Бања Лука
| Бања Лука Banja Luka | ||
|---|---|---|
| град | ||
 | ||
| ||
 Местоположба на Бања Лука. | ||
| Координати: 44°46′N 17°11′E / 44.767° СГШ; 17.183° ИГД | ||
| Држава |  Босна и Херцеговина | |
| Ентитет |  Република Српска | |
| Управа | ||
| • Грдаоначалник | Драшко Станивуковиќ | |
| Површина | ||
| • град | 1.232 км2 (476 ми2) | |
| Население | ||
| • град | 350,000 | |
| • Густина | 178,6/км2 (4,630/ми2) | |
| • Градскo | 370,000 | |
| • Метро | 400,000 (приб.) | |
| Часовен појас | CET (UTC+1) | |
| • Лете (ЛСВ) | CEST (UTC+2) | |
| Повик. бр. | +387 51 | |
| Мреж. место | www.banjaluka.rs.ba | |
Бања Лука (босански, српски, хрватски: Banja Luka) е најголем град во Република Српска и втор најголем град во Босна и Херцеговина и претставува административен, културен и економски центар на Република Српска. Традиционално, Бања Лука била центар на регионот Босанска краина.[1]
Географија[уреди | уреди извор]
Бања Лука зазема површина од околу 96.2 километри квадратни и се наоѓа на реката Врбас, на надморска висина од 164 метри во областа која се наоѓа меѓу Динаридите на југ и Панонската област на север. Градот има умерено континетална клима, со големи влијанија од Панонската низина. Годишната просечна температура изнесува 10,7 степени, просечната јануарска температура е 0,8 степени, а просечната јулска температура е 21,3 степени. Бања Лука се наоѓа на сеизмичко подрачје и во 1969 година била погодена од силен земјотрес.[1]
Историја[уреди | уреди извор]
За првпат, Бања Лука се споменува во 1494 година во повелбата на унгарскиот крал Владислав II Јагелович, издадена во Будим на латински јазик. Сепак, археолошките истражувања покажуваат дека во оваа област имало човечки населби во периодот од 5.000 до 3.5000 години п.н.е. Во предантичкиот период, Бања Лука и околината биле населени со племињата Мезеи и Осеријати, кои зад себе оставиле бројни населби. Откако ги поразиле Илирите, Римјаните ја освоиле оваа област, која била дел од провинцијата Илирик. Од тој период се пронајдени остатоци од патишта, воени логори (Castra) и цивилни населби (Municipium). По пропаста на Римското Царство, областа била населена од Словените. Средновековниот живот во Бања Лука и околината бил многу развиен за што сведочат остатоците од утврдените градови од 12 до 15 век. По пропаѓањето на средновековната босанска држава и по доаѓањето на Османлиите во 1528 година, Бања Лука добила посебно значење за време на Ферхад-паша Соколовиќ (1574-1588), кога била административен центар на Босанскиот пашалак. Во 1878 година градот бил окупиран од Австроунгарија, а по Првата светска војна станал дел од Кралството СХС. Во 1929 година, Бања Лука станала центар на Врбаската бановина во рамките на Кралството Југославија. Прв бан бил Светислав Тиса Милосављевиќ кој изградил многу важни објекти, како: Банската управа, Банскиот двор, Народниот театар, хотелот „Палас“, Соколскиот дом, градскиот парк, етнографскиот музеј итн. Исто така, банот ја осветил и црквата Исус Спасител, која била уништена за време на бомбардирањето во 1941 година.[1]
Население[уреди | уреди извор]
Општината Бања Лука има население од 250.000 жители,[2] од кои најмногу се Србите.[3] Голем број од Бошњаците и Хрватите го напуштиле градот за време на војната во Босна и Херцеговина во 1992-1995.[4] Според пописот од 1991 година, Бања Лука имала население од 195.692 жители:
| Општина Бања Лука | ||||||
| година | 1991 | 1981 | 1971 | |||
| Срби | 106.826 (54,61%) | 93.389 (50,86%) | 92.465 (58,25%) | |||
| Хрвати | 29.026 (14,83%) | 30.442 (16,57%) | 33.371 (21,02%) | |||
| Бошњаци | 28.558 (14,59%) | 21.726 (11,83%) | 24.268 (15,28%) | |||
| Југословени | 23.656 (12,08%) | 31.347 (17,07%) | 4.684 (2,95%) | |||
| други | 7.626 (3,89%) | 6.714 (3,65%) | 3.948 (2,48%) | |||
| вкупно | 195.692 | 183.618 | 158.736 | |||
Само градот Бања Лука:
| Banja Luka | ||||||
| година | 1991 | 1981 | 1971 | |||
| Срби | 70.155 (49,03%) | 51.839 (41,82%) | 41.297 (45,46%) | |||
| Бошњаци | 27.689 (19,35%) | 20.916 (16,87%) | 23.411 (25,77%) | |||
| Хрвати | 15.700 (10,97%) | 16.314 (13,16%) | 17.897 (19,70%) | |||
| Југословени | 22.645 (15,82%) | 30.318 (24,46%) | 4.606 (5,07%) | |||
| други | 6.890 (4,81%) | 4.550 (3,67%) | 3.620 (3,98%) | |||
| вкупно | 143.079 | 123.937 | 90.831 | |||
Култура[уреди | уреди извор]
Благодарение на својата долга и вредна историја, градот Бања Лука има големо богато културно наследство. Во градот се наоѓаат неколку музеи, од кои треба да се издвојат Етнографскиот музеј (основан 1930 година) и музејот Босанска краина. Културната понуда во градот ја сочинуваат и две театарски куќи со вредна традиција: Народниот театар и театарот за деца, како и неколку културно-уметнички друштва. Најистакнатиот фолклорен ансамбл е ЦКУДМ „Веселин Маслеша“, РКУД „Пелагич“ и КУД „Чајевец“. Во строгиот центар на градот се наоѓа и тврдината Кастел, добро сочувана римска воена тврдина, каде што се одржува и еден од најголемите музички фестивали на теријаторијата на Босна и Херцеговина - „Јелен Демофест“ на кој имаат настапувано музички имиња, како што се: Guano Apes, Макс Ромео, Eyesburn, „Суперхикс“, Визија, „Хладно Пиво“ и многу други.
Едно од значајните културни места во градот е Банскиот двор, кој денес делува како културен центар. Граден е во периодот меѓу 1929 и 1932 година. Во 1955 година оваа градба прераснала во Дом на култура, со претставителна концертна сала, галерија и ресторан.
Останати поважни културно-историски места во градот и во околината се: Улицата Господска, споменикот на писателот Петар Кочиќ, споменикот на Бањ Брдо, Соколската куќа, Хипотекарната банка, хотелот „Палас“, старото Српско основно училиште, Царски друм, манастирот Траписти, старата железничка станица, гробот на Сафикада, манастирот Гомионица, средновековниот град Звечај, Музејот на современата уметност на Република Српска итн.[1]
Туризам и угостителство[уреди | уреди извор]
Во 1885 година, во Бања Лука бил изграден хотелот „Босна“, како едне од првите хотели во Босна и Херцеговина. Денес, градот располага со повеќе хотели и со бројни ресторани, а локален специјалитет претставува бањалучкиот кебаб. Во Бања Лука се одржуваат неколку културно-забавни манифестации, како: „Лето на Врбас“, „Враќање в село“, „Кочиќев збор“, „Бањалучки летни игри“ итн.[1]
Туристички атракции[уреди | уреди извор]
Во околината на Бања Лука се наоѓаат неколку туристички атракции:[1]
- Бањ Брдо - се наоѓа јужно од градот на надморска висина од 403 метри, а на неговиот врв се наоѓа споменикот посветен на загинатите партизани од Краина за време на Втората светска војна, дело на Антун Аугустинчиќ.
- Манастирот Траписти - се наоѓа во Делибашино село во кое во 1869 година дошле Трапистите, припадници на францускиот монашки ред од манастирот La Trappe. Откако добиле дозвола од труската власт, тие формирале заедница и набргу изградиле земјоделско-индустриски објекти за производство на пиво, сирење, тестенини, како и хидроцентрала, печатница, циглана, пекарница, ковачница итн.
- Крупа на Врбас - се наоѓа на главниот пат М-16, на оддалеченост од 25 километри јужно од Бања Лука. Тука, реката Врбас излегува од кањонот и влегува во Крупско поле при што во неа се влева реката Крупа. Областа обилува со природни и историски знаменитости, како: изворите на Крупа, водопади, Стрикина пештера, манастирот Св. Илија од 16 век, средновековниот град Гребен итн.
- Српске Топлице - претставуваат извори на термална вода, на оддалеченост од шест километри од Бања Лука.
Сообраќај[уреди | уреди извор]
Отсекогаш, Бања Лука била важна сообраќајна раскрсница во овој регион. Во Римското Царство низ градот поминувал патот Servetium - Salona што ги поврзувал римските провинции Далмација и Панонија. Во 1873 година била пуштена во употреба железничката линија Бања Лука - Добрљин, како прва железничка пруга во Босна и Херцеговина. На оддалеченост од 25 километри од градот се наоѓа меѓународен аеродром.[1]
Галерија[уреди | уреди извор]
-
Мост „Венеција“
 |
„Бања Лука“ на Ризницата ? |
Поврзано[уреди | уреди извор]
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Официјално мрежно место
- Официјален туристички портал Архивирано на 24 август 2006 г.
- Туристички портал на Бања Лука Архивирано на 20 јули 2010 г.
- Водич низ Бања Лука Архивирано на 7 март 2018 г.
- Аеродром во Бања Лука
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Banja Luka - Tourist Guidebook, Tourist organization of the City of Banja Luka.
- ↑ „www.banjaluka.rs.ba“. Архивирано од изворникот на 2010-08-15. Посетено на 2011-04-04.
- ↑ „www.unhcr.org“. Архивирано од изворникот на 2012-10-14. Посетено на 2011-04-04.
- ↑ „OSCE Regional Centre Banja Luka: Fact Sheet“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2006-10-14. Посетено на 2011-04-04.
- ↑ „www.fzs.ba“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-10-05. Посетено на 2011-04-04.
 | Оваа статија поврзана со Босна и Херцеговина е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |
|