Генетски изменето животно

Од Википедија — слободната енциклопедија

Генетски изменети животни ― животни кои се генетски изменети за различни цели, вклучувајќи производство на лекови, зголемување на приносот, зголемување на отпорноста на болести итн. Огромното мнозинство на генетски изменети животни се во фаза на истражување, додека бројот блиску до влез на пазарот останува мал.[1]

Производство[уреди | уреди извор]

Постапката на генетското инженерство на цицачите е бавна, мачна и скапа постапка.[2] Како и кај другите генетски изменети организми, прво генетските инженери мора да го изолираат генот што сакаат да го вметнат во организмот домаќин. Ова може да биде земено од клетка што го содржи генот[3] или вештачки да биде синтетизирано.[4] Ако избраниот ген или геномот на дарителскиот организам е добро проучен, тој веќе може да биде достапен од генетска библиотека. Генот потоа е комбиниран со други генетски елементи, вклучувајќи промотор и терминаторски регион и обично маркер што може да биде избран.[5]

Достапни се голем број техники за вметнување на изолираниот ген во геномот на домаќинот. Кај животните, ДНК воглавно е вметнувана преку микроинјекција, каде што може да биде вбризгувана преку јадрената обвивка на клетката директно во јадрото, или преку употреба на вирусни вектори.[6] Првите трансгенски животни биле произведени со вбризгување на вирусна ДНК во ембриони, а потоа садење на ембрионите кај женките.[7] Неопходно е да биде осигурано дека вметнатата ДНК е присутна во ембрионските матични клетки.[8] Ембрионот ќе се развие и ќе биде надевано дека дел од генетскиот материјал ќе биде вграден во размножувачките клетки. Потоа, истражувачите ќе треба да почекаат додека животното не достигне возраст за размножување, а потоа потомството ќе биде проверено за присуство на генот во секоја клетка, користејќи полимеразна верижна реакција, јужна хибридизација и секвенционирање на ДНК.[9]

Новите технологии ги прават генетските изменувања полесни и попрецизни. Развиени се техники за целење гени, кои создаваат двоверижни прекини и ги искористуваат природните системи за поправка на хомологни рекомбинации на клетките, за да го целат вметнувањето на точни места. Уредувањето на геномот користи вештачки конструирани нуклеази кои создаваат прекини на одредени точки. Постојат четири групи на инженерски нуклеази: мегануклеази,[10][11] нуклеази со цинков прст,[12][13] ефекторни нуклеази слични на активатор на транскрипција,[14][15] и систем на Cas9-РНКводич систем (приспособено од групираните редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања).[16][17] Ефекторната нуклеаза слична на активатор на транскрипција и групираните редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања се двата најчесто користени и секој има свои предности.[18] Ефекторната нуклеаза слична на активатор на транскрипција имаат поголема целна специфичност, додека групираните редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања е полесен за дизајнирање и поефикасен.[18] Развојот на системот за уредување на гени со групираните редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања на Cas9 ефективно го преполовило времето потребно за развој на генетски изменети животни.[19]

Во 1974 година, Рудолф Јениш го создал првото генетски изменето животно.

Луѓето ги припитомиле животните од околу 12.000 п.н.е., користејќи одбрано размножување или вештачка одбирање (за разлика од природното одбирање селекција). Постапката на одбрано размножување, во кој организмите со посакуваните особини (а со тоа и со саканите гени) се користени за размножување на следната генерација и организмите на кои им недостасува особина не се одгледувани, е претходник на современиот концепт на генетско изменување.[20]:1 Различните достигнувања во генетиката им овозможиле на луѓето директно да ја менуваат ДНК, а со тоа и гените на организмите. Во 1972 година, Пол Берг ја создал првата молекула на рекомбинантна ДНК кога ја комбинирал ДНК од мајмунски вирус со онаа на ламбда вирусот.[21][22]

Во 1974 година, Рудолф Јениш создал трансгенски глушец со внесување на туѓа ДНК во неговиот ембрион, што го прави првото трансгенско животно во светот.[23][24] Сепак, биле потребни уште осум години пред да бидат развиени трансгенски глувци кои го пренесле трансгенот на нивните потомци.[25][26] Во 1984 година биле создадени генетски изменети глувци кои носеле клонирани онкогени, предиспонирајќи ги за развој на рак.[27] Глувците со соборени гени (соборен глушец) се создадени во 1989 година. Првиот трансгенски добиток бил створен во 1985 година[28] и првото животно кое синтетизирало трансгенски белковини во нивното млеко биле глувците,[29] дизајнирани да произведуваат плазминоген активатор на човечко ткиво во 1987 година.[30]

Првото генетски изменето животно кое било комерцијализирано беше т.н. GloFish (светлечка риба), зебреста риба со додаден флуоресцентен ген кој и овозможува да свети во темница под ултравиолетова светлина.[31] Била пуштен на пазарот во Соединетите Држави во 2003 година.[32] Првото генетски изменето животно кое било одобрено за употреба во храна беше лососот AquAdvantage во 2015 година.[33] Лососот бил преобразен со ген за регулирање на хормонот за раст од тихоокеанскиот чинучки лосос и промотор од океански лосос што му овозможува да расте во текот на целата година наместо само во текот на пролетта и летото.[34]

Цицачи[уреди | уреди извор]

Некои химери, како што е прикажано дамкастото глувче, се создавани преку техники на генетско изменување како целењето гени.

Генетско изменетите цицачи се создавани за истражувачки цели, производство на индустриски или терапевтски производи, земјоделска употреба или за подобрување на нивното здравје. Постои и пазар за создавање генетски изменети миленичиња.[35]

Медицина[уреди | уреди извор]

Цицачите се најдобри модели за болести кај луѓето, што ги прави генетски конструираните витални за откривање и развој на лекови и третмани за многу сериозни болести. Соборувањето на гените одговорни за човечките генетски нарушувања им овозможува на истражувачите да го проучат механизмот на болеста и да ги тестираат можните лекови. Генетски изменетите глувци се најчестите цицачи кои се користени во биомедицинските истражувања, бидејќи се евтини и лесни за раководење. Примери се хуманизирани глувци создадени со ксенотрансплантација на производи од човечки гени, за да бидат искористени како човечко-животински хибриди од глушец за да бидат добиени релевантни сознанија во контекстот во живо за разбирање на физиологијата и патологијата специфична за човекот.[36] Свињите се исто така добра цел, бидејќи имаат слична големина на телото, анатомски особини, физиологија, патофизиолошки одговор и исхрана.[37] Нечовечките примати се најслични организми-модели на луѓето, но има помало прифаќање од јавноста за нивно користење како животни за истражување.[38] Во 2009 година, научниците објавиле дека успешно префрлиле ген во вид примати (мармосети) и за прв пат произвеле стабилна линија на размножување трансгенски примати.[39][40] Нивната прва цел на истражување за овие мармосети била Паркинсоновата болест, но тие исто така размислувале за амиотрофична латерална склероза и Хантингтонова болест.[41]

Трансгенска свиња за производство на сирење.

Човечките белковини изразени кај цицачите се со поголема веројатност да бидат слични на нивните природни роднини отколку оние изразени во растенијата или микроорганизмите. Стабилно изразување било постигнато кај овци, свињи, стаорци и други животни. Во 2009 година, првиот човечки биолошки лек произведен од такво животно, коза, било одобрено. Лекот ATryn е антикоагуланс кој ја намалува веројатноста за згрутчување на крвта за време на операцијата или породувањето е извадено од козјото млеко.[42] Човечкиот алфа-1-антитрипсин е уште една белковина што е користена во лекувањето на луѓето со овој недостаток.[43] Друга област е создавањето свињи со поголем капацитет за пресадување на човечки органи (ксенопресадување). Свињите се генетски изменети така што нивните органи повеќе не можат да носат ретровируси[44] или да имаат изменувања за да биде намалена можноста за отфрлање.[45][46] Свинските бели дробови од генетски изменетите свињи се разгледувани за пресадување кон луѓе.[47][48] Постои дури и потенцијал да се создадат химерични свињи кои можат да носат човечки органи.[37][49]

Крави, кози, свињи[уреди | уреди извор]

Добитокот е изменуван со намера да се подобрат економски важните особини како што се стапката на раст, квалитетот на месото, составот на млекото, отпорноста на болести и преживувањето. Животните се конструирани да растат побрзо, да бидат поздрави[50] и да се спротивставуваат на болести.[51] Изменувањата исто така го подобриле производството на волна кај овците и здравјето на вимето кај кравите.[1]

Козите се генетски конструирани да произведуваат млеко со силни свилени белковини слични на пајажина.[52] Секвенцата на козјиот ген е изменета, користејќи свежи папочни врвки земени од јариња, со цел да биде кодирано за човечкиот ензим лизозим. Истражувачите сакале да го променат млекото што го произведуваат козите, да содржи лизозим со цел да се борат против бактериите кои предизвикуваат пролив кај луѓето.[53]

Енвиропиг (Enviropig) била генетски подобрена линија на јоркширски свињи во Канада, создадена со способност за варење на растителниот фосфор поефикасно од конвенционалните јоркширски свињи.[54][55] Трансгенскиот конструкт А кој се состои од промотор изразен во паротидната жлезда на глушецот и генот на фитаза на Escherichia coli бил воведен во ембрионот на свињата со пронуклеарна микроинјекција.[56] Ова предизвикало кај свињите да биде произведен ензимот фитаза, кој го разградува несварливиот фосфор во нивната плунка.[54][57] Како резултат на тоа, тие излачуваат 30 до 70% помалку фосфор во ѓубриво во зависност од возраста и исхраната.[54][57] Пониските концентрации на фосфор во површинското истекување го намалуваат растот на алгите, бидејќи фосфорот е ограничувачка хранлива материја за алгите.[54] Бидејќи алгите трошат големи количини кислород, прекумерниот раст може да резултира со мртви зони за рибите. Финансирањето на програмата „Енвиропиг“ завршила во април 2012 година,[58] и бидејќи не биле пронајдени нови партнери, свињите биле убиени.[59] Сепак, генетскиот материјал ќе биде чуван во Канадската програма за складиште за земјоделска генетика. Во 2006 година, свиња била конструирана да произведува омега-3 масни киселини преку изразување на ген за цевчести црви.[60]

Бикот Херман изложен во Центарот за природна биоразновидност.

Во 1990 година, било развиено првото трансгенско говедо во светот, бикот Херман. Херман бил генетски конструиран од микровбризгувани ембрионски клетки со човечки ген кој го кодира лактоферинот. Холандскиот парламент го променил законот во 1992 година за да му дозволи на Херман да се размножува. Осум телиња биле родени во 1994 година и сите телиња го наследиле генот лактоферин.[61] Со последователните отелувања, Херман станал татко на вкупно 83 телиња.[62] Холандскиот закон барал Херман да биде заклан на крајот од опитот. Меѓутоа, холандскиот министер за земјоделство во тоа време, Јозиас ван Артсен, го запрел тоа и под услов да нема повеќе потомци откако јавноста и научниците се собрале во негова одбрана.[62] Заедно со клонираните крави по име Холи и Бел, тој го доживеал своето пензионирање во Центарот за природна биоразновидност, Националниот природонаучен музеј во Лајден.[62] На 2 април 2004 година, Херман бил еутанизиран од ветеринари од Универзитетот во Утрехт бидејќи боледувал од артроза.[63][62] Во времето на неговата смрт, Херман бил еден од најстарите бикови во Холандија.[63] Кожината на Херман е зачувана и поставена од таксидермичари и е постојано изложена во Центарот. Тие велат дека тој претставува почеток на ново време во начинот на кој човекот се справува со природата, икона на научниот напредок и последователната јавна дискусија за овие прашања.[63]

Во октомври 2017 година, кинеските научници објавија дека користеле технологија за уредување на гени со групираните редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања за да создадат линија на свињи со подобра регулација на телесната температура, што резултира со околу 24% помалку телесни масти од вообичаениот добиток.[64]

Истражувачите развиле генетски изменети млечни говеда да растат без рогови што може да предизвика повреди на огледувачите и другите животни. ДНК е земена од геномот на говедата црвен ангус, за која е познато дека го потиснува растот на роговите, и е вметната во клетките земени од елитниот бик холштајнец наречен „Ренди“. Секое од потомството ќе биде клон на Ренди, но без неговите рогови, а нивното потомство исто така треба да биде без рогови.[65] Во 2011 година, кинеските научници создале млечни крави генетски конструирани со гени од луѓе за да произведат млеко кое би било исто како човечкото мајчино млеко.[66] Ова потенцијално може да им користи на мајките кои не можат да произведуваат мајчино млеко, но сакаат нивните деца да имаат мајчино млеко наместо формула.[67][68] Истражувачите тврдат дека овие трансгенски крави се идентични со обичните крави.[69] Два месеци подоцна, научниците од Аргентина ја претставиле Розита, трансгенска крава која имала два човечки гени, да произведува млеко со слични својства како човечкото мајчино млеко.[70] Во 2012 година, истражувачите од Нов Зеланд развиле и генетски изменета крава која произведува млеко кое не предизвикува алергија.[71]

Во 2016 година, Џејн Рапер и соработниците ја објавиле првата трипанотолерантна трансгенска крава во светот. Овој работен состав, кој го опфаќал Меѓународниот институт за истражување на добитокот, Руралниот колеџ на Шкотска, Центарот за тропска генетика и здравје на добитокот на Рослинскиот институт и Градскиот универзитет во Њујорк, објавиле дека бил роден кениски борански бик и веќе успешно добил два телиња. Тумаини - именуван по свахилискиот збор за „надеж“ - носи трипанолитички фактор од павијан преку групирани редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања/Cas9.[72][73]

Истражување[уреди | уреди извор]

Научниците генетски конструирале неколку организми, вклучително и некои цицачи, за да вклучат зелена флуоресцентна белковина, за истражувачки цели.[74] Зелената флуоресцентна белковина и други слични гени за известување овозможуваат лесно гледање и наоѓање на производите од генетското изменување.[75] Флуоресцентни свињи се одгледувани за проучување на пресадување на човечки органи, регенерирање на окуларни фоторецепторни клетки и други теми.[76] Во 2011 година биле создадени зеленофлуоресцентни мачки за да најдат терапии за ХИВ/СИДА и други болести[77] бидејќи мачкиниот вирус на имунитетски недостаток е поврзан со ХИВ.[78] Истражувачите од Универзитетот во Вајоминг развиле начин да ги вклчуват гените за предење на пајаковата свилата во козите, овозможувајќи им на истражувачите да ја соберат свилената белковина од козјото млеко за различни примени.[79]

Зачувување[уреди | уреди извор]

Генетско изменување на вирусот миксом е предложено за да бидат зачувани зајаците дупкари на Пиринејскиот Полуостров и да биде помогнато во нивно регулирање во Австралија. За да биде заштити пиринејскиот вид од вирусни заболувања, миксом вирусот бил генетски изменет за да ги имунизира зајаците, додека во Австралија истиот миксом вирус бил генетски изменет за да ја намали плодноста кај австралиското население на зајаци.[80] Исто така, имало предлози дека генетското инженерство може да биде искористено за да бидат вратени животните од истребување. Тоа вклучува промена на геномот на близок жив роднина за да личи на изумрениот и моментално се обидуваат со патничкиот гулаб.[81] Гените поврзани со волнениот мамут се додадени во геномот на африканскиот слон, иако водечкиот истражувач вели дека нема намера да користи живи слонови.[82]

Луѓе[уреди | уреди извор]

Генската терапија[83] користи генетски изменети вируси за да доставува гени кои можат да излечат болести кај луѓето. Иако генската терапија сè уште е релативно нова, таа имала одредени успеси. Користена е за лекување на генетски нарушувања како што се тешко комбиниран имунитетски недостиг[84] и Леберова конгенитална амауроза.[85] Исто така, се развивани третмани за низа други моментално неизлечиви болести, како што се цистична фиброза,[86] српеста анемија,[87] Паркинсонова болест,[88][89] рак,[90][91][92] дијабетес,[93] срцеви заболувања,[94] и мускулна дистрофија.[95] Овие третмани влијаат само на соматските клетки, што значи дека какви било промени нема да бидат наследни. Генската терапија со клетки зародишници резултира со тоа што секоја промена е наследна, што предизвика загриженост во научната заедница.[96][97] Во 2015 година, групирани редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања биле искористени за уредување на ДНК на неодржливи човечки ембриони.[98][99] Во ноември 2018 година, Хе Џианкуи објавил дека ги уредил геномите на два човечки ембриони, за да се обиде да го оневозможи генот CCR5, кој кодира рецептор што ХИВ го користи за да влезе во клетките. Тој рекол дека девојчињата близначки - Лулу и Нана, биле родени неколку недели порано, и дека тие носеле функционални копии од CCR5 заедно со оневозможениот CCR5 (мозаицизам) и се уште се ранливи на ХИВ. Делото било нашироко осудено како неетичко, опасно и предвремено.[100]

Риби[уреди | уреди извор]

Главна статија: Генетски изменета риба

Генетски изменетите риби се користени за научни истражувања, како домашни миленици и како извор на храна. Аквакултурата е растечка индустрија, која моментално обезбедува повеќе од половина од потрошената риба ширум светот.[101] Преку генетското инженерство, можно е да бидат зголемени стапките на раст, да биде намален внесот на храна, да бидат отстранети алергенските својства, да биде зголемена толеранцијата на студ и да биде обезбедена отпорност на болести.

Откривање на загадување[уреди | уреди извор]

Рибите може да бидат користени и за откривање на загадување на водата или за функционирање како биореактори.[102] Неколку групи развиваат зебреста риба за да го забележуваат загадувањето со прикачување на флуоресцентни белковини на гените активирани од присуството на загадувачи. Рибата потоа ќе свети и ќе може да биде користена како сензори во животната средина.[103][104]

Домашни миленици[уреди | уреди извор]

GloFish е бренд на генетски изменета флуоресцентна зебреста риба со светло црвена, зелена и портокалова флуоресцентна боја. Првично била развиен од една од групите за откривање на загадувањето, но сега е дел од трговијата со украсни риби, станувајќи првото генетски изменето животно кое станало јавно достапно како домашно милениче кога било претставено за продажба во 2003 година.[105]

Истражување[уреди | уреди извор]

Генетски изменетите риби се широко користени во основните истражувања во генетиката и развојот. Два вида зебрести риби и медаката се најчесто изменувани, бидејќи имаат оптички јасни хориони (мембрани во јајцето), брзо се развиваат, а ембрионот од една клетка лесно е гледан и е вбризгуван со трансгенска ДНК.[106] Зебрестите риби се модел на организми за развојни постапки, регенерација, генетика, однесување, механизми на болеста и тестирање на токсичност.[107] Нивната проѕирност им овозможува на истражувачите да ги набљудуваат развојните фази, цревните функции и растот на туморот.[108][109] Создавањето на трансгенски протоколи (целиот организам, специфично за клетка или ткиво, означени со известувачки гени) го зголеми нивото на информации добиени со проучување на овие риби.[110]

Раст[уреди | уреди извор]

Генетски изменетите риби се развиени со промотори кои предизвикуваат прекумерно производство на хормонот за раст на „сите риби“ за употреба во индустријата за аквакултура, за да се зголеми брзината на развој и потенцијално да биде намали риболовниот притисок врз дивите резерви. Ова резултирало со драматично подобрување на растот кај неколку видови, вклучувајќи лосос,[111] пастрмка,[112] и тилапија.[113]

AquaBounty Technologies произвеле лосос кој може да созрее за половина од времето како дивиот лосос.[114] Рибата е атлански лосос со вметнат ген за чинучкиот лосос (Oncorhynchus tshawytscha). Ова им овозможува на рибите да произведуваат хормони за раст во текот на целата година во споредба со дивата риба што го произведува хормонот само дел од годината.[115] Рибата, исто така, има втор ген вметнат од океанскиот мих кој е налик како јагула, кој делува како прекинувач за „вклучување“ на хормонот.[115] Исто така, михот има противмрзни белковини во крвта, кои му овозможуваат на генетски изменетиот лосос да преживее во водите речиси замрзнати и да го продолжи својот развој.[116] На дивиот лосос му требаат 24 до 30 месеци за да ја достигне пазарната големина (4-6 кг), додека производителите на генетски изменетиот лосос велат дека се потребни само 18 месеци одгледуваната риба да ја достигне таа големина.[116][117][118] Во ноември 2015 година, Службата за храна и лекови на Соединетите Држави го одобрила лососот AquAdvantage за комерцијално производство, продажба и потрошувачка,[119] првата нерастителна храна од генетски изменет организам која била комерцијализирана.[120]

AquaBounty велат дека за да биде спречено генетски изменетата риба ненамерно да биде размножувана со див лосос, сите риби ќе бидат женски и размножувачки стерилни,[118] иако мал процент од женките може да останат плодни.[115] Некои противници на генетски изменетиот лосос го нарекле „франкенриба“.[115][121]

Инсекти[уреди | уреди извор]

Поврзано: Генетски изменет инсект

Истражување[уреди | уреди извор]

Во биолошкото истражување, трансгенските овошни муви (Drosophila melanogaster) се моделни организми кои се користени за проучување на ефектите на генетските промени врз развојот.[122] Овошните муви често се претпочитани во однос на другите животни поради нивниот краток животен циклус и малите барања за одржување. Исто така, има релативно едноставен геном во споредба со многу 'рбетници, со обично само една копија од секој ген, што ја прави лесна фенотипската анализа.[123] Drosophila е користена за проучување на генетиката и наследството, развојот на ембрионот, учењето, однесувањето и стареењето.[124] Транспозоните (особено P-елементите) се добро развиени во Drosophila и обезбедиле ран метод за додавање трансгени во нивниот геном, иако ова е преземено од посовремени техники за уредување на гени.[125]

Контрола на населението[уреди | уреди извор]

Поради нивното значење за човековото здравје, научниците бараат начини да ги контролираат комарците преку генетско инженерство. Во лабораторија биле развиени комарци отпорни на маларија,[126] со вметнување на ген кој го намалува развојот на паразитот на маларија[127] и потоа користи ендонуклеази за брзо ширење на тој ген низ машкото население (познат како генски поттик).[128] Ова е подигнато со замена за смртоносен ген.[129][130] Во испитувањата, населението на комарците Aedes aegypti, единствениот најважен носител на треската денга и вирусот зика, биле намалени за помеѓу 80% и за 90%.[131][132][130] Друг пристап е да биде користен техниката на стерилни инсекти, при што мажјаците генетски конструирани да бидат стерилни се натпреваруваат со размножувачко способните мажјаци, за да биде намален бројот на населението.[133]

Други штетници инсекти кои се привлечни цели се молците. Дијамантските молци предизвикуваат штета од 4 до 5 милијарди долари годишно ширум светот.[134] Пристапот е сличен на комарците, каде што ќе бидат ослободени мажјаците преобразен со ген што ги спречува женките да достигнат зрелост.[135] Тие биле подложени на теренски испитувања во 2017 година.[134] Генетски изменетите молци претходно биле пуштени на теренски испитувања.[136] Сортарозови црви кои биле стерилизирани со зрачење биле генетски конструирани да изразуваат црвена флуоресцентна белковина што им олеснува на истражувачите да ги следат.[137]

Индустрија[уреди | уреди извор]

Свилената буба (Bombyx mori), со нејзината фаза на ларви е економски важен инсект во серикултурата. Научниците развиваат стратегии за подобрување на квалитетот и квантитетот на свилата. Исто така, постои потенцијал за користење на машините за производство на свила за да бидат направени други вредни белковини.[138] Белковините изразени од свилени буби се; човечки серумски албумин, човечки колаген α-синџир, глувчешки моноклонални антитела и N-гликаназа.[139] Создадени се свилени буби кои произведуваат пајакова свила, посилна, но исклучително свила тешка за берење,[140] па дури и нови свили.[141]

Птици[уреди | уреди извор]

Обидите за производство на генетски изменети птици започнале пред 1980 година.[142] Кокошките се генетски изменувани за различни цели. Ова вклучува проучување на развојот на ембрионот,[143] спречување на преносот на птичјиот грип[144] и обезбедување на еволутивни сознанија користејќи обратно инженерство за да бидат пресоздадени фенотипови слични на диносаурусите.[145] Генетски изменетата кокошка која го произведува лекот Канума, ензим кој третира ретка состојба, заради своето јајце донела регулаторно одобрение во 2015 година.[146]

Контрола на болести[уреди | уреди извор]

Една потенцијална употреба на генетски изменети птици може да биде намалување на ширењето на птичји болести. Истражувачите од Рослинскиот институт произвеле сој на генетски изменети кокошки (Gallus gallus domesticus) кои не пренесуваат птичји грип на други птици; сепак, овие птици сè уште се подложни на негово заразување. Генетското изменување е молекула на РНК која го спречува размножувањето на вирусот имитирајќи го регионот на геномот на вирусот на грип кој ја контролира репликацијата. Нарекувано е „мамка“ бидејќи го пренасочува ензимот на вирусот на грип, полимеразата, од функциите што се потребни за репликација на вирусот.[147]

Еволутивни согледувања[уреди | уреди извор]

Група генетичари предводени од палеонтологот од Универзитетот во Монтана, Џек Хорнер, се обидува да измени кокошка за да изрази неколку особини присутни кај кладата Maniraptora кои биле предци, но отсутни кај современите птици, како што се забите и долгата опашка,[148] создавајќи го она што е наречено „ кокошкосаурус“.[149] Напоредните проекти произвеле кокошкини ембриони кои изразуваат анатомија на череп,[150] нога,[145] и стапало[151] налик на диносаурус.

Оплодување во јајце[уреди | уреди извор]

Уредувањето на гените е една можна алатка во индустријата за одгледување кокошки несилки за да биде обезбедена алтернатива за убивањето пилиња. Со оваа технологија, на кокошките за размножување им се дава генетски маркер кој се пренесува само на машките потомци. Овие мажјаци потоа може да бидат идентификувани за време на инкубацијата и да бидат отстранат од снабдувањето со јајца, така што само женките ќе бидат изведени. На пример, израелскиот стартап eggXYt користи групирани редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања за да им даде на машките јајца биомаркер кој потоа прави да свети под одредени услови.[152] Поважно е тоа што добиената кокошка-несилка и јајцата што ги создава самите не се генетски уредени. Генералниот директор за здравје и безбедност на храна на Европската Унија, потврдил дека јајцата направени на овој начин можат да бидат пласирани на пазарот,[153] иако ниту една не е комерцијално достапна од јуни 2023 година.[154]

Водоземци[уреди | уреди извор]

Првите опити кои успешно ги развиле трансгенските водоземци во ембриони, започнале во 1980-тите со Xenopus laevis.[155] Подоцна, зародишните трансгенски аксолотли во Ambystoma mexicanum биле створени во 2006 година со помош на техника наречена трансгенеза посредувана од I-SceI која го користи ензимот I-SceI ендонуклеаза кој може да ја скрши ДНК на одредени места и да дозволи туѓа ДНК да биде вметната во геномот.[156] И Xenopus laevis и Ambystoma mexicanum се моделни организми кои се користени за проучување на регенерацијата. Дополнително, трансгенски линии се произведени во други опашкари, вклучително и јапонскиот тритон Pyrrhogaster и Pleurodeles watl.[157] Генетски изменетите жаби, особено Xenopus laevis и Xenopus tropicalis, се користени во развојната биологија. Генетски изменетите жаби може да бидат користени и како сензори за загадување, особено за хемикалии кои го нарушуваат ендокриниот систем.[158] Постојат предлози за користење на генетско инженерство за контрола на трскастите жаби во Австралија.[159][160] Многу линии на трансгенски X. laevis се користени за проучување на имунологијата за да биде разгледано како бактериите и вирусите предизвикуваат заразна болест на Истражувачкиот ресурс за имунобиологија на X. laevis на Медицинскиот центар при Универзитетот во Рочестер.[161] Водоземците може да бидат користени и за проучување и потврдување на регенеративните сигнални патишта како што е патеката Wnt.[162][161] Способностите за заздравување на раните на водоземците имаат многу практични примени и потенцијално можат да обезбедат основа за поправка без лузни во човечката пластична хирургија, како што е лекувањето на кожата на пациентите со изгореници.[163]

Водоземците како X. laevis се погодни за опитна ембриологија бидејќи имаат големи ембриони со кои лесно може да биде манипулирана и набљудувана во текот на развојот.[164] Во опитите со аксолотли, често се користени мутанти со бела пигментирана кожа бидејќи нивната полупроѕирна кожа обезбедува ефикасна метода за гледање и следење за флуоресцентно означените белковини како што е зелената флуоресцентна белковина.[165] Водоземците не се секогаш идеални кога станува збор за ресурсите потребни за производство на генетски изменети животни; заедно со времето на создавање од една до две години, Xenopus laevis може да биде сметан за помалку од идеален за трансгенски опити поради неговиот псевдотетраплоиден геном.[164] Поради исти гени кои се појавуваат во геномот повеќе пати, шансите за функционирање на експериментите со мутагенеза се помали.[166] Тековните методи на замрзнување и одмрзнување на сперматозоидите од аксолотлот ги прават нефункционални, што значи дека трансгенските линии мора да бидат одржувани во установа и тоа може да биде прилично скапо.[167][168] Производството на трансгенски аксолотли има многу предизвици поради нивната голема големина на геном.[168] Тековните методи за создавање на трансгенски аксолотоли се ограничени на случајна интеграција на трансгенската касета во геномот, што може да доведе до нерамномерно изразување или замолчување.[169] Генските дупликати, исто така, ги усложуваат напорите да бидат создавани ефикасни генски соборувања.[168]

И покрај трошоците, аксолотлите имаат уникатни регенеративни способности и на крајот обезбедуваат корисни информации за разбирање на регенерацијата на ткивата бидејќи можат да ги регенерираат нивните екстремитети, 'рбетниот мозок, кожата, срцето, белите дробови и другите органи.[168][170] Природните мутантни аксолотли, како белиот сој, кои често се користени во истражувањето, имаат транскрипциска мутација во генскиот локус Edn3.[171] За разлика од другите моделни организми, првите флуоресцентно означени клетки во аксолотлите биле диференцирани мускулни клетки наместо ембриони. Во овие првични опити во раните 2000-ти, научниците можеле да ја согледаат регенерацијата на мускулните клетки во опашката на аксолотл користејќи техника на микровбризгување, но клетките не можеле да бидат следени за целиот тек на регенерација поради премногу суровите услови што предизвикаа рана клеточна смрт во етикетирани клетките.[172][173] Иако постапката на производство на трансгенски аксолотли била предизвик, научниците биле во можност да ги означуваат клетките подолго време користејќи техника на плазмидна трансфекција, која вклучува вбризгување на ДНК во клетките со помош на електричен пулс во постапка наречена електропорација. Било сметано дека трансфекцијата на аксолотолските клетки е потешка поради составот на екстрацелуларната матрица. Оваа техника овозможува означување на клетките на 'рбетниот мозок и е многу важна во проучувањето на регенерацијата на екстремитетите во многу други клетки; користена е за проучување на улогата на имунолошкиот систем во регенерацијата. Користејќи пристапи нагенско соборување, научниците можат да целат одредени области на ДНК користејќи техники како групирани редовно меѓупросторни кратки палиндромски повторувања/Cas9 за да ја разберат функцијата на одредени гени врз основа на отсуството на генот од интерес. На пример, генските соборувања на генот Sox2 ја потврдуваат улогата на овој регион во засилувањето на нервните матични клетки во аксолотлот. Технологијата за правење посложени условни соборувања на гени или условни соборувања кои му даваат на научникот просторно-временска контрола на генот сè уште не е погодна за аксолотли.[168] Сепак, истражувањето на ова поле продолжува да биде развивано и е олеснето со неодамнешното секвенционирање на геномот и ресурсите создадени за научниците, вклучително и мрежни места за податоци кои содржат аксолотлски геном и референтни склопови на транскриптом за да бидат идентификувани ортолози.[174][175]

Цевчести црви[уреди | уреди извор]

Црвчестиот црв Caenorhabditis elegans е еден од главните моделни организми за истражување на молекуларната биологија.[176] Мешањето на РНК било откриено кај C. Elegans[177] и може да биде индуцирано со едноставно хранење со бактерии изменети за да изразуваат двоверижна РНК.[178] Исто така е релативно лесно да бидат произведени стабилни трансгенски цевчести црви и ова заедно со мешање на РНК се главните алатки што се користени во проучувањето на нивните гени.[179] Најчеста употреба на трансгенските цевчести црви е проучување на генското изразување и наоѓање со прикачување на известувачки гени. Трансгените, исто така, може да бидат комбинирани со мешање на РНК за да бидат спасени фенотиповите, да бидат изменети за да биде проучувана функцијата на генот, да бидат отсликани во вистинско време додека клетките се развиваат или да бидат користени за контрола во изразувањето за различни ткива или развојни фази.[179] Трансгенските цевчести црви се користени за проучување на вируси,[180] токсикологијата,[181] и болестите[182][183] и за откривање на загадувачи на животната средина.[184]

Друго[уреди | уреди извор]

Развиени биле системи за создавање трансгенски организми кај широк спектар на други животни. Пронајден е генот одговорен за албинизам во морските краставици и е користен за инженерство на бели морски краставици, редок деликатес. Технологијата, исто така, го отвора патот за истражување на гените одговорни за некои од понеобичните особини на краставиците, вклучително и хибернирање во лето, евисцерирање на нивните црева и разградување на нивните тела по смртта.[185] Сплесканите црви имаат способност да се регенерираат од една клетка.[186][187] До 2017 година немало ефикасен начин да бидат преобразени, што го отежна истражувањето. Со користење на микровризгување и зрачење, научниците сега ги создале првите генетски изменети сплескани црви.[188] Многучетинестиот црв, морски прстенест црв, бил изменет. Тој е од интерес поради неговиот размножувачки циклус кој е синхронизиран со месечевите фази, капацитетот за регенерација и бавната стапка на еволуција.[189] Жаркарите како што се од родот Hydra и морската анемона Nematostella vectensis се привлечни моделни организми за проучување на еволуцијата на имунитетот и одредени развојни постапки.[190] Други организми кои се генетски изменети се полжавите,[191] гекоата, желките,[192] раковите, остригите, ракчињата, школките, абалоните,[193] и сунѓерите.[194]

Прехранбените производи добиени од генетски изменети животни сè уште не се влезени на европскиот пазар. Како и да е, тековниот разговор за генетски изменетите култури и дебатата во развој за безбедноста и етиката на храната и фармацевтските производи произведени и од генетски изменети животни и од растенија, предизвикале различни ставови во различни делови на општеството.[195]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 „Genetically modified farm animals and fish in agriculture: A review“. Livestock Science. 153 (1–3): 1–9. мај 2013. doi:10.1016/j.livsci.2013.01.002.
  2. ↑ Murray, Joo (20). Genetically modified animals Архивирано на 13 октомври 2019 г.. Canada: Brainwaving
  3. ↑ Nicholl, Desmond S. T. (2008-05-29). An Introduction to Genetic Engineering. Cambridge University Press. стр. 34. ISBN 9781139471787.
  4. ↑ „Synthetic biology: putting synthesis into biology“. Wiley Interdisciplinary Reviews: Systems Biology and Medicine. 3 (1): 7–20. 2011. doi:10.1002/wsbm.104. PMC 3057768. PMID 21064036.
  5. ↑ „Personal reflections on the origins and emergence of recombinant DNA technology“. Genetics. 184 (1): 9–17. јануари 2010. doi:10.1534/genetics.109.112144. PMC 2815933. PMID 20061565.
  6. ↑ „DNA uptake during bacterial transformation“. Nature Reviews. Microbiology. 2 (3): 241–9. март 2004. doi:10.1038/nrmicro844. PMID 15083159.
  7. ↑ „Simian virus 40 DNA sequences in DNA of healthy adult mice derived from preimplantation blastocysts injected with viral DNA“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 71 (4): 1250–4. април 1974. Bibcode:1974PNAS...71.1250J. doi:10.1073/pnas.71.4.1250. PMC 388203. PMID 4364530.
  8. ↑ National Research Council (US) Committee on Identifying and Assessing Unintended Effects of Genetically Engineered Foods on Human Health (2004-01-01). Methods and Mechanisms for Genetic Manipulation of Plants, Animals, and Microorganisms (англиски). National Academies Press (US).
  9. ↑ Setlow, Jane K. (2002-10-31). Genetic Engineering: Principles and Methods. Springer Science & Business Media. стр. 109. ISBN 9780306472800.
  10. ↑ „Efficient targeting of a SCID gene by an engineered single-chain homing endonuclease“. Nucleic Acids Research. 37 (16): 5405–19. септември 2009. doi:10.1093/nar/gkp548. PMC 2760784. PMID 19584299.
  11. ↑ „Heritable targeted mutagenesis in maize using a designed endonuclease“. The Plant Journal. 61 (1): 176–87. јануари 2010. doi:10.1111/j.1365-313X.2009.04041.x. PMID 19811621.
  12. ↑ „High-frequency modification of plant genes using engineered zinc-finger nucleases“. Nature. 459 (7245): 442–5. мај 2009. Bibcode:2009Natur.459..442T. doi:10.1038/nature07845. PMC 2743854. PMID 19404258.
  13. ↑ „Precise genome modification in the crop species Zea mays using zinc-finger nucleases“. Nature. 459 (7245): 437–41. мај 2009. Bibcode:2009Natur.459..437S. doi:10.1038/nature07992. PMID 19404259.
  14. ↑ „Targeting DNA double-strand breaks with TAL effector nucleases“. Genetics. 186 (2): 757–61. октомври 2010. doi:10.1534/genetics.110.120717. PMC 2942870. PMID 20660643.
  15. ↑ „TAL nucleases (TALNs): hybrid proteins composed of TAL effectors and FokI DNA-cleavage domain“. Nucleic Acids Research. 39 (1): 359–72. јануари 2011. doi:10.1093/nar/gkq704. PMC 3017587. PMID 20699274.
  16. ↑ „Genome-scale engineering for systems and synthetic biology“. Molecular Systems Biology. 9: 641. 2013. doi:10.1038/msb.2012.66. PMC 3564264. PMID 23340847.
  17. ↑ Tan WS, Carlson DF, Walton MW, Fahrenkrug SC, Hackett PB (2012). „Precision editing of large animal genomes“. Advances in Genetics Volume 80. 80. стр. 37–97. doi:10.1016/B978-0-12-404742-6.00002-8. ISBN 9780124047426. PMC 3683964. PMID 23084873.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Plant genome editing with TALEN and CRISPR“. Cell & Bioscience. 7: 21. 2017-04-24. doi:10.1186/s13578-017-0148-4. PMC 5404292. PMID 28451378.
  19. ↑ „How CRISPR is Spreading Through the Animal Kingdom“. www.pbs.org (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  20. ↑ Clive Root (2007). Domestication. Greenwood Publishing Groups.
  21. ↑ „Biochemical method for inserting new genetic information into DNA of Simian Virus 40: circular SV40 DNA molecules containing lambda phage genes and the galactose operon of Escherichia coli“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 69 (10): 2904–9. октомври 1972. Bibcode:1972PNAS...69.2904J. doi:10.1073/pnas.69.10.2904. PMC 389671. PMID 4342968.
  22. ↑ M. K. Sateesh (25 август 2008). Bioethics And Biosafety. I. K. International Pvt Ltd. стр. 456–. ISBN 978-81-906757-0-3. Посетено на 16 февруари 2024.
  23. ↑ Jaenisch, R. and Mintz, B. (1974 ) Simian virus 40 DNA sequences in DNA of healthy adult mice derived from preimplantation blastocysts injected with viral DNA. Proc. Natl. Acad. 71(4): 1250–54
  24. ↑ „'Any idiot can do it.' Genome editor CRISPR could put mutant mice in everyone's reach“. Science | AAAS. 2016-11-02. Посетено на 16 февруари 2024.
  25. ↑ „Integration and stable germ line transmission of genes injected into mouse pronuclei“. Science. 214 (4526): 1244–6. декември 1981. Bibcode:1981Sci...214.1244G. doi:10.1126/science.6272397. PMID 6272397.
  26. ↑ „Introduction of a rabbit beta-globin gene into the mouse germ line“. Nature. 294 (5836): 92–4. ноември 1981. Bibcode:1981Natur.294...92C. doi:10.1038/294092a0. PMID 6945481.
  27. ↑ „The origins of oncomice: a history of the first transgenic mice genetically engineered to develop cancer“. Genes & Development. 21 (18): 2258–70. септември 2007. doi:10.1101/gad.1583307. PMID 17875663.
  28. ↑ „Cloned transgenic cattle produce milk with higher levels of beta-casein and kappa-casein“. Nature Biotechnology. 21 (2): 157–62. февруари 2003. doi:10.1038/nbt783. PMID 12548290.
  29. ↑ „The mammary gland as a bioreactor: expression, processing, and production of recombinant proteins“. Journal of Mammary Gland Biology and Neoplasia. 3 (3): 337–50. јули 1998. doi:10.1023/a:1018723712996. PMID 10819519.
  30. ↑ „Production of human tissue plasminogen activator in transgenic mouse milk. 1987“. Biotechnology. 24 (11): 425–8. 1987. doi:10.1038/nbt1187-1183. PMID 1422049.
  31. ↑ „The current state of GMO governance: are we ready for GM animals?“. Biotechnology Advances. Special issue on ACB 2011. 30 (6): 1336–43. 2012-11-01. doi:10.1016/j.biotechadv.2012.02.006. PMID 22361646.
  32. ↑ „CNN.com - Glowing fish to be first genetically changed pet - Nov. 21, 2003“. edition.cnn.com. Посетено на 16 февруари 2024.
  33. ↑ „Aquabounty Cleared to Sell Salmon in USA for Commercial Purposes“. FDA. 2019-06-19.
  34. ↑ Bodnar, Anastasia (октомври 2010). „Risk Assessment and Mitigation of AquAdvantage Salmon“ (PDF). ISB News Report. Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-03-08. Посетено на 16 февруари 2024.
  35. ↑ Rudinko, Larisa (20). Guidance for industry. USA: Center for veterinary medicine Link.
  36. ↑ „Innovations, challenges, and minimal information for standardization of humanized mice“. EMBO Molecular Medicine. 12 (7): e8662. јули 2020. doi:10.15252/emmm.201708662. PMC 7338801. PMID 32578942.CS1-одржување: display-автори (link)
  37. ↑ 37,0 37,1 „Genetically engineered pigs as models for human disease“. Disease Models & Mechanisms. 11 (1): dmm030783. јануари 2018. doi:10.1242/dmm.030783. PMC 5818075. PMID 29419487.
  38. ↑ „Genetic engineering in nonhuman primates for human disease modeling“. Journal of Human Genetics. 63 (2): 125–131. февруари 2018. doi:10.1038/s10038-017-0351-5. PMC 8075926 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 29203824.
  39. ↑ „Generation of transgenic non-human primates with germline transmission“. Nature. 459 (7246): 523–7. мај 2009. Bibcode:2009Natur.459..523S. doi:10.1038/nature08090. PMID 19478777.
  40. ↑ „Developmental biology: Transgenic primate offspring“. Nature. 459 (7246): 515–6. мај 2009. Bibcode:2009Natur.459..515S. doi:10.1038/459515a. PMC 2777739. PMID 19478771.
  41. ↑ „Marmoset model takes centre stage“. Nature. 459 (7246): 492. мај 2009. doi:10.1038/459492a. PMID 19478751.
  42. ↑ Britt Erickson, 10 февруари 2009, for Chemical & Engineering News. FDA Approves Drug From Transgenic Goat Milk Пристапено на 16 февруари 2024
  43. ↑ „Antibody response to aerosolized transgenic human alpha1-antitrypsin“. The New England Journal of Medicine. 352 (19): 2030–1. мај 2005. doi:10.1056/nejm200505123521923. PMID 15888711.
  44. ↑ „Editing of Pig DNA May Lead to More Organs for People (Published 2015)“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 2022-12-16.
  45. ↑ „Transgenic pigs designed to express human α-galactosidase to avoid humoral xenograft rejection“. Journal of Applied Genetics. 54 (3): 293–303. август 2013. doi:10.1007/s13353-013-0156-y. PMC 3720986. PMID 23780397.
  46. ↑ GTKO study conducted by the National Heart, Lung, and Blood Institute of the U.S. National Institutes of Health
  47. ↑ New life for pig-to-human transplants
  48. ↑ United Therapeutics considering pig-lungs for transplant into humans
  49. ↑ „Interspecies Chimerism with Mammalian Pluripotent Stem Cells“. Cell. 168 (3): 473–486.e15. јануари 2017. doi:10.1016/j.cell.2016.12.036. PMC 5679265. PMID 28129541.
  50. ↑ „Generation of cloned transgenic pigs rich in omega-3 fatty acids“. Nature Biotechnology. 24 (4): 435–6. април 2006. doi:10.1038/nbt1198. PMC 2976610. PMID 16565727.CS1-одржување: display-автори (link)
  51. ↑ Tucker, Ian (2018-06-24). „Genetically modified animals“. The Guardian. ISSN 0261-3077. Посетено на 16 февруари 2024.
  52. ↑ Zyga, Lisa (2010). „Scientist bred goats that produce spider silk“. Phys.org. Архивирано од изворникот на 30 април 2015.
  53. ↑ „These GMO Goats Could Save Lives. Fear and Confusion Prevent It“. Undark (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 Guelph (2010). Enviropig Архивирано на 30 јануари 2016 г.. Canada:
  55. ↑ Schimdt, Sarah. "Genetically engineered pigs killed after funding ends", Postmedia News, 22 June 2012. Accessed 31 July 2012.
  56. ↑ „Pigs expressing salivary phytase produce low-phosphorus manure“. Nature Biotechnology. 19 (8): 741–5. август 2001. doi:10.1038/90788. PMID 11479566.
  57. ↑ 57,0 57,1 Canada. „Enviropig – Environmental Benefits | University of Guelph“. Uoguelph.ca. Архивирано од изворникот на 2017-10-30.
  58. ↑ Leung, Wendy. University of Guelph left foraging for Enviropig funding, The Globe and Mail, 2 април 2012. Пристапено на 16 февруари 2024.
  59. ↑ Schimdt, Sarah. Genetically engineered pigs killed after funding ends, Postmedia News, 22 јуни 2012. Пристапено на 16 февруари 2024.
  60. ↑ „Generation of cloned transgenic pigs rich in omega-3 fatty acids“ (PDF). Nature Biotechnology. 24 (4): 435–6. април 2006. doi:10.1038/nbt1198. PMC 2976610. PMID 16565727. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-08-16.
  61. ↑ „Herman the bull - Herman becomes a father. "Biotech Notes."“. U.S. Department of Agriculture. 1994. Архивирано од изворникот на 2008-12-03.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 „Herman the bull heads to greener pastures“. Expatica News. 2 април 2004. Архивирано од изворникот на 29 јули 2014. Посетено на 16 февруари 2024.
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 „Herman the Bull stabled in Naturalis“. Naturalis. 2008. Посетено на 16 февруари 2024.[мртва врска][мртва врска]
  64. ↑ „CRISPR Bacon: Chinese Scientists Create Genetically Modified Low-Fat Pigs“. NPR.org. 2017-10-23.
  65. ↑ Hall, M. (28 април 2013). „Scientists design 'health and safety' cow with no horns“. The Telegraph. Посетено на 16 февруари 2024.
  66. ↑ Gray, Richard (2011). „Genetically modified cows produce 'human' milk“. The Telegraph. Архивирано од изворникот на 4 април 2011.
  67. ↑ Classical Medicine Journal (14 април 2010). „Genetically modified cows producing human milk“. Архивирано од изворникот на 6 ноември 2014.
  68. ↑ Yapp, Robin (11 јуни 2011). „Scientists create cow that produces 'human' milk“. The Daily Telegraph. London. Посетено на 16 февруари 2024.
  69. ↑ Classical Medicine Journal (14 април 2010). „Genetically modified cows producing human milk“. Архивирано од изворникот на 2014-11-06.
  70. ↑ Yapp, Robin (11 јуни 2011). „Scientists create cow that produces 'human' milk“. The Daily Telegraph. London. Посетено на 16 февруари 2024.
  71. ↑ „Targeted microRNA expression in dairy cattle directs production of β-lactoglobulin-free, high-casein milk“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 109 (42): 16811–6. октомври 2012. Bibcode:2012PNAS..10916811J. doi:10.1073/pnas.1210057109. PMC 3479461. PMID 23027958.
  72. ↑ „Cloned bull could contribute to development of disease-resistant African cattle“. ILRI news. 2016-09-05. Посетено на 16 февруари 2024.
  73. ↑ Pal, Aruna; Chakravarty, A. K. (22 октомври 2019). Genetics and breeding for disease resistance of livestock. Лондон, Обединето Кралство: Academic Press. стр. 271–296. doi:10.1016/b978-0-12-816406-8.00019-x. ISBN 978-0-12-817267-4. OCLC 1125327298. ISBN 978-0-12-816406-8 p. 276
  74. ↑ „Green fluorescent protein takes Nobel prize“. Lewis Brindley. Посетено на 16 февруари 2024.
  75. ↑ Alberts, Bruce; Johnson, Alexander; Lewis, Julian; Raff, Martin; Roberts, Keith; Walter, Peter (2002). „Studying Gene Expression and Function“. Molecular Biology of the Cell (4th. изд.).
  76. ↑ e. Harding, Stephen; p. Tombs, Michael, уред. (2008). „Genetically Modified Pigs for Medicine and Agriculture“ (PDF). Biotechnology and Genetic Engineering Reviews. 25: 245–66. doi:10.7313/upo9781904761679.011. ISBN 9781904761679. PMID 21412358. Архивирано од изворникот (PDF) на 26 март 2014.
  77. ↑ „Antiviral restriction factor transgenesis in the domestic cat“. Nature Methods. 8 (10): 853–9. септември 2011. doi:10.1038/nmeth.1703. PMC 4006694. PMID 21909101.
  78. ↑ Staff (3 април 2012). „Biology of HIV“. National Institute of Allergy and Infectious Diseases. Архивирано од изворникот на 11 април 2014.
  79. ↑ „Scientists breed goats that produce spider silk“. Lisa Zyga, Phys.org. Посетено на 16 февруари 2024.
  80. ↑ „First synthesize new viruses then regulate their release? The case of the wild rabbit“. Molecular Ecology. 11 (12): 2703–9. декември 2002. doi:10.1046/j.1365-294X.2002.01635.x. PMID 12453252. |hdl-access= бара |hdl= (help)
  81. ↑ Biello, David. „Ancient DNA Could Return Passenger Pigeons to the Sky“. Scientific American (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  82. ↑ Association, Penny Sarchet, Press. „Can we grow woolly mammoths in the lab? George Church hopes so“. New Scientist (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  83. ↑ „Gene therapy in clinical medicine“. Postgraduate Medical Journal. 80 (948): 560–70. октомври 2004. doi:10.1136/pgmj.2003.017764. PMC 1743106. PMID 15466989.
  84. ↑ „Gene therapy for severe combined immunodeficiency: are we there yet?“. The Journal of Clinical Investigation. 117 (6): 1456–65. јуни 2007. doi:10.1172/JCI30953. PMC 1878528. PMID 17549248.
  85. ↑ Richards, Sabrina (6 ноември 2012) "Gene therapy arrives in Europe" The Scientist, посетено на 16 февруари 2024
  86. ↑ „Gene therapy for cystic fibrosis lung disease: current status and future perspectives“. Current Opinion in Molecular Therapeutics. 8 (5): 439–45. октомври 2006. PMID 17078386.
  87. ↑ „Gene therapy for the hemoglobin disorders“. Current Hematology Reports. 2 (4): 348–55. јули 2003. PMID 12901333.
  88. ↑ „AAV2-GAD gene therapy for advanced Parkinson's disease: a double-blind, sham-surgery controlled, randomised trial“. The Lancet. Neurology. 10 (4): 309–19. април 2011. doi:10.1016/S1474-4422(11)70039-4. PMID 21419704.
  89. ↑ Gallaher, James "Gene therapy 'treats' Parkinson's disease" BBC News Health, 17 март 2011. Посетено на 16 февруари 2024
  90. ↑ Urbina, Zachary (12 февруари 2013) "Genetically Engineered Virus Fights Liver Cancer Архивирано на 16 февруари 2013." United Academics, Посетено на 16 февруари 2024
  91. ↑ „Treatment for Leukemia Is Showing Early Promise“. The New York Times. Associated Press. 11 август 2011. стр. A15. Посетено на 16 февруари 2024.
  92. ↑ Coghlan, Andy (26 март 2013) "Gene therapy cures leukaemia in eight days" The New Scientist, Посетено на 16 февруари 2024
  93. ↑ Staff (13 февруари 2013) "Gene therapy cures diabetic dogs" New Scientist, Посетено на 16 февруари 2024
  94. ↑ (30 април 2013) "New gene therapy trial gives hope to people with heart failure" British Heart Foundation, Посетено на 16 февруари 2024
  95. ↑ „Gene therapy progress and prospects: Duchenne muscular dystrophy“. Gene Therapy. 13 (24): 1677–85. декември 2006. doi:10.1038/sj.gt.3302877. PMID 17066097.
  96. ↑ „1990 The Declaration of Inuyama“. 5 август 2001. Архивирано од изворникот на 5 август 2001. Посетено на 16 февруари 2024.
  97. ↑ „Human germline genetic modification: scientific and bioethical perspectives“. Arch Med Res. 43 (7): 491–513. Oct 2012. doi:10.1016/j.arcmed.2012.09.003. PMID 23072719.
  98. ↑ Kolata, Gina (23 април 2015). „Chinese Scientists Edit Genes of Human Embryos, Raising Concerns“. The New York Times. Посетено на 16 февруари 2024.
  99. ↑ „CRISPR/Cas9-mediated gene editing in human tripronuclear zygotes“. Protein & Cell. 6 (5): 363–372. мај 2015. doi:10.1007/s13238-015-0153-5. PMC 4417674. PMID 25894090.
  100. ↑ Begley, Sharon (28 ноември 2018). „Amid uproar, Chinese scientist defends creating gene-edited babies – STAT“. STAT.
  101. ↑ „Half Of Fish Consumed Globally Is Now Raised On Farms, Study Finds“. ScienceDaily (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  102. ↑ Tonelli, Fernanda M.P.; Lacerda, Samyra M.S.N.; Tonelli, Flávia C.P.; Costa, Guilherme M.J.; De França, Luiz Renato; Resende, Rodrigo R. (2017-11-01). „Progress and biotechnological prospects in fish transgenesis“. Biotechnology Advances (англиски). 35 (6): 832–844. doi:10.1016/j.biotechadv.2017.06.002. ISSN 0734-9750. PMID 28602961.
  103. ↑ „Use of reporter genes and vertebrate DNA motifs in transgenic zebrafish as sentinels for assessing aquatic pollution“. Environmental Health Perspectives. 110 (1): A15. јануари 2002. doi:10.1289/ehp.110-a15. PMC 1240712. PMID 11813700.
  104. ↑ „Green fluorescent protein (GFP) as a marker of aryl hydrocarbon receptor (AhR) function in developing zebrafish (Danio rerio)“. Environmental Health Perspectives. 109 (8): 845–9. август 2001. doi:10.1289/ehp.01109845. PMC 1240414. PMID 11564622.
  105. ↑ „Glofish, the first GM animal commercialized: profits amid controversy“. ISB News Report. јуни 2004.
  106. ↑ Hackett PB, Ekker SE, Essner JJ (2004). „Chapter 16: Applications of transposable elements in fish for transgenesis and functional genomics“. Во Gong Z, Korzh V (уред.). Fish Development and Genetics. World Scientific, Inc. стр. 532–80.
  107. ↑ Meyers, Jason R. (2018). „Zebrafish: Development of a Vertebrate Model Organism“. Current Protocols in Essential Laboratory Techniques (англиски). 16 (1): e19. doi:10.1002/cpet.19.
  108. ↑ „Innovative Disease Model: Zebrafish as an In Vivo Platform for Intestinal Disorder and Tumors“. Biomedicines. 5 (4): 58. септември 2017. doi:10.3390/biomedicines5040058. PMC 5744082. PMID 28961226.
  109. ↑ „Zebrafish: a new companion for translational research in oncology“. Clinical Cancer Research. 21 (5): 969–75. март 2015. doi:10.1158/1078-0432.CCR-14-2921. PMC 5034890. PMID 25573382.
  110. ↑ „Generation and characterization of transgenic zebrafish lines using different ubiquitous promoters“. Transgenic Research. 17 (2): 265–79. април 2008. doi:10.1007/s11248-007-9152-5. PMC 3660017. PMID 17968670.
  111. ↑ „Growth Enhancement in Transgenic Atlantic Salmon by the Use of an 'All Fish' Chimeric Growth Hormone Gene Construct“. Nature Biotechnology. 10 (2): 176–81. 1992. doi:10.1038/nbt0292-176. PMID 1368229.
  112. ↑ „Growth of domesticated transgenic fish“. Nature. 409 (6822): 781–2. февруари 2001. Bibcode:2001Natur.409..781D. doi:10.1038/35057314. PMID 11236982.
  113. ↑ „Growth and nutritional trials on transgenic Nile tilapia containing an exogenous fish growth hormone gene“. Journal of Fish Biology. 59 (1): 62–78. 2001. doi:10.1111/j.1095-8649.2001.tb02338.x.
  114. ↑ Pollack, Andrew (21 декември 2012). „Engineered Fish Moves a Step Closer to Approval“. The New York Times.
  115. ↑ 115,0 115,1 115,2 115,3 „FDA: Genetically engineered fish would not harm nature“. USA Today. 2012. Посетено на 16 февруари 2024.
  116. ↑ 116,0 116,1 Firger, J. (2014). „Controversy swims around genetically modified fish“. CBS News. Посетено на 16 февруари 2024.
  117. ↑ Environmental Assessment for AquAdvantage Salmon
  118. ↑ 118,0 118,1 Steenhuysen, J.; Polansek, T. (19 ноември 2015). „U.S. clears genetically modified salmon for human consumption“. Reuters. Посетено на 16 февруари 2024.
  119. ↑ „AquAdvantage Salmon“. FDA. Посетено на 16 февруари 2024.
  120. ↑ „FDA Has Determined That the AquAdvantage Salmon is as Safe to Eat as Non-GE Salmon“. U.S. Food & Drug Administration. 19 ноември 2015. Посетено на 16 февруари 2024.
  121. ↑ Connor S. (2012). „Ready to eat: the first GM fish for the dinner table“. The Independent. Посетено на 16 февруари 2024.
  122. ↑ „Online Education Kit: 1981–82: First Transgenic Mice and Fruit Flies“. genome.gov.
  123. ↑ Weasner BM, Zhu J, Kumar JP (2017). „FLPing Genes on and off in Drosophila“. Site-Specific Recombinases. Methods in Molecular Biology. 1642. стр. 195–209. doi:10.1007/978-1-4939-7169-5_13. ISBN 978-1-4939-7167-1. PMC 5858584. PMID 28815502.
  124. ↑ Jennings, Barbara H. (2011-05-01). „Drosophila – a versatile model in biology & medicine“. Materials Today (англиски). 14 (5): 190–195. doi:10.1016/S1369-7021(11)70113-4.
  125. ↑ „Genome editing in Drosophila melanogaster: from basic genome engineering to the multipurpose CRISPR-Cas9 system“. Science China Life Sciences. 60 (5): 476–489. мај 2017. doi:10.1007/s11427-017-9029-9. PMID 28527116.
  126. ↑ Gallagher, James "GM mosquitoes offer malaria hope" BBC News, Health, 20 април 2011. Посетено на 16 февруари 2024
  127. ↑ „Activation of Akt signaling reduces the prevalence and intensity of malaria parasite infection and lifespan in Anopheles stephensi mosquitoes“. PLOS Pathogens. 6 (7): e1001003. јули 2010. doi:10.1371/journal.ppat.1001003. PMC 2904800. PMID 20664791.
  128. ↑ „A synthetic homing endonuclease-based gene drive system in the human malaria mosquito“. Nature. 473 (7346): 212–5. мај 2011. Bibcode:2011Natur.473..212W. doi:10.1038/nature09937. PMC 3093433. PMID 21508956.
  129. ↑ „Genetic elimination of dengue vector mosquitoes“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 108 (12): 4772–5. март 2011. Bibcode:2011PNAS..108.4772W. doi:10.1073/pnas.1019295108. PMC 3064365. PMID 21383140.
  130. ↑ 130,0 130,1 Knapton, Sarah (6 февруари 2016). „Releasing millions of GM mosquitoes 'could solve zika crisis'“. The Telegraph. Посетено на 16 февруари 2024.
  131. ↑ „Field performance of engineered male mosquitoes“. Nature Biotechnology. 29 (11): 1034–7. октомври 2011. doi:10.1038/nbt.2019. PMID 22037376.
  132. ↑ Staff (March 2011) "Cayman demonstrates RIDL potential" Oxitec Newsletter, март 2011. Посетено на 16 февруари 2024
  133. ↑ „The first releases of transgenic mosquitoes: an argument for the sterile insect technique“. Trends in Parasitology. 19 (8): 349–55. август 2003. doi:10.1016/s1471-4922(03)00144-2. PMID 12901936.
  134. ↑ 134,0 134,1 Zhang, Sarah (2017-09-08). „Genetically Modified Moths Come to New York“. The Atlantic (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  135. ↑ Scharping, Nathaniel (2017-05-10). „After Mosquitos, Moths Are the Next Target For Genetic Engineering“. Discover Magazine. Архивирано од изворникот на 2019-11-11. Посетено на 16 февруари 2024.
  136. ↑ „Mass Releases of Genetically Modified Insects in Area-Wide Pest Control Programs and Their Impact on Organic Farmers“. Sustainability. 9 (1): 59. јануари 2017. doi:10.3390/su9010059.
  137. ↑ „Field performance of a genetically engineered strain of pink bollworm“. PLOS ONE. 6 (9): e24110. 2011-09-13. Bibcode:2011PLoSO...624110S. doi:10.1371/journal.pone.0024110. PMC 3172240. PMID 21931649.
  138. ↑ „Advanced technologies for genetically manipulating the silkworm Bombyx mori, a model Lepidopteran insect“. Proceedings. Biological Sciences. 282 (1810): 20150487. July 2015. doi:10.1098/rspb.2015.0487. PMC 4590473. PMID 26108630.
  139. ↑ „Transgenic silkworms that weave recombinant proteins into silk cocoons“. Biotechnology Letters. 33 (4): 645–54. април 2011. doi:10.1007/s10529-010-0498-z. PMID 21184136.
  140. ↑ „Bombyx mori“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 115 (35): 8757–8762. август 2018. doi:10.1073/pnas.1806805115. PMC 6126722. PMID 30082397.
  141. ↑ Le Page, Michael. „GM worms make a super-silk completely unknown in nature“. New Scientist. Посетено на 16 февруари 2024.
  142. ↑ Scott, B.B.; Lois, C. (2005). „Generation of tissue-specific transgenic birds with lentiviral vectors“. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102 (45): 16443–16447. Bibcode:2005PNAS..10216443S. doi:10.1073/pnas.0508437102. PMC 1275601. PMID 16260725.
  143. ↑ „Poultry scientists develop transgenic chicken to aid study of embryo development“. projects.ncsu.edu. Посетено на 16 февруари 2024.
  144. ↑ „Genetically modified chickens that don't transmit bird flu developed; Breakthrough could prevent future bird flu epidemics“. ScienceDaily (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  145. ↑ 145,0 145,1 „Molecular development of fibular reduction in birds and its evolution from dinosaurs“. Evolution; International Journal of Organic Evolution. 70 (3): 543–54. март 2016. doi:10.1111/evo.12882. PMC 5069580. PMID 26888088.
  146. ↑ Becker, Rachel (2015). „US government approves transgenic chicken“. Nature News. doi:10.1038/nature.2015.18985.
  147. ↑ „GM chickens that don't transmit bird flu“. The University of Edinburgh. Посетено на 16 февруари 2024.
  148. ↑ Landers, Jackson (10 ноември 2014). „Paleontologist Jack Horner is hard at work trying to turn a chicken into a dinosaur“. The Washington Times. Посетено на 16 февруари 2024.
  149. ↑ Horner, John R.; Gorman, James (2009). How to build a dinosaur: extinction doesn't have to be forever. New York: Dutton. ISBN 978-0-525-95104-9. OCLC 233549535.
  150. ↑ Reverse Engineering Birds' Beaks Into Dinosaur Bones by Carl Zimmer, NY Times, 12 мај 2015
  151. ↑ „Skeletal plasticity in response to embryonic muscular activity underlies the development and evolution of the perching digit of birds“. Scientific Reports. 5: 9840. мај 2015. Bibcode:2015NatSR...5E9840F. doi:10.1038/srep09840. PMC 4431314. PMID 25974685.
  152. ↑ „Glowing biomarker could simplify in ovo chick sexing“. WATTPoultry.com (англиски). 2023-02-20. Посетено на 16 февруари 2024.
  153. ↑ „Israeli startup breeds hens which lay eggs of female-only chicks“. ctech (англиски). 2022-12-13. Посетено на 16 февруари 2024.
  154. ↑ „In-Ovo Sexing Overview“. Innovate Animal Ag (англиски). Посетено на 16 февруари 2024.
  155. ↑ „Transgenesis procedures in Xenopus“. Biology of the Cell. 100 (9): 503–529. 2008. doi:10.1042/BC20070148. ISSN 1768-322X. PMC 2967756. PMID 18699776.
  156. ↑ „A germline GFP transgenic axolotl and its use to track cell fate: Dual origin of the fin mesenchyme during development and the fate of blood cells during regeneration“. Developmental Biology. 290 (2): 386–397. февруари 2006. doi:10.1016/j.ydbio.2005.11.037. ISSN 0012-1606. PMID 16387293.
  157. ↑ Echeverri, K., Fei, J., Tanaka, E. M. (2022). „The Axolotl's journey to the modern molecular era“. Emerging Model Systems in Developmental Biology. Current Topics in Developmental Biology. 147. Elsevier. стр. 631–658. doi:10.1016/bs.ctdb.2021.12.010. ISBN 978-0-12-820154-1. PMC 10029325 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 35337465 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  158. ↑ „An in vivo multiwell-based fluorescent screen for monitoring vertebrate thyroid hormone disruption“. Environmental Science & Technology. 41 (16): 5908–14. август 2007. Bibcode:2007EnST...41.5908F. doi:10.1021/es0704129. PMID 17874805.
  159. ↑ „Removing Threat from Invasive Species with Genetic Engineering?“. Science in the News (англиски). 2014-07-28. Посетено на 16 февруари 2024.
  160. ↑ „Cane toads to get the Crispr treatment“. Radio National. 2017-11-17. Посетено на 16 февруари 2024.
  161. ↑ 161,0 161,1 „Xenopus Resources: Transgenic, Inbred and Mutant Animals, Training Opportunities, and Web-Based Support“. Frontiers in Physiology. 10: 387. 2019. doi:10.3389/fphys.2019.00387. ISSN 1664-042X. PMC 6497014. PMID 31073289.
  162. ↑ „Regeneration enhancers: A clue to reactivation of developmental genes“. Development, Growth & Differentiation. 62 (5): 343–354. 2020. doi:10.1111/dgd.12654. ISSN 1440-169X. PMC 7383998. PMID 32096563.
  163. ↑ „The Regenerative Capability of the Urodele Amphibians and Its Potential for Plastic Surgery“. Annals of Plastic Surgery. 81 (5): 511–515. ноември 2018. doi:10.1097/SAP.0000000000001619. ISSN 1536-3708. PMID 30247194.
  164. ↑ 164,0 164,1 Pollet, N.; Mazabraud, A. (2006). „Insights from Xenopus Genomes“. Во Volff, Jean-Nicolas (уред.). Vertebrate genomes. Genome Dynamics (германски). 2. Basel, Switzerland: Karger. стр. 138–153. doi:10.1159/000095101. ISBN 978-3-8055-8151-6. OCLC 69391396. PMID 18753776.
  165. ↑ „A germline GFP transgenic axolotl and its use to track cell fate: Dual origin of the fin mesenchyme during development and the fate of blood cells during regeneration“. Developmental Biology. 290 (2): 386–397. февруари 2006. doi:10.1016/j.ydbio.2005.11.037. ISSN 0012-1606. PMID 16387293.
  166. ↑ „An amphibian with ambition: a new role for Xenopus in the 21st century“. Genome Biology. 2 (10): reviews1029.1. 19 септември 2001. doi:10.1186/gb-2001-2-10-reviews1029. ISSN 1474-760X. PMC 138973. PMID 11597339.
  167. ↑ „A germline GFP transgenic axolotl and its use to track cell fate: Dual origin of the fin mesenchyme during development and the fate of blood cells during regeneration“. Developmental Biology. 290 (2): 386–397. февруари 2006. doi:10.1016/j.ydbio.2005.11.037. ISSN 0012-1606. PMID 16387293.
  168. ↑ 168,0 168,1 168,2 168,3 168,4 „The use of transgenics in the laboratory axolotl“. Developmental Dynamics. 251 (6): 942–956. 13 мај 2021. doi:10.1002/dvdy.357. ISSN 1058-8388. PMC 8568732 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 33949035 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  169. ↑ Echeverri, K., Fei, J., Tanaka, E. M. (2022). „The Axolotl's journey to the modern molecular era“. Emerging Model Systems in Developmental Biology. Current Topics in Developmental Biology. 147. Elsevier. стр. 631–658. doi:10.1016/bs.ctdb.2021.12.010. ISBN 978-0-12-820154-1. PMC 10029325 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 35337465 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  170. ↑ Steinhoff, G., уред. (2016). Regenerative Medicine - from Protocol to Patient. Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-319-27583-3. ISBN 978-3-319-27581-9.
  171. ↑ „Identification of Mutant Genes and Introgressed Tiger Salamander DNA in the Laboratory Axolotl, Ambystoma mexicanum“. Scientific Reports. Nature Publishing Group. 7 (1): 6. 31 јануари 2017. Bibcode:2017NatSR...7....6W. doi:10.1038/s41598-017-00059-1. ISSN 2045-2322. PMC 5428337. PMID 28127056.
  172. ↑ Echeverri, K., Fei, J., Tanaka, E. M. (2022). „The Axolotl's journey to the modern molecular era“. Emerging Model Systems in Developmental Biology. Current Topics in Developmental Biology. 147. Elsevier. стр. 631–658. doi:10.1016/bs.ctdb.2021.12.010. ISBN 978-0-12-820154-1. PMC 10029325 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 35337465 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  173. ↑ „In Vivo Imaging Indicates Muscle Fiber Dedifferentiation Is a Major Contributor to the Regenerating Tail Blastema“. Developmental Biology. 236 (1): 151–164. август 2001. doi:10.1006/dbio.2001.0312. ISSN 0012-1606. PMID 11456451.
  174. ↑ „Introducing www.axolotl-omics.org – an integrated -omics data portal for the axolotl research community“. Experimental Cell Research. 394 (1): 112143. септември 2020. doi:10.1016/j.yexcr.2020.112143. ISSN 0014-4827. PMID 32540400.
  175. ↑ „The giant axolotl genome uncovers the evolution, scaling, and transcriptional control of complex gene loci“. Proceedings of the National Academy of Sciences. 118 (15): e2017176118. 13 април 2021. Bibcode:2021PNAS..11817176S. doi:10.1073/pnas.2017176118. ISSN 1091-6490. PMC 8053990 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 33827918 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  176. ↑ „History of research on C. elegans and other free-living nematodes as model organisms“. www.wormbook.org. Посетено на 16 февруари 2024.
  177. ↑ Hopkin, Michael (2006-10-02). „RNAi scoops medical Nobel“. News@nature. doi:10.1038/news061002-2. ISSN 1744-7933.
  178. ↑ Conte D, MacNeil LT, Walhout AJ, Mello CC (јануари 2015). RNA Interference in Caenorhabditis elegans. Current Protocols in Molecular Biology. 109. стр. 26.3.1–30. doi:10.1002/0471142727.mb2603s109. ISBN 9780471142720. PMC 5396541. PMID 25559107.
  179. ↑ 179,0 179,1 Praitis V, Maduro MF (2011). „Transgenesis in C. elegans“. Caenorhabditis elegans: Molecular Genetics and Development. Methods in Cell Biology. 106. стр. 161–85. doi:10.1016/B978-0-12-544172-8.00006-2. ISBN 9780125441728. PMID 22118277.
  180. ↑ „The nematode Caenorhabditis elegans as a model to study viruses“. Archives of Virology. 159 (11): 2843–51. ноември 2014. doi:10.1007/s00705-014-2168-2. PMID 25000902.
  181. ↑ Tejeda-Benitez L, Olivero-Verbel J (2016). „Caenorhabditis elegans, a Biological Model for Research in Toxicology“. Reviews of Environmental Contamination and Toxicology Volume 237. 237. стр. 1–35. doi:10.1007/978-3-319-23573-8_1. ISBN 978-3-319-23572-1. PMID 26613986.
  182. ↑ Schmidt J, Schmidt T (2018). „Animal Models of Machado-Joseph Disease“. Polyglutamine Disorders. Advances in Experimental Medicine and Biology. 1049. стр. 289–308. doi:10.1007/978-3-319-71779-1_15. ISBN 978-3-319-71778-4. PMID 29427110.
  183. ↑ „Genetic and Pharmacological Discovery for Alzheimer's Disease Using Caenorhabditis elegans“. ACS Chemical Neuroscience. 8 (12): 2596–2606. декември 2017. doi:10.1021/acschemneuro.7b00361. PMID 29022701.
  184. ↑ Daniells, Clare; Mutwakil, Mohammed H. A. Z.; Power, Rowena S.; David, Helen E.; De Pomerai, David I. (2002). „Transgenic Nematodes as Biosensors of Environmental Stress“. Biotechnology for the Environment: Strategy and Fundamentals. Focus on Biotechnology. 3A. Springer, Dordrecht. стр. 221–236. doi:10.1007/978-94-010-0357-5_15. ISBN 9789401039079.
  185. ↑ „More valuable than gold, but not for long: genetically-modified sea cucumbers headed to China's dinner tables“. South China Morning Post (англиски). 2015-08-05. Посетено на 16 февруари 2024.
  186. ↑ „+ Neoblasts Are Adult Pluripotent Stem Cells Underlying Planaria Regeneration“. Cell. 173 (7): 1593–1608.e20. јуни 2018. doi:10.1016/j.cell.2018.05.006. PMC 9359418 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 29906446.
  187. ↑ „One special cell can revive a flatworm on the brink of death“. Nature. 558 (7710): 346–347. 14 јуни 2018. Bibcode:2018Natur.558S.346.. doi:10.1038/d41586-018-05440-2.
  188. ↑ „Efficient transgenesis and annotated genome sequence of the regenerative flatworm model Macrostomum lignano“. Nature Communications. 8 (1): 2120. декември 2017. Bibcode:2017NatCo...8.2120W. doi:10.1038/s41467-017-02214-8. PMC 5730564. PMID 29242515.
  189. ↑ „Genetic and genomic tools for the marine annelid Platynereis dumerilii“. Genetics. 197 (1): 19–31. мај 2014. doi:10.1534/genetics.112.148254. PMC 4012478. PMID 24807110.
  190. ↑ „Transgenic Hydra allow in vivo tracking of individual stem cells during morphogenesis“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 103 (16): 6208–11. April 2006. Bibcode:2006PNAS..103.6208W. doi:10.1073/pnas.0510163103. PMC 1458856. PMID 16556723.
  191. ↑ „CRISPR/Cas9-mediated genome modification in the mollusc, Crepidula fornicata“. Genesis. 53 (2): 237–44. февруари 2015. doi:10.1002/dvg.22843. PMID 25529990.
  192. ↑ „Genetic manipulation of reptilian embryos: toward an understanding of cortical development and evolution“. Frontiers in Neuroscience. 9: 45. 2015-02-24. doi:10.3389/fnins.2015.00045. PMC 4338674. PMID 25759636.
  193. ↑ Rasmussen, Rosalee S.; Morrissey, Michael T. (2007). „Biotechnology in Aquaculture: Transgenics and Polyploidy“. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety. 6 (1): 2–16. doi:10.1111/j.1541-4337.2007.00013.x.
  194. ↑ „MicroRNA sponges: progress and possibilities“. RNA. 16 (11): 2043–50. ноември 2010. doi:10.1261/rna.2414110. PMC 2957044. PMID 20855538.
  195. ↑ Frewer, L.J.; Kleter, G.A.; Brennan, M.; Coles, D.; Fischer, A.R.H.; Houdebine, L.M.; Mora, C.; Millar, K.; Salter, B. (јуни 2013). „Genetically modified animals from life-science, socio-economic and ethical perspectives: examining issues in an EU policy context“. New Biotechnology (англиски). 30 (5): 447–460. doi:10.1016/j.nbt.2013.03.010.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Генетски_изменето_животно&oldid=5190822“