Прага
 | Оваа статија или заглавие има потреба од викифицирање за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме помогнете во подобрувањето на оваа статија со соодветни внатрешни врски. |
| Прага Praha | |||
|---|---|---|---|
| Главен град Прага Hlavní město Praha | |||
 Од горе надесно: Прашки замок (Град) и Карловиот мост, Разиграна куќа, летниковецот „Ѕвезда“, Староградски плоштад, Вацлавски плоштад, Валенштајнски дворец, Кралска градина, Катедрала „Св. Вид“ и Градска куќа. | |||
| |||
  Прага | |||
| Координати: 50°5′N 14°25′E / 50.083° N; 14.417° EКоординати: 50°5′N 14°25′E / 50.083° N; 14.417° E | |||
| Земја |  Чешка | ||
| Основан | ~ 885 | ||
| Управа | |||
| • Градоначалник | Адријана Крначова (ANO) | ||
| Површина[1] | |||
| • Градска | 496 км2 (192 ми2) | ||
| Најг. вис. | 399 м | ||
| Најм. вис. | 177 м | ||
| Население (2015-01-01)[3] | |||
| • Градско | 1.259.079 | ||
| • Метро | 2.156.097 [2] | ||
| Часовен појас | CET (UTC+1) | ||
| • Лете (DST) | CEST (UTC+2) | ||
| Пошт. бр. | 100 00 – 199 00 | ||
| Рег. таб. | A | ||
| NUTS | CZ01 | ||
| БДП/жит. (ПКМ) | 43.950 € (EY) (2014)[4] | ||
| Мреж. место | praha.eu | ||
| Статистика: statnisprava.cz | |||
Прага (чешки: Praha) — главен и најголем град на Чешката Република и 14 по големина во Европската Унија. Се наоѓа на север од историската област Чешка на реката В’лтава, во централниот регион, кој е административен центар, но како посебна област е дел од неа. Градот е воедни и главен град на Средночешкиот крај. Toj е културен и економски центар на Чешка повеке од 1000 години. Во Прага се наоѓаат голем дел од државните институции и голем број други организации и компании. Во Прага се наоѓаат претседателот, владата, централната власт и ограните на Врховниот суд. Покрај тоа, во Прага се сместени голем број на други канцеларии и е централно место на единиците на локалната самоуправа. Исто така во неа се наоѓа седиштето на повеќето политички партии, седиштето на речиси сите цркви, верси и други здруженија на национално ниво во Чешка.
За да ја достигне сегашната форма, Прага се развивала 11 векови. Како историски град, некогаш беше место на чешки кралеви и цареви, на германски и римски цареви. Исто така Прага беше и главен град на Чехословачка. Во моментов има површина од 496 км2 на која има 1,3 милиони жители. Во 2004 година (влезот во Европската Унија) биле одбројани приближно 2 милиони жители. Прага е економски развиена и богата област со исклучително висок стандард на живеење, и со тоа се издвојува не само надвор од чешките туку и од европските стандарди. Според статичките податоци на Евростат е шестиот најбогат регион во Европа. ХДП по жител изнесува 172% додека во просекот на ЕУ, ХДП по жител изнесува 80%.
Прага се смета за еден од најубавите градови во Европа. Историскиот центар на градот со уникатна панорама на Прашкиот замок (Прашки град), најголемиот замочен комплекс во светот, кој е наследство од УНЕСКО. Историскиот центар на градот како и многуте атракции го прават привлечен градот за многу туристи. Од земијите на целиот свет во 2007 година, Прага ја посетиле 4 009 000 туристи, што го прави еден од најпосетените градови во Европа. Во 2006 година се наоѓа на 8 ранг од најпосетените градови во Европа. Потоа во 2007 година на 7 место. И во истата година се наоѓа на 19 ранг на најпосетени градови во светот.
Име и атрибути[уреди | уреди извор]
Официјалното име на Прага е дадено во 1920 г., а потекнува уште од 1784 г. Традициално е изведено од зборот „праг“. Историчарите велат дека тука реката имала праг, кој се наоѓа некаде на местото кај што се наоѓа Карловиот мост денес. Според преданието, принцезата Либуша се доселила во град каде што доселениците во овој град чекале на прагот на нејзината колиба.
Историја[уреди | уреди извор]
Потекло[уреди | уреди извор]
На територијата на денешна Прага, во праисторијата се сместени многу различни племиња од кои поседните беа Крешлице ( беа пред 7 години). Во 6-от век на територијата на Прага се доселиле Словените. Важно културно место е реката В’лтава како и градбите што биле изградени од принцот Боривој кон крајот на втората половина од 9-от век, христијанската црква во Чешка посветена на Дева Марија. Синот на кралот Боривој, Спитихнев во почетокот на 10-от век израдил кружна платформа около палатата и и придонело заштита. Така биле поставеени темелите на денешниот Прашки замок. Прага стана центар на државата. Од Прашкиот замок и другите градини во Средночешкиот крај, владителите почнувале да се занимаваат со околината, којашто постепено била поделена на месни жители со свои бенефиции. За време на постоењето во замокот биле донесени многу занаетчии и трговци. Замокот почнува да се прероди во средниот век.
среден век[уреди | уреди извор]
Во почетокот од 12-ти век, Прага е просперитет на градот од замоците на благородниот тогашен принц. „Има Евреи кои таму живееат, има многу сребро и злато, таму живеат најбогатите луѓе, постои и развиен пазар...“ – напишал еден жител од Прага. Трговецот Ибрахим Ибн Јаков напишал во 10-от век во Прага, тоа е „градот на камен“. Во тоа време, срцето на Прага било сместена во она што е сега Старата Чаршија.
Приливот на занаетчии и трговци во двата града беше силна, особено за владеењето на Шарл IV. Прага стана импетијална резиденција на царот и и се наменети да се направи тоа, главниот град на Светска Римското Царство. Просторот што ги зафаќа ѕидините на градот Прага е исполнет со убави куќи, голем пазар, убави градби на цркви и манастири. Големината и раскошот на Прага е ривал на најпознатите градови Рим, Фиренца, Париз и др.
Обединување на градот[уреди | уреди извор]
Првиот обид за обединување на Стариот и Новиот град беше во 1518 со поттикнувањето на Џон Гејтс. Во 1523 кралот Луј го потврди унифицираниот гратски совет, а обединувањето на градот беше легализирано. Конечното обединување на градот Прага успеало во 1784г. За време на владеењето на Јозеф II. Потоа биле формирани Стариот и Новиот град како и прашкиот замок. На крајот од 19 век. Прага беше брзо индустријализирана, т.е во градот брзо се развиваат железнички и фабрики кои се значајни за целата држава воопшто.
Голема Прага[уреди | уреди извор]
На крајот од Втората светска војна, беше прогласена независноста на дрѓавата. Во неа уште има симболи од Австриската Империја. Како новоформираниот град на Чехословачка таа беше модернизирана и уште се проширила. Во 1922г била основана Голема Прага, во која биле вклучени сите населби. Прага станала културен центар. Десетгодишниот период на Арт Нуво бил прекинат од Втората светска војна. На крајот од 20те години од 20 век почна да се манифестира во функционизам архитектурата. Исто така во овој петиод се појавува кубизмот.
Прага во Втората светска војна[уреди | уреди извор]
Од 15 март 1939 г Прага е главен град на протекторатот Чешка и Моравија. Културниот живот е осакатен а универзитетите се затворени. За време на Втората светска војна во прага биле смесени неколку концентрациони логори на т.н „нижи раси“ имено, Евреи. Режимот зајакнал за време на успешниот атентат на Рајх Заштитник мај 1942. На 5 мај 1945г избувнува востание. Воените штети биле мали, уништувањето на градот во тоа време е речиси невозможно, малу посериозна е штетата што е направена од страна на америчкото бомбандирање.
Прага после војната[уреди | уреди извор]
По крајот на Првата светска војна и поразот на Австрија, на овие простори била формирана Чехословачка, а за нејзина престолнина била избрана Прага. За време на Втората светска војна, Прага била под управата на Нацистичка Германија, време во кое биле убиени голем број на евреи. Во 1945 година, со помош на Црвената армија, Прага била ослободена и таа станала повторно престолнина на Чехословачка, но овој пат таа била комунистички организирана, под дејство на Советскиот Сојуз. Во 1967 година настапила т.н. Прашка пролет, која се страмила да воведе повеќе демократија и права за граѓаните и делумна децентрализација на економијата. Меѓу реформите кои биле спроведени биле: поголемата слобода на медиумите, слобода на говорот, и слободно движење и патување. Следната година, државата била окупирана од страна на СССР и нејзините сојузници, кои го задушиле тоа движење. По паѓањето на Берлинскиот ѕид во 1989 година, Чехословачка била демократизирана. По распаѓањето на Чехолсовачка во 1993 година, Прага останала престолнина на Чешка република.
Демографија[уреди | уреди извор]
Прага е 14 по големина во ЕУ. На секои 10г населението се зголеми во просек од 57 200 жители. За неа менуваат во работата околу 300 000 луѓе, главно од централниот регион. Од средината на 90-те години значително се зајакнува етничките малцинства. Се проценува дека живеат привремено околу 50 000 Словаци, Украинци 50 000, 20 000 од поранешниот СССР, 10 000 од поранешна Југославија и 15 000 виетнамски. Во градот има неколку ромски заедници, особено во Либен. Процентот на ромската популација е помал од националниот просек. Повеќето Украинци се луѓето кои дојдоја да работаат и трајно се населиле тука. Прага има голем број емигранти и имигранти. Има значително голем број на имигранти. Според пописот од 2007 г градот се движи со околу 2 000 бездомни.
Географија[уреди | уреди извор]
Поголемиот дел од градот лежи по долината на реката В’лтава, додека останатиот дел на други девет нејзини притоки. Од нејзината лева страна се вливаат пет а од нејзината десна четири притоки. Делот на реката В’лтава, кој минува низ Прага е долг 30 километри.
Најниска точка е кај В’лтава Сухдол 177м. Највисокиот рид е на Телечек Собин.
Клима[уреди | уреди извор]
| Климатски податоци за Prague | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Месец | Јан | Фев | Мар | Апр | Мај | Јун | Јул | Авг | Сеп | Окт | Ное | Дек | Годишно |
| Прос. висока °C (°F) | 1.0 (33.8) |
3.2 (37.8) |
8.5 (47.3) |
14.2 (57.6) |
18.7 (65.7) |
22.0 (71.6) |
24.7 (76.5) |
24.5 (76.1) |
20.0 (68) |
13.6 (56.5) |
6.9 (44.4) |
2.6 (36.7) |
13.33 (56) |
| Прос. ниска °C (°F) | −4.6 (23.7) |
−3.8 (25.2) |
−0.5 (31.1) |
3.1 (37.6) |
8.4 (47.1) |
11.2 (52.2) |
13.5 (56.3) |
13.3 (55.9) |
9.5 (49.1) |
5.1 (41.2) |
0.9 (33.6) |
−2.1 (28.2) |
4.5 (40.1) |
| Прос. врнежи мм (ин) | 23.5 (0.925) |
22.6 (0.89) |
28.1 (1.106) |
38.2 (1.504) |
77.2 (3.039) |
72.7 (2.862) |
66.2 (2.606) |
69.6 (2.74) |
40.0 (1.575) |
30.5 (1.201) |
31.9 (1.256) |
25.3 (0.996) |
525.8 (20.7) |
| Прос. бр. врнежливи денови | 7 | 6 | 6 | 7 | 10 | 10 | 9 | 9 | 7 | 6 | 7 | 7 | 91 |
| Сред. бр. сончеви часови месечно | 49.6 | 73.5 | 124.0 | 168.0 | 213.9 | 219.0 | 226.3 | 210.8 | 162.0 | 120.9 | 54.0 | 46.5 | 1.668,5 |
| Извор бр. 1: World Meteorological Organisation (UN)[5] | |||||||||||||
| Извор бр. 2: Hong Kong Observatory (sun only).[6] | |||||||||||||
Климата во прага е топла дури и на некои места достига до 50С. Просечни врнежи во 1961-1990диле 526.6мм од кои највеќе врнело во мај 78мм а најмалку во јануари 23мм. За годините меѓу 2000-2007 имаше годишно 160 дена врнежливи. Годишно има околку 60 дена со снег, најголем во јануари, каде што просечна висина од 5цм снег. Во просек годишно има 1600 часа сонце. Повеќето се во јуни 230 а минимум во декември 38.
Просечна годишна температура изнесува околу 8,5С. Најстуден месец е јануари со просечна дневна температура од 1С-3С, а најтопол е јули со просечна дневна температура од 24С. Релативна влажност на воздухот е помеѓу 65-90%.
Население[уреди | уреди извор]
Во Прага живеат 1.237.893 жители, кое е 10% од вкупниот број на население од цела Чешка. Поголемиот дел од населението живеат покрај реката Влатава. стариот дел од градот има околу 40 000 жители.
Стопанство[уреди | уреди извор]
Брутниот приход по жител во Прага е дупло повисок отколку оној на цела држава, и изнесува 32,358 € (2002). Стапката на невработеност во Прага е 3,4% или околу 20.000 жители.
Култура[уреди | уреди извор]
Прага е култура престолнина на Чешка, европски град од 2000г. Има десетици музеи, галерии, театри, кина и разни културни институции. Градкото собрание троши повеќе од стотици милиони годишно само за културата. Благодарение на својата богата културна историја е еден од најпосатените градови во светот. За време на Втората светска војана претрпела низа оштетувања. Во Прага има вкупно 37 национални споменици.
Објекти[уреди | уреди извор]
Објекти за образование и култура[уреди | уреди извор]
- Каролинум
- Народен театар
- Национален музеј
- Квартал
- Рудолфинум
Цркви и параклиси[уреди | уреди извор]
- Во Прашкиот замок
- Катедрала „Св. Вид“
- Базилика „Св. Ѓорѓи“
- Параклис Св. Крст
- Црквата на Сите Светии
- Црвата на Пресвета Богородица
- Црквата Св. Никола
- Витлеем капела
- Црквата Св. Петар и Павле
- На ротонда на Св. Мартин
Манастири[уреди | уреди извор]
- Страхов
- Емаус
- Св. Агнес
- Манастирот на Аугустин канони
Дворци[уреди | уреди извор]
- Кински
- Черинин
- Валенштејнов
Други структури[уреди | уреди извор]
- Карловиот мост
- Таун Хел
- Општинска куќа
Спорт[уреди | уреди извор]
Збратимени градови[уреди | уреди извор]
Прага како тема во уметноста и во популарната култура[уреди | уреди извор]
Прага се јавува како инспирација или тема во разни гранки на уметноста и во популарната култура, како на пример:
- „Моцарт во Прага“ - збирка поезија на чешкиот поет Јарослав Сајферт од 1951 година.[12]
- „Прага“ - збирка поезија на чешкиот поет Јарослав Сајферт од 1958 година.[12]
- „Стихови за Прага“ - збирка поезија на чешкиот поет Јарослав Сајферт од 1962 година.[12]
- „Прашките гробишта“ - роман на италијанскиот писател Умберто Еко.[13]
Галерија[уреди | уреди извор]
Карловиот мост од 14 век
Катедралата св. Вито
Црквата Св. Никола во Мала Страна - најубавата барокна црква во Прага.
Поглед кон стариот дел на Прага
Париска улица
Националниот театар во Прага
Зоолошката градина во Прага
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Demographia World Urban Areas“ (PDF). Demographia.com. Посетено на 18 November 2013.
- ↑ Prague Facts & Figures, Population
- ↑ „Czech Republic: Major Cities“. CITYPOPULATION. Посетено на 13 May 2015.
- ↑ „Regional GDP per inhabitant in 2007“ (PDF). Official site. Eurostat. 18 February 2010. Посетено на 22 April 2010.
- ↑ „World Weather Information Service – Prague“. United Nations. Посетено на 20 January 2011.
- ↑ Climatological Information for Prague, Czech Republic. Retrieved 31 March 2012.
- ↑ „Berlin's international city relations“. Berlin Mayor's Office. Посетено на 1 July 2009.
- ↑ „'Bratislava City – Twin Towns'“. Bratislava-City.sk. Посетено на 7 July 2009.
- ↑ „Chicago Sister Cities“. Chicago Sister Cities International. 2009. Посетено на 22 July 2009.
- ↑ „'Frankfurt -Partner Cities'“. Stadt Frankfurt am Main. Посетено на 17 July 2009.
- ↑ „Les pactes d'amitié et de coopération“. Mairie de Paris. Посетено на 14 October 2007.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 „Izabrana bibliografija Jaroslava Sajferta“ во: Jaroslav Sajfert, Stub kuge. Beograd: Mali vrt, 2014, стр. 93-94.
- ↑ Умберто Еко, Прашките гробишта. Скопје: Табернакул, 2011.
|