Пехчево

Пехчево
Пехчево
	Град
	Средиштето на Пехчево
	ПехчевоМестоположба на Пехчево во Македонија
	Координати: 41°45′00″N 22°53′00″E / 41.75000°N 22.88333°E
Држава	Македонија
Регион	Источен Регион
Општина	Општина Пехчево
Надм. вис.	998 м
Население (2021)
• Вкупно	2,471
Демоним	Пехчевци (мн.)
Час. појас	UTC+1
• Лето (ЛСВ)	UTC+2 (UTC)
Повик. бр.	+389 033
Рег. таб.	PE

Пехчево — мал град во областа Малешевија и административно седиште на Општина Пехчево. Познато е по зимскиот туризам.

Потекло на поимот

Според преданијата, се вели дека Пехчево го добил името по некои печки кои биле сместени под падините на планината Буковик. Овие печки биле поставени заради рудниците коишто се наоѓаат на падините на Буковик, а кои биле од потреба за обработка на рудата. Според тоа, Пехчево било нарекувано Печково. Но со текот на времето со доаѓањето на Отоманците, градот го променил името во Пехчево.

Географија

Пехчево се наоѓа во крајниот источен дел на Република Македонија, во областа Малешевија, оддалечено 10 километри северно од Берово и 27 километри јужно од Делчево. Околу 20% од територијата на општината Пехчево се обработливи површини, а останатиот дел се пасишта, шуми и необработливо земјиште. Пехчево се наоѓа на 1.000 метри надморска височина и по Крушево, претставува вториот највисок град во Македонија.

Историја

Отомански период

Пред стапнувањето на Отоманците во Малешевијата, кон крајот на 14 век (1394-1395 г.), дел од месното население на Пехчево, се занимавало со експлоатација на железна руда од Буковик. Според пишаните документи од 1580 година, овој рудник почнале да го експлоатираат турските власти. Поради добрата местоположба, во Пехчево се населиле нови жители, претежно муслимани, по потекло од ридско-планинските предели од Мала Азија. Со новите сожители, Пехчево во втората половина на 18 и почетокот на 19 век добива ориентален лик. Поради ваквата физиономија на гратчето, Османлиите го нарекле Османли Касаба (во груб пребод: Османлиско Гратче), како и поради погодната географска положба и отвореноста кон сите муслимани. Веќе кон крајот на 19 век, гратчето пораснало во голем административно средиште на османлиската управа за поширокиот регион на целата Малешевска област. Токму во тоа време била создадена и Пехчевската каза со седиште во Пехчево. Во последните години од 19 век, во Пехчево имало девет ана сместени во средиштето на гратчето, саат-кула со специфично ѕвоно кое се слушало надалеку, управна зграда на каза (уќумат), аптека и други градби. За време на Првата светска војна, повеќето од градботе кои имале ориентални облици, меѓу кои и обновената саат-кула, биле разурнати. Во оваа војна, Пехчево губи и голем број од своите жители, како резултат на иселувањето, претежно од муслиманското население.^[1]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во гратчето Пехчево имало 4.070 жители, од кои 3.300 Македонци муслимани, 700 Македонци христијани и 70 Роми.^[2]

Под српска окупација

За време на Српската окупација од 1912 г. до 1941 г. (подоцна од 1918 г. Кралство на Србите, Хрватите и Словенците; од 1929 г. до 1941 г. Кралство Југославија) Пехчево страда силно.^[3] Во периодот меѓу 1913—1915 година меѓу првите жртви во Малешевскиот крај се споменуваат имињата на Павле Додуков од Берово и Иван Странџата од с. Ратево. Новите српски управувачи се одлучиле да ги ликвидараат двајцата само затоа што биле организирани членови на предвоената ТМОРО. Тие биле фатени од српските четници на Јован Бабунски, долго биле тепани со стапови и горени со вжештени предмети по телото, понижувачки теглени за рацете и нозете и на крајот уште недотепани биле фрлени во еден кладенец (бунар) во Пехчево.^[3]

На сличен начин српските четници и жандарми се пресметале и со поранешните членови на Комитетот за евакуација на населението од Пехчево и од блиските населени места и тоа: Георги Косев, Иван Косев, Никола Кујунџиски, Гале Ингилизов, Сотир Гугушов Кацарски, Тасе Михајлов, Иван Китанов, од Пехчево, Јован Рендев, Никола Илиев и Јован Рунтев од с. Негрево. Иако тие биле обвинети за одржување врски со комитите, поседување на оружје и слично, всушност, се работело за нивно свесно ликвидирање поради тоа што порано членувале во Комитетот за евакуација на населението, а во новосоздадените услови би можело да се членови на Комитетот за дезертирање на воените обврзници. Осомничените биле изложени на ѕверски измачувања, во основа затоа што не сакале да бидат Срби. Најпрво е уапсен и измачуван Тасе Михајлов, од кого иследниците барале да каже кои луѓе од Пехчево пред почетокот на Првата балканска војна го формирале Месниот комитет на ТМОРО, како обезбедување да не би некоја од балканските држави поради земање на овој кадар ставила рака врз Пехчево и Околијата.^[3]

Тасе Михајлов, од кого барале список на членовите на Комитетот од Пехчево и на соработниците во Околијата, иако тепан и измачуван до смрт, не предал ниту еден од членовите и соработниците на ова тело. Разочарани од неговото поведение, српските четници и жандарми се нафрлиле жестоко врз останатите 9 затвореници. Во почетокот само ги распрашувале, а кога ќе се убеделе дека нема ништо да признаат, ги тепале жестоко по сите делови на телото, им ги кршеле ребрата, рацете, нозете, им ја кубеле косата и ги обезличувале, а на крајот живи ги закопале под еден брег во близина на Пехчево, на јужната страна. За ова ретко злосторство луѓето од Пехчево и Негрево дознале преку едно воено лице, кое, во разговор со девојката Фроса Сотирова (Станоева), дискретно го посочило местото на заедничката гробница на жртвите. Истовремено, за гробницата дознал и Михаил Арсов Станоев, кога овчарските кучиња по мирисот го откриле местото и почнале да ги отпретуваат труповите од плитката дупка. Кога телата биле откопани, иако од злосторството поминале 15 дена, лешовите се уште не биле распаднати, на сите им биле прегризани јазиците, а рацете им биле стиснати во тупаница и полни со коса. Познато е дека Сотир Гугушев подлегнал на повредите уште при измачувањето во затворот, Тасе Михајлов го преживеал теророт, но штом излегол од затворот се обесил, додека Никола Илиев, според сведоштвата на војникот, бил оуден на смрт со тивко умирање.^[4]^[3]

Злосторниците не се задоволиле со тоа. Во март 1915 г. српските жандарми, четници и војници го опседнале Пехчево, одвлекле 4—5 помлади луѓе на присилно отслужување на воениот рок, додека сите други луѓе, средовечни мажи, старци и жени ги испозатвориле. Тогаш, од тепање биле онеспособени лицата: Ефтим Ингилизов, Данаил Ил. Секулов, Маца (Марија) Китанова, Хусеин Мулаалиев, Гаврил Каракутов, Иван Начев, Серафим Јанев, Христо Кацарски, Реџеп Барутчиев, Атанас Ангелов, Атанас Митрин, Магда Стамболиска, Маца Рендева, Паца Шејтанова, Марија Шејтанова и други. За да ги заплашат граѓаните на Пехчево и да ги принудат да молчат, по наредба на српскиот околиски началник, сите Пехчевци на возраст од 15—80 години биле затворени. Меѓутоа, саканата цел и со тоа не била постигната. По излегувањето на луѓето од затворот, бегствата во Бугарија зеле уште пошироки размери.^[3]

Втора светска војна

Вкупно 7 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[5]

Клима

Климата во општината и градот е континентална, со умерено топли лета и долги студени зими. Просечната годишна температура е 9 °C, а просечната релативна влажност изнесува 72% со врнежи од 544,3 mm годишно.

Население

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Пехчево живееле 4.070 жители, од кои 700 Македонци православни, 3.300 Македонци муслимани и 70 Роми.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, градот имал 1.350 Македонци, 100 Турци и 50 други..^[7]

Етнички групи

Според пописот на населението од 2002 година, во градот имало 3.237 жители и спаѓал во групата на мали градови.^[8] Етнички гледано, населението е составено од:^[9]

Етнички групи^[9]

Македонци			94,75 %
Роми			3,80 %
Турци			0,96 %
други			0,25 %
Срби			0,19 %
Власи			0,06 %

Народ	Вкупно	Удел (%)
Македонци	3.067	94,75
Турци	31	0,96
Роми	123	3,80
Власи	2	0,06
Срби	6	0,19
други	8	0,25

Јазик

Во градот се зборуваат следниве јазици^[9]:

Јазици^[9]

македонски			96,51 %
ромски			2,72 %
турски			0,46 %
српски			0,15 %
други			0,15 %

Јазик	Вкупно	Удел (%)
македонски	3.124	96,51
турски	15	0,46
ромски	88	2,72
српски	15	0,15
други	15	0,15

Вероисповед

Во Пехчево се застапени следните религиски групи^[9]:

Религија^[9]

Православие			95,09 %
Ислам			4,29 %
други			0,62 %

Вероисповед	Вкупно	Удел (%)
Православни	3.078	95,09
Муслимани	139	4,29
други	20	0,62

Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во градот Пехчево:

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1948	1.687	—
1953	1.750	+3.7%
1961	1.827	+4.4%
1971	1.878	+2.8%
1981	2.440	+29.9%

Година	Нас.	±%
1991	3.007	+23.2%
1994	3.032	+0.8%
2002	3.237	+6.8%
2021	2.471	−23.7%

Години	Македонци	Албанци	Турци	Роми	Власи	Срби	Бошњаци	Ост.	Лица без под.	Вкупно
1948	—	—	—	—	—	—	—	—	—	1.687
1953	1.410	0	140	8	0	123	—	69	—	1.750
1961	1.696	3	60	—	—	50	—	18	—	1.827
1971	1.788	3	40	22	—	15	—	10	—	1.878
1981	2.315	5	17	69	0	11	—	23	—	2.440
1991	2.880	1	23	88	1	9	—	5	—	3.007
1994	2.892	0	23	99	1	8	—	9	—	3.032
2002	3.067	0	31	123	2	6	0	8	—	3.237
2021	2.284	1	32	32	1	3	1	27	90	2.471

* Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија (1948-2021), според податоци од официјалните пописи во соодветните години

Самоуправа и политика

Избирачко место

Во градот постојат избирачките места бр. 19, 20 и 21 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.^[10]

На претседателските избори во 2019 година, на овије изборни место биле запишани вкупно 2.549 гласачи.^[11]

Религија

Во Пехчево мнозинството од населението е со православна христијанска веросисповест, а има и муслиманска вероисповед.

Стопанство

Главните стопански и индустриски гранки во Пехчево се лесната индустрија, земјоделството и сточарството. Лесната индустрија е застапена со дрвопреработувачкиот, огноотпорниот и конфекцискиот сектор. Исто така ЈП „Македонски шуми“ има подрачна единица во Пехчево. К ако најзначајна фабрика во Пехчево од областа на лесната индустрија е фабриката „БОМЕКС Рефрактори“. Од дрвната индустрија позната фабрика е „ФАГУС“.

Општината важи за еколошки чист регион и има потенцијали за развој на туризмот и производство на здрава храна. Сите села во околината се поврзани со Пехчево со асфалтирани патишта, и имаат развиена електрична и телефонска мрежа.

Природни и културни знаменитости

На само 10км од Пехчево се наоѓа познатото туристичко место Равна Река. Тука се наоѓаат познатите Пехчевски Водопади, изворот на Брегалница, летниковци и спортски терени. Местото изобилува со викендици и два рибника.