Мохачка битка (1687)
Втората битка кај Мохач, позната и како Битка кај планината Харсани,[4][5] — битка која се одвила на 12 август 1687 година помеѓу силите на османлискиот султан Мехмед IV, командуван од големиот везир Сари Сулејман-паша, и силите на Светиот римски цар Леополд I, командуван од Карло Лоренски.
Христијаните издвојувале важна победа над Османлиите.
Позадина[уреди | уреди извор]
Големата турска војна започнала во јули 1683 година со напад врз Виена од страна на османлиската војска. Опсадата била прекината со битката кај Виена на 12 септември, освоена од здружените сили на Светото Римско Царство и Полско-литванската Заедница под целосна команда на кралот на Полска, Јован III Собиески, кој ги предводел полските сили. Од септември иницијативата преминала на царските трупи. Во следните години, царските хабсбуршки војски на чело со Карло Лоренски ги протерале Османлиите, освојувајќи многу тврдини (како Естергом, Вац, Пешта). По битката кај Буда, тие ја опколиле и ја освоиле поранешната унгарска престолнина Будим. На крајот на 1686 година, Османлиите направиле мировни чекори; сепак, царските сили виделе шанса да ја освојат цела Унгарија и предлогот за мировни преговори бил отфрлен.
Во април 1687 година во Виена било одлучено дека треба да се преземат дополнителни воени дејствија. Главната војска (од околу 40.000 војници) под команда на војводата Карло од Лорена тргнала по реката Дунав до Осиек на реката Драва, додека друга војска од околу 20.000 луѓе под команда на Максимилијан Емануел од Баварија се движела по реката Тиса до Солнок и кон Петроварадин. Во средината на јули двете царски војски се сретнале на Дунав и заедно марширале по копно или по Драва до Осиек.
Спротивно на тоа, османлиската војска (од околу 60.000 луѓе), под команда на големиот везир Сари Сулејман-паша, останала пред главниот премин на реката Драва (со 8. км долг дрвен мост) кај Осиек, зацврстувајќи се на оваа позиција. Кога пристигнала царската хабсбуршка војска, реката Драва ги поделила двете страни. На крајот на јули, царската хабсбуршка војска успеала да направи мост на брегот на реката и застанала во борбена низа, за да ги предизвика Османлиите. Меѓутоа, османлиската војска останала пасивна и била задоволна со артилериско бомбардирање на браните на Драва, на мостовите и на брегот на реката.
Бидејќи војводата од Лорен сфатил дека не може да го нападне утврдениот османлиски логор, решил да го напушти мостот по неколку дена. За тоа бил критикуван и од неговите подкоманданти и од царот Леополд I. Потегот бил протолкуван од османлискиот голем везир како знак на губење на моралот од страна на хабсбуршките трупи, па решил да ги следи. На почетокот на август, османската војска ја вратила хабсбуршката војска назад кон Мохач и кон отоманската утврдена позиција. Османлиите изградиле и утврдена позиција кај Дарда, скриена меѓу густите грмушки, така што таа не била видлива за хабсбуршката војска. Поради оваа причина, војводата Карло не се сомневал во присуството на османлиската војска во околината.
Битка[уреди | уреди извор]
Утрото на 12 август, војводата од Лорен решил да се пресели во Сиклос, бидејќи положбата и тврдиот терен таму го направиле посоодветен како бојно поле. Хабсбуршкото десно крило кое се движело на запад започнало да маршира низ густо пошумена област. Сари Сулејман-паша одлучил дека тоа е само шансата што ја чекал. Тој наредил напад со целата своја војска на левото крило на царската војска, која под Максимилијан II Емануел, електор на Баварија сè уште била на својата претходна позиција, и која според борбениот план на христијанските сили исто така требало да започне да маршира кон запад. Отоманската војска ја фатила царската војска во близина на Берг Харсани, со нејзините многу пошумени стрмни падини. Нивната коњаница, составена од 8000 спахии, се обидела да го надмине ова хабсбуршко армиско крило од лево. Командантот на крилото, електорот од Баварија, веднаш испратил курир кај војводата од Лорен, известувајќи го дека ова крило е под закана. Наредбите биле дадени и испратени брзо и веднаш биле заземени позиции за да се спротивстават на нападот на супериорните османлиски сили, кои имале двојно поголем број од царските сили. Царската пешадија ја задржала својата позиција, а ген. Енеа Силвио Пиколомини со некои од неговите коњанички полкови успешно извршил контранапад и го запрел напредувањето на отоманската коњаница.
_1837.jpg)
Отоманскиот голем везир бил изненаден од овој неочекувано жесток отпор и наредил да се прекине нападот на Османлиите. Османлиската артилерија продолжила да ги гранатира позициите на хабсбуршките сили, но на пешадијата и на коњичките трупи им било наредено да ги задржат своите позиции, а на пешадијата да оди во одбрана зад утврдувањата. Ова релативно затишје во борбите му дало на десното крило на хабсбуршката војска доволно време да се врати во првобитната положба. Војводата од Лорен првично сметал дека неговата војска треба да ги брани позициите, што можеби ќе доведе до релативен застој. Меѓутоа, за да ја добијат иницијативата, електорот од Баварија и маргравот Лудвиг Вилхелм Баденски го убедиле да нареди голем контранапад. Распоредувањето на хабсбуршката војска за овој контранапад било завршено во 15:00 часот. Во исто време Сари Сулејман-паша решил повторно да нападне заедно со Мустафа-паша, командант на јаничарите. Повторно, спахиите го поддржале фронталниот напад на јаничарската пешадија со обид да ја надминат хабсбуршката војска. Маргрофот од Баден-Баден успешно се спротивставил на нападот со своите пешадиски ескадрили, а потоа продолжил да ја напаѓа сè уште недовршената османлиска одбранбена позиција. На чело на овој царски продорен напад врз османлиските утврдувања биле трупи под команда на генералите Рабутин и Еуген Савојски. Отоманската коњаница не можела да ги надмине бидејќи стрмниот терен бил тежок за нивните коњи паа тие морале да се симнат. Отоманскиот напад, а потоа и отпорот пропаднал и тоа довело до повлекување на османлиската војска и бегство. Битката станала катастрофален пораз за Османлиите.
Во текот на битката само левото крило на хабсбуршката војска учествувала во главната акција. Имало густа шума пред десното крило на војската што го спречило да нападне. И покрај тоа, таа се обидела со заобиколувачки маневар на десната страна за да го принуди преместувањето и повлекувањето на Османлиите, но нејзините колони го загубиле патот во шумата.
Загубите на хабсбуршката војска биле многу мали, околу 600 луѓе.[3] Османлиската армија претрпела огромни загуби, со околу 10.000 мртви, како и губење на најголемиот дел од нејзината артилерија (околу 66 топови) и голем дел од опремата за поддршка. Прекрасниот команден шатор на големиот везир и 160 отомански знамиња паднале во царски раце. Се известува дека вредноста на делот од наградата што му била доделена на електорот на Баварија надминала два милиони златни дукати.[3]
Последици[уреди | уреди извор]
По битката, Отоманското Царство паднало во длабока криза. Следел бунт меѓу војниците. Командантот Сари Сулејман-паша се исплашил дека ќе биде убиен од сопствените војници и побегнал од неговата команда, прво во Белград, а потоа во Цариград. Кога веста за поразот и бунтот пристигнала во Цариград на почетокот на септември, Абаза Сијавуш-паша бил назначен за командант и за Голем везир. Меѓутоа, пред да може да ја преземе неговата команда, целата османлиска војска се распаднала и отоманските трупи (јаничари и спахии) почнале да се враќаат во својата база во Цариград со своите офицери од понизок ранг. Дури и регентот на големиот везир се исплашил и се сокрил. Сари Сулејман-паша бил погубен. Султанот Мехмед IV го назначил командантот на босфорскиот теснец Ќопрулу Фазил Мустафа-паша за регент на Големиот везир. Тој се консултирал со водачите на војската што постоела и други водечки отомански државници. После тоа, на 8 ноември било одлучено да се смени султанот Мехмед IV и да се устоличи Сулејман II за нов султан.[6]
Распадот на отоманската војска им овозможило на царските хабсбуршки војски да освојат големи области. Тие ги освоиле Осиек, Петроварадин, Сремски Карловци, Илок, Валпово, Пожега, Палота и Егер. Поголемиот дел од денешна Славонија и Трансилванија потпаднале под царска власт. На 9 декември било организирано собрание во Пресбург (денес Братислава, Словачка), а надвојводата Јосиф бил крунисан како прв наследен крал на Унгарија, а потомците на Хабсбуршките принцови биле прогласени за помазани кралеви на Унгарија. Цела една година Отоманското Царство било парализирано, а царските хабсбуршки сили биле подготвени да го заземат Белград и да навлезат длабоко на Балканот.
Литература[уреди | уреди извор]
- Bodart, G. (1908). Militär-historisches Kriegs-Lexikon (1618-1905).
- Dupuy, Ernest R. and Trevor N. Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military History, 4th Ed., HarperCollins Publishers, 1993, ISBN 978-0-06-270056-8.
- Laffin, John, Brassey's Dictionary of Battles, Barnes & Noble Inc., 1998 ISBN 978-0-7607-0767-8.
- Lord Kinross, The Ottoman Centuries New York: Morrow Quill Paperbacks 1977 p. 350–351 ISBN 978-0-688-03093-3
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, by Alexander Mikaberidze, 2011, p. 590
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bodart 1908, стр. 108.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Wentzcke (1943), p. 286
- ↑ Dupuy, Ernest R. and Trevor N. Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military History, 4th Ed., (HarperCollins Publishers, 1993), p,638 ISBN 978-0-06-270056-8.
- ↑ Laffin, John, Brassey's Dictionary of Battles, (Barnes & Noble Inc., 1998), p. 193. ISBN 978-0-7607-0767-8)
- ↑ Lord Kinross, The Ottoman Centuries New York: Morrow Quill Paperbacks 1977 p. 350–351 ISBN 978-0-688-08093-8