Каллив вулкан

Од Википедија — слободната енциклопедија
Ел Тотумо каллив вулкан во Санта Каталина, Колумбија.
Капачи во калта на кратерот на калливиот вулкан Ел Тотумо, Колумбија
Хидратични седименти, кои често се поврзани со активност на калливите вулкани. Извор: USGS, 1996.

'Каллив вулкан' или каллива купола е земјиште создадено од ерупција на кал или вода и гасови. Постојат неколку геолошки процеси кои може да предизвикаат формирање на калливи вулкани. Калливите вулкани, не се магматско карпести вулкани бидејќи не произведуваат лава и не мора да се поттикнати од магматска активност. Местото од каде од земјата постојано избива каллива материја понекогаш може да се нарече "каллив вулкан". Калливите вулкани можат да бидат високи и широки од само 1 или 2 метри а понекогаш можат да бидат високи и до 700 метри со 10 километарска широчина.[1] Помалите калливи вулкани понекогаш се наречени калливи лонци. Најширокиот каллив вулкан, предизвикан од човечка активност, е вулканот "Луси" во Јава, Индонезија, чиј обем изнесува 10 километри.[2]

Калта произведена од калливиот вулкан  најчесто се формира како топла вода која се загрева длабоко под површината на почвата, почнува да се меша и да се соединува со подземните минерални талози, создавајќи каллива кашеста смеса. Овој материјал избива нагоре преку отвор или пукнатина поради локалниот подземен нерамномерен притисок. Калливите вулкани се поврзани со субдукциските зони и 1100 биле идентификувани на или во близина на копното. Температурата на кој било активен каллив вулкан генерално останува прилично стабилна и е многу помала отколку типичните температури на огнените магматско-карпести вулкани. Температурите на калливиот вулкан може да варираат од близу 100 °C (212 °F) на повремено 2 °C (36 °F), некои се користат како популарни "калливи бањи."

Околу 86% од гасот ослободен од овие структури е метан, со многу помалку јаглерод диоксид и азот. Исфрлените материјали се најчесто кашеста маса на цврсти материи размешани во вода коишто можат да содржат мешавина на соли, киселини и разни јаглеводороди. Можни калливи вулкани се идентификувани и на Марс.[3]

Опис[уреди | уреди извор]

Калливиот вулкан може да биде резултат на пирцементна структура создадена од дијапир од кал под притисок кој ја нарушува Земјината површината или дното на океанот. Нивните температури може да бидат ниски, до точка на замрзнување на исфрлениот материјал, особено кога каналот е поврзан со создавањето на јаглеводородни клатратно-хидратни депозити. Калливите вулкани често се поврзани со нафтените депозити и со тектонските субдукциски зони и орогенетични појаси. Од нив честопати избиваат јаглеводородни гасови . Тие се исто така често поврзани со лавините вулкани. Во случај на таква близина, калливите вулкани емитуваат несогорливи гасови вклучително и хелиум, додека кај осамениот каллив вулкан поголема е веројатноста да емитува метан.

Приближно околу 1,100 калливи вулкани се идентификувани на крајбрежлето и во плитките води. Се проценува дека над 10.000 можат да постојат на континенталните падини и рамнини.

Особености[уреди | уреди извор]

  • Грифон: стрмностран конус пократок од 3 метри кој исфрла кал
  • Каллив конус: висок конус пократок од 10 метри кој исфрла кал и карпести фрагменти
  • Слоевит конус: конус формиран со загревање на калливи депозити во тек на пожари
  • Каллив салс[4]: базени каде доминира вода со соли
  • Каллив поток: место каде доминира вода, помало од 0,5 метри
  • Каллив штит

Емисии[уреди | уреди извор]

Серија калливи вулкани во Гобустан, Азербејџан

Повеќе течни и цврсти материјали се испуштаат во тек на ерупциите, а излевања се случуваат и за време на хибернација. Калта е богата со халит (карпеста сол).

Првични проценки на емисиите на калливите вулкани биле направени (1 Tg = 1 милиони метрички тони).

  • 2002: Л И. Димитров проценил дека годишно се ослободува 10.2–12.6 Tg метан од калливите вулкани на брегот и плиткото крајбрежје[5].
  • 2002: Етиоп и Клусман процениле дека годишно најмалку 1-2 и до 10-20 Tg метан може да се ослободи од копнените калливи вулкани.
  • 2003: Етиоп вршел проценка врз основа на 120 калливи вулкани: "резултатите на емисиите обично биле помеѓу 5 и 9 Tg/годишно, што е 3-6% од природните извори на метан кои официјално се сметаат за исфрлени од вкупниот метан во атмосферата."[6]
  • 2003: анализата од страна на Милков и др.. укажува на тоа дека глобалното испуштање на гас може да биде високо и до 33 Tg/год (15.9 Tg/год за време на непостојаните периоди плус 17.1 Tg/год за време на ерупциите). Шест тераграми годишно на стакленички гасови потекнуваат од крајбрежните и плитководните калливи вулкани. Изворите во длабоките води може да ослободат 27 Tg/год. .[7]
  • 2003: Алексеј Милков проценува дека годишно околу 30.5 Tg на гасови (главно метан и CO2) може да избега од калливите вулкани во атмосферата и во океаните.[8]
  • 2003: Аким J. Копф проценил дека 1.97×1011 до 1.23×1014 м3 на метан е испуштен од страна на сите калливи вулкани годишно, од кои 4.66×107 до 3.28×1011 м3 е од површинските вулкани.[9] Што би се претворило во 141-88,000 Tg/год од сите калливи вулкани, од кои 0.033–235 Tg е од површински вулкани.

Локации[уреди | уреди извор]

Европа[уреди | уреди извор]

Два калливи вулкани на Таманскиот Полуостров, во близина на Таманска Станица

Десетици калливи вулкани можат да се најдат на Таманскиот Полуостров во Русија и Керчкиот Полуостров на Крим заедно со југозападниот дел на Бугарија, во близина на Ширбаново. Во Италија, тие се чести во северниот дел пред Апенините и на Сицилија. На 24 август 2013, каллив вулкан се појавил во Фјумичино во близина на Рим.[10][11]

Калливи вулкани можат да се најдат во областа на Берканските калливи вулкани во близина на Берка во округот Бузау, во Романија, во близина на Карпатите.

Азија[уреди | уреди извор]

Индонезија[уреди | уреди извор]

Дупчење или земјотрес[12][13] во Поронг во Источна Јава, Индонезија, можеби ја предизвикал Сидоарџанската поплава од кал на 29 мај 2006 година[14][15][16]. Калта опфатила околу 440 хектари, 1087 акри (4.40 км2), и поплавила четири села, домови, патишта, оризови полиња и фабрики, раселувајќи 24,000 луѓе со биланс од 14 загинати. Оваа природна катастрофа ѝ била припишувана на една компанијата за гас или на земјотрес[17] со јачина 6.3, односно на Јогјакартанскиот земјотрес на 27 мај 2006[18] кој се наведувал како можна причина за предизвикување на калливиот вулкан[19].  Во 2008 година, тој бил прогласен за најголемиот каллив вулкан на светот. Според геолозите кои го набљудуваат вулканот и околината, вулканот почнува да покажува знаци на катастрофален колапс. Во март 2008 година, научниците забележале падови до 3 метри во една ноќ. Една студија од страна на група индонезиски геолози предводена од Бамбанг Истади предвидела дека за 10 години областа ќе биде погодена од поплава од кал.[20] Неодамнешните студии спроведени во 2011 година предвидуваат дека калта ќе продолжи да избива уште 20 години, па дури и подолго.[21] Сега именуван Луси – скратенка од Лумпур Сидоарџо, каде лумпур е индонезиски збор за "кал". Овој каллив вулкан е јаглеводороден/хидротермален хибрид.

Средна Азија[уреди | уреди извор]

Сателитска слика на каллив вулкан во Пакистан

Многу калливи вулкани постојат на брегот на Црното Море и Каспиското Море. Тектонските сили и големи седиментарни депозити создале неколку области на калливи вулкани и многу од нив емитуваат метан додека други емитуваат јаглеводороди. Во Азербејџан има вулкани високи над 200 метри, со големи ерупции кои понекогаш произведуваат пламен. Постојат калливи вулкани и во Грузија, како на пример во Ахтала.

Иран и Пакистан поседуваат калливи вулкани во планинската област Макран во јужниот дел на двете земји. Голем каллив вулканот се наоѓа во Белуџистан, Пакистан. Тој е познат како Баба Чандракуп на патот за Хингалај и е место за хиндуистичко поклонение.[22]

Азербејџан[уреди | уреди извор]

Каллив вулкан во Гобустан, Азербејџан
  • Азербејџан и неговото касписко крајбрежје се дом на речиси 400 калливи вулкани, повеќе од половина од вкупниот број на континентите.[23] Во 2001 година, еден каллив вулкан на 15 километри од Баку го привлекол вниманието кога започнал да исфрла пламен висок 15 метри.[24]
  • Во Азербејџан, ерупциите се предизвикани од длабок каллив резервоар кој е поврзан со површината, дури и за време на хибернацијата кога избива вода со длабинско потекло. Изливите имаат температури кои се генерално над Земјината температура од 2 °C (3.6 °F) - 3 °C (5.4 °F).[25] Калливиот вулкан Лекбатан, од 1998 година е ставен на списокот на УНЕСКО како светско наследство.[26]
  • Дури и мрежата CNN Travel го вклучил ова место на листата како еден од светските 50 природни чуда.[27]

Иран[уреди | уреди извор]

Постојат многу калливи вулкани во Иран: во провинција Хомозган, во провинцијата Систан и Балуџистан каде се наоѓа калливиот вулкан Пиргел и провинцијата Голестан.

Каллив вулкан во Хормозган, на југот на Иран

Индија[уреди | уреди извор]

Островот Баратанг, како дел од Големите Андамани во архипелагот на Андаманските Острови, во Индискиот Океан, има неколку локации на каллива вулканска активност. Тука се случила значителна ерупција во 2003 година.

Пакистан[уреди | уреди извор]

Во Пакистан има повеќе од 80 активни калливи вулкани во провинцијата Белуџистан. На запад, во округот Гвадар, калливите вулкани се многу мали и главно се сместени во јужниот дел на Џабал-e-Мехди кон Сур Бандар. Многу повеќе ги има во североисточниот дел на Ормара. Остатокот се во округот Ласбела и се расфрлани помеѓу јужниот дел на Горангати од Кох Хинглаџ до Кох Кук во северниот дел на Мјани Хор во долината Хангол. Во овој регион, височините на калливите вулкани се движи од 240 до 470метри. Најпознат е Чандрагуп. Најголемиот кратер најден на 25°33'13.63"N. 65°44'09.66"E изнесува околу 137,16 метри во пречник. Повеќето калливи вулкани во овој регион се надвор од пристапните области. Неактивните калливи вулкани стојат како столбови од кал и во многу други области.

Филипини[уреди | уреди извор]

На Желкините Острови, во провинцијата Тави-Тави, каде југозападниот раб на Филипините граничи со Малезија, присуството на калливи вулкани е евидентно на три острови – островите Лихиман, Голем Бакунган и Боан. Североисточниот дел на островот Лихиман се разликува по тоа што има понасилни видови на калливи избуви помешани со големи парчиња карпи, создавајќи 20-м широк кратер на ридскиот дел на островот.[28] Избувите биле придружени со благи земјотреси и доказ за екструдиран материјал може да се најде високо во околните дрвја. Подводни калливи избуви надвор од островот биле забележани од страна на месните жители.[29]

Другите азиски локации[уреди | уреди извор]

Каллив вулкански пејзаж на Оесило, Окуси Округ, Тимор.
  • Кина има голем број на калливи вулкани во провинција Синкјанг.
  • Постојат калливи вулкани во Мин Бу, во дивизијата Магвеј на Мјанмар (Бурма).
  • Постојат два активни калливи вулкани во Јужен Тајван и неколку неактивни. Вушанските калливи вулкани се во областа Јанчао на градот Каосјонг. Постојат активни калливи вулкани во Вандан во областа Пингтунг.
  • Постојат калливи вулкани на островот Пулау Тига, на западниот брег на малезиската држава на Сабах на Борнео.
  • Несреќа при дупчење на Брунеи во Борнео, во 1979 година предизвикала каллив вулкан со 20 излевачки бунари и требале речиси 30 години за истекот на кал да запре.
  • Активни калливи вулкани се случиле во Оесило (во обкаста Окуси, источен Тимор). Калливиот вулкан во Бибилуто (округ Викеке) избил помеѓу 1856 и 1879.[30]

Северна Америка[уреди | уреди извор]

Ладен каллив лонец во Гленблер, Калифорнија
Воздушен поглед на каллив вулкан на висорамнината Нахлин, Британска Колумбија. Секој вулкан има околу 20 метри во пречник.
Ладен каллив лонец во Северна Калифорнија.

Калливите вулкани на Северноамериканскиот континент вклучуваат:

Јелоустоунскиот "каллив вулкан"[уреди | уреди извор]

Јелоустоунски "каллив вулкан"[33]

Јелоустоунскиот "каллив вулкан" се состои од извори на топла вода, калливи лонци и фумароли и тој не е вистински каллив вулкан. Во зависност од прецизна дефиниција на поимот каллив вулкан, Јелоустоун формацијата може да се смета хидротермички калливо-вулкански кластер. Формацијата е многу помалку активна, иако оваа област е доста динамична. Јелоустоун е активна геотермална област со магматска комора во близина на површината и активните гасови се главно пареа, јаглерод диоксид и водороден сулфит.

Сепак, постојат калливи вулкани и калливи гејзери на друго место во Јелоустоун. Еден од нив, "Вертикално цикличниот каллив лонец" понекогаш делува како гејзер, со фрлање кал до 30 метри висока.[34]

Фотографија на каллив вулкан во јужен Тринидад околу. 1967

Карибите[уреди | уреди извор]

Јужна Америка[уреди | уреди извор]

Венецуела[уреди | уреди извор]

Јагрумито каллив вулкан во Монагас, Венецуела (6 км од Матурин)

Источниот дел на Венецуела содржи неколку калливи вулкани (или калливи куполи), сите од нив имаат потекло поврзани со маслени депозити. Калта на 6 километри од Матурин, Венецуела, содржи вода, биогенички гас, хидрокарбонати и значајна количина на сол. Стада животни од саваната често се собераат за да ја лижат засушената кал заради нејзината солена содржина.

Колумбија[уреди | уреди извор]

Вулканот Ел Тотумо,[36] кој ја одбележува границата помеѓу Боливар и Атлантико во Колумбија. Овој вулкан е околу 15 метри висок и во својот кратер може да прими од 10 до 15 луѓе. Многу туристи и месното население го посетуваат вулканот поради наводното лековито дејство на калта. Заради овој вулкан постои спор помеѓу областите Боливар и Атлантико поради неговата туристичка вредност.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Kioka, Arata; Ashi, Juichiro (28 October 2015). „Episodic massive mud eruptions from submarine mud volcanoes examined through topographical signatures“. Geophysical Research Letters. 42 (20): 8406–8414. doi:10.1002/2015GL065713.
  2. ↑ „Lusi Mud Volcano“. Volcano Live. March 26, 2009. Посетено на 2013-05-24.
  3. ↑ „Mars domes may be 'mud volcanoes'“. BBC. March 26, 2009. Посетено на 2009-03-27.
  4. ↑ „Webster's 1913“. www.websters1913.com (англиски). Посетено на 2018-01-01.
  5. ↑ „Mud volcanoes—the most important pathway for degassing deeply buried sediments“. Earth-Science Reviews. 59 (1–4): 49–76. 2002-11-01. doi:10.1016/S0012-8252(02)00069-7. ISSN 0012-8252.
  6. ↑ Etiope, Giuseppe (2003). „A NEW ESTIMATE OF GLOBAL METHANE FLUX TO THE ATMOSPHERE FROM ONSHORE AND SHALLOW SUBMARINE MUD VOLCANOES“. Geological Society of America Abstracts with Programs. стр. 115. „A NEW ESTIMATE OF GLOBAL METHANE FLUX TO THE ATMOSPHERE FROM ONSHORE AND SHALLOW SUBMARINE MUD VOLCANOES“. XVI INQUA Congress. Архивирано од изворникот на 2006-09-04. Посетено на April 20, 2005.
  7. ↑ Milkov, A. V., R. Sassen, T. V. Apanasovich, and F. G. Dadashev (2003). „Global gas flux from mud volcanoes: A significant source of fossil methane in the atmosphere and the ocean“. Geophys. Res. Lett. 30 (2): 1037. Bibcode:2003GeoRL..30b...9M. doi:10.1029/2002GL016358.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  8. ↑ „Global Distribution and Significance of Mud Volcanoes“. AAPG Annual Meeting 2003: Energy - Our Monumental Task. Архивирано од изворникот на November 18, 2005. Посетено на April 20, 2005.
  9. ↑ Achim J. Kopf (2003). „Global methane emission through mud volcanoes and its past and present impact on the Earth's climate“. International Journal of Earth Sciences. 92 (5): 806–816. Bibcode:2003IJEaS..92..806K. doi:10.1007/s00531-003-0341-z. ISSN 1437-3254 (Paper) ISSN 1437-3262 (Online)
  10. ↑ „Mini volcano pops up in Rome“. euronews (англиски). 2013-08-28. Посетено на 2018-01-01.
  11. ↑ Costantini, Valeria. „Il mini- vulcano con eruzioni fino a tre metri“. Corriere della Sera Roma (италијански). Посетено на 2018-01-01.
  12. ↑ Mazzini, A., Svensen, H., Akhmanov, G.G., Aloisi, G., Planke, S., Malthe-Sorenssen, A., Istadi, B. (2007). „Triggering and dynamic evolution of the LUSI mud volcano, Indonesia“. Earth and Planetary Science Letters. 261 (3–4): 375–388. Bibcode:2007E&PSL.261..375M. doi:10.1016/j.epsl.2007.07.001.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  13. ↑ Mazzini, A., Nermoen, A., Krotkiewski, M., Podladchikov, Y., Planke, S., Svensen, H. (2009). „Strike-slip faulting as a trigger mechanism for overpressure release through piercement structures. Implications for the LUSI mud volcano, Indonesia“. Marine and Petroleum Geology. 26 (8–9): 1751–1765. doi:10.1016/j.marpetgeo.2009.03.001.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  14. ↑ Davies, R.J., Brumm, M., Manga, M., Rubiandini, R., Swarbrick, R., Tingay, M. (2008). „The East Java mud volcano (2006 to present): an earthquake or drilling trigger?“. Earth and Planetary Science Letters. 272 (3–4): 627–638. Bibcode:2008E&PSL.272..627D. doi:10.1016/j.epsl.2008.05.029.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  15. ↑ Sawolo, N., Sutriono, E., Istadi, B., Darmoyo, A.B. (2009). „The LUSI mud volcano triggering controversy: was it caused by drilling?“. Marine and Petroleum Geology. 26 (9): 1766–1784. doi:10.1016/j.marpetgeo.2009.04.002.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  16. ↑ Sawolo, N., Sutriono, E., Istadi, B., Darmoyo, A.B. (2010). „Was LUSI caused by drilling? – Authors reply to discussion“. Marine & Petroleum Geology. 27 (7): 1658–1675. doi:10.1016/j.marpetgeo.2010.01.018.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  17. ↑ „Earthquake not to blame for Indonesian mud volcano“. Посетено на 2018-01-01.
  18. ↑ „Magnitude 6.3 quake in central Java : Natural Hazards“. earthobservatory.nasa.gov (англиски). 2006-05-26. Посетено на 2018-01-01.
  19. ↑ Nuwer, Rachel (2015-09-21). „Indonesia's 'Mud Volcano' and Nine Years of Debate About Its Muck“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Посетено на 2018-01-01.
  20. ↑ Istadi, B., Pramono, G.H., Sumintadireja, P., Alam, S. (2009). „Simulation on growth and potential Geohazard of East Java Mud Volcano, Indonesia“. Marine & Petroleum Geology, Mud volcano special issue. 26 (9): 1724–1739. doi:10.1016/j.marpetgeo.2009.03.006.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  21. ↑ Dennis Normile (24 February 2011). „Indonesia's Infamous Mud Volcano Could Outlive All of Us“. Science (AAAS). Архивирано од изворникот на 2011-03-02. Посетено на 15 April 2011.
  22. ↑ „Mud Volcanoes of Balochistan | ALL THINGS PAKISTAN“. ALL THINGS PAKISTAN (англиски). 2007-03-02. Посетено на 2018-01-01.
  23. ↑ „MUD VOLCANOES OF AZERBAIJAN“. Посетено на 29 August 2014.
  24. ↑ „Azeri mud volcano flares“. BBC News. October 29, 2001. Посетено на May 13, 2010.
  25. ↑ S. Planke; H. Svensen; M. Hovland; D. A. Banks; B. Jamtveit (December 2003). „Mud and fluid migration in active mud volcanoes in Azerbaijan“. Geo-Marine Letters. 23 (3–4): 258–268. Bibcode:2003GML....23..258P. doi:10.1007/s00367-003-0152-z.
  26. ↑ „"Lok-Batan" Mud Cone“. Посетено на 29 August 2014.
  27. ↑ „50 natural wonders: The ultimate list“. CNN Travel (англиски). 2017-07-12. Посетено на 2017-07-23.
  28. ↑ "Geo-physical Features of Philippine Turtle Island". Ocean Ambassadors Track a Turtle. Посетено на 2010-10-05.
  29. ↑ "Lihiman Island". Ocean Ambassadors Track a Turtle. Посетено на 2010-10-05.
  30. ↑ Sammlungen des Geologischen Reichsmuseums in Leiden, Arthur Wichmann: Gesteine von Timor und einiger angrenzenden Inseln. Leiden, E. J. Brill, 1882–1887 1, Bände 10-11, S. 165
  31. ↑ „Discover northern california“. Independent Travel Tours. Архивирано од изворникот на 10 October 2008. Посетено на 25 February 2010.
  32. ↑ Howser, Huell (September 7, 2009). „Desert Adventures – California's Gold Special (142)“. California's Gold. Chapman University Huell Howser Archive. Архивирано од изворникот на June 24, 2013.
  33. ↑ NPS, Peaco, 1998
  34. ↑ „Mud volcano“. USGS Photo glossary of volcano terms. Архивирано од изворникот на April 4, 2005. Посетено на April 20, 2005.
  35. ↑ Barnard, A.; Sager, W. W.; Snow, J. E.; Max, M. D. (2015-06-01). „Subsea gas emissions from the Barbados Accretionary Complex“. Marine and Petroleum Geology. 64: 31–42. doi:10.1016/j.marpetgeo.2015.02.008.
  36. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2007-10-07. Посетено на 2007-02-23.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Каллив_вулкан&oldid=5151313“