ Comrie, Bernard (1981). The languages of the Soviet Union. Cambridge [England]: Cambridge University Press. стр. 162. ISBN 9780521298773. OCLC 6627395.
  41. ↑ Azakov, Siyavush. „National report on institutional landscape and research policy Social Sciences and Humanities in Azerbaijan“ (PDF). Institute of Physics. Azerbaijan National Academy of Sciences. Архивирано од изворникот (PDF) на 16 ноември 2011. Посетено на 27 мај 2007.
  42. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Library of Congress.
  43. ↑ H. Dizadji, M.D., F.A.C.P., F.A.C.C (2010). Journey from Tehran to Chicago: My Life in Iran and the United States, and a Brief History of Iran. USA: Trafford Publishing. стр. 105. ISBN 9781426929182.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  44. ↑ Chaumont, M. L. (1984). Encyclopædia Iranica. Albania.
  45. ↑ Hewsen, Robert H.; Salvatico, Christoper C. (2001). Armenia: A Historical Atlas (англиски). University of Chicago Press. ISBN 9780226332284.
  46. ↑ Samuelian, Thomas J. (1982). Hewsen, Robert H. (1982). Thomas J. Samuelian, ed. "Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians". Classical Armenian Culture: Influences and Creativity. (Philadelphia: Scholars Press. p. 45 (англиски). Scholars Press. ISBN 9780891305651.
  47. ↑ Hewsen, Robert H. (2001). Armenia: a Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. стр. 32–33, map 19 (shows the territory of modern Nagorno–Karabakh as part of the Orontids' Kingdom of Armenia).
  48. ↑ Моисей Хоренский. Армянская География VII в. Перевод Патканова К.П. СПб., 1877. стр. 40,17
  49. ↑ Hewsen, Robert H. "The Kingdom of Artsakh," in T. Samuelian & M. Stone, eds. Medieval Armenian Culture. Chico, CA, 1983
  50. ↑ Yarshater, E. (1987). Encyclopædia Iranica. The Iranian Language of Azerbaijan. III/2.
  51. ↑ Ludwig, Paul (1998). Proceedings of the Third European Conference of Iranian Studies. 1 (Nicholas Sims-Williams (ed.). изд.). Cambridge: Wiesbaden: Reichert. ISBN 978-3-89500-070-6.
  52. ↑ Roy, Olivier (2007). The new Central Asia: geopolitics and the birth of nations (reprint. изд.). I.B. Tauris. стр. 6. ISBN 978-1-84511-552-4.
  53. ↑ R. Ward, Steven (2009). Immortal: a military history of Iran and its armed forces. Georgetown University Press. стр. 43. ISBN 978-1-58901-258-5.
  54. ↑ Malcolm Wagstaff, John (1985). The evolution of middle eastern landscapes: an outline to A.D. 1840, Part 1840. Rowman & Littlefield. стр. 205. ISBN 978-0-389-20577-7.
  55. ↑ L. Altstadt, Audrey (1992). The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule. Hoover Press. стр. 5. ISBN 978-0-8179-9182-1.
  56. ↑ Akiner, Shirin (2004). The Caspian: Politics, Energy and Security. RoutledgeCurzon. стр. 158. ISBN 978-0-7007-0501-6.
  57. ↑ Walker, Christopher J. (1980). Armenia, the survival of a nation. Croom Helm. стр. 45. Tsitsianov next moved against the semi-independent Iranian khanates. On the thinnest of pretexts he captured the Muslim town of Gandja, the seat of Islamic learning in the Caucasus (...)
  58. ↑ Saparov, Arsène (2014). From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and the Making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh. Routledge. ISBN 978-1317637837. Even though these principalities [the khanates] had not been under Iranian suzerainty since the assassination of Nadir Shah in 1747, they were traditionally considered an inalienable part of Iranian domains. (...) To the semi-independent Caucasian principalities the appearance of the new Great Power (...)
  59. ↑ Kashani-Sabet, Firoozeh (May 1997). „Fragile Frontiers: The Diminishing Domains of Qajar Iran“. International Journal of Middle East Studies. 29 (2): 210. doi:10.1017/s0020743800064473. ISSN 0020-7438. In 1795, Ibrahim Khalil Khan, the wali of Qarabagh, warned Sultan Selim III of Aqa Muhammad Khan's ambitions. Fearing for his independence, he informed the Sultan of Aqa Muhammad Khan's ability to subdue Azerbaijan and later Qarabagh, Erivan, and Georgia.
  60. ↑ Barker, Adele Marie; Grant, Bruce (2010). The Russia Reader: History, Culture, Politics. Duke University Press. стр. 253. ISBN 978-0822346487. But they were relatively more accessible given the organization of small, centralized, semi-independent khanates that functioned through the decline of Iranian rule after the death of Nadir Shah in the mid-eighteenth century (...)
  61. ↑ Avery, Peter; Hambly, Gavin (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. стр. 126. ISBN 978-0-521-20095-0. Agha Muhammad Khan could now turn to the restoration of the outlying provinces of the Safavid kingdom. Returning to Tehran in the spring of 1795, he assembled a force of some 60,000 cavalry and infantry and in Shawwal Dhul-Qa'da/May, set off for Azarbaijan, intending to conquer the country between the rivers Aras and Kura, formerly under Safavid control. This region comprised a number of khanates of which the most important was Qarabagh, with its capital at Shusha; Ganja, with its capital of the same name; Shirvan across the Kura, with its capital at Shamakhi; and to the north-west, on both banks of the Kura, Christian Georgia (Gurjistan), with its capital at Tiflis.
  62. ↑ Encyclopedia of Soviet law By Ferdinand Joseph Maria Feldbrugge, Gerard Pieter van den Berg, William B. Simons, Page 457
  63. ↑ King, Charles (2008). The ghost of freedom: a history of the Caucasus. University of Michigan. стр. 10. ISBN 978-0-19-517775-6.
  64. ↑ Hacikyan, Agop Jack; Basmaijan, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan, уред. (2005). The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times. Detroit: Wayne State University Press. стр. 6. ISBN 978-0814332214.
  65. ↑ Gabor Agoston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire Infobase Publishing, 1 January 2009 ISBN 1438110251 p. 125
  66. ↑ Multiple Authors. „Caucasus and Iran“. Encyclopædia Iranica. Посетено на 3 September 2012.
  67. ↑ Tucker, Spencer C., уред. (2010). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East. ABC-CLIO. стр. 1035. ISBN 978-1851096725. January 1804. (...) Russo-Persian War. Russian invasion of Persia. (...) In January 1804 Russian forces under General Paul Tsitsianov (Sisianoff) invade Persia and storm the citadel of Ganjeh, beginning the Russo-Persian War (1804–1813).
  68. ↑ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond pp 728–729 ABC-CLIO, 2 December 2014 ISBN 1598849484
  69. ↑ L. Batalden, Sandra (1997). The Newly Independent States of Eurasia: Handbook of Former Soviet Republics. Greenwood Publishing Group. стр. 98. ISBN 978-0-89774-940-4.
  70. ↑ E. Ebel, Robert, Menon, Rajan (2000). Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. стр. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1.
  71. ↑ Andreeva, Elena (2010). Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism (reprint. изд.). Taylor & Francis. стр. 6. ISBN 978-0-415-78153-4.
  72. ↑ Çiçek, Kemal, Kuran, Ercüment (2000). The Great Ottoman-Turkish Civilisation. University of Michigan. ISBN 978-975-6782-18-7.
  73. ↑ Ernest Meyer, Karl, Blair Brysac, Shareen (2006). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia. Basic Books. стр. 66. ISBN 978-0-465-04576-1.[мртва врска]
  74. ↑ Cronin, Stephanie, уред. (2013). Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions since 1800. Routledge. стр. 63. ISBN 978-0415624336. Perhaps the most important legacy of Yermolov was his intention from early on to prepare the ground for the conquest of the remaining khanates under Iranian rule and to make the River Aras the new border. (...) Another provocative action by Yermolov was the Russian occupation of the northern shore of Lake Gokcha (Sivan) in the Khanate of Iravan in 1825. A clear violation of Golestan, this action was the most significant provocation by the Russian side. The Lake Gokcha occupation clearly showed that it was Russia and not Iran which initiated hostilities and breached Golestan, and that Iran was left with no choice but to come up with a proper response.
  75. ↑ Dowling, Timothy C., уред. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. стр. 729. ISBN 978-1598849486. In May 1826, Russia therefore occupied Mirak, in the Erivan khanate, in violation of the Treaty of Gulistan.
  76. ↑ Swietochowski, Tadeusz. Eastern Europe, Russia and Central Asia 2003 Taylor and Francis, 2003. ISBN 1857431375 p. 104
  77. ↑ Smith, Michael (April 2001). „Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917–1920“. Journal of Contemporary History. 36 (2): 228. doi:10.1177/002200940103600202. The results of the March events were immediate and total for the Musavat. Several hundreds of its members were killed in the fighting; up to 12,000 Muslim civilians perished; thousands of others fled Baku in a mass exodus
  78. ↑ Minahan, James B. (1998). Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. стр. 22. ISBN 978-0-313-30610-5. The tensions and fighting between the Azerbaijanis and the Armenians in the federation culminated in the massacre of some 12,000 Azerbaijanis in Baku by radical Armenians and Bolshevik troops in March 1918
  79. ↑ Michael Smith. „Pamiat' ob utratakh i Azerbaidzhanskoe obshchestvo/Traumatic Loss and Azerbaijani. National Memory“. Azerbaidzhan i Rossiia: obshchestva i gosudarstva (Azerbaijan and Russia: Societies and States) (руски). Sakharov Center. Архивирано од изворникот на 2020-04-01. Посетено на 21 August 2011.
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 Kazemzadeh, Firuz (1951). The Struggle for Transcaucasia: 1917–1921. The New York Philosophical Library. стр. 124, 222, 229, 269–270. ISBN 978-0-8305-0076-5.
  81. ↑ Schulze, Reinhard. A Modern History of the Islamic World. I.B.Tauris, 2000. ISBN 978-1-86064-822-9.
  82. ↑ Горянин, Александр (28 August 2003). Очень черное золото (руски). GlobalRus. Архивирано од изворникот на 6 September 2003. Посетено на 28 August 2003.
  83. ↑ Горянин, Александр. История города Баку. Часть 3. (руски). Window2Baku.
  84. ↑ Pope, Hugh (2006). Sons of the conquerors: the rise of the Turkic world. New York: The Overlook Press. стр. 116. ISBN 978-1-58567-804-4.
  85. ↑ „Azerbaijan celebrates day of victory over fascism“. "Contact.az". 9 May 2011. Посетено на 9 May 2011.
  86. ↑ „Victory over Nazis 'was impossible without Baku oil'“. "AzerNEWS". 8 May 2010. Архивирано од изворникот на 2011-09-04. Посетено на 8 May 2010.
  87. ↑ Michael P., Croissant (1998). The Armenia-Azerbaijan Conflict: causes and implications. United States of America: Praeger Publishers. стр. 36, 37. ISBN 978-0-275-96241-8.
  88. ↑ „Human Rights Watch. "Playing the "Communal Card": Communal Violence and Human Rights"“. Human Rights Watch.
  89. ↑ 89,0 89,1 „Milli Məclisin tarixi. Azərbaycan SSR Ali Soveti (1920–1991-ci illər)“ [The history of Milli Majlis. Supreme Soviet of Azerbaijan SSR (1920–1991)]. Посетено на 1 December 2010.
  90. ↑ David C. King (2006). Azerbaijan. Marshall Cavendish. стр. 116.
  91. ↑ Full text of the Bishkek Protocol with signatures of representatives of Azerbaijan, Nagorno-Karabakh, and Armenia. http://peacemaker.un.org/armeniaazerbaijan-bishkekprotocol94 Архивирано на 4 март 2016 г.
  92. ↑ 92,0 92,1 92,2 „Azerbaijan“. World Factbook. CIA. 2009. Архивирано од изворникот на 10 June 2009. Посетено на 4 June 2009.
  93. ↑ Thomas De Waal. Black Garden: Armenia And Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press, p. 286. ISBN 978-0-8147-1945-9.
  94. ↑ „Massacre by Armenians Being Reported“. New York Times. 3 March 1992. Посетено на 9 September 2013.
  95. ↑ Smolowe, Jill (16 March 1992). „Tragedy Massacre in Khojaly“. Time. Архивирано од изворникот на 2005-02-28. Посетено на 9 September 2013.
  96. ↑ A Conflict That Can Be Resolved in Time: Nagorno-Karabakh Архивирано на 8 декември 2015 г.. International Herald Tribune. 29 November 2003.
  97. ↑ „General Assembly adopts resolution reaffirming territorial integrity of Azerbaijan, demanding withdrawal of all Armenian forces“. United Nations General Assembly. 14 March 2008. Посетено на 14 March 2008.
  98. ↑ Southern Caucasus: Facing Integration Problems, Ethnic Russians Long For Better Life. EurasiaNet.org. 30 August 2003.
  99. ↑ "Azerbaijan Soviet Socialist Republic". The Great Soviet Encyclopedia (1979).
  100. ↑ „Azerbaijan: Rise to power“. Encyclopedia of the Nations. 3 October 1993. Архивирано од изворникот на 10 June 2011. Посетено на 22 May 2011.
  101. ↑ „Timeline: Azerbaijan A chronology of key events:“. BBC News. 31 March 2011.
  102. ↑ „Azeri rights activist says 35 imprisoned special police unit members very sick“. BBC Archive. 2 June 2000. Посетено на 15 August 2009.
  103. ↑ Efron, Sonni (18 March 1995). „Azerbaijan Coup Attempt Crushed Caucasus: Loyal forces storm a building and overcome mutinous police units, president reports“. Los Angeles Times. Архивирано од изворникот на 2011-06-24. Посетено на 15 August 2009.
  104. ↑ Mulvey, Stephen (14 October 2003). „Aliyev and son keep it in the family“. BBC News. Посетено на 14 October 2003.
  105. ↑ „Azerbaijan's Geidar Aliev dies at 80“. ChinaDaily. 16 December 2003. Архивирано од изворникот на 17 December 2003. Посетено на 13 December 2003.
  106. ↑ „Nov 2013 – Action against opposition“. Keesing's Record of World Events. November 2013. стр. 53026.
  107. ↑ Beck, Hylke E.; Zimmermann, Niklaus E.; McVicar, Tim R.; Vergopolan, Noemi; Berg, Alexis; Wood, Eric F. (30 October 2018). „Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution“. Scientific Data. 5: 180214. doi:10.1038/sdata.2018.214.
  108. ↑ „Geographical data“. The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. Архивирано од изворникот на 25 May 2007. Посетено на 26 May 2007.
  109. ↑ 109,0 109,1 109,2 109,3 „Azerbaijan: Biodiversity“. Central Asia and Transcaucasus Network on Plant Genetic Resources. 2003. Архивирано од изворникот на 8 February 2012. Посетено на 17 February 2017.
  110. ↑ „Azerbaijan's mud volcanoes on Seven Wonders of Nature shortlist“. News.Az. Архивирано од изворникот на 10 February 2010. Посетено на 8 February 2010.
  111. ↑ „Ecological problems in Azerbaijan“. Enrin.grida.no. Посетено на 30 June 2010.
  112. ↑ „Orography of Azerbaijan“. United Nations Environment Programme. Посетено на 30 June 2010.
  113. ↑ 113,0 113,1 „Azerbaijan – Climate“. Heydar Aliyev Foundation. Посетено на 26 May 2007.
  114. ↑ 114,0 114,1 „Climate“. Water Resources of the Azerbaijan Republic. Institute of Hydrometeorology, Ministry of Ecology and Natural Resources. Архивирано од изворникот на 24 May 2007. Посетено на 26 May 2007.
  115. ↑ „Azerbaijan: Geography“. Central Asia and Caucasus Institute.
  116. ↑ „The Karabakh Horse“. Karabakh Foundation. Архивирано од изворникот на 13 октомври 2010.
  117. ↑ „Azerbaijan – Flora“. Heydar Aliyev Foundation. Посетено на 5 March 2010.
  118. ↑ CEPEJ, Council of Europe, Human Rights and Rule of Law, Efficiency of justice -. „Efficiency of justice – CEPEJ – European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ) – Report requested by the Ministry of Justice of Azerbaijan – Assessment of policy and procedures for the selection of judges in Azerbaijan – prepared by Mr Audun Hognes BERG, Head of International Secretariat, Norwegian Courts Administration, CEPEJ Bureau member and Ms Ivana GORANIĆ, Director of the Judicial Academy, Republic of Croatia, Representative of the Lisbon Network to the CEPEJ“. wcd.coe.int. Посетено на 14 March 2017.
  119. ↑ Jean, Jean – Paul (2015). „High quality justice for all member states of the Council of Europe“ (PDF). Council of Europe: 119.
  120. ↑ „Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi“. president.az (азербејџански).
  121. ↑ „Azerbaijan – Freedom House“. FreedomHouse.org. Посетено на 4 August 2013.
  122. ↑ „Combined Average Ratings: Independent Countries 2009“. FreedomHouse.org. 2009. Посетено на 10 July 2012.[мртва врска]
  123. ↑ "Jailed without trial in Azerbaijan," The Washington Post. 1 March 2015. Retrieved 26 September 2015.
  124. ↑ "No, this is the truth about Azerbaijan's repression." The Washington Post. 25 September 2015. Retrieved 26 September 2015.
  125. ↑ Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi – SƏNƏDLƏR » Sərəncamlar Məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin əfv olunması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. President.az. Посетено на 1 July 2017.
  126. ↑ Release of Activists, Journalists, and Political Party Members in Azerbaijan. 2009–2017.state.gov. Посетено на 1 July 2017.
  127. ↑ Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi – SƏNƏDLƏR » Sərəncamlar Məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin əfv olunması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. President.az. Посетено на 1 July 2017.
  128. ↑ „DISGRACED: Azerbaijan and the End of Election Monitoring As We Know It“ (PDF). European Stability Initiative. 5 November 2013.
  129. ↑ Jamie Doward. „Plush hotels and caviar diplomacy: how Azerbaijan's elite wooed MPs“. the Guardian. Посетено на 4 July 2015.
  130. ↑ „Europe's caviar diplomacy with Azerbaijan must end“. Посетено на 4 July 2015.
  131. ↑ „Baku Smooths Over Its Rights Record with a Thick Layer of Caviar“. RadioFreeEurope/RadioLiberty. Посетено на 4 July 2015.
  132. ↑ „The Armenian Connection: How a secret caucus of MPs and NGOs, since 2012, created a network within the Parliamentary Assembly of the Council of Europe to hide violations of international law“. www.esisc.org. Посетено на 26 April 2017.
  133. ↑ „The Armenian Connection. Chapter 2: " Mr X ", Nils Muižnieks, Council of Europe Commissioner for Human Rights“. www.esisc.org. Посетено на 26 April 2017.
  134. ↑ „Azerbaijan – Foreign Relations“. Country Studies. Посетено на 31 May 2007.
  135. ↑ „Bilateral relations“. Ministry of Foreign Affairs. Архивирано од изворникот на 4 May 2007. Посетено на 27 May 2007.
  136. ↑ Lenk, Arthur (7 March 2007). „15th Anniversary of Israel-Azebraijan Diplomatic Relations“ (PDF). Ministry of Foreign Affairs of Israel. Посетено на 21 March 2008.
  137. ↑ Kardas, Saban. „Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan“. Eurasia Daily Monitor Volume. Посетено на 23 December 2010.
  138. ↑ Katik, Mevlut. „Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position“. EurasiaNet. Посетено на 23 December 2010.
  139. ↑ „Elections & Appointments – Human Rights Council“. United Nations. Архивирано од изворникот на 20 December 2008. Посетено на 3 January 2009.
  140. ↑ 140,0 140,1 140,2 „National Security Concept of the Republic of Azerbaijan“ (PDF). United Nations. 23 May 2007. Посетено на 23 May 2007.
  141. ↑ Selim Özertem, Hasan. „Independence of Kosovo and the Nagorno-Karabakh Issue“. TurkishWeekly. Посетено на 24 April 2008.
  142. ↑ Botelho, Greg; Tuysuz, Gul (3 April 2016). „18 Armenian, 12 Azerbaijani troops killed in fighting“. CNN.
  143. ↑ „Rex Tillerson affirms US support for Azerbaijan's efforts to diversify its economy“ (англиски). 29 March 2017. Посетено на 14 April 2017.
  144. ↑ „The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, Administrative and territorial units of Azerbaijan Republic“. Azstat.org. Архивирано од изворникот на 12 May 2011. Посетено на 22 May 2011.
  145. ↑ Azerbaijan: Short History of Statehood Архивирано на 18 јули 2007 г., Embassy of Republic of Azerbaijan in Pakistan, 2005, Chapter 3.
  146. ↑ Creation of National Army in 1918 (руски).
  147. ↑ Law of the Republic of Azerbaijan on Armed Forces, No. 210-XII, 9 October 1991 (руски).
  148. ↑ Azerbaijan's Army Day (26 June)[мртва врска] declared by Presidential Decree of 22 May 1998.
  149. ↑ C. W. Blandy Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option? Advanced Research and Assessment Group. Caucasus Series 08/17. – Defense Academy of the United Kingdom, 2008, p.12 Архивирано на 10 мај 2011 г.
  150. ↑ Выступление Президента Азербайджанской Республики, Верховного Главнокомандующего Гейдара Алиева на церемонии, посвященной 5-й годовщине образования Национальной гвардии – Штаб Национальной гвардии Азербайджана (руски). Heydar Aliyev Heritage Research Center. 25 December 1996. Архивирано од изворникот на 24 July 2011.
  151. ↑ Abbasov, Shahin. „Azerbaijan: Baku Can Leapfrog over Ukraine, Georgia for NATO Membership“. EurasiaNet. Архивирано од изворникот на 6 June 2009. Посетено на 3 June 2009.
  152. ↑ 152,0 152,1 Владимир Мухин (24 January 2011). „Карабахский детонатор на взводе – В Баку и Ереване все четче звучит воинственная риторика“. Nezavisimaya Gazeta. Архивирано од изворникот на 14 May 2011. Посетено на 22 May 2011.
  153. ↑ „Russia's neighbors are preparing for war (CIS countries and Georgia has surprised the world of increasing military expenditures)“. Gruzianews.ru. 22 февруари 2011. Архивирано од изворникот на 15 октомври 2013. Посетено на 15 октомври 2013.
  154. ↑ „AFP: Azerbaijan warns Armenia with show of military might“. 26 June 2011. Посетено на 15 October 2013.
  155. ↑ Eastern approaches Ex-communist Europe (3 October 2013). „The Nagorno-Karabakh conflict: A festering sore“. The Economist. Посетено на 15 October 2013.
  156. ↑ „Baku says Armenian president still hypocrite before world community“. News.Az. Посетено на 15 October 2013.
  157. ↑ „Azerbaijan to start manufacturing arms, military hardware in 2008“. BBC Monitoring Service. Посетено на 26 January 2008.
  158. ↑ „Azerbaijan to produce tanks, aviation bombs and pilotless vehicles in 2009“. panarmenian. Архивирано од изворникот на 9 January 2009. Посетено на 24 December 2008.
  159. ↑ „Uzeir Jafarov: "Azerbaijan will be unable to produce competitive military technique in the next five years"“. Today.Az. Посетено на 26 September 2008.
  160. ↑ „President Ilham Aliyev attends the openings of several defense-related facilities“. Today.Az. Посетено на 4 March 2011.
  161. ↑ „Azerbaijan – General Information“. Heydar Aliyev Foundation. Архивирано од изворникот на 5 May 2007. Посетено на 22 May 2007.
  162. ↑ 162,0 162,1 „Azerbaijan's Q1 inflation rate 16.6%, National Bank Chief says“. Today.Az. Посетено на 29 May 2007.
  163. ↑ Mehdizade, Sevinj. „Azerbaijan's New Manats: Design and Transition to a New Currency“. Azerbaijan International.
  164. ↑ Ismayilov, Rovshan. „Azerbaijan's Manat Makeover: Good Times Ahead?“. EurasiaNet. Посетено на 7 December 2010.
  165. ↑ „Top 10 reformers from Doing Business 2009“. World Bank Group. Doing Business. Архивирано од изворникот на 12 September 2008. Посетено на 28 September 2008.
  166. ↑ „World Economic Forum – The Global Competitiveness Report 2010-2011“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 6 December 2010. Посетено на 4 January 2011.
  167. ↑ Bibliothek der Friedrich-Ebert-Stiftung, http://library.fes.de/pdf-files/id-moe/09454.pdf
  168. ↑ 168,0 168,1 World Bank (2018). Doing Business 2019 (PDF). World Bank Publications. стр. 5, 11, 13. ISBN 1464813264.
  169. ↑ „Doing Business 2019: A Year of Record Reforms, Rising Influence“. World Bank (англиски). Посетено на 2 November 2018.
  170. ↑ RICHARD HIAULT. „Vie des affaires : la France perd encore du terrain - Les Echos“. www.lesechos.fr (француски). Посетено на 2 November 2018.
  171. ↑ World Bank (2017). Doing Business 2018 (PDF). World Bank Publications. стр. 4. ISBN 1464811474.
  172. ↑ „Azerbaijan – General Information“. Heydar Aliyev Foundation. Архивирано од изворникот на 28 May 2007. Посетено на 22 May 2007.
  173. ↑ „HISTORY OF DEVELOPMENT OF OIL INDUSTRY“.
  174. ↑ „Azerbaijan: Economy“. globalEDGE. Архивирано од изворникот на 12 October 2007. Посетено на 29 May 2007.
  175. ↑ „SOCAR plans to completed full gasification of Azerbaijan only by 2021“. Azerbaijan Business Center. Архивирано од изворникот на 3 October 2011. Посетено на 6 June 2010.
  176. ↑ 176,0 176,1 Azerbaijan - The Economy, Library of Congress, retrieved Dec. 13, 2013
  177. ↑ „Investing in the agricultural sector of Azerbaijan“ (PDF).
  178. ↑ 2013 Findings on the Worst Forms of Child Labor - Azerbaijan -
  179. ↑ List of Goods Produced by Child Labor or Forced Labor
  180. ↑ „Rapid Tourism Assessment for the Azerbaijan Tourism Sector Development Program – Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE)“. Посетено на 9 September 2013.
  181. ↑ „Azərbaycan Qarabağın turizm imkanlarını təbliğ edir“. Azadlıq Radiosu (азербејџански).
  182. ↑ Ismayilov, Rovshan. „Azerbaijan: Baku Boom Has Yet to Hit Regions“. EurasiaNet. Архивирано од изворникот на 19 August 2007. Посетено на 12 August 2007.
  183. ↑ „Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan: Goals“. Tourism.az. 6 February 2004. Архивирано од изворникот на 28 November 2010. Посетено на 4 January 2011.
  184. ↑ Global Passport Power Rank | Passport Index 2017. Passportindex.org. Посетено на 1 July 2017.
  185. ↑ Home Page | The Electronic Visa System of Azerbaijan Republic. Evisa.gov.az. Посетено на 1 July 2017.
  186. ↑ Crotti, Robert and Misrahi, Tiffany(2015) Chapter 1.1 "The Travel & Tourism Competitiveness Index 2015: T&T as a Resilient Contribution to National Development" in The Travel & Tourism Competitiveness Index 2015. World Economic Forum
  187. ↑ „Research“ (PDF). www.wttc.org. 2017. Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-11-13. Посетено на 2019-07-19.
  188. ↑ Ziyadov, Taleh. „The New Silk Roads“ (PDF). Central Asia-Caucasus Institute Silk Road Studies Program. Архивирано од изворникот (PDF) на 25 July 2013.
  189. ↑ Zeyno Baran (2005). „The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey“ (PDF). The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West: 103–118. Архивирано од изворникот (PDF) на 27 February 2008. Посетено на 30 December 2007.
  190. ↑ BP (1 јуни 2006). "SCP Commissioning Commences". Соопштение за печат.  посет. 4 јуни 2008 г
  191. ↑ „List of Contracting Parties to the Convention on Road Traffic“ (PDF). UN Economic Commission for Europe. Архивирано од изворникот (PDF) на 14 August 2011. Посетено на 23 January 2010.
  192. ↑ „Azərbaycanda demoqrafik vəziyyət“. State Statistical Committee of Azerbaijan (азербејџански). Посетено на 2019-02-28.
  193. ↑ „Xaricdəki təşkilatlar“ (азербејџански). State Committee on Work with Diaspora. Посетено на 25 May 2007.
  194. ↑ 194,0 194,1 „Ethnic minorities“. Ministry of Foreign Affairs. Архивирано од изворникот на 17 April 2007. Посетено на 27 May 2007.
  195. ↑ 195,0 195,1 Population by language, sex and urban/rural residence, UN Data. Retrieved 27 August 2016.
  196. ↑ „Ethnologue report for Azerbaijan“. Ethnologue: Languages of the World. Архивирано од изворникот на 18 December 2008. Посетено на 3 January 2009.
  197. ↑ „Berkley Center for Religion Peace and World Affairs“. Georgetown University. July 2012. Архивирано од изворникот на 17 July 2015. Посетено на 23 May 2015.
  198. ↑ Sharifov, Azad. „Legend of the Bibi-Heybat Mosque“. Azerbaijan International. Посетено на 11 July 2010.
  199. ↑ „Mapping The Global Muslim Population“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 19 May 2011. Посетено на 22 May 2011.
  200. ↑ Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan – Presidential Library – Religion. (PDF) . Посетено на 1 July 2017.
  201. ↑ Mapping the Global Muslim Population | Pew Research Center. Pewforum.org (7 October 2009). Посетено на 1 July 2017.
  202. ↑ GALLUP – What Alabamians and Iranians Have in Common – data accessed on 19 August 2014
  203. ↑ „Global Christianity“. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 1 December 2014. Архивирано од изворникот на 2014-07-19. Посетено на 4 July 2015.
  204. ↑ „Catholic Church in Azerbaijan“. Catholic-Hierarchy. Архивирано од изворникот на 29 April 2007. Посетено на 27 May 2007.
  205. ↑ 205,0 205,1 Corley, Felix (9 март 2002). „Azerbaijan: 125 religious groups re-registered“. Keston News Service. Архивирано од изворникот на 24 јули 2011. Посетено на 9 април 2002.
  206. ↑ „5,000 Azerbaijanis adopted Christianity“ (руски). Day.az. 7 July 2007. Посетено на 30 January 2012.
  207. ↑ „Christian Missionaries Becoming Active in Azerbaijan“ (азербејџански). Tehran Radio. 19 June 2011. Архивирано од изворникот на 19 February 2014. Посетено на 12 August 2012.
  208. ↑ Rothholz, Peter (20 November 2015). „Jewish Life in Azerbaijan Embodies Muslim-Majority Nation's Culture of Tolerance“. BreakingIsraelNews. JNS.org. Архивирано од изворникот на 21 November 2015.
  209. ↑ „Baku gives land for Jewish cultural center, kosher restaurant“. Jewish Telegraphic Agency. 11 December 2013.
  210. ↑ Allen-Ebrahimian, Bethany. „How I Accidentally Became a Lobbyist for Azerbaijan“. Foreign Policy.
  211. ↑ Sloame, Joanna. „Azerbaijan“. Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise.
  212. ↑ Azerbaijan. state.gov
  213. ↑ 213,0 213,1 „Azerbaijan: A Country Study, Education, Health, and Welfare“. Country Studies.
  214. ↑ „Human Development Report 2009“ (PDF). United Nations Development Program 2009.
  215. ↑ „Education in Azerbaijan, The Challenges of Transition“. Azerbaijan International. Посетено на 12 March 2016.
  216. ↑ Waters, Zena. „What exactly is Novruz Bayram“. Azerbaijan Today. Архивирано од изворникот на 14 мај 2011. Посетено на 22 март 2009.
  217. ↑ Ц. Котевска, „Бисери народног духа“, во: Кавкаске бајке. Београд: Народња књига, 1963, стр. 177-178.
  218. ↑ „Azərbaycanda nə qədər futbolçu var?“. news.milli.az (азербејџански). Посетено на 27 January 2014.
  219. ↑ „Football in Azerbaijan“. www.fifa.com. FIFA. Архивирано од изворникот на 2014-08-14. Посетено на 27 January 2014.
  220. ↑ "Нефтчи" стал первым азербайджанским футбольным клубом, вышедшим в групповой этап еврокубков – ФОТО. 1news.az (руски). Архивирано од изворникот на 1 September 2012. Посетено на 30 August 2012.
  221. ↑ ЦСКА вылетел из еврокубков (руски). UEFA. Посетено на 30 August 2012.
  222. ↑ „Liverpool and Sporting make it as Qarabağ create history“. UEFA.com. 23 August 2017. Посетено на 24 August 2017.
  223. ↑ „Araz clinch third place on penalties“. UEFA. 25 April 2010. Архивирано од изворникот на 23 December 2010. Посетено на 25 April 2010.
  224. ↑ История нард (руски). 1-Kalyan. Посетено на 27 May 2007.
  225. ↑ „Нарды – игра, требующая сноровки и удачи“. www.inforing.net (руски). Архивирано од изворникот на 2017-10-14. Посетено на 2019-07-19.
  226. ↑ История Нард (руски). Nards.
  227. ↑ "More than just Mammadova: Azerbaijan's ladies cause World Championship upset". Соопштение за печат.  посет. 8 мај 2014 г
  228. ↑ „Vakıfbank women achieve historic success, winning intercontinental volleyball trophy“. www.hurriyetdailynews.com. Посетено на 8 May 2014.
  229. ↑ „Baku“. RacingCircuits.info. Посетено на 28 October 2018.
  230. ↑ Sylt, Christian. „F1 Will Race in Azerbaijan in 2016 Says Ecclestone“. www.forbes.com. Посетено на 25 July 2014.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Повеќе за Azerbaijan на збратимените проекти на Википедија
Дефиниции и преводи на Викиречник ?
Податотеки на Ризницата ?
Образовни ресурси на Викиуниверзитет ?
Новинарски известувања на Викивести ?
Мисли на Викицитат ?
Изворни текстови на Викиизвор ?
Прирачници на Викикниги ?
 ? Информации за патување во Википатување ? ?
Влада
Општо
Друго
Туркојазични подрачја
Федералните субјекти во Русија се прикажани закосено
1 Со Наксичеван.    2 Признаена само од Турција.
Држави и територии во Азија
Суверени
држави
Непризнаени
држави
Австралија
Кина
Обединето Кралство
Независни држави
Зависни и
други територии
Данска
Финска
Норвешка
Обединето Кралство
1 Делумно во Азија, или целосно во Азија, но има културни врски со Европа.
Членство
Земји-членки
Придружни земји-членки
Поранешни земји-членки
Историја
Знамето на ЗНД
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Азербејџан&oldid=5273652“