Ване Занешев
| Ване Занешев | ||
| ||
| Роден | 1843 Воден, Македонија | |
|---|---|---|
| Починал | 1936 Софија, Бугарија | |
Иван (Ване) Занешев — македонски просветен деец, еден од раководителите во Борбата против Цариградската патријаршија [белешка 1][белешка 2][белешка 3] во Воден, по неуспехот за обнова на Охридската архиепископија и создавањето на Бугарската егзархија, бил еден од водачите на антиегзархиското движење [1][белешка 4][белешка 5][белешка 6] учесник во македонското револуционерно движење и член на Македонската револуционерна организација.
Животопис[уреди | уреди извор]
Иван Занешев потекнувал од истакнатото воденско преродбеничко семејство Занешеви. Исто како татко му Димитар Занешев и тој ја помагал борба против Цариградската патријаршија. Со сопствени пари испраќал момчиња од Воден на школување во Бугарија. Заедно со своите браќа Христо и Зане ги поставил основите на револуционерната дејност во градот и биле покрстени од Даме Груев во Македонската револуционерна организација. Иван Занешев бил долгогодишен советник на кајмакамот и бил одликуван со султанов орден, но во април 1903 година е уапсен во врска со Солунските атентати [2]. Кирил Прличев за него пишува:
- Занешевци беа чорбаџии, од нив Иван беше аристократ, одел во Италија, и репутација му беше не само на богат, но и на умен човек[3].
Неговите синови активно се вклучиле во македонското револуционерно движење. Најстариот син, Димитар раководител на организацијата во Воденско. Христо и Михаил Занешев за време на Балканската војна се запишале во 2-ра чета при 14-та Воденско дружина на Македонско-одринското ополчение [4].
Тешко болен, Иван Занешев ја напуштил Егејска Македонија, по доаѓањето на грчките власти, и умрел во Софија во 1936 година.
Белешки[уреди | уреди извор]
- ↑ Под влијание на Бугарската пропаганда во Македонија, еден дел од Македонците се изјаснувале како Бугари, таквите нивни изјаснувања од страна на бугарските историчари се користат како основа за прикажување на Ване Занешев и другите негови соистомисленици во Борбата против Цариградската патријаршија, како бугарски дејци односно како борци за создавање на бугарска црква. Меѓутоа Борбата против Цариградската патријаршија на Македонците има неколку одлики: обнова на некогашната Охридска архиепископија, македонските епархии да потпаднат под нејзина јурисдикција, оваа борба во себе носела и македонски национален карактер бидејќи македонското граѓанство се стремело во македонски општини, наставата да се изведува на македонски народен јазик, а во црквите да се отстрани грчкиот јазик и да се замени со црковно - словенски. Со создавањето на Бугарската егзархија не биле решени овие прашања. Македонските епархии потпаднале под Егзархијата, а во училиштата истата таа бугарска црква започнала да го наметнува бугарскиот јазик. По создавањето на Егзархијата, оние кои се бореле против Патријаршијата ја продолжиле борбата за решавање на овие прашања, сега против Егзархијата. Постепено во Македонија се јавило едно антиегзархиско движење, кое освен просветен и црковен карактер, започнало да добива и револуционерна боја, така што Македонската револуционерна организација била создадена од и сред оние кои биле насочени против Егзархијата и нејзината дејност, тоа го потврдуваат нејзините основачи, види Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници, Славко Димевски, За развојот на македонската национална мисла до создавањето на ТМОРО, Култура - Скопје, 1980 и др.
- ↑ Македонската национална свест во 19 и почетокот на 20 век бил слабо развиена. Тоа го потврдуваат повеќе странци: Сеќавањата за минатото потполно исчезнале и кај селаните останале само нејасни преданија за дамнешната слобода која тие ја уживале. Во едно зафрлено село во близината на Охрид, во кое нема ни учител ни свештеник, а неговите жители не знаат ниту да пишуваат ниту да читаат, говорев со неколку дечиња за да дознаам колку тие знаат за минатото. Ги однесов кај едно осамаено и необично закосено ритче на чиј врв се наоѓа урнатините на бугарскиот цар, тие се наоѓаат над езерото и долината. Кој го изградил ова? Ги запрашаав. Одоворот беше впечатлив: Слободните луѓе. А кој биле тие? Нашите дедовци. Да ама дали тие биле Срби, Бугари, Грци или Турци? Не, не биле Турци, тие биле христијани. И тоа беше изгледа се што тие го знаеа, види: Доживувањата на Х. К. Бреилсфорд, Во Македонија не се поистоветуваат со својата нација (1905). Од друга страна пак повеќето странски пропаганди на територијата на Македонија го попречувале национално-конститутивниот процес на Македонците, види: Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници, д-р Ванчо Ѓорѓиев, Табернакул, Скопје 2006, Слобода или Смрт, д-р Ванчо Ѓорѓиев, Скопје 1997, Славко Димевски, За развојот на македонската национална мисла до создавањето на ТМОРО, Култура - Скопје, 1980
- ↑ Во Османлиското Царство не постоел редовен ситем за попис на населението со утврдени методи и принципи како во западноевропските држави. Османските власти го евидентирале само машкото население и тоа не по национална основа туку по вероисповед. Мажите муслимани биле запишувани поради воената обврска, а христијаните поради даноците. Меѓутоа постоеле еден вид на матични книги т.н нуфуз дефтери во кој биле запишувани датумот на раѓање, името, името на родителите и презимето, меѓутоа од нуфузите не може да се утврди националниот состав на населението во Македонија. Под графата Муслимани биле запишувани: Турците, Циганите, исламизираните Македонци, Арнаутите, Черкезите, Арапите и други, односно припадниците на муслиманската вероисповед. Во графата Рум Милет (Грци) биле запишувани сите православни христијани во Отоманското Царство кој биле под духовна јуриздкција на Цариградската патријаршија, тука спаѓаат Македонците-патријаршисти кој биле нарекувани и како Грци. Христијанското население кое било под духовна власт на Бугарската егзархија било запишувано како Бугар милет, тука спаѓаат Македонците-егзархисти кој биле нерекувани како Бугари. Од национален аспект само за Евреите постоела посебна графа како Јауди, но и тука имало исклучок. Евреите муслимани биле впишувани како Турци, види: Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003
- ↑ Во почетокот на 90-години на 19 век во Македонија се појавило едно силно антиегзрхиско движење, и во контекст на ова движење Ѓорче Петров истакнува дека се јавило едно настроение на: младите против владиците, општините, егзархиските учители и службеници, и една струја против посегањата на Егзархијата бесконтролно да господарува во црковните и училишните работи во земјата. Еснафите, што во македонските градови сочинуваа моќен сталеж, скоро минаа во оваа борба на страна на младите. . . Ова движење се паѓа паралелно со појавата на таканаречениот од некои македонски сепаратизам, изразен преку списанието Лоза, во Софија, раководено од Арсов, Баласчев, Хаџи Николов и други. . . Во Солун се пројави меѓу учителите во гиманазијата исто ова сепаратистичко движење. Реченото раздвижување . . . го сметам како прв чекор на самодејност во земјата. . . Тоа неосетно се прероди во револуционерно движење, види Ѓ. Петров, Спомени, 48.
- ↑ Во врска со зачленувањето во Македонската револуционерна организација бил прифатен предлогот на Иван Хаџи Николов, дека во организацијата можаат да членуваат сите кои имале јасни децентрализирачки ставови во однос на црковно-просветното дело во Македонија, тие да се сметаат за погодни, а оние кои биле приврзаници на егзархиската централистичка политика да се сметаат за непогодни, види Мерки за засилаване на революционната организация (из записките на Ив. Х. Николов, Ил. Илинден, 2 (27), София, 1936, 6
- ↑ Во окотомври 1894 година, Христо Татарчев го посетил Воден и агитирал сред антиегзархиското движење, тогаш заседнал во куќата на Ване Занешев и отворено зборувал за револуционерната организација, види Татарчев Христо, Спомени, документи и материали, съсотавител Цочо Билярски, София, 1989
Извори[уреди | уреди извор]
- ↑ Ванчо Ѓорѓиев,Слобода или Смрт,Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893-1903 година,201,Институт за историја -Филозофски факултет,Скопје,2003
- ↑ Македоно-одрински куриер, бр. 15, 30 април 1903 г., стр. 2
- ↑ Пърличев, Кирил, „36 години във ВМРО. Спомени на Кирил Пърличев“, ИК "Веда-МЖ", 1999 г., стр.?
- ↑ Македоно-Одринското опълчение 1912-1913 г. Личен състав“, авторски колектив, 2006.