Чешки јазик

Од Википедија — слободната енциклопедија
Чешки јазик
čeština, český jazyk
Застапен воЧешка, Словачка, Романија, Хрватска, Германија, Полска
ПодрачјеСредна Европа
Говорници12 милиони  
Јазично семејство
Писмочешка азбука
Статус
Службен воЧешка Чешка
Европска Унија Европска Унија
Регулативен органЧешки јазичен институт
Јазични кодови
ISO 639-1cs
ISO 639-2cze (B)
ces (T)
ISO 639-3ces
Linguasphere53-AAA-da < 53-AAA-b...-d
(варијации: 53-AAA-daa to 53-AAA-dam)

Чешкиот јазик (čeština или český jazyk) е западнословенски јазик кој е службен и доминантен јазик во Чешката Република. Јазикот го зборуваат околу 12 милиони луѓе во Чешка и чешката дијаспора. Чешкиот јазик е сроден и тесно поврзан со словачкиот јазик, но и со останатите западнословенски јазици.

Потекло на поимот[уреди | уреди извор]

Името на чешкиот јазик (čeština) потекнува од името на словенскиот народ Чеси (Češi). Чесите ја населуваат територијата на централна Бохемија и според словенската митологија името потекнува од основачот на чешката нација Чех.

Статус[уреди | уреди извор]

Чешкиот јазик го зборуваат најголемиот број од граѓаните на Чешката Република, каде е и службен јазик. Јазикот се користи на сите нива во чешкото општество, почнувајќи од владините установи па сè до трговијата. Во Словачката Република, чешкиот јазик е признат за малцински јазик и се користи на локално ниво во областите со чешко население. Покрај тоа, чешкиот јазик е еден од 23 службени јазици на Европската Унија, која како таков бил признат во мај 2004 година.

Дијалекти[уреди | уреди извор]

Дијалектна карта на чешкиот јазик.

Чешкиот јазик е составен од повеќе дијалекти кои се меѓу себе разбирливи, а поради влијанието на медиумите разликите меѓу нив се намалуваат. Чешките дијалекти се поделени на 4 групи[1]:

  • група чешки наречја - интердијалект
  • средноморавски дијалекти
  • источноморавски дијалекти
  • шлески дијалекти

Пограничните предели со Германија имаат хетерогени говори.

Сродност со словачкиот[уреди | уреди извор]

Чешки јазик
Писмо латиница
Пример Прв член од „Декларацијата за човекови права“
Текст Všichni lidé rodí se svobodní a sobě rovní co do důstojnosti a práv. Jsou nadáni rozumem a svědomím a mají spolu jednat v duchu bratrství.
Македонски Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.
Портал: Јазици

Говорниците на чешкиот јазик можат лесно да разберат пишан и зборуван словачки и обратно. Сепак, постојат некои дијалекти кои не можат да се разберат така лесно, па така некои источни словачки дијалекти се потешки за разбирање за Чесите. Луѓето кои се родиле по распадот на Чехословачка, имаат одредени проблеми со одредени изрази и зборови, како и со зборови кои се исти по форма, а различни по значење. Како лингвистичка споредба, во прилог следува извадок од Декларацијата за човекови права на двата јазика:

чешки: Všichni lidé se rodí svobodní a sobě rovní co do důstojnosti a práv. Jsou nadáni rozumem a svědomím a mají spolu jednat v duchu bratrství.
словачки: Všetci ľudia sa rodia slobodní a sebe rovní, čo sa týka ich dôstojnosti a práv. Sú obdarení rozumom a svedomím a majú navzájom konať v bratskom duchu.
македонски: Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општочовечкaтa припaдност.

Примери[уреди | уреди извор]

Основни зборови
македонски чешки
земја země
небо -nebe
вода voda
оган oheň
маж muž
жена žena
јаде jíst
пие pít
голем velký
мал malý
ноќ noc
ден den
добар ден dobrý den
добра вечер dobrý večer
добра ноќ dobrou noc
благодарам děkuji
здраво Ahoj

Месеци

Чешкиот јазик ги користи старите називи за месеците, за разлика од македонскиот кој ги користи новите.

македонски чешки
Јануари Leden
Февруари Únor
Март Březen
Април Duben
Мај Květen
Јуни Červen
Јули Červenec
Август Srpen
Септември Září
Октомври Říjen
Ноември Listopad
Декември Prosinec

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Karlík, Nekula, Pleskalová (2002), s. 393.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]