Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 96.523 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Археи — домен на едноклеточни, микроскопски организми. Тие, како и бактериите, се прокариоти, што значи дека немаат клеточно јадро ниту мембрански органели.

Археите првично биле класифицирани како бактерии, под името архебактерии (во царството Архебактерии, лат. Archaebacteria), но оваа класификација е застарена. Клетките на археите имаат уникатни својства кои ги одделуваат од другите два домени на животот, бактериите и еукариотите. Археите понатаму се поделени на повеќе колена. Класификацијата е тешка бидејќи мнозинството видови не се изолирани во лабораторија, а биле детектирани само со анализа на нивните нуклеински киселини во примероци од нивната средина.

Археите и бактериите обично се слични по големина и форма, иако неколку археи имаат многу чудни облици, како што се плоснатите и коцкастите клетки на Haloquadratum walsbyi. И покрај оваа морфолошка сличност со бактериите, археите поседуваат гени и неколку метаболни патишта кои се поблиски со оние на еукариотите, како, на пример, ензимите вклучени во транскрипцијата и транслацијата. Другите аспекти на биохемијата на археите се уникатни, како што е присуството на етерски липиди во нивните клеточни мембрани. Археите користат повеќе извори на енергија од еукариотите; тие варираат од органски соединенија, како што се шеќерите, до амонијак, метални јони, па дури и водороден гас.

Археите толерантни на хиперсалинитет (Haloarchaea) користат сончева светлина како извор на енергија, а други видови археи го врзуваат неорганскиот јаглерод; сепак, за разлика од растенијата и цијанобактериите, не се откриени видови на археи кои ги вршат и двете активности заедно. Археите се размножуваат бесполово, со проста делба, фрагментација или пупење; за разлика од бактериите и еукариотите, не се познати видови кои формираат спори. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика и снимка на денот
Жолтоклуно свраче (Corvinella corvina corvina) од Гамбија. Сврачињата ги наденуваат уловените инсекти на трња и други острини како залиха за подоцна.	Пушти снимка Краток промотивен филм за Викиизвор на бенгалски јазик.
други избрани слики	други избрани снимки

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека рускиот космонаут Алексеј Леонов е првиот човек во историјата кој излегол во отворена вселена?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека мексиканскиот цар Максимилијан I бил помлад брат на австрискиот цар Франц Јозеф I?
... дека првите градови настанале во Сумерија во IV милениум п.н.е.?
... дека Средноатлантскиот Гребен е дел од подводен верижен систем кој се протега 40.000 км низ целиот свет?
... дека англискиот збор Thursday (четврток) доаѓа од старонордискиот Þorsdagr, што значи „Ден на богот Тор“.
... дека сè до 2015 г. во Западните Фјордови на Исланд важел закон дека секој Баскиец виден на таа територија треба да се убие на лице место?
... дека меѓународниот стандарден книжен број (ISBN) е воведен во 1970 година?
... дека селото Старо Коњарево, Струмичко се наоѓа на тромеѓата помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека зборот „вулкан“ доаѓа од островот Вулкано во Тиренското Море северно од Сицилија?
... дека првата банкнота во Европа е издадена во 1661 година?
... дека елкарите се црви чии „гранчиња“ се пипки за собирање на планктон?
... дека домашната овца потекнува од ерменскиот муфлон?
... дека Општина Василево се смета за македонската престолнина на празот?
... дека сојузната држава Род Ајленд во САД всушност е континентална, а не островска?
... дека во Полска има дури 8 населени места со име Струга?
... дека според една теорија, селото Шлегово е наречено по германските рудари доселени од областа Шлеска?
... дека Бања Банско е изградена од римскиот цар Каракала во III век?
... дека првите професионални противпожарни служби во Македонија се појавиле во 1836 година?
... дека на почетокот од нашата ера, градот Рим имал милион жители?
... дека планината Аконкагва крај аргентинско-чилеанската граница е највисоката планина надвор од Азија?
... дека Југословенската академија на науките и уметностите (ЈАЗУ) во Загреб е основана во 1861 г. како матична културно-научна установа на сите Јужни Словени?
... дека најдалечната забележана ѕвезда, наречена Икар, се наоѓа на растојание од 9 милијарди светлосни години од Земјата?
... дека во Русија живеат преку 186 народи?
... дека титулата Свет римски цар потекнува од надлежноста на неговите претходници врз Римокатоличката црква како владетели на Западното Римско Царство пред подемот на папството?
... дека селото Б’с, Кривопаланечко е населено место со најкраткото име во Македонија?

aрхива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 15 октомври 2018 г.

Настани:

1582	Почнува да се користи Грегоријанскиот календар. Во Италија, Полска, Португалија и Шпанија датата 4 октомври била следена од 15 октомври, т.е. биле прескокнати 10 дена.
1878	Претпријатието на Едисон за електрични светилки, денешен „Џенерал Електрик“, започнала со работа.
1894	Алфред Драјфус бил уапсен за шпионирање — започнала аферата „Драјфус“ која кулминирала со написот „Обвинувам!“ од Емил Зола во весникот „Аурора“.
1928	Цепелинот „Граф Цепелин“ го завршил првото патување преку Атлантикот и слетал во Лејкхурст, Њу Џерси, САД.
1945	Втора светска војна: Смртната казна со стрелање била извршена над поранешниот претседател на Вишиевска Франција Пјер Лавал за предавство.
1946	Нирнбершки процес: Херман Геринг се самоубил со труење ноќта пред извршувањето на смртната казна.
1971	Иран ја прославил 2500-годишнината од основањето на Персија.
1984	Во Торонто, Канада, излегол првиот број на весникот на Македонците во Канада „Македонија“.
1992	Во Скопје е регистрирана Демократска партија на Турците на Македонија, со седиште во Скопје, а за претседател е избран Едроган Сарач.
1995	По 20 месеци грчко ембарго, отворена е македонско-грчката граница.
2016	Керсти Калјулајд станува првата жена на функцијата Претседател на Естонија.

Родени:

1608	Еванџелиста Торичели — италијански физичар и математичар.
1844	Фридрих Ниче — германски филозоф.
1854	Оскар Вајлд — англиски писател.
1908	Џон Кенет Галбрајт — канадско-американски економист.
1923	Итало Калвино — италијански писател.
1929	Милорад Павиќ — српски писател.
1943	Стенли Фишер — еврејско-американски економист.
1947	Ласло Фазекаш — унгарски фудбалер.
1950	Благоја Георгиевски — македонски и југословенски кошаркар.
1952	Вахид Халилхоџиќ — босански и југословенски фудбалер и тренер.
1960	Славко Штимац — српски глумец.
1968	Дидје Дешамп — француски фудбалер и тренер.
1971	Нико Ковач — хрватски фудбалер и тренер.
1977	Давид Трезеге — француски фудбалер.
1980	Том Бонен — белгиски велосипедист.
1986	Нолито — шпански фудбалер.
1988	Месут Езил — германски фудбалер со турско потекло.
1989	Ентони Џошуа — британски боксер, светски шампион во тешка категорија.
1991	Михел Кох — германски велосипедист.

Починале:

1917	Мата Хари — германска шпионка за време на Првата светска војна, по потекло Холанѓанка.
1964	Кол Портер — американски композитор.
1989	Данило Киш — српски и југословенски писател.

Празници:

	Глобален ден на миењето раце
	САД: Ден на белиот бастун

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — Централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — Проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект - освен на македонски, Википедија е достапна и на 285 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на фондацијата Викимедија — непрофитна организација, која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич