Кралство Југославија

Кралство Југославија¹
	Кралство Југославија¹
	Kraljevina Jugoslavija; Краљевина Југославија
Знаме	Грб
	Гесло; Српски: Један народ, један краљ, једна држава; Хрватски: Jedan narod, jedan kralj, jedna država; Словенечки: En narod, en kralj, ena država; ; „Една нација, еден крал, една земја“
	Химна; Национална химна на Кралството Југославија;
	Кралството Југославија во 1930те.
Главен град	Белград (1918–1941)
Гл. град во бегство	Лондон (1941–1944)
Јазици	Српско-Хрватско-Словенечки
Уредување	Уставна монархија (1918–1929, 1934–1945); Апсолутна монархија (1929–1934)
	Крал
Регент
Историски период	Меѓувоен период
	Површина
	Население
Густина	48.4 жит/км²
Густина	56.3 жит/км²
Валута	Југославенска круна (1918–1920); Југословенски динар (1920–1944)
	1Претходно позната како Кралство на Срби, Хрвати и Словенци 1918 - 1929.; 2: српскохрватски јазик и словенечки јазик

Кралството Југославија било кралство на Балканот коешто постоело од крајот на Првата светска војна до почетокот на Втората светска војна. Се простирало на териториите на денешните држави: Македонија, Босна и Херцеговина, Србија, Црна Гора и најголемиот дел од денешна Словенија и Хрватска.

Историја[уреди | уреди извор]

Прогласување на Кралството СХС

Сообраќајна дозвола за велосипед, издадена во 1935 година.

Карта на југословенските бановини.

Државата на Србите, Хрватите и Словенците била создадена на 1 декември 1918 година, како наследна уставна унитарна монархија. Држава со доминантен аграр, и слабо развиена индустрија, банкарство, трговија и сообраќај. Во 1921 година бил донесен Устав на Кралството СХС и дејствувале национални политички партии на трите конститутивни народи и југословенски интегристички партии.

Шестојануарската диктатура[уреди | уреди извор]

На 6 јануари 1929 година кралот Александар го суспендирал Уставот и воспоставил диктатура. Во 1931 г. било вратено уставното уредување со донесување на нов Устав.

На 9 октомври 1934, кралот бил убиен во Марсеј, Франција, од страна на Величко Керин (познат под псевдонимот Владо Черноземски), член на ВМРО, во заговор со прогонети југословени и радикални членови на забранетите политички партии и во соработка со хрватската екстремна националистичка усташка организација.

Пропаст[уреди | уреди извор]

Владата на Цветковиќ–Мачек на 25 март 1941 г. потпишала акт за пристапување на Кралството кон Тројниот пакт, што предизвикало големи мартовски демонстрации. На 27 март 1941 г. бил извршен државен удар, а власта ја презел генералот Душан Симовиќ. На 6 април 1941 е извршен нападот на Германија на Кралството Југославија, а на 17 април бил потпишан актот за капитулација на Кралството Југославија. Меѓународно правно Кралството Југославија постоело за сето време на Втората светска војна, претставувано од Кралската влада во егзил во Лондон. Државниот континуитет со ФНРЈ бил потврден со двата договора Тито-Шубашиќ потпишани во 1944 г., првиот на 16 јуни на Вис, а вториот на 1 ноември во Белград.

Демографија[уреди | уреди извор]

Србите, Хрватите и Словенците биле уставните нации сѐ до 1929, кога од нив била создадена новата националност Југословени. Следните податоци, групирани по мајчин јазик, се од пописот на населението во 1921:^[1]

Срби или Хрвати : 8.911.509 (74,36%)
Словенци: 1.019.997 (8,51%)
Германци: 505.790 (4,22%)
Унгарци: 467.658 (3,9%)
Арнаути: 439.657 (3,67%)
Романци: 231.068 (1,93%)
Турци: 150.322 (1,25%)
Чехословаци): 115.532 (0,96%)
Русини: 25.615 (0,21%)
Руси: 20.568 (0,17%)
Полјаци: 14.764 (0,12%)
Италијанци: 12.553 (0,11%)
Други: 69.878 (0,58%)

Религиозни групи[уреди | уреди извор]

Христијани
- Православни: 5.600.000
- Римокатолици (вклучувајќи ги и источнокатоличките цркви): 4.700.000
- Протестанти: 200.000
Муслимани: 1.300.000
Евреи: 65.000

Економија[уреди | уреди извор]

Образование[уреди | уреди извор]

Иако Југославија водела политика на задолжително јавно образовение, тоа било недостапно за многу жители особено во руралните средини. Според официјалната статистика писменоста изнесувала околу 50%, но таа широко варирала низ земјата. Помалку од 10% од Словенците биле неписмени, додека над 80% од Македонците и Босанците не знаеле да читаат или пишуваат. Околу 10% од учениците продолжувале со повисоки форми на образование на еден од трите универзитети во државата во Белград, Љубљана, и Загреб.^[2]

Спорт[уреди | уреди извор]

Најпопуларен спорт во Кралството бил фудбалот. Југословенскиот фудбалски сојуз бил основан во Загреб во 1919. Седиштето му било во Загреб до прогласувањето на диктатурата од 6 јануари, кога било преместено во Белград. Од 1923 започнало да се одржува фудбалско првенство секоја година. Националниот фудбалски тим својот прв натпревар го одиграл на Олимписките игри во 1920. Исто така учествувал на првото Светско првенство во фудбал, каде го освоил четвртото место.^{[се бара извор]}

Кралството учествувало на Олимписките игри од 1920 до 1936. За тоа време, биле освоени осум медали, сите во гимнастика, а шест од нив ги добил Леон Штукељ.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

↑ Резултати Пописа становништва Краљевине СХС 1921
↑ Vera Tomich (1963). Education in Yugoslavia and the New Reform: The Legal Basis, Organization, Administration, and Program of the Secondary Schools. U. S. Department of Health, Education, and Welfare, Office of Education. стр. 102. Посетено на 7 December 2020.

[поп1921-1] Резултати Пописа становништва Краљевине СХС 1921

[2] Vera Tomich (1963). Education in Yugoslavia and the New Reform: The Legal Basis, Organization, Administration, and Program of the Secondary Schools. U. S. Department of Health, Education, and Welfare, Office of Education. стр. 102. Посетено на 7 December 2020.

[1]

[2]

п р у Времеслед на југословенската државност
	Пред 1918	1918–1929	1929–1945	1941–1945	1943–1946	1946–1963	1963–1992	1991/1992–2003	2003–2006	2006–2008	2008–
Словенија	Дел од Австроунгарија вклучувајќи го и Которскиот залив Поврзано Кралство Хрватска-Славонија 1868–1918 Кралство Далмација 1815–1918 Кондоминиум Босна и Херцеговина 1878–1918	Кралство на Србите, Хрватите и Словенците (1918–1929) Кралство Југославија (1929–1943) Поврзано Држава на Словенците, Хрватите и Србите 1918 Република Прекмурје 1919 Банат, Бачка и Барања 1918–1919 Слободна Држава Риека 1920–1924 1924–1947		Анексирана од^a Фашистичка Италија и Трет Тајх	Демократска Федеративна Југославија 1943–1946 Федеративна Народна Република Југославија 1946–1963 Социјалистичка Федеративна Република Југославија 1963–1992 Составена од Социјалистичките Републики Словенија (1944–1991) Хрватска (1943–1991) Босна и Херцеговина (1943–1992) Србија (1943–1992) (со вклучени автономни покраини Војводина и Косово) Црна Гора (1943–1992) Македонија (1944–1991)			Република Словенија Десетдневна војна
Далмација				Независна Држава Хрватска 1941–1945 Марионетска држава на Трет Рајх. Делови анексирани од Фашистичка Италија. Меѓимурје и Барања анексирани од Унгарија.				Република Хрватска^b Хрватска војна за независност
Славонија
Хрватска
Босна								Босна и Херцеговина^c Восанска војна Составена од Федерацијата Босна и Херцеговина (1995–денес), Република Српска (1995–денес) и Округот Брчко (2000–денес).
Херцеговина
Војводина	Дел од Делвидек регионот на Унгарија			Автономен Банат^d (дел од германската територија на Воената управа во Србија)				Сојузна Република Југославија Составена од Република Србија (1990–2006) и Република Црна Гора (1992–2006)	Државна Заедница Србија и Црна Гора	Република Србија Со вклучени автономни покраини Војводина и Косово и Метохија под Управа на ООН	Република Србија Со вклучена автономна покраина Војводина
Србија	Кралство Србија 1882–1918			Територија на Воената управа во Србија 1941–1944 ^e
Косово	Дел од Кралството Србија 1912–1918			Во најголем дел анексирани од Албанија 1941–1944 заедно со западна Македонија и југоисточна Црна Гора							Република Косово^g
Метохија	Кралство Црна Гора 1910–1918 Метохија контролирана од Австроунгарија 1915–1918										Република Косово^g
Црна Гора				Протекторат^f 1941–1944						Црна Гора
Македонија	Дел од Кралството Србија 1912–1918			Анексирана од Царството Бугарија 1941–1944				Република Македонија
^a Прекмурје анексирано од Унгарија. ^b Поврзано САО Книнска Краина (1990) → САО Краина (1990–1991); и САО Источна Славонија, Барања и Западен Срем (1990–1991), САО Западна Славонија (1990–1991) и Република Српска Краина (1990–1995), сите заменети со Преодната управа за Источна Славонија, Барања и Западен Срем на ОН (1996–1998). ^c Поврзано Република Босна и Херцеговина; Хрватска Република Херцег-Босна; и Српски Автономни Области (САОи) Босанска Краина, Северо-Источна Босна, Романија и Херцеговина (1991–1992), кои заедно ја формираа Српска Република Босна и Херцеговина (1992–1995). ^d Бачка беше реанексирана од Унгарија (1941–1944), додека Срем беше анексиран од Независната Држава Хрватска (1941–1944).							^e Поврзано Ужичка Република. ^f Анексирана од фашистичка Италија (1941–1943) и Третиот Рајх (1943–1944). Помал дел анексиран од Независната Држава Хрватска (1941–1944). ^g Косово е предмет на територијален спор помеѓу Република Србија и Република Косово. Како странски протекторат, Косово прогласило независност на 17 февруари 2008 г, но Србија и понатаму не го признава и тврди дека е нејзина суверена територија. Независноста на Косово не е целосно признаена од меѓународната заедница. Досега го признале 113 од вкупно 193 земји членки на ООН.