Узбекистан: Разлика помеѓу преработките

Република Узбекистан
Република Узбекистан; O‘zbekiston Respublikasi; Ўзбекистон Республикаси;
Знаме	амблем
	Химна: Химна на Узбекистан; "O‘zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi";
	Местоположба на Узбекистан
Главен град; (и најголем)	Ташкент; 41°16′N 69°13′E / 41.267° СГШ; 69.217° ИГД
Службен јазик	узбечки
Признаени регионални јазици	каракалпачки
Јазик за меѓуетничка ; комуникација	руски
Народности (1996)	80,0% Узбеци; 5,5% Руси; 5,0%–5,5% (официјални податоци); (30% Фолц, Кордел, Џонсон); Таџици; 3,0% Казаци; 2,5% Каракалпаци; 1,5% Татари; 2,5% останати
Демоним	Узбеци
Уредување	претседателска република
Законодавство	Врховно собрание
Независност	од СССР
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2011 г.
БДП (номинален)	проценка за 2011 г.
Џиниев коеф. (2000)	26.8 ▼ 0.21; Error: Invalid Gini value · 95-та
ИЧР (2010)	▲ 0.617; Error: Invalid HDI value · 102-ра
Валута	узбекистански сом (UZS)
Часовен појас	UZT (UTC+5)
Се вози на	десно
НДД	.uz
Повик. бр.	998
1.	Како Бухарско царство, Кокандски ханат, Хорезм.

Интерактивен преглед на историјата

[проверена преработка]

← Постаро уредување Поново уредување →

Избришана содржина Додадена содржина

НагледноВикитекст

Во редови

Преработка од 01:49, 28 февруари 2015

Узбекистан (узбечки: O‘zbekiston, Ўзбекистон), или официјално Република Узбекистан (O‘zbekiston Respublikasi, Ўзбекистон Республикаси), е независна држава во Централна Азија. Узбекистан се граничи со Казахстан на запад и југ, со Киргистан и Таџикистан на исток и со Авганистан и Туркменистан на југ. Република Узбекистан е наследничка на Узбечката ССР. Узбекистан е една од турските држави во Азија.

Низ историјата територијата на Узбекистан била дел од неколку империи, меѓу кои Персија, Саманидската империја и Тимуридското царство. Регионот бил освоен и населен од Узбеци во раниот XVI век. Денес повеќето од узбекистанското население се Узбеци и зборуваат на узбечки јазик. Во XIX век територијата била присвоена од Руската империја и во 1924 година станала составен дел од СССР. Узбекистан својата независност ја стекнала на 31 август 1991.

Економијата на Узбекистан се ослонува на производство на добра, меѓу кои памук, злато, ураниум и земен гас. Иако државата минува низ процесот на транзиција, сепак Узбекистан има контролирана економија, која често е причина за неинвестирање странски капитал во државата. По 1995 година државата забележала позитивни резултати од контролираната економија и транзиција. Узбекистанската политика за човековите права била под силна критика од меѓународните организации.^[5]

Етимологија

Името „Узбекистан“ е составено од зборовите uz („свое“ на турските јазици), bek („господар“ на согдиски јазик) и -stan (персиски збор за „земја“). Така, името протолкувано значи „дом на слободните“ или „земја на слободните“. Од името „Узбекистан“ се изведени две придавки: „узбечки“ и „узбекистански“. Поимот „узбечки“ се користи за јазикот и народот Узбеци, додека „узбекистански“ се користи за граѓаните на Узбекистан (Узбекистанци) и сè што е поврзано со државата.

Историја

До распаѓањето на СССР во 1991 година, Узбекистан е советска република позната како Узбечка ССР. Од 1 септември 1991 Узбекистан е независна држава. Без излез на море, Узбекистан е вториот извозник на памук во светот. Основно произвотство е златото.

Територијата на Узбекистан е центар на многу древни цивилизации. Во VI век п.н.е. земјата на денешен Узбекистан била во составот на Персиската империја и династијата на Ахеменидите.

Во 327 п.н.е. земјата била под власта на Александар Македонски, по војната со Дариј III. Победата на Александар Македонски над персиската армија го дала крајот на владеење на династијата на Ахеменидите.

Арапите ја освоиле територијата на денешен Узбекистан во 712 година. Со доаѓањето на Арапите започнала и исламизацијата на локалните народи, кои до тогаш биле приврзаници на Зороастризмот. Династијата на Саманидите е првата персиска династија, која ја наметнува својата власт над територијата на денешен Узбекистан (819-1005). Големиот монголски владетел Тимур (1336-1405), роден во градот Самарканд, ја основа својата моќна империја, која ги опфаќа земјите на цела Централна Азија. Неговата држава пропаѓа во 1507 година и потпаѓа во рацете на узбечката династија на Шајбанидите.

Узбекистан бил освоен од Русите кон крајот на XIX век со победата на рускиот генерал Михаил Црнарев. Во 1884 година ги потчинуваат прво Бухарското ханство и ханството Хива, а после тоа и источните области на денешен Узбекистан, вклучително и Ташкент. Освоените територии во Средна Азија се вклучени во составот на Руската империја и се организирани во герералгубернија Туркестан.

Во 1924 година е основана Узбечка ССР. Следната година (1925) Узбечката ССР влегла во составот на Советскиот сојуз.

Со распаѓањето на СССР на 1 септември 1991 година Узбекистан ја прогласува својата независност.

Географија и клима

Узбекистан има вкупна површинаод 447.400 километри квадратни и население од 29.559.100 според проценките за 2012 година. Според површината, Узбекистан е 56 најголема држава во светот и 42 најголема држава по бројот на населението.^[6] Во рамките на Заедницата на независни држави, Узбекистан е петта најголема по површина и 3 по население.^[7] Главен град на државата е Ташкент.

Територијата на Узбекистан се протега на 1.425 километри од запад кон исток и 930 километри од север кон југ. На север се граничи со Казахстан, на југозапад се граничи со Туркменистан, на југоисток се граничи со Таџикистан, на североисток се граничи со Киргистан и на југ се граничи со Авганистан. Узбекистан е единствена држава која се граничи со сите централноазиски држави.

Узбекистан е сува држава без излез на море. Помалку од 10% од територијата е обработлива и има системи за наводнување, кои воглавно се во речните долини. На територијата на Узбекистан се наоѓа големата пустина Кизилкум и поголем дел од територијата е планинска. Највисока точка во државата е Казрет Султан, кој има 4.643 метри надморска височина. Врвот се наоѓа во близина на границата со Таџикистан. Порано врвот се нарекувал „Врв на 22 конгресс на Комунистичката партија“^[7]

Климата во Узбекистан е континентална, со послаби врнежи од дожд. Просечната летна температура во државата е 40 степени, додека просечната зимска температура е -23 степени.^[8]

Политички систем

Административна поделба

Узбекистан е поделен на 12 области (вилаети), една автономна република и еден независен град. Областите се поделени на окрузи.

Област	Админ. центар	Површина (км²)	Население (2008)^[9]	Бр. на карта
Бухарска	Бухара	&1000000000000003939999939,400	1,576,800}}	3
Џизачка	Џизах	&1000000000000002050000020,500	&100000000000000010900001,090,900	5
Навојска	Навои	&10000000000000110799999110,800	&10000000000000834100000834,100	7
Кашкадаринска	Карши	&1000000000000002839999928,400	&100000000000000025369992,537,600	8
Самаркандска	Самарканд	&1000000000000001639999916,400	&100000000000000030320003,032,000	9
Сирдаринска	Ѓулистан	&100000000000000050999995,100	&10000000000000698100000698,100	10
Сурхандаринска	Термиз	&1000000000000002080000020,800	&100000000000000020120002,012,600	11
Ташкентска	Ташкент	&1000000000000001530000015,300	&100000000000000025369992,537,500	12
Ташкент	Ташкент	335	&100000000000000021920002,192,700	1
Ферганска Долина (регион)
Ферганска	Фергана	&100000000000000067999996,800	&100000000000000029969992,997,400	4
Андиџанска	Андиџан	&100000000000000042000004,200	&100000000000000024769992,477,900	2
Наманганска	Наманган	&100000000000000079000007,900	&100000000000000021960002,196,200	6
Каракалпакстан (регион)
Хорезмска	Урганч	&100000000000000062999996,300	&100000000000000015169991,517,600	13
Каракалпакстан	Нукус	&10000000000000160000000160,000	&100000000000000016120001,612,300	14

Статистиката за областа на Ташкент ја вклучува статистиката за градот Ташкент.

Економија

Демографија

Култура

Наводи

↑ Предлошка:Цмс (англиски)
↑ Official population estimation 2012-01-01. Stat.uz (2012-01-23). Retrieved on 2012-03-13.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 „Uzbekistan“. International Monetary Fund. Посетено на April 22, 2012.
↑ „Human Development Report 2010“ (PDF). United Nations. 2010. Посетено на November 5, 2010.
↑ Human rights in Uzbekistan: Amnesty International report, 2008.
↑ „www.worldatlas.com“. www.worldatlas.com. Посетено на May 2, 2010.
↑ ^7,0 ^7,1 Uzbekistan will publish its own book of records – Ferghana.ru. 18 јули 2007
↑ Climate, Uzbekistan : Country Studies – Federal Research Division, Library of Congress.
↑ Предлошка:Цмс

Поврзано

Надворешни врски

„Узбекистан“ на Ризницата ^?

Ташкент
Долниот дом на узбекистанското собрание
Шеф на држава и кабинет на министри
„Светска книга на факти“ на ЦИА — запис за „Узбекистан“ (англиски)
Узбекистан на U.S. Library of Congress
Издаваштво и национална библиотека во Узбекистан
Узбекистан на UCB
Градови и население во Узбекистан
Узбекистан на Curlie (англиски)
Узбекистан на BBC News
Uzbekistan на Викимедииниот атлас

Предлошка:Link FA

[cia1-1] Предлошка:Цмс (англиски)

[Stat2012-2] Official population estimation 2012-01-01. Stat.uz (2012-01-23). Retrieved on 2012-03-13.

[imf2-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 „Uzbekistan“. International Monetary Fund. Посетено на April 22, 2012.

[HDI-4] „Human Development Report 2010“ (PDF). United Nations. 2010. Посетено на November 5, 2010.

[5] Human rights in Uzbekistan: Amnesty International report, 2008.

[6] „www.worldatlas.com“. www.worldatlas.com. Посетено на May 2, 2010.

[uzstat-7] 7,0 ^7,1 Uzbekistan will publish its own book of records – Ferghana.ru. 18 јули 2007

[LoC:Climate-8] Climate, Uzbekistan : Country Studies – Federal Research Division, Library of Congress.

[9] Предлошка:Цмс

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Ред 97: / Ред 97: @@
 Низ историјата територијата на Узбекистан била дел од неколку империи, меѓу кои [[Персија]], [[Саманидска империја|Саманидската империја]] и [[Тимуридско царство|Тимуридското царство]]. Регионот бил освоен и населен од [[Узбеци]] во раниот XVI век. Денес повеќето од узбекистанското население се Узбеци и зборуваат на [[узбечки јазик]]. Во XIX век територијата била присвоена од [[Руска империја|Руската империја]] и во 1924 година станала составен дел од [[СССР]]. Узбекистан својата независност ја стекнала на [[31 август]] [[1991]].
-Економијата на Узбекистан се ослонува на производство на добра, меѓу кои [[памук]], [[злато]], [[ураниум]] и [[земен гас]]. Иако државата минува низ процесот на транзиција, сепак Узбекистан има контролирана економија, која често е причина за неинвестирање странски капитал во државата. По 1995 година државата забележала позитивни резултати од контролираната економија и транзиција. Узбекистанската политика за човековите права била под силна критика од меѓународните организации.<ref>[http://thereport.amnesty.org/eng/regions/europe-and-central-asia/uzbekistan Human rights in Uzbekistan]: Amnesty International report, 2008.</ref>
+Економијата на Узбекистан се ослонува на производство на добра, меѓу кои [[памук]], [[злато]], [[ураниум]] и [[земен гас]]. Иако државата минува низ процесот на транзиција, сепак Узбекистан има контролирана економија, која често е причина за неинвестирање странски капитал во државата. По 1995 година државата забележала позитивни резултати од контролираната економија и транзиција. Узбекистанската политика за човековите права била под силна критика од меѓународните организации.<ref>[https://archive.is/20120717054250/thereport.amnesty.org/eng/regions/europe-and-central-asia/uzbekistan Human rights in Uzbekistan]: Amnesty International report, 2008.</ref>
 == Етимологија ==