Опеница
| Опеница | |
Поглед на селото | |
  Опеница | |
| Координати 41°10′57″N 20°52′9″E / 41.18250° СГШ; 20.86917° ИГДКоординати: 41°10′57″N 20°52′9″E / 41.18250° СГШ; 20.86917° ИГД | |
| Регион |  Југозападен
|
| Општина |  Охрид
|
| Област | Охридско |
| Население | 58[1] жит. (поп. 2002) |
| Пошт. бр. | 6306 |
| Повик. бр. | 046 |
| Шифра на КО | 19033 |
| Надм. вис. | 966 м |
| Слава | Ѓурѓовден Свети Никола |
|
Опеница на општинската карта  | |
 Опеница на Ризницата
| |
Опеница (многу ретко се сретнува и како Опењца) — село во Општина Охрид, во околината на градот Охрид.
Географија и местоположба[уреди | уреди извор]
Ова село се наоѓа во североисточниот дел на Охридското Поле, во источниот дел на Општина Охрид, недалеку од патот Охрид-Ресен.[2] Селото е ридско, на надморска височина од 770 метри. Од градот Охрид селото е оддалечено 13 километри.[2]
Селото е сместено во долината на Коселска Река, главно во горниот клисурест дел. Околу селото се наоѓаат ниви, шуми и ливади. Во минатото, мештаните со вода за пиење се снабдувале од бунари, бидејќи немало извори.[3] Денес, селото има изграден селски водовод.[4]
Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Баба, Краста, Маркоец, Марково Долче, Неолица, Кулица, Бигла и Осој.[3]
Селото во основа има збиен тип. Одредени делови од селото се нарекуваат по родови, како што се: Атовци, Ристевци, Лавчевци, Николовци и други.[3]
Атарот на селото Опеница граничи со атарите на следните села: од југ со селото Скребатно, од исток со селата Свиништа и Завој, од запад со селата Вапила, Сирула и Косел, и од север со селата Речица и Куратица.
Историја[уреди | уреди извор]
Поради неговата поволна положба, месноста на денешното село отсекогаш било населено. Подрачјето е населено уште од неолитот, за што сведочат наодите во месноста Црвејнца.
Постарата населба се наоѓала во месноста Горно Село, источно од денешното село. Во близина е ридот Кулица. Доказ за староста на денешното село се и старите надгробни споменици, кои потекнуваат дури од средниот век.[3]
Остатоци на старини се сретнуваат и во Црвејнца, кое е покрај реката. Таму се пронајдени стари гробови. На месноста Филипец, исто така, се пронајдени старини.[3]
Горно Село претставувало мала населба, чии жители подоцна се спуштиле на денешната положба. Во тоа време, покрај долината на реката не постоел колски пат. Низ селото имало само патишта за товарен сообраќај, еден за селото Вапила и еден за селото Завој, тогаш сместено во близина на превојот Буково.[3]
Во XIX век, Опеница било село во Охридската каза на Отоманското Царство.
Во Илинденското востание, селото било запалено од страна на Турците. Во тоа време, мештаните престојувале на месноста Марково Долче, кон планинското село Куратица. По палежот, селаните се вратиле и направиле колиби.[3]
Месноста Марково Долче, како и месноста Рашанец, биле издадени од страна на мештанинот Велјан Славески[5] на Турците, поради што се случил масакрот во Рашанец.[3]
Фотографијата на Опеница, дело на францускиот фотограф Огист Леон од 1913 година претставува една од најстарите и најпознати фотографии во боја на македонските села.[6]
Селото било уште еднаш запалено, на 12 декември 1944 година, од страна на германските војници, кои се повлекувале од Ресен спрема Охрид. Меѓу нив се наоѓале и албански балисти. Мештаните на Опеница, зимата ја поминале низ рамнинските охридски села.[3]
Стопанство[уреди | уреди извор]
Атарот зафаќа простор од 16,6 км2. На него преовладуваат шумите на површина од 604 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 498 хектари, а на пасиштата само 42 хектари.[2]
Селото, во основа, има полјоделско-шумарска функција.[2]
До крајот на Втората светска војна, селаните се занимавале со сточарство и со земјоделство. Мештаните главно биле земјоделци, но во помала мера одгледувале стока.[3]
Население[уреди | уреди извор]
Во книгата „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. селото имало 100 домаќинства и 295 жители.[7]
Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Опеница живееле 470 жители, сите Македонци.[8] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Опеница имало 480 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.[9]
Од ова село се иселил значителен број од населението и тоа преминало од средно во мало село по големина. Така, во 1961 година селото имало 681 жител, а во 1994 година бројот се намалил на 104 жители, македонско население.[2]
Според последниот попис од 2002 година, во селото Опеница живееле 58 жители, сите Македонци.[1]
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
| Година | 1900[10] | 1905[11] | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1994 | 2002 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 470 | 480 | 636 | 675 | 681 | 509 | 236 | 126 | 104 | 58 |
- Извор за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[12]
Родови[уреди | уреди извор]
Опеница е чисто македонско православно село. Сите родови во селото се староседелски.[3]
Родови во селото Опеница се: Ристевци (8 к.), Калевци (4 к.), Амуровци (3 к.), Атовци (10 к.), Лавчевци (6 к.), Николовци (6 к.), Сидоровци (3 к.) и Нејчевци (3 к.), сите староседелски. За првите рода се смета дека се најстари.
Општествени установи[уреди | уреди извор]
- Поранешно основно училиште
Самоуправа и политика[уреди | уреди извор]
Селото влегува во рамките на Општина Охрид, која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година.
Во периодот од 1996 до 2004 година, селото било дел од некогашната рурална Општина Косел.
Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Охрид.
Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од тогашната општина Косел.
Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Косел, во која покрај селото Опеница, се наоѓале и селата Вапила, Горно Лакочереј, Долно Лакочереј, Завој, Косел, Куратица, Ливоишта, Орман, Плаќе, Расино, Речица, Свиништа Сирула. Во периодот 1950-1952, селото било седиште на некогашната општина Опеница, во која влегувале селата Завој, Куратица и Опеница.
Избирачко место[уреди | уреди извор]
Во селото постои избирачкото место бр. 1339 според Државната изборна комисија, сместено во месната заедница.[13]
На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 64 гласачи.[14]
Културни и природни знаменитости[уреди | уреди извор]
- Цркви[15]
- Црква „Св. Никола“ — главна селска црква; и
- Црква „Св. Кузман и Дамјан“ — манастирска црква.
- Параклиси
- Параклис „Св. Ѓорѓи“ — параклис сместен во Горно Село
- Манастири
- Опенички манастир — понов манастир
- Археолошки наоѓалишта
- Горно Село — средновековна населба
- Лажиште - Вилипец — населба од римското време
- Мадем — топилница од доцноантичкото време
- Релејца — рударски јами од римското време
- Старечки Дол — рудник и топилница од римското време
- Требишки Рид — средновековна населба и некропола
- Црвејнца — населба од неолитското време, некропола од хеленистичкото време и средниот век
Редовни настани[уреди | уреди извор]
- Слави
- Ѓурѓовден — постара селска слава
- Свети Никола — зимска селска слава
Личности[уреди | уреди извор]
- Родени во Опеница
- Блаже Митрев — револуционер[16]
- Ламбе Блажев (1880–1921) — револуционер
- Сандре Георгиев — револуционер[17]
- Стојан Настев (1866–1937) — револуционер
- Христо Настев — револуционер и политичар
- Илија Настов Блажески — македонски револуционер од ВМОРО.[18]
- Лазар Иванов Груевски — македонски револуционер од ВМОРО.[19]
- Трене Николов Наумовски — македонски револуционер од ВМОРО.[20]
Иселеништво[уреди | уреди извор]
Постари иселеници од Опеница има во Охрид (Радичовци), потоа во Свиништа (Аџиовци, 10 к.), Косел (Опеничани, 10 к.), Горно Лакочереј (Целевци, 2 к.). Во селото Велушина иселени се Милевци (15 к.), кои биле населени во куќите на иселените српски колонисти во текот на Втората светска војна. Сепак најмногу иселеници Опеница дало после Втората светска војна, најмногу се иселени во Охрид, и во охридското село Лескоец (25 к.). А по некој иселеник има и во Скопје, Белград и Загреб.[3]
Галерија[уреди | уреди извор]
Стара куќа во селото
Поглед на селото
Опеничка Река
Патоказ за селото
Новиот манастир над селото
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 26 ноември 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 219. Посетено на 26 ноември 2019.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Трифуноски, Јован Ф. (1992). Охридско-струшка област : антропогеографска проучавања. Београд: Српска академија наука и уметности. ISBN 8670251582. OCLC 27418468.
- ↑ „ВО ПЕТ ОХРИДСКИ СЕЛА ВОДАТА ОД ЧЕШМИТЕ Е НЕБЕЗБЕДНА“. Сакам Да Кажам. 2018-03-07. Посетено на 2019-11-18.
- ↑ На овој мештанин, востаниците му одземале три кози, кои ги заклале за да се прехранат. Поради тоа, тој ја открил нивната положба.
- ↑ Александар Матески, „Плакенска Планина“, Економија и бизнис, година 18, број 219, септември 2016, стр. 106-107.
- ↑ „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, с. 100-101.
- ↑ Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 252.
- ↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 162-163.
- ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
- ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
- ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
- ↑ „Описи на ИМ“. Посетено на 28 ноември 2019.
- ↑ „Претседателски избори 2019“. Посетено на 28 ноември 2019.
- ↑ Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.
- ↑ Николов, Борис Й. Вътрешна македоно-одринска революционна организация. Войводи и ръководители (1893 – 1934). Биографично-библиографски справочник, София, 2001, стр. 106.
- ↑ Николов, Борис Й. Вътрешна македоно-одринска революционна организация. Войводи и ръководители (1893 – 1934). Биографично-библиографски справочник, София, 2001, стр. 32.
- ↑ . Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија. Отсутно или празно
|title=(help)CS1-одржување: others (link) - ↑ . Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел II. Скопје: Државен архив на Република Македонија. Отсутно или празно
|title=(help)CS1-одржување: others (link) - ↑ . Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том III, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија. Отсутно или празно
|title=(help)CS1-одржување: others (link)
Поврзано[уреди | уреди извор]
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
| ||||||||||||
.png)