Кочани

Кочани
Панорама на Кочани Панорама на Кочани Панорама на Кочани
Знаме на Кочани	Грб на Кочани
Mестоположба
Општина Кочани на картата на Република Македонија
Координати : 41°55′0″N , 22°25′0″E Часовен појас : CET/CEST (UTC+1/2)
Општи податоци
Име:	Кочани
Прекар:	Град на оризот и геотермалната вода
Поштенски бр.:	2300
Повикувачки бр.:	(+389) (0)33
Автомобилска ознака:	КО
Заштитници:	Св. Петар и Апостол Павле
Портал:	Кочани
Историја
Основан:	1337 год.
Стари имиња:	Tranupara
Управа
Земја:	Македонија
Регион:	Предлошка:Грбови
Општина:	Кочани
Бр. на населби:	28
Градоначалник:	Николчо Илијев
Географија
Површина:	382
-вода:	0,19 км²
Надм. височ.:	350 - 420 м
Население
Население:	Kочани - 28 330 општина - 38 092
-мажи:	19 192
-жени:	18 900
Образование:
-високо:	1 090
-средно:	12 417
-основно:	9 425
-неписмени:	1 468
Етнички групи:	8

Кочани — град во источниот дел на Република Македонија со 28 330 жители, седиште на истоимената општина. Градот лежи во Кочанското Поле и е познат по кочанскиот ориз и геотермалната вода.

Легенда за потеклото на името

Фонтана во Кочани која го симболизира оризот

Многу одамна, на печалба во Кина бил еден човек по име Кочо. Работел што работел, по долги години решил да се врати во родниот крај. Бидејќи во Кина оризот бил основна храна, на заминување решил со себе да понесе и ориз со надеж дека оваа земјоделска култура ќе успее во неговиот крај. Со себе понел мала количина од ова бело злато со цел лесно и без проблеми да го пренесе од царство во царство. При влегувањето во царството во кое се наоѓало и неговото родно место наишол на проблеми: оризот бил забранет за внесување во каква било форма. Сепак, Кочо не сакал да се откаже од намерата да го внесе оризот. Се мислел и на крајот се сетил. Дознал дека гуските како трговска стока не биле забранети за внесување. Купил гуски, им го дал оризот да го изедат, а потоа ги заклал. По влегувањето ги очистил и од нив го извадил оризот. Така Кочо го пренел оризот од Кина, започнал да го произведува, со што му дал нов белег и култура на овој крај, а според неговото име, местото каде што започнал да се одгледува оризот – го добило името Кочани.

Македонскиот револуционер Ѓорче Петров во својата книга „Материјали по изучувањето на Македонија“ издадена во 1896 година, запишал едно друго предание и легенда за настанокот и потеклото на името на градот Кочани. Имено, градот Кочани некогаш бил погоре по реката на местото на село Гратче, а местото на сегашното Кочани било блато и по него паселе цели стада свињи. Тука биле „кочините“ (места во кои ги затвораат свињите) на граѓаните од кое што и новоосновниот град бил наречен Кочани. Во некој бој жителите на градот биле исклани и се пролеала толку крв што од неа се образувала бразда во која се удавил еден јунец. После битката градот се преместил кај кочините и се нарекол Кочани.

Историја

Антика

Како и за други населби во Македонија и за Кочани со сигурност не може да се тврди кога е основано. Според преданијата, раширени меѓу населението, Кочани настанало од населбата што се наоѓала северно од денешната местоположба, во долината на Кочанска Река. Траги од таа населба (остатоци од висок бедем, римска и византиска керамика, питоси и сл.) се пронајдени на локалитетот Долно Градиште во реонот на селото Долно Гратче. Во извесен период жителите на населбата се повлекле кон рамнината и го населиле просторот на денешното Кочани. Во градот и неговата околина се откриени повеќе локалитети од железното време, меѓу кои извесни истражувања се вршени на локалитетите Текешински лозја, Барутница и Алењак. Исто така, направени се сондажните истражувања на локалитетот Локубија каде е откриена некропола од Римскиот период, односно II-III век, во која се пронајдени предмети од керамика и друг движен материјал, како и остатоци од бедем што упатува на постоење на тврдина или заштитен бедем на некој град или пак населено место.

Археолошкиот материјал, откриен на левиот брег на Кочанска Река во реонот на денешниот град, укажува дека овој простор бил населен уште во најстари времиња. Тоа води кон заклучок дека ова населено место израснало од некогашната трачка станица Транупара, која според Табула Појтингеријана (Tabula Peutingeriana - карта на воените патишта на Западното Римско царство од IV век) се наоѓала на околу 30 милји од градот Астибо.

Среден век

Мамуза (острога) од Оризари, Кочани, ран XIII век

За првпат во пишан документ Кочани (Кочъни) се споменува во 1337 година во една грамота, во која деспотот Јован Оливер му ја доделува црквата “Св. Димитрија” на градот. Ако се искористат податоците што ги нуди грамотата на Јован Оливер, може да се констатира дека Кочани, како населба под тоа име, постоело многу порано од 1337 год. бидејќи тој не ја подигнал црквата. Таа постоела и имала поголем неподвижен имот во кој спаѓало и селото Јастребница (денешно Јастребник). По Јован Оливер овде завладеал феудалецот Константин Дејанов, а потоа градот потпаднал под ропство на османлиските Турци.

Кула во Кочани, градена во втората половина на XVII век, а имала станбено-одбранбена функција

Според пишувањата на турскиот патописец Евлија Челебија, при пописот од 1519 год. Кочани било село со едно муслиманско и 54 христијански семејства и 12 неженети христијани (Tapu defteri 169, 170). Состојбата битно не се изменила ни во наредните децении. Во пописот од 1573 год. е забележано дека се уште преовладува христијанското население (50 семејства и 50 неженети), бидејќи и во таа година само едно семејство било муслиманско (Tapu defteri 85, 446-447). Како населено место, Кочани плаќало пазарна такса која во истата година изнесувала 2.201 акче (турска платежна единица од тоа време) (Tapu defteri 437). Интересно е дека едно од двете кочански маала во тој период го носело името Самоков, веројатно по самоковот кој тука работел и на феудалецот му носел годишна рента од 60 акчиња. Според Челебија, во 1660 год. Кочани брои 600 куќи, со околу 3.000 жители, исто колку и Куманово, на пример. Од овој период потекнуваат и двете, постојни, средновековни кули во градот, од кои едната е обновена и во неа се наоѓа мала музејска збирка.

Кон крајот на XVIII и почетокот на XIX век, Кочани броело само 300 куќи и околу 1.200 жители бидејќи целиот регион бил зафатен од колера. Кон крајот на XIX век градот се зголемува за околу 150 куќи, со доселувањето на маџири и крушевски Власи. Според податоците на В. К'нчов во овој период Кочани броело околу 6.000 жители.

XX век

Кочани 1903 год.

Кочани во 1942 год.

Во областа на политиката активно учествувале и жителите на тогашната општина Кочани, која се наоѓала во состав на Кралството СХС (Србија, Хрватска и Словенија). Така, на изборите за тогашната Уставотворна скупштина што се одржале на 28 ноември 1920 г. е регистрирано дека во Кочани имало вкупно 930 избирачи, а во целата Кочанска околија нивниот број изнесувал 5.678. На изборите во 1927 год. бројот на избирачите се зголемил на 1.173, а во 1935 год. на 1.387.

Во однос на занаетчиството, забележано е дека во 1918 год. во Кочани имало вкупно 140 занаетчии, во 1934 год. нивниот број изнесувал 215, а до почетокот на Втората светска војна имало 369 занаетчиски дуќани.

Статистичките податоци од 1965 год. говорат за зголемување на бројот на жителите на околу 13.000, а денеска Кочани е општински и регионален центар со околу 30.000 жители.

Местоположба

Градот Кочани се наоѓа на 120 км одалеченост од главниот град Скопје, поточно ја завзема северната страна на Кочанска Котлина и го зафаќа просторот од двете страни на Кочанска Река. Градот има јужна поставеност во однос на 2252 метри високите Осоговски Планини, а 8 км јужно од Кочани плодното Кочанско поле завршува и почнува планината Плачковица. Кочани лежи на 350 до 450 метри надморска височина. Во близина на Кочани е познатиот зимски туристички центар Пониква до кој води асфалтиран пат во одлична состојба, долг околу 20 км.

Сообраќајна поврзаност

Низ градот поминува магистралната сообраќајница M-5 која тргнува од Охрид, и преку Битола, Прилеп и Велес (70 км) се поврзува со Штип (30 км), а преку неа излегува на автопатот Е-75 (Скопје-Гевгелија), односно со оваа собраќајница Кочани е поврзан со Централна и Западна Македонија. На исток овој патен правец продолжува кон Македонска Каменица (30 км), Делчево (55 км) и граничниот премин со Република Бугарија (65 км), односно Благоевград. На југоисток, кон Виница (10 км) води квалитетен пат чија траса продолжува кон Берово (60 км) На север, кон Осогово, од Кочани водат три патни правци; едниот по долината на Кочанска Река, до вештачкото езеро Гратче (6 км), а потоа по планински пат преку Јастребник до месноста Лопен; вториот преку селото Бели води до Пониква и понатаму по земјен пат до истата месност, од каде двата патни правца продолжуваат до Крива Паланка; третиот правец води преку Припор и Речани до подножјето на Царев Врв. На северозапад Кочани е поврзан со Пробиштип (36 км) и Кратово (48 км).

Исто така, во 1926 г. до Кочани е изградена железничка пруга која го поврзува со Штип, Велес и Скопје.

Во близина на врвот Пониква на Осогово, како проширување на самиот асфалтен пат, во средината на 70-те години е изградена и полетно-слетна патека во должина од околу 1.200 метри, чија првична намена била планирана за воени цели.

Население

Според статистиката на Васил К’нчов („Македониja, Етнографиja и статистика“) од 1900 година, во Кочани живееле 5.950 жители, од кои 2.800 Македонци, 2.600 Турци и 360 Роми, 150 Власи и 40 Албанци.

Во првиот организиран попис на СФР Југославија од 1948 година, во Кочанскиот срез имало 41.298 жители, од кои 6.657 во градот Кочани, 2.568 во Виница, а 32.073 во селата (Кочанско Поле, Осоговија). Од етнички аспект, населението го сочинувале 33.171 (80,3 %) Македонци, 6.053 (14,6 %) Турци, 680 (1.64 %) Роми, 117 Срби и 1.277 останати.

Според пописот на населението од 2002 година, во градот имало 28.330 жители и спаѓал во групата на средни градови. Приградската населба Оризари, која во официјалните пописи се води како посебно населено место, веќе е споена со градот и заедно со неа, Кочани има 32 106 жители.

Етнички групи
Македонци			90,82 %
Роми			6,89 %
Турци			1,11 %
Власи			0,68 %
други			0,27 %
Срби			0,22 %
Бошњаци			0,004 %

Следува табела на националната структура на населението (без Оризари)

Националност	Вкупно
Македонци	25 730
Турци	315
Роми	1 951
Албанци	0
Власи	193
Срби	63
Бошњаци	1
Други	77

Јазик

Во градот се зборуваат следниве јазици:

Јазици
македонски			91,18 %
турски			5,25 %
ромски			2,67 %
влашки			0,51 %
српски			0,19 %
други			0,19 %
албански			0,004 %
бошњачки			0,004 %

јазик	вкупен број	% од вкупното население
македонски	25.832	91,18
албански	1	0,004
турски	1.487	5,25
ромски	757	2,67
влашки	145	0,51
српски	54	0,19
бошњачки	1	0,004
други	53	0,19

Вероисповед

Во Кочани се застапени следните религиски групи:

Религија
Православие			89,83 %
Ислам			8,02 %
други			1,97 %
Протестантство			0,11 %
Католицизам			0,07 %

религија	вкупен број	% од вкупното население
Православни	25.448	85,83
Муслимани	2.272	8,02
Католици	21	0,07
Протестанти	31	0,11
други	558	1,97

Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во градот Кочани:

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1948	6.657	—
1953	8.034	+20.7%
1961	11.011	+37.1%
1971	17.257	+56.7%
1981	23.378	+35.5%
1991	27.236	+16.5%
1994	26.364	−3.2%
2002	28.330	+7.5%

Години	Македонци	Албанци	Турци	Роми	Власи	Срби	Бошњаци	Ост.	Вкупно
1948	—	—	—	—	—	—	—	—	6.657
1953	6.266	11	695	754	58	126	—	124	8.034
1961	9.412	3	832	—	—	104	—	660	11.011
1971	15.325	11	1.023	637	—	72	—	189	17.257
1981	20.859	1	517	1.144	105	82	—	670	23.378
1991	24.573	1	787	1.366	128	68	—	313	27.236
1994	24.393	0	526	1.088	177	73	—	107	26.364
2002	25.730	0	315	1.951	193	63	1	77	28.330

* Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија (1948-2002), според податоци од официјалните пописи во соодветните години

Населението во Кочани зборува на штипско-кочанскиот дијалект, како дел од источната група на источното и јужното наречје на македонските дијалекти.

Населби и маала

Поглед на поновиот западен дел на Кочани, населбата Текешински Лозја од Споменикот на слободата

Градот Кочани се дели на повеќе населби и маала, кои освен по името, меѓусебно се разликуваат по својата местоположба, старост и урбанизиран развој. Меѓу населението познати се со следниве имиња:

• 14. Бригада
• Доклевец
• Бавчалук
• Бејрут
• Белско Маало
• Филтер
• Калиманова Глава
• Крушарско Маало
• Недопирливите
• Сиви Дом
• Стришани
• Текешински лозја
• Усова Чешма
• Циганско Маало

Географија

Црквата „Св. вмч. Георгиј“

Кочани е сместен на северната страна од Кочанска Котлина, на местото каде што Кочанска Река ја напушта Осоговијата и ја проширува својата долина. Сместен е на двата брега на реката, од исток заграден со Доклевски рид (450 м.) и од запад со Локобија и Алењак (524 м.). Спрема југ е отворен и нема граница, бидејќи на таа страна е Кочанско Поле, додека на север е долгата и тесна клисура која постепено се затвора.

Кочани лежи на географска широчина од 41 степен и 55 минути (што значи дека е понајуг од Скопје), а на географска должина од 22 степени и 25 минути источно од Гринич.

Климата во Кочани во голема мера зависи од положбата на градот, како и од конфигурацијата на теренот. Таа се одликува со релативно високи температури и малку врнежи. Просечната годишна температура изнесува околу 13,5^о С, што значи дека е иста со онаа во Струмица, а повисока од онаа во Скопје или Прилеп. Годишната температурна разлика во Кочани е доста голема и таа изнесува 22,4^о С. Се јавуваат екстремно високи и ниски температури. Така на 22 август 1952 год. е забележана температура од 39,8 степени Целзиусови, а на 26 јануари 1963 год. живата во термометарот се спуштила на - 22,6^о С.

Природни ресурси

Дел од Кочанска Котлина со поглед на Кочани на зајдисонце

Кочанската Котлина е најголем термален басен на води со високи температури на Балканскиот Полуостров. Во него досега се направени 18 дупнатини од кои 14 се самоизливни, а водоносните хоризонти се јавуваат на длабочина од 86 до 1096 метри, со штедрост од 2,2 до 350 л/сек и температура од 50 до 80^о С.

Термални изворишта се јавуваат кај селата Долни Подлог и Бања, при што кај Долни Подлог се користат две дупнатини длабоки 35 и 460 метри, со штедрост од 300 л/сек и просечна температура од 78^о С. Во селото Бања има самоизливни термални води со штедрост од 30 л/сек и температура од 63^о С.

Стопанство

Книга за кочанскиот ориз (Стиснете на сликата за да ја отворите и читате во целост)

Според податоците од Државниот завод за статистика во 2007 година во Кочани имало вкупно 4.859 индивидуални земјоделски стопанства со вкупна расположива површина на земјиштето од 6.137 ха. Од оваа површина под жито засеани биле 3.086 ха, под зеленчук 451 ха, под фуражни култури 177 и под индустриски култури 29 ха.. Уште од дамнешни времиња, Кочани и Кочанско се надалеку познати во Македонија и на Балканот како област - најголем производител на ориз.

Во 2008 година пак, имало 558 трговски објекти на мало и 77 угостителски објекти.. Познати индустриски капациети во Кочани се: фабриката за делови во автоиндустријата „Руен“, печатницата „Европа-92“ и од поново време странските инвестиции „Амфенол“, „Антура“ и „Геерлофс“.

Образование

Основното обрзование во Кочани се изведува во четири основни училишта во градот (“Никола Карев“, “Св. Кирил и Методиј“, “Раде Кратовче“ и “Малина Попиванова“) и едно во населбата Оризари (“К. П. Мисирков“). Средното образование е застапено во двете средни училишта - гимназијата “Љупчо Сантов“ (каде има и економски паралелки),електро-машинското училиште “Ѓошо Викентиев“. Од 1956 год. работи и основното музичко училиште "Ристо Јуруков". Во Кочани се наоѓа и Правен факултет којшто работи во состав на Универзитетот Гоце Делчев - Штип.

Од јуни 1941 година во Кочани работи и библиотеката “Искра“, што ги опслужува граѓаните од општината и регионот.

Култура

Традиционална жетва на ориз за време на манифестацијата Денови на оризот

Кочани е домаќин на Драмскиот аматерски фестивал (ДАФ), културна манифестација од национален карактер што се одржува еднаш годишно, во последната седмица на мај, и на која настапуваат најдобрите аматерски драмски ансамбли од Македонија. Исто така, значајна е културната манифестација Денови на оризот, посветени на кочанското “бело злато“, исполнета со низа свечености и празнувања на почетокот на жетвата на оризот во кочанскиот регион, како и манифестацијата “Петровденски конаци“, поврзана со одбележувањето на празникот на градот - Петровден.

Литературниот клуб „Копнеж“, што работи во рамките на библиотеката „Искра“, е носител на две културни манифестации: Детскиот поетски фестивал „Мајски цвет“ (од национален карактер) и Месец на книгата.

Спорт

Во Кочани активни се следните спортски екипи:

• градски фудбалски клуб „Осогово“
• женски фудбалски клуб „Кочани“
• кошаркарски клуб „Баскет Дино“
• боречки клуб „Спартак“
• клуб за гимнастички спортови „Партизан“
• футсал клуб „Унипаб“
• ракометен клуб „Младинец“
• пингпонгарски клуб „Кочани“
• карате клуб „Кочани“
• карате клуб „Партизан“
• карате клуб „Ипон“
• џудо клуб „Гладијатор“
• клуб за реален аикидо „Нико“
• велосипедски клуб „Електрика“
• клуб за планински велосипедизам „Поскок“
• планинарски спортски клуб „Осогово“
• клуб за планинарски спортови „Москито“
• спортско риболовно здружение „Кочански рибар“
• шаховски клуб „Кочани“
• фудбалска школа „Фудбал старс“
• фудбалска школа „Младост Тошев“
• фудбалска школа “Кочани“

Верски објекти

Во Кочани има неколку верски објекти:

• Црква „Св. вмч. Георгиј“ - изградена во 1917 година;
• Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - камен темелникот е поставен на 9 декември 1994 година, а осветена е на 24 октомври 1998 година. Се користи како крстилница;
• Црква „Свето Благовештение“ - камен темелникот е поставен на 11 октомври 2009 година. Се наоѓа во населбата Валог ;
• Црква „Свето Преображение“ - камен темелник поставен во 2006 година. Се наоѓа во населбата Усова Уешма;
• Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - се наоѓа во кругот на фабриката „Ледер“;
• Евангелско - методистичка црква;
• Џамија Дуди Ханум

Збратимени градови

Во изминатите години Кочани е збратимен со следните градови:

Сигетсентмиклош, Унгарија Казанлак, Бугарија Мшчонув, Полска Јенифоча, Турција Крижевци, Хрватска Перејаслав Хмељницки, Украина Нови Кнежевац, Србија Крушево, Македонија

Личности

За автоматски генерирани списоци на лица родени во Кочани, погледни: Категорија:Родени во Кочани

За мануелно одржувани списоци на лица родени во Кочани, погледни ја статијата: Родени во Кочани

• Александар Алексиев, романописец, критичар, книжевен историчар и театролог
• Александар Манов, офицер и војвода на ВМОК
• Борис Стојчев, театролог и публицист
• Бранко Пендовски, писател
• Благоја Попов, претседател на Владата на СРМ (1974 - 1982)
• проф. д-р Благој Попов, математичар
• Кирил Ѕ'мбов, нуклеарен физичар
• д-р Константин Апостолов, лекар специјалист по микробиологија
• Кочани Оркестар, блех оркестар
• Лазар Бабамов, агроном
• Малина Попиванова, револуционерка
• проф. д-р Миле Хаџи Василев, правник
• Насе Насев, спортски директор на МОК (Македонски Олимписки Комитет)
• Никола Вражалски, правник
• Ристо Јуруков, музички педагог
• Сашко Насев, писател, драматург и поранешен амбасадор на Република Македонија во Канада
• Стефан Попиванов, револуционер
• Стево Теодосиевски, музички уметник
• Симеон Иванов - Канго, гитарист, рок-музичар
• Цеко Стефанов, поет, прозаист, драмски автор, новинар и публицист
• Харалампие Манчев, лекар специјалист, прв македонски медицински истражувач
• Андреј Василев, германски хокеар

Градоначалници на Кочани

Досегашни градоначалници на Кочани биле:

• Томе Вангелов(1920-1924)
• Спиро Симеонов (1925-1928)
• Благој Џидров (1928-1930)
• Јован Двојаков (1932-1935)
• Трендо Христов (1944-1946)
• Благој Хаџи Василев (1946-1948)
• Величко Георгиев (1948-1950)
• Владо Стаменков (1950-1954)
• Боро Ефремов (1954-1963)
• Михајло Арсов Војчо (1964-1966)
• Стојан Трендов (1966-1970)
• Киро Данилов (1970-1974)
• Иван Серафимов (1974-1981)
• Тодосија Паунов (1982-1983)
• Божидар Андонов (1984-1985)
• Драги Георгиев (1986-1990)
• Љупчо Беличев (1990-1996)
• Лазар Веселинов (1996-2000)
• Љубомир Јанев (2000-2002)(2005-2009)
• Тодор Пашовски (2003-2004)
• Ратко Димитровски (2009-2017)
• Николчо Илијев (2017-....)

Фотогалерија

• 
  Кочани во рамките на Општина Кочани
• 
  Кочани навечер
• 
  Центарот на Кочани
• 
  Центарот на Кочани
• 
  Центарот на Кочани
• 
  Кочанско оро
• 
  Кочани ноќе
• 
  Кочанска Река
• 
  Споменикот на Слободата
• 
  Признание за квалитет на ориз - Брисел
• 
  Ориз - клас
• 
  Оризови полиња
• 
  Разгледница од Кочани од 1930-те години
• 
  Домот на култура во Кочани
• 
  Железничка станица Кочани

Поврзано

• Драмски аматерски фестивал
• Кочанска Котлина
• Долно Градиште
• Споменик на слободата
• Стадион Никола Мантов
• Етно-куќа (Кочани)
• ОМУ "Ристо Јуруков" - Кочани
• Средновековни кули во Кочани

Надворешни врски

• Портал на Општина Кочани
• Општински весник „Инфо-Кочани“
• Карта на Кочани
• Фотографии од старо Кочани
• Кочани низ музика
• Временска состојба
• Сателитска карта (Wikimapia)
• Кочани Гигапан 1
• Кочани Гигапан 2
• Портал на селото Полаки
• Портал на на КЈП „Водовод“
• Руен И.Т. — фабрика за автомобилска индустрија
• Ресторан „Осоговски Бисер“ — Пониква

Одредници од Кочани
Злетово, Пробиштип, Кратово, Куманово, Скопје	Гратче, Пониква, Царев Врв, Руен, Крива Паланка	Македонска Каменица, Цера, Саса
Облешево, Свети Николе, Велес	С З И Ј	Истибања, Калиманци, Делчево
Штип, Неготино	Зрновци, Мородвис, Плачковица, Радовиш, Струмица	Виница, Берово