Прејди на содржината

Унгарски јазик

Од Википедија — слободната енциклопедија
Унгарски јазик
Magyar
Изговормaѓор [ˈmɒɟɒr̪]
Застапен воУнгарија и делови од Романија, Словачка, Србија, Украина, Хрватска, Австрија и Словенија
Говорници14,5 милиони  
Јазично семејство
ПисмоУнгарска латиница
Статус
Службен воУнгарија, Европска Унија,
Словенија (регионален јазик),
Србија (Војводина),
Австрија (Градиште),
разни места во Романија (главно Трансилванија),
некои официјални права во Хрватска, Словачка и Украина (Закарпатија)
Јазични кодови
ISO 639-1hu
ISO 639-2hun
ISO 639-3hun
Места во Европа каде што се зборува унгарскиот јазик.

Унгарски јазик (унг. magyar nyelv listen) — јазик дел групата на угрофински јазици од фамилијата на уралски јазици, неповрзан со голем дел од европските јазици. Воглавно јазикот се зборува во Унгарија и од унгарските малцинства во околните држави.

Како мајчин, јазикот го зборуваат околу 14,5 милиони луѓе, од кои 9.5 до 10 милиони живеат во Унгарија. Два милиони говорители живеат во околните држави, поранешни територии на кралството Унгарија. Во соседството, најмногу Унгарци има во Романија каде има околу 1,4 милиони. Покрај Романија, унгарско малцинство има и во Словачка, Србија (поточно Војводина), Украина, Хрватска, Австрија и Словенија и околу еден милион во остатокот од светот.

Распространетост и статус

[уреди | уреди извор]

службен стгатус

[уреди | уреди извор]

Унгарскиот е службен јазик во Унгарија, и како резултат на тоа и службен јазик во Европската Унија. Исто така, унгарскиот е еден од службените јазици во Војводина во Србија и во три општини во Словенија: Ходош, Добровник и Лендава, заедно со словенечкиот јазик. Како малцински јазик е признат во Австрија, Хрватска, Романија, Украина и во Словачка. Во Романија е службен јазик во сите општини каде унгарскиот се зборува над 20%.

Распространетост

[уреди | уреди извор]

Унгарскиот како мајчин јазик се зборува во следните држави:

Држава Говорители
Унгарија 10.177.223 (попис 2001[мртва врска])
Романија
(Трансилванија)
1.443.970 (попис 2002 Архивирано на 12 февруари 2007 г.)
Словачка 520.528 (попис 2001 Архивирано на 16 мај 2007 г.)
Србија
(Војводина)
293.299 (попис 2002[мртва врска])
Украина
(Закарпатска област)
149.400 (попис 2001 Архивирано на 1 ноември 2004 г.)
САД 117.973 (попис 2000 Архивирано на 12 февруари 2020 г.)
Канада 75.555 (попис 2001 Архивирано на 13 февруари 2008 г.)
Израел 70.000
Австрија
(Градиште)
22.000
Хрватска 16.500
Словенија
(Прекмурје)
9.240
Вкупно 12-13 милиони
Извор: национални пописи

Дијалекти

[уреди | уреди извор]

Унгарските дијалекти се: алфолд, западнодунавски, дунавско-тисаски, северозападен унгарски, североисточен унгарски, секели и западен унгарски дијалект. Скоро сите дијалекти се многу слични помеѓу себе. Унгарскиот чанго дијалект се зборува во Романија во округот Бакау. Поради изолираноста од оставатите Унгарци, овој дијалект е сличен со средновековниот унгарски јазик.

Споредба со останати угрофински јазици

[уреди | уреди извор]
Унгарски јазик
Писмо латиница
Пример Прв член од „Декларацијата за човекови права“
Текст Minden. emberi lény szabadon születik és egyenlő méltósága és joga van. Az emberek, ésszel és lelkiismerettel bírván, egymással szemben testvéri szellemben kell hogy viseltessenek.
Македонски Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.
Портал: Јазици

Во табелата е прикажана споредба на унгарскиот јазик со останатите угрофински јазици со македонски превод[1]:

унгарски естонски мордвински коми-пермјачки македонски
превод
# според
списокот свадеш
фински
én (ако не е запишано,
се препознава по наставката -*m)
mina мон mon ме me Јас, себе, мене 1 minä
te sina тон ton тэ te ти 2 sinä
mi meie, me минь miń ми mi ние 4 me
ti teie, te тынь tyń ти ti Вие 5 te
ez/itt see те te тайö tajö ова/тука 7 tämä/täällä
az/ott too што što сійö sijö тоа/таму 8 tuo/tuolla
ki? kes? кие? kije? коді? kodi? кој? 11 kuka?
mi? mis? мезе? meze? мый? myj? што? 12 mikä?
egy üks вейке vejke öти öti еден 22 yksi
kettő kaks кавто kavto кык kyk два 23 kaksi
három kolm колмо kolmo куим kuim три 24 kolme
négy neli ниле nile нёль ńol четири 25 neljä
öt viis вете vete вит vit пет 26 viisi
nej naine ни ni гöтыр götyr сопруга 40 vaimo
anya ema (тиринь) ава (tiriń) ava мам mam мајка 42 äiti
fa puu чувто čuvto пу pu дрво 51 puu
vér veri верь veŕ вир vir крв 64 veri
haj juuksed черь čeŕ юрси jursi коса 71 hius, hiukset
fej pea пиле pile пель pel глава 73 pää
szem silm сельме seĺme син sin око 74 silmä
orr nina судо sudo ныр nyr нос 75 nenä
száj suu курго kurgo вом vom уста 76 suu
fog hammas пей pej пинь piń заб 77 hammas
láb jalg пильге piĺge кок kok стапало 80 jalka
kéz käsi кедь ked́ ки ki рака 83 käsi
szív/szűny süda седей sedej сьöлöм śölöm срце 90 sydän
inni jooma симемс simems юны juny пие 92 juoda
tudni teadma содамс sodams тöдны tödny знае 103 tietää
élni elama эрямс eŕams овны ovny живее 108 elää
víz vesi ведь ved́ ва va вода 150 vesi
kivi кев kev из iz камен 156 kivi
ég/menny taevas менель meneĺ енэж jenezh небо 162 taivas
szél tuul варма varma тöв töv ветер 163 tuuli
tűz tuli тол tol би bi оган 167 tuli
éj öö ве ve вой voj ноќ 177
  1. „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2010-01-02. Посетено на 2009-12-26.

Библиографија

[уреди | уреди извор]
  • Colloquial Hungarian - The complete course for beginners. Rounds, Carol H.; Sólyom, Erika (2002). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-24258-4.
This book gives an introduction to the Hungarian language in 15 chapters. The dialogues are available on cassette or CDs.
  • Teach Yourself Hungarian - A complete course for beginners. Pontifex, Zsuzsa (1993). London: Hodder & Stoughton. Chicago: NTC/Contemporary Publishing. ISBN 0-340-56286-2.
This is a complete course in spoken and written Hungarian. The course consists of 21 chapters with dialogues, culture notes, grammar and exercises. The dialogues are available on cassette.
These course books were developed by the University of Debrecen Summer School program for teaching Hungarian to foreigners. The books are written completely in Hungarian. There is an accompanying 'dictionary' for each book with translations of the Hungarian vocabulary in English, German, and French.
  • "NTC's Hungarian and English Dictionary" by Magay and Kiss. ISBN 0-8442-4968-8 (You may be able to find a newer edition also. This one is 1996.)

Граматика

[уреди | уреди извор]

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]

Енциклопедија Humana Hungarica

[уреди | уреди извор]

Online преводи

[уреди | уреди извор]