Васил К’нчов

Васил К‘нчов
Роден	26 јули 1862 Враца, Османлиско Царство
Починал	6 февруари 1902 Софија, Бугарија

Васил Иванов К‘нчов (26 јули 1862 – 6 февруари 1902) — научник, географ, историчар и политичар од Бугарија, автор на многубројни географски истражувања на Македонија. Сомисленик на Прогресивно-либералната партија, во период од еден месец бил министер за образование и наука во првата влада на Стојан Данев (1902). Член е на Бугарската академиja на науките.

Тој бил типичен претставник на бугарската пропаганда во Македонија. Учител е по хемиja во Солунската машка гимназиja (1888-1891), директор е на егзархиски училишта во серско (1891-1892), директор е и на Солунската гимназиja (1892-1893), главен училиштен егзархиски инспектор во Македонија (1894-1897). Автор е на научниот труд Македонија. Етнографија и статистика.

Биографија

Ран живот и образование

Васил К'нчов е роден на 26 јули (14 јули по стар стил) 1862 година во Враца, во скромно семејство на Иван и К'на К'нчови. Неговиот татко бил бочвар, но семејството живеело во сиромаштија, особено по смртта на четири деца пред раѓањето на Васил. Неговото детство било обележано со тешкотии, но и со силно чувство за родољубие, поттикнато од преродбенските учители Иван П. Славејков и Христо Даскалов, како и од пријателствата со личности како Мито Орозов, Стефанаки Савов и д-р Христо Јорданов.

К'нчов го завршил основното образование во Враца, а во 1880 година заминал да учи во Ломската гимназија со стипендија од општината. Таму бил активен во ученичкото друштво „Зора“ и покажувал интерес за политичкиот и општествениот живот. Во 1884 година завршил со одликување и станал главен учител во четирикласното училиште во Враца. Следната година добил државна стипендија за да студира хемија на Универзитетот во Харков (тогаш во Руската Империја), каде што се запознал со историчарот Марин Дринов, кој имал големо влијание врз неговите идни истражувања.

Во 1885 година, К'нчов го прекинал образованието за да учествува како доброволец во Српско-бугарската војна. По војната продолжил да студира хемиска технологија во Минхен и Штутгарт, но во 1888 година заболел од ревматизам, поради што го изгубил стипендијата и се вратил во Бугарија без диплома.

Дејноста во Македонија

Четврта генерација на матуранти во Солунската гимназија во учебната 1888/89 год.
Прв ред (учители): Ј. Буфети, Б. Димитров, Г. Прличев, Д. Матов, Н. Начов, Д. Хаџииванов, В. К’нчов, Е. ефенди
Втор ред (матуранти): Н. Зарзев, К. Робев, Н. Апостолов, П. Васков, Д. Поптомов, Ј. Игнатиев, И. Хаџимишев, М. Лучански
Трет ред (матуранти): Ј. Гелев, Г. Трајчев, А. Димитров, Г. Николов

По враќањето во Бугарија, К'нчов кратко работел како учител во железарското училиште во Софија, пред да замине за Солун, кој тогаш бил дел од Османската Империја. Од септември 1888 година бил учител по хемија во Солунската бугарска машка гимназија (1888–1891). Во 1891 година станал директор на бугарските училишта во Серскиот регион, а во 1892–1893 година бил директор на Солунската гимназија. Во Солун се оженил со Христина Балтаџиева, учителка во Солунската женска гимназија, но таа починала во 1893 година.

За време на престојот во Македонија, К'нчов бил активно вклучен во работата на Бугарската егзархија, која основала бројни училишта во регионот. Неговите чести патувања низ Македонија му овозможиле да собира етнографски, историски и географски податоци. Во март 1894 година, егзарх Јосиф I го назначил за главен инспектор на бугарските училишта во Македонија, што му дало дополнителни можности за истражувања. Во 1897 година преживеал неуспешен обид за атентат во Цариград, најверојатно организиран од османската полиција.

Политичка кариера

К'нчов бил приврзаник на Прогресивно-либералната партија и во 1901 година бил избран за пратеник од Враца. Во јануари 1902 година, за еден месец, служел како министер за образование во првата влада на Стојан Данев. Неговото кратко министерување било обележано со напори за унапредување на образованието во Бугарија.

Смрт

Околу 15 часот на 6 февруари (24 јануари, стар стил) 1902 година, Васил К'нчов бил застрелан во својата канцеларија во Министерството за народно образование од Тома Каранџулов, кој веднаш потоа извршил самоубиство. Каранџулов, роден во Прилеп, бил поранешен наставник отпуштен поради несоодветност, кој неколку години се обидувал неуспешно да се врати на работа, честопати прибегнувајќи кон закани. По неговата смрт, во негова чест бил основан фонд „Васил К'нчов“ од страна на Софискиот универзитет и учителите од Софија. Фондот имал за цел да доделува награди за популарни книги за бугарската историја и да ги објавува неговите дела.

Библиографија

• „Битолско, Преспа и Охридско. Патни белешки“ (1890)
• „Сегашното и недавното минато на градот Велес“ (1892)
• „Патување по долините на Струма, Места и Брегалница“ (1894-1896)
• „Татковинска географија“ (1895)
• „Положбата на Бугарите во Македонија“ (1895)
• „Политиката на турската власт спрема Бугарите во Македонија“ (1896)
• „Географија на Балканскиот Полуостров“ (1897)
• „Патни белешки од Македонија“ (1898)
• „Света гора“ (1896)
• „Македонија. Етнографија и статистика“ (1900)
• „Турција и Бугарите“ (1906)
• „Орохидрографија на Македонија“ (1911)

Галерија

• 
  Етнографска карта на Македонија, дело на Васил К’нчов од неговата книга "Македонија. Етнографија и статистика"

Надворешни врски

• "Македонија. Етнографија и статистика", издание на Бугарското книжевно друштво, Софија, 1900. (бугарски)
• "Избрани произведения" том I, "Патување по долините на Струма, Места и Брегалница", "Сборник за народни умотворения", кн. X, XI, XII, XIII; 1894-1896 г.; "Битолско, Преспа и Охридско", "Сборник за народни умотворения", кн. IV, 1891 г. (бугарски)
• "Избрани произведения", том II, "Град Скопие. Бележки за неговото настояще и минало", "Периодическо списание", кн. LV —LVI, 1898, "Библиотека", II, кн. XIII, 1896; "Сегашното и недавното минало на град Велес", Периодическо списание, кн. XXXIX, XL, 1892. (бугарски)
• Маргарита Василева. Македонија во книжевното наследство на Васил К’нчов (бугарски)