Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 99.090 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Бактерии — голем домен на прокариотски микроорганизми. Типично се неколку микрометри во должина и се среќаваат во голем број на облици, вклучувајќи сфери, стапчиња и спирали. Бактериите се едни од најстарите животни форми на планетата и може да се најдат во скоро сите хабитати. Тие ги населуваат океаните, копното, врелите извори, екстремно кисели води и радиоактивни отпади, а може да се најдат дури и на големите длабочини на земјината кора. Тие исто така живеат во сложените повеќеклеточни организми како што се животните и растенијата, а со нив формираат симбиотски или паразитски односи. Повеќето бактерии се уште не се карактеризирани, а само околу половина од сите бактериски колена имаат видови кои може да се култивираат во лабораторија. Науката за бактерии се нарекува бактериологија и претставува гранка на микробиологијата.

Во еден грам почва има околу 40 милиони бактериски клетки, а во милилитар слатка вода има околу милион бактериски клетки. На планетата Земја има околу 5×10³⁰ бактерии. Ова формира бактериска биомаса која е поголема од растителната и животинската биомаса заедно. Бактериите се неопходни за многу фази од циклусот на елементите во биосферата, како што се врзувањето на јаглеродот и азотот од атмосферата. Циклусот на елементите исто така вклучува разградување на телата на мртвите организми, а бактериите се најодговорни за фазата на путрефикација на овој процес. Во биолошките заедници кои живеат околу хидротермалните извори или студените извори, екстремофилните бактерии ги обезбедуваат виталните хранливи материи кои се неопходни да се одржи животот во овие средини; како што е искористувањето на метан и сулфурводород за продукција на енергија.

Порано бактериите се сметаа за растенија и се класифицираа во класата Schizomycetes. Денес бактериите се класифицираат како прокариотски организми кои за разлика од животинските, растителните и другите еукариотски организми не поседуваат клеточно јадро и немаат мембрански органели. Иако традиционално терминот "бактерии" се користеше за сите прокариоти, научната класификација се промени со почетокот на деведесетите години од дваесетиот век, по откритието дека археите се посебна група на прокариоти кои заедно со бактериите еволуирале од заеднички предок. Денес бактериите и археите се класифицирани во два одделни домени на животот, а третиот го чинат еукариотите. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика и снимка на денот
Лав (Panthera leo, мажјак) во Националниот парк Чобе, северна Боцвана.	Приказна за овчарот и змијата раскажана од жител на с. Шишево на месниот скопско-велешки дијалект.
други избрани слики	други избрани снимки

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека стапчињата за јадење влегле во широка употреба дури за време на династијата Минг (XIV-XVII век), иако постоеле со илјадалетија?
... дека Општина Долнени има дури 184 познати археолошки наоѓалишта?
... дека споменикот „Валхала“ кај Регенсбург е здание во облик на антички храм кое ги чествува великаните од историјата на германските народи?
... дека во Македонија традиционално се користеле кирилични бројки наместо подоцна воведените арапски?
... дека Бања Банско е изградена од римскиот цар Каракала во III век?
... дека музејот Уфици во Фиренца еден од најстарите и најпосетуваните во светот?
... дека македонскиот народ во минатото галаксијата Андромеда ја нарекувал Гумно?
... дека Малдивите имаат просечна надморска висина од само 80 см?
... дека на Кавказот има дури три непризнаени држави — Апхазија, Јужна Осетија и Нагорно-Карабах (Арцах)?
... дека рускиот космонаут Алексеј Леонов е првиот човек во историјата кој излегол во отворена вселена?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека мексиканскиот цар Максимилијан I бил помлад брат на австрискиот цар Франц Јозеф I?
... дека првите градови настанале во Сумерија во IV милениум п.н.е.?
... дека Средноатлантскиот Гребен е дел од подводен верижен систем кој се протега 40.000 км низ целиот свет?
... дека англискиот збор Thursday (четврток) доаѓа од старонордискиот Þorsdagr, што значи „Ден на богот Тор“.
... дека сè до 2015 г. во Западните Фјордови на Исланд важел закон дека секој Баскиец виден на таа територија треба да се убие на лице место?
... дека меѓународниот стандарден книжен број (ISBN) е воведен во 1970 година?

aрхива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 18 февруари 2019 г.

Настани:

1861	Првиот парламент на Италија го прогласи за крал Виктор Емануел II.
1915	Прва светска војна: Германија со помош на подморници ја започна поморската блокада на Велика Британија.
1945	Во Скопје е отворен Работничкиот дом, прв во Народна Република Македонија.
1952	Грција стана членкa на НАТО.
1952	Турција стана членкa на НАТО.
1960	Аргентина, Бразил, Мексико, Парагвај, Перу, Уругвај и Чиле се договорија да формираат Латиноамериканско здружение за слободна трговија.
1965	Прогласена е независност на африканската држава Гамбија во рамките на Британскиот комонвелт.
1992	Собранието на Република Македонија донесе одлука за формирање на Македонска информативна агенција (МИА) како јавен информативен сервис. Првата вест МИА ја емитуваше на 30 септември 1998 година.
1994	Владата на Република Македонија донесе одлука за воспоставување на дипломатски односи меѓу Република Македонија и САД на ниво на амбасади.

Родени:

1404	Леон Батиста Алберти — италијански ренесансен архитект.
1516	Марија I — кралица на Англија.
1745	Алесандро Волта — италијански и физичар.
1860	Андерс Цорн — шведски сликар и бакрорезец.
1898	Енцо Ферари — италијански автомобилист и конструктор.
1921	Бранко Бауер — хрватски режисер.
1930	Драган Бојаџиев — македонски музички публицист.
1933	Боби Робсон — англиски фудбалер и тренер.
1938	Иштван Сабо — унгарски режисер.
1931	Тони Морисон — американска писателка, добитничка на Нобеловата награда во 1993 година.
1942	Ѓорѓија Најдоски — македонски поет.
1950	Сибил Шепард — американска глумица.
1954	Џон Траволта — американски глумец.
1957	Марита Кох — германска атлетичарка.
1960	Грета Скаки — италијанско-австралиска глумица.
1964	Мет Дилон — американски глумец.
1965	Д-р Дре — американски рапер и музички продуцент.
1967	Роберто Баџо — италијански фудбалер.
1975	Гери Невил — англиски фудбалер и тренер.
1985	Фабио Сабатини — италијански велосипедист.
1985	Кристијано Салерно — италијански велосипедист.

Починале:

999	Грегориј V — римски папа.
1405	Тимур — монголски кан.
1546	Мартин Лутер — германски духовник, водач на протестантската реформација.
1564	Микеланџело — италијански вајар, сликар, градител и поет.
1682	Балдасаре Лонгена — венецијански архитект.
1873	Васил Левски — бугарски национален деец.
1915	Стојан Новаковиќ — српски научник.
1950	Прежихов Воранц — словенечки писател.
1967	Роберт Опенхајмер — северноамерикански физичар.
1969	Драгиша Цветковиќ — југословенски политичар.
1986	Пол Стјуарт — американски глумец и режисер.
2001	Крум Монев — македонски борец.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — Централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — Проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект - освен на македонски, Википедија е достапна и на 285 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на фондацијата Викимедија — непрофитна организација, која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич