Слобода или смрт

Македонска револуционерна; организација (МРО)
Мото	Слобода или смрт; Македонија на Македонците; Самостојна македонска држава;
	Слобода или смрт; Македонија на Македонците; Самостојна македонска држава;
Псевдоним	Подземна република
	Подземна република
Институти	Централен комитет ; Задгранично претставништво ; Четнички институт ; Полиција ; Пошта ; Окрузи ; Пунктови; Правосудство ;
	Централен комитет ; Задгранично претставништво ; Четнички институт ; Полиција ; Пошта ; Окрузи ; Пунктови; Правосудство ;
Статути	Прв устав; Прв правилник; Устав на ТМОРО; Правилник на ТМОРО; Правилник за четите на ТМОРО; Устав на ВМОРО; Правилник на ВМОРО; Правилник за селски чети;
	Прв устав; Прв правилник; Устав на ТМОРО; Правилник на ТМОРО; Правилник за четите на ТМОРО; Устав на ВМОРО; Правилник на ВМОРО; Правилник за селски чети;
Конгреси	Ресенско советување; Солунски конгрес од 1896 ; Солунски конгрес од 1903 ; Смилевски конгрес ; Конгрес на Петрова Нива ; Струмички конгрес од 1904 ; Прилепски конгрес ; Скопски конгрес ; Солунски конгрес од јуни 1905 ; Солунски конгрес од август 1905 ; Струмички конгрес од 1905 ; Серски конгрес; Рилски конгрес ; Ќустендилски конгрес ; Мајски конгрес ;
	Ресенско советување; Солунски конгрес од 1896 ; Солунски конгрес од 1903 ; Смилевски конгрес ; Конгрес на Петрова Нива ; Струмички конгрес од 1904 ; Прилепски конгрес ; Скопски конгрес ; Солунски конгрес од јуни 1905 ; Солунски конгрес од август 1905 ; Струмички конгрес од 1905 ; Серски конгрес; Рилски конгрес ; Ќустендилски конгрес ; Мајски конгрес ;
Весници	Бунтовник; Право ; Дело ; Револуционерен лист; Автономија (1898 - 1902) ; Илинден ; Автономија (1903); Слобода или смрт; Револуција ; Единство ;
	Бунтовник; Право ; Дело ; Револуционерен лист; Автономија (1898 - 1902) ; Илинден ; Автономија (1903); Слобода или смрт; Револуција ; Единство ;
Непријатели	Османлиско Царство; Грчка пропаганда; Бугарска пропаганда; Српска пропаганда ; Бугарска егзархија; Егзархиска групација ; Македонски комитет; Врховизам; БТРБ ; Цончевисти; Елиномакедонски комитет; Српско четничко движење;
	Османлиско Царство; Грчка пропаганда; Бугарска пропаганда; Српска пропаганда ; Бугарска егзархија; Егзархиска групација ; Македонски комитет; Врховизам; БТРБ ; Цончевисти; Елиномакедонски комитет; Српско четничко движење;
Сојузници	МТРК; Гемиџии;
	МТРК; Гемиџии;
Хронологија	Основање ; Јануарска средба; Стамболовштината ; Терористичка дејност; Неделно училиште ; Училиштен кружок ; Велигденска мисија ; Односите помеѓу ТМОРО И ВМК ; Смрта на Делчев; Илинденско востание ; Крушевска Република; Крушевски манифест ; Мирцштешки реформи ; Борба за Македонија; Директива ; Основите од Брут ; Расцеп ; Возобновување ;
	Основање ; Јануарска средба; Стамболовштината ; Терористичка дејност; Неделно училиште ; Училиштен кружок ; Велигденска мисија ; Односите помеѓу ТМОРО И ВМК ; Смрта на Делчев; Илинденско востание ; Крушевска Република; Крушевски манифест ; Мирцштешки реформи ; Борба за Македонија; Директива ; Основите од Брут ; Расцеп ; Возобновување ;
Афери	Донева афера; Виничка афера ; Валандовска афера ; Битолска афера ; Солунска афера ; Иванчова афера; Струмичка афера; Афера Мис Стон ; Крушевска афера; Грабнувањето на Даме Груев; Мацанова афера;
	Донева афера; Виничка афера ; Валандовска афера ; Битолска афера ; Солунска афера ; Иванчова афера; Струмичка афера; Афера Мис Стон ; Крушевска афера; Грабнувањето на Даме Груев; Мацанова афера;
Фракции	Конзервативна струја ; Реформска струја ; Серска група ; Струмичка група ; Сарафисти;
	Конзервативна струја ; Реформска струја ; Серска група ; Струмичка група ; Сарафисти;
Битки	Битка кај Готен; Битка кај Могила; Битка кај Трсје; Битка кај Слива; Битка кај Арменско; Битка кај Гандач; Битка кај Локвата и Вињари; Битка кај Маргара ; Битка на Ножот; Битка кај Баница; Битка за Мехомија; Битка кај Аржинското блато ; Битка кај Ѓуришкиот манастир; Битка кај Мечкин Камен ;
	Битка кај Готен; Битка кај Могила; Битка кај Трсје; Битка кај Слива; Битка кај Арменско; Битка кај Гандач; Битка кај Локвата и Вињари; Битка кај Маргара ; Битка на Ножот; Битка кај Баница; Битка за Мехомија; Битка кај Аржинското блато ; Битка кај Ѓуришкиот манастир; Битка кај Мечкин Камен ;
Aпостоли	Даме Груев; Гоце Делчев; Ѓорче Петров; Пере Тошев;
	Даме Груев; Гоце Делчев; Ѓорче Петров; Пере Тошев;
Поврзано	Историја на Македонија; Историја на македонскиот народ; Македонско национално движење;
	Историја на Македонија; Историја на македонскиот народ; Македонско национално движење;
	Кутијава: преглед; разговор; уреди;

Слобода или смрт — револуционерено мото на македонските револуционери употребувано во текот на македонското националноослободително движење во втората половина на XIX век и сè до средината на XX век^[1]^[2]. Оваа мото исто така било употребувано и во на останатите националоослободителните борби и движења на Балканскиот Полуостров и затоа може да се сретне и како: (на грчки: Ελευθερία ή θάνατος, српски: Слобода или смрт, на бугарски: Свобода или смърт). Оригиналната верзија на мотото е на Патрик Хенри, изговорена на 23 март 1775 година во Вирџинија за време на Американската војна за независност и таа гласела: Дајте ми слобода, или дајте ми смрт! (англиски: Give me Liberty, or give me Death !).

Македонско националноослободително движење

Мотото Слобода или Смрт се користело уште во самиот почеток на појавата на македонското националноослободително движење. Тоа може да се сретне на голем број официјални документи, пачати, знамиња и други симболи на македонските револуционери. Оваа мото првапат се употребува во текот на Разловечкото, Кумановското и Кресненско востание . Во правилата на македонскиот востанички комитет од 1878 година јасно се истакнува:

„

Познато ни е на сите нас дека злосреќната наша земја Македонија поради причинии за егоистични цели од страна на големите сили и е оставена пак на Турција по Берлинскиот конгрес... Во желба да го отфрлиме од нашата татковина турскиот јарем, секој од нас, кој колку може, станавме да се жртвуваме, бидејќи од секого од нас е нужна помош... Со нашата крв што ја пролеваме низ полињата и горите македонски ние служиме, како македонска војска на Александар Македонски, за слободата со нашата девиза: Слобода или Смрт ^[2]

“

На 28 март 1881 година Привремената влада на Македонија го издала својот манифест во кој меѓу другото се истакнува:

„

Со минувањето од еден јарем во друг, регенерацијата на Македонија нема да стане можна и нашата народност ќе пропадне. Моментот за Македонија е критичен: се работи за живот (слобода) или смрт

“

Иако мотото не се употребува од збор до збор сепак јасна е намерата. Со појавата на Македонската револуционерна организација доаѓа до засилување на македонското националносолободително движење и оваа организација зборовите слобода или смрт ги користи како официјалоно мото. Во сета нејзина коресподенција и уставо - статутарни акти ова мото се сретнува и притоа на самиот печат на Централениот комитет како и на печатите на нејзините други комитети. По поделбата на организацијата на две крила и настанувањето на ВМРО (Автономистичка) ова мото и понатаму се користело. По атентатот на српскиот крал Александар I Караѓорѓевиќ на раката на неговиот убиец Владо Черноземски, биле откриени тетовираните зборови Смрт или слобода.

Повик

Во екот на Мелничкото востание, на 8 јули 1895 година весникот Право објавил повик кон офицерите од Бугарската армиja, треба да се истакне дека околу 430 (33%) од 1 289 офицери во бугарската армија биле Македонци ^[1]^[3], во повикот се вели:

„

Ждрепката е фрлена, борбата е започната! Македонија го издигна знамето на револуцијата! Нашите браќа воодушевени од големата идеја за слободата, гладни, голи и боси, без оружје одат да умираат. Нашите обесчестени мајки и убиени татковци викаат на помош, крвта на убиените браќа не вика на одмазда... Денес од врв Пирин Планина, кога ги извикуваме зедно со цела Македонија светите зборови. Слобода или Смрт! ја испраќаме кон вас последната молба, Другари дојдете да умираме^[4]

“

Меѓу балканските народи

За време на Грчката војна за независност во 1820 година грчките револуционери користат мотото Смрт или Слобода. По ослободувањето грчката држава го зема за државено мото, а деветте бели и сини лини на националното знаме на Грција ја симболизираат секоја од деветте слог на националниот моото (Ε-λευ-θε-ρί-α ή Θά-να-τος).

Бугарските револуционери и востаници, исто така ја користат девиза Слобода или Смрт и оваа мото може да се сретне на знамето на Априлското востание како и на други симболи користени во текот на националната борба на Бугарите.

По Илинденското востание во северна Македонија и Јужна Србија доаѓа до развој на силно српско националистчко вооружено движење, а српските четници девизита Слобода или Смрт ја користат, додавајќи ги подоцна зборовите За кралот и татковината. Ова мото исто така ќе биде користено во текот на Втората светска војна од страна на четниците на Дража Михаиловиќ.

Извори

↑ ^1,0 ^1,1 Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително дело во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Скопје, Институт за историја - Филозофски факултет
↑ ^2,0 ^2,1 Документи за борбата на македонскиот народ за самостојност и за национална држава, том еден, Униврзитет Кирил и Методиј - Факултет за филозофско - историски науки, Скопје, 1981
↑ Данкан Пери, Политика на теророт: Македонското револуционерно движење 1893 - 1903, Скопје, 2001, превод од англиски: Ферид Мухиќ и Здравко Ќорвезировски.
↑ Право,I/34,8.07.1895.