Докази за еволуцијата

Од Википедија — слободната енциклопедија
(Пренасочено од Докази за еволуција)
Фосилот археоптерикс бил откриен кратко време по објавувањето на За потеклото на видовите. Градбата на черепот на археоптериксот (присуството на заби), долгата опашка со 20 прешлени, прсти со развиени фаланги на предните екстремитети, присуството на абодменални ребра, отсуството на клун и низа други одлики се својствени за влекачите. Но, општата форма на телото, споената клучна коска, трипрсните предни екстремитети и природата на пердувите, заедно со сложениот распоред на крилните пердуви, се карактеристични одлики на птиците. Според ова, археоптериксот е морфолошка меѓуформа меѓу влекачите и птиците, односно тој е преодна форма.

Доказите за еволуцијата го потврдуваат потеклото на сите живи суштества на Земјата од еден заеднички предок. Благодарение на овие докази, еволуционизмот добил признание во научната јавност, а водечки начин на претставување на процесите на видообразба станала синтетичката теорија на еволуцијата.[1][~ 1]

Еволуциските процеси можат да се набљудуваат како во природни услови, така и во лабораториски. Познати се случаи на образување на нови биолошки видови. Исто така, опишани се случаи на развиток на нови својства со посредство на случајни мутации. Фактот на еволуцијата е докажан експериментално.

За да добијат докази за еволуционата историја на живиот свет, палеонтолозите ги испитуваат фосилите на организмите. Степенот на сродство меѓу современите видови може да се установи со споредба на нивната градба, геноми и ембриогенеза. Друг извор на информации за еволуцијата се закономерностите на географското распространување на растенијата и животните, кои ги проучува биогеографијата. Сите овие податоци се спојуваат и даваат една слика - еволуционото дрво на животот.

Набљудувана еволуција[уреди | уреди извор]

Набљудуваните промени во популациите денес не само што го докажуваат постоењето на еволуцијата, туку и постоењето на низа механизми неопходни за еволуционото потекло на сите видови од заеднички предок. Било востановено дека геномите се подложни на најразлични мутации, меѓу кои преместувањето на интрони, дупликација на гените, рекомбинација, транспозиција, ретровирусни вметнувања (хоризонтален пренос на гени), замена, отстранување и вметнување на единечни нуклеотиди, како и хромозомски аберации. Познати се неколку видови на хромозомски аберации (преуредувања): дупликација на геномот (полиплоидија), нееднаков кросинговер, хромозомска инверзија, транслокација, цепење, спојување, дупликација и бришењето на хромозоми. Исто така се набљудувани и промени во градбата на организмите и функционални промени - различни адаптации, појава на способност за нов вид на исхрана (како на пример, најлон и пентахлорфенол, чие производство започна во 30-тите години од минатиот век) итн. Покрај ова, биле пронајдени и интермедиерни етапи од процесот на настанување на нови видови, што сведочи за постепената природа на видообразбата.

Еволуција на Escherichia coli во лабораторија[уреди | уреди извор]

Група биолози од Универзитетот на Мичиген под раководството на Ричард Ленски, по лабораториски пат поттикнале еволуција на еден организам преку примерот со бактеријата Escherichia coli (видете: E. coli long-term evolution experiment.)

Поради брзото размножување, смената на генерации на E. coli се одвива мошне брзо, така што научниците се надевале дека долготрајното набљудување ќе ги демонстрира механизмите на еволуцијата во акција. Во првата етапа од експериментот, во 1988 година, 12 колонии на бактерии биле сместени во идентични услови: изолирана репродуктивна средина во која имало само еден хранлив извор - гликоза. Покрај ова, медиумот бил цитрат, кој во присуство на кислород овие бактерии не можат да го искористат како извор на храна. Во последните 20 години се смениле повеќе од 44 илјади генерации на бактерии.

Научниците ги набљудувале промените што се случувале кај бактериите. Повеќето од нив имале еднаков карактер кај сите популации, на пример, степенот на бактерискиот раст, иако со различно темпо. Меѓутоа, некаде помеѓу генерациите број 31 илјада и 32 илјади, во една од популациите се појавиле поголеми промени кои не биле забележани кај останатите популации. Бактериите станале способни да го користат цитратот. Користејќи зачувани примероци од бактерии од различни генерации, истражувачите увиделе дека почетокот на сериите од промени кои довеле до образување на нов вид бактерии се случил во генерацијата број 20 000, и тоа само во оваа колонија.

Еволуција на гуштери во нови услови[уреди | уреди извор]

Според едно истражување од 2008 година, во една популација од ѕидни гуштери (Podarcis sicula), за само 36 години (многу краток период за еволуција) се променила големината и формата на главата, се зголемила силата на касање и се развиле нови структури во системот за дигестија. Овие физички промени се случиле едновремено со драматичните измени во популационата густина и социјалната структура.

Во 1971, пет пара на возрасни единки од овој вид биле пренесени од островот Под Кописте на соседниот остров Под Маркару (хрватски остров кој се наоѓа на југот од Средоземното Море, недалеку од Ластово). Условите на новото место биле блиски со оние на претходното станиште, отсуствувале копнени грабливци и за време од три декади гуштерите природно се распространиле низ островот (разместувајќи ја притоа локалната популација од видот Podarcis melisellensis). Кога истражувачите се вратиле на Под Маркару, забележале дека гуштерите на овој остров многу се разликуваат од гуштерите на Под Кописте. Споредбата на митохондриската ДНК покажала дека популациите се генетски неразлични, но во исто време во популацијата од Под Маркару се зголемила средната големина на единките, задните екстремитети биле пократки, максималната брзина на трчање била помала, а се променила и реакцијата на напад од грабливци.

Овие промени во градбата и однесувањето се објаснуваат со помалата активност на грабливците на Под Маркару и присуството на погуста вегетација, која овозможува криење. Покрај ова, во новата популација силно се измениле големината и формата на главата, таа станала помасивна и се зголемина силата на касање. Овие физички промени соодветствуваат на промената на исхраната: P. sicula од Под Кописте е првенствено инсектојад, а исхраната на гуштерите од Под Маркару во зависност од сезоната, речиси две третини се состоела од растенија. Растенијата во новото станиште се жилави и фиброзни, а моќните вилици придонесуваат за поквалитетно загризување и раздробување на растителната храна.

Најнеочекувана разлика била присуството на илеоцекален залисток, наменет за забавување на протокот на храна, со цел создавање во регионот на цревата комора за ферментација во која бактериите можат да ги разградуваат тешко сварливите делови од растителната храна. Овие залистоци никогаш не биле најдени кај овој вид на гуштери, вклучувајќи ја и првобитната популација од островот Под Кописте. Експертите нив ги нарекуваат ,,еволуциски новини, својство отсутно кај предочната популација кои се развиле за време на еволуцијата на овие гуштери‘‘. Покрај тоа, во цревата на единките од новата популација присуствуале цевчести црви кои ги немало кај првобитната популација.

Промените во исхраната довеле исто така и до промени во густината на популацијата и социјалната структура. Како резултат на фактот што растенијата се многу поверојатен и надежен извор на храна за разлика од инсектите, бројот на гуштери се зголемил. Исто така веќе не било потребно да се брка плен, што довело до престанок на агресивното бранење на нивната територија.

Развивање на отпорност кон антибиотици и пестициди[уреди | уреди извор]

Развитокот и распространувањето на отпорност на бактериите кон антибиотици и отпорност на растенијата и инсектите кон пестициди е доказ за еволуцијата на видовите. Појавата на форми од Staphylococcus aureus отпорни на ванкомицин и опасноста која тие ја претставуваат за пациентите во болниците е директен резултат на еволуцијата по пат на природна селекција. Уште еден пример е развиток на соеви од Shigella отпорни на антибиотици од групата на сулфонамиди. Појавата на комарци отпорни на ДДТ и развитокот на отпорност на австралиските популации од зајци на миксоматоза ја демонстрираат еволуцијата во услови на дејство на селекцискиот притисок при брза смена на генерациите.

Последните 50 години се забележани повеќе од 2500 случаи на адаптација на инсекти-штетници на различни пестициди. Затоа, за борба со штетниците, наместо обичните отрови, денес се употребуваат биолошки пестициди - ентомопатогени вируси. На пример, за борба со молецот Cydia pomonella (чии гасеници се "црвите" во црвливите јаболки) активно се користи Cydia pomonella грануровирус (CpGV). Но во 2003 година се забележале првите случаи на намалување на делотворноста на вирусот и во 2005 се појавиле популации од овој молец кај кои отпорноста кон овој вирус се зголемила за 100 000 пати. Востановено е дека причината за отпорноста е мутација која се јавила на половиот Z-хромозом.

Примери за образување на нови видови[уреди | уреди извор]

Според синтетичката теорија на еволуцијата, образувањето на нови видови (односно, видообразба) протекува како резултат на одделување на единките од еден вид на групи кои не се вкрстуваат меѓусебно. Ова одделување може да биде предизвикано од разни причини, на пример присуство на непремостливи географски бариери (алопатричка видообразба) или одделување по еколошки ниши во рамките на еден ареал (симпатричка видообразба). По воспоставувањето на различните типови на изолации, популациите започнуваат да еволуираат независно, како резултат на што меѓу популациите постепено се натрупуваат генетски разлики и по одредено време се достигнува генетска несовпадливост - вкрстувањето (размножувањето) станува невозможно.

Дополнително, новите видови може да настанат практично во еден миг (гледано од аспект на геолошката временска скала) по пат на полиплоидија (зголемување на бројот на хромозоми во клетките) и хибридизација (вкрстување меѓу различни видови).

Набљудувањата на современите видови покажуваат дека видообразбата непрекинато се одвива во постоечките популации.

Интермедиерни фази на видообразбата[уреди | уреди извор]

На овој дијаграм, секоја популација е претставена со обоен блок. Секоја популација (обоен блок) може да се вкрстува со своите соседни популации, но екстремно различните (несоседни) популации се доволно генетски изолирани за да не можат да се вкрстуваат.

При дефинирањето на поимот вид, големо значење има речиси целосната репродуктивна изолација во природни услови. Ако знаеме дека видообразбата протекува постепено, како резултат на мали последователни промени, тогаш и денес ние ги набљудуваме сите можни фази на видообразбата, а со тоа и сите можни фази на репродуктивната изолација: слободно вкрстување меѓу популациите, отежнато вкрстување, намалување на плодноста на потомството, неплодно потомство и на крајот - целосна генетска изолација. Ако ништо слично не може да се забележи среде современите видови, тогаш се побиваат основите на еволуционата теорија, односно тоа е можен пример за фалсификабилност на еволуционата теорија.

Постојат многу примери за тоа како различните видови може да се вкрстуваат, во исклучителни околности. На пример, црната врана и сивата врана населуваат многу ареали, но на местата каде се среќаваат овие ареали видовите може да образуваат хибриди. Друг пример се различните видови риби од родот Catostomus од реката Плат, кои живат блиску еден до друг, но во ретки случаи се вкрстуваат.

Нецелосната видообразба може да се набљудува кај различни прстенести видови - состојба кога претставниците на даден вид живеат во круг („прстен“) околу одредена планина, воден басен итн., при што соседните популации се вкрстуваат меѓусебно и незначително се разликуваат, а екстремните форми значително се разликуваат и не се вкрстуваат (види го дијаграмот). Пример за прстенест вид е безбелодробниот дождовник Ensatina eschscholtzii, која живее на падините од планините блиску до тихоокеанското крајбрежје на Северна Америка. Во зависност од областа на живеење околу планината, дождовниците образуваат различни форми кои постепено ги менуваат своите морфолошки и еколошки одлики. Екстремните форми Ensatina eschscholtzii eschscholtzii и Ensatina eschscholtzii klauberi, од кои првата има црвеникава боја, а втората црнобела, се среќаваат во тесна зона на планините на југот од Калифорнија, но меѓусебно не се вкрстуваат. Друг пример на прстенест вид се зеленикавото коприварче (Phylloscopus trochiloides), Peromyscus maniculatus, Partula olympia, Drosophila paulistorum.

Кај многу хибриди е намалена плодноста. Кај хибридите на ровчици од родот кафенозапки (Sorex), размножувањето е отежнато поради разликите во хромозомските гарнитури. Истиот ефект бил набљудуван во лабораторија при вкрстување на Drosophila pseudoobscura со потекло од Јута и Калифорнија. Плодноста е исто така намалена кај хибридите на жаби од фамилијата Bombinatoridae - Bombina bombina и Bombina variegata.

Многу други видови можат да даваат неплодно хибридно потомство. Такви се некои водоземци (на пример, неколку видови жаби од родот Rana) и цицачи (како мулето - хибрид од вкрстувањето меѓу коњ и магаре - по правило е неплодно). Хибридите на гребенестиот тритон и мраморниот тритон се неплодни поради присуството на непарни хромозоми.

При вкрстување на низа други видови се постигнува оплодување, но подоцна добиениот ембрион угинува. Како пример за ова може да послужи леопардската жаба (Rana pipiens) и шумската жаба (Rana sylvatica). Аналогна ситуација се забележува кај дрозофилата и некои растенија, како на пример, памукот (Gossypium hirsutum) и барбадоскиот памук (Gossypium barbadense).

Бела мечка

Конкретен пример од поголем размер за еволуциска промена настаната од нецелосна видообразба е белата мечка (Ursus maritimus), која, без оглед на сродноста со кафеавата мечка (Ursus arctos), евидентна во тоа што овие видови можат да се вкрстуваат и да даваат плодно потомство, се стекнала со значителни физиолошки разлики во однос на кафеавата мечка. Овие разлики и дозволуваат на белата мечка комфорно да живее во услови при кои кафеавата не би можела. Така на пример, белата мечка може да преплива десетици километри во ледената вода, нејзината боја се претопува со снегот и таа не замрзнува во Арктикот. Сето ова е можно благодарение на конкретните промени: белата боја го камуфлира овој грабливец при ловот на тулени; шупливите влакна од крзното ја зголемуваат пловноста и задржуваат топлина; слојот на поткожна маст, чија дебелина достигнува и до 10 cm во зима, дава дополнителна термоизолација; издолжениот (во споредба со останатите мечки) врат и дозволува полесно да ја држи главата над водата кога плива; зголемените шепи со препонки дејствуваат како весла; малите испакнатини и празнини-пијавки на табаните ја редуцираат опасноста од лизгање на мразот, а густото крзно на табаните ги заштитува шепите од јакиот студ и го оневозможува триењето; ушите се помали отколку кај другите мечки и ја намалуваат загубата на топлина; очните капаци функционираат како очила за Сонце; забите се поостри отколку кај другите мечки и поприлагодени за исхрана заснована целосно на месо; зголемениот обем на желудникот му дозволува на овој грабливец да изеде цел тулен одеднаш, а покрај тоа, белата мечка е способна да издржи без храна дури и до девет месеци на сметка на биохемиските трансформации на уреата.

Набљудувана видообразба[уреди | уреди извор]

Судејќи по палеонтолошките податоци и по мерењето на стапката на мутација, целосната несовпадливост на геномите која го прави вкрстувањето невозможно се постигнува во природата во просек на секои 3 милиони години. Така, набљудувањето на образување на нов вид во природни услови во принцип е возможно, но тоа е редок настан. Од друга страна, во лабораториски услови, темпото на еволуциските промени може да биде забрзано, така што постојат основи да се очекува дека ќе се види видообразба кај лабораториските животни.

Познати се многу случаи на видообразба по пат на хибридизација и полиплоидизација кај растенијата какви што се коноп, коприва, јаглика, зелка, но и кај многу видови на папрати. Во некои случаи, видообразбата кај растенијата протекла без хибридизација и полиплоидизација (пченка, стефаномерија, Stephanomeria malheurensis од фамилијата на главоцветни).

Дрозофилите, познати и како вински мушички, се едни од најпроучените организми. Од седумдесеттите години наваму, забележани се многу случаи на видообразба кај дрозофилите. Кај нив видообразбата протекла делумно поради просторната сепарација, потоа сепарација по еколошки ниши во еден ареал, промени во однесувањето при спарување, дисруптивна селекција, а исто така и поради комбинирањето на основачкиот ефект со ефектот на тесно грло (во експериментот founder-flush).

Видообразба е набљудувана кај лабораториските популации од домашни муви, потоа мувата Eurosta solidaginis, јаболковите муви-светлокрилки, брашнести бубачки, комари и други инсекти.

Познати се случаи кога поради притисокот на природната селекција (во присуство на грабливци) едноклеточните зелени алги од родот хлорела образувале многуклеточни колонијални организми, а кај бактериите во аналогни услови се менувал строежот и големината на колониите (од 1,5 до 20 микрометри за 8-10 недели). Дали овие случаи се примери на видообразба зависи од тоа на кој начин се користи дефиницијата за вид (при бесполово размножување не може да се користи критериумот за репродуктивна изолација).

Видообразба е исто така набљудувана и кај цицачите. Шест случаи на видообразба кај куќниот глушец на островот Мадејра во последните 500 години биле последица исклучиво на географска изолација, генетско поместување и спојување на хромозомите. Спојувањето на два хромозома е најзабележителната разлика во геномите на човекот и шимпанзото, а кај популациите од глувци на Мадејра за 500 години имало девет вакви спојувања.

Јаболкова мува

Јаболковата светлокрилка Rhagoletis pomonella е пример за набљудувана симпатричка видообразба (т.е. видообразба како резултат на разделување по еколошки ниши). Првично овој вид живеел во источните делови на САД. Пред доаѓањето на Европејците, ларвите на овие муви се развивале само во плодовите на глогот. Меѓутоа, со увозот на јаболкови дрвја во Америка (првиот запис за јаболка во Америка е од 1647 година) се отворила нова еколошка ниша. Во 1864, ларвите на Rhagoletis pomonella биле најдени во јаболка, а со самото тоа за првпат е забележана јаболковата раса од овој вид. Оваа раса за половина век станала нашироко распространета. Двете раси речиси и не се вкрстуваат (стапката на хибридизација не достигнува 4-6%). Јаболковата раса се спарува исклучително на јаболките, а глоговата - на глог; плодовите на двете растенија (јаболко и глог) созреваат во различно време, што довело до репродуктивна изолација. За брзо време е можно претворање на овие раси во самостојни видови.

Кај светлокрилките се познати уште неколку видови-двојници кои живеат на различни видови растенија - се претпоставува дека видообразбата кај нив протекла на ист начин како и гореопишаната шема.

Еволуционо дрво[уреди | уреди извор]

Една од варијантите на филогенетското дрво. Со зелено се обележани археите, со црвено —еукариотите, сино —бактериите. Висината на сините столбови ја означува големината на геномите од даден вид, забележливи при зголемување на сликата; бројките над столбовите —оценка на бројот на гени во геномот.

Класификацијата на живите организми која е општоприфатена во научната јавност претставува многустепена хиерархиска структура: организмите се делат на царства, царствата на типови, типовите на класи, класите на редови итн. Како резултат на ваквото разгранување се добива филогенетско дрво. Постојат несогласувања меѓу биолозите во однос на класификацијата на различните видови во конкретни групи, но овие несогласувања имаат изолиран карактер. Практиката покажува дека биолошката класификација, конструирана врз основа на различни признаци, има тенденција кон една иста дрвовидна хиерархиска шема - природна класификација. Според ова, во основата на оваа класификација е можно да постои закономерност.

Имено, таков резултат е можно да се очекува при изучувањето на еволуциското потекло на животните од заеднички предок. Разгранувањето на филогенетското дрво соодветствува со поделбите на популацијата во процесот на видообразба.

По правило, објектите кои не се производ од текот на еволуцијата, го немаат ова својство. Не е можно објективно да се конструира хиерархија на елементарните честички, хемиските елементи, планетите од сончевиот Систем. Исто така не постои објективна хиерархија на свесно или намерно создадените објекти, како книгите во библиотеката, домот, мебелот, машините. По желба може да се обединат овие објекти во различни хиерархии, но нема единствена објективна хиерархија, принципиелно подобра од останатите.

Постојат низа на статистички методи за точна оценка на тоа како објектите со различни својства се вклопуваат во една или друга хиерархија. Овие методи го мерат т.н. „филогенетски сигнал“, кој дозволува да се различат имагинарните од објективните закономерности. На пример, во секое „генеалошко дрво“, автомобилот ќе има ниско ниво на филогенетски сигнал. Напротив, во еволуционото дрво и во неговите поодделни делови има стабилен и точен филогенетски сигнал.

Постојат неколку извори на податоци, врз основа на кои е можно да се донесуваат заклучоци за степенот на сродност меѓу видовите. Доколку постои единствено еволуционо дрво, кое ги обединува сите видови во објективна генеалогија, тогаш сите податоци мора да ја потврдуваат оваа генеалогија. Филогенетските дрва, независно конструирани, мораат да соодветствуваат едно на друго. Наједноставниот, но не и многу точен начин на конструирање на вакво дрво, е споредбата на градбата на животните: колку помалку разлики има меѓу видовите, толку помалку поколенија ги одделуваат нив од заедничкиот предок. Палеонтолошките податоци помагаат во утврдување на сродноста меѓу класите на животни. На пример, пронајдените остатоци на пердувести диносауруси сведочат за сродството меѓу влекачите и птиците. Биогеографијата и ембриологијата исто така даваат информации за еволуционата блискост на видовите. Најточниот извор на податоци, кој не бил достапен во времето на Дарвин, е споредбена анализа на геномите на различните организми. Еволуционото дрво може да се конструира за секој одделно земен ген, а исто така истражувачите ги земаат предвид сите можни некодирачки секвенци на белковините.

Сите овие извори ја даваат истата слика со точност до грешката на користените методи. Фактот што еволуционите дрва, конструирани според различни податоци, соодветствуваат едно со друго, ја објаснува еволуционата теорија. Други објаснувања отсуствуваат: на пример, нема никакви причини според кои организмите што се слични по својата градба мораат да имаат слични некодирачки секвенци во геномот, ако тие не произлегле од еден предок.

Палеонтолошки докази[уреди | уреди извор]

1850 Described Hominin species, 1850
1950 Described Hominin species, 1950
2002 Selection of described Hominin species, 2002
Напредок во проучувањето на еволуцијата на човекот. Зголемување на бројот на хоминидни видови познати на науката со текот на времето. Секој вид е претставен како правоаголник кој ги покажува границите во кои се движи обемот на черепот и местото на видот во фосилните записи. Видливо е постепеното пополнување на празнините меѓу видовите.

Обично остатоците од растенија и животни се разградуваат и исчезнуваат без да остават трага. Но понекогаш биолошките ткива се заменуваат со минерали и образуваат фосили. Најчесто се пронаоѓаат скаменети коски или черупки, односно тврди делови од живите организми. Понекогаш се наоѓаат само отпечатоци од животни или траги од нивната активност. Најретки фосили се целосни животни - замрзнати во мразот од областите кои денес се под долготраен мраз (пермафрост), други зачувани во скаменета смола од древните дрвја (килибар) или во друга природна смола - асфалт.

Со проучување на фосилите се занимава палеонтологијата. Обично седиментните карпи се јавуваат во слоеви, така што подлабоките слоеви содржат фосили од некој поран период (принцип на суперпозиција). Така, со споредба на фосилните форми од последователните слоеви можат да се донесат заклучоци за основните насоки на еволуцијата на живите организми. За да се процени староста на фосилите се користат повеќе методи на геохронологијата.

Врз основа на фосилните податоци може да се заклучи дека живиот свет на Земјата значително се променил. Колку гледаме подлабоко во минатото, забележуваме толку помалку заеднички својства со денешната биосфера. Првите прокариоти (едноставни едноклеточни организми кои немаат клеточно јадро) се појавуваат приближно пред 3,5 милијарди години. Првите едноклеточни еукариоти се појавуваат пред 2,7 - 1,75 милијарди години. По билиони поминати години, пред 840 милиони години, се појавуваат фосилите на првите многуклеточни животни, претставени со хајнанската фауна. Според истражување од 2009 година, веројатно пред повеќе од 635 милиони години, веќе постоеле многуклеточни животни поврзани со еден од современите типови - сунѓери. Во периодот на ,,Камбриската експлозија‘‘ пред 540 - 530 милиони години, за кратко време од геолошка гледна точка, во фосилните записи се појавуваат остатоци од претставниците на повеќето денешни типови на животни кои поседувале скелети, додека во наредните 15 милиони години се појавиле првите примитивни ‘рбетници, слични на денешните змиулки. ‘Рбетниците со вилица се појавиле пред 410 милиони години, инсектите пред 400 милиони, а по 100 милиони години на Земјата доминирале папратите, а основни групи на надземна фауна биле инсектите и водоземците. Пред околу 250 до 65 милиони години, на Земјата господареле ,,врвните грабливци‘‘ и крупни тревојади претставени со диносаурусите и други влекачи, најчести растенија биле цикасите и други групи на голосеменици. Првите фосили на цветни растенија се појавуваат пред 140 - 130 милиони години, но почетокот на нивното широко распространување е во средна креда (пред околу 100 милиони години). Набљудуваниот образец соодветствува на потеклото на сите видови од едноклеточни организми и не постои друго научно објаснување.

Добро познат доказ за еволуцијата е постоењето на т.н. преодни форми, односно организми со комбинирани одлики од различни видови. Обично кога се зборува за преодни форми се имаат предвид фосилите, но преодните форми не секогаш изумираат. Врз основа на филогенетското дрво, теоријата на еволуцијата предвидува какви преодни форми би можеле да бидат најдени, а какви не. Во согласност со научниот метод, предвидувањето се остварува и ја потврдува теоријата. На пример, познавајќи ја градбата на организмите (влекачи и птици), можно е да се предвидат неколку одлики на преодните форми меѓу нив. Може да се предвидува можноста за наоѓање на остатоци на животни, слични на влекачите, но со пердуви, или остатоци на животни слични на птиците, но со заби или со долга коскена опашка. Меѓутоа, може да се предвиди и дека нема да бидат најдени преодни форми меѓу птиците и цицачите, како на пример фосили од цицачи со пердуви или птичји фосили со коски на средното уво како кај цицачите.

Не многу долго по објавувањето на За потеклото на видовите биле најдени остатоци од Archaeopteryx - преодна форма меѓу влекачи и птици. За археоптериксот се карактеристични диференцирани пердуви по телото (типична птичја црта), а по градбата на скелетот тој е само малку различен од диносаурусите од групата на компсогнати. Тој поседувал канџи на предните екстремитети, заби и долга опашка со коскен скелет од прешлени, а претпоставените ,,птичји‘‘ особини на скелетот биле подоцна најдени кај други влекачи. Потоа биле пронајдени и други преодни форми меѓу влекачи и птици.

Познати се многу други преодни форми, меѓу кои од без‘рбетници во риби, од риби во четириноги, од водоземци во влекачи и од влекачи во цицачи.

Во некои случаи не можат да бидат пронајдени фосилни преодни форми, на пример, не постои трага од еволуцијата на шимпанзата (веројатно поради немањето услови за образување на фосили во шумите каде тие живеат), не постојат траги од трепчести црви, а оваа класа обединува 3 500 видови. Секако, фалсификувањето на еволуцијата не е доволно за да се укаже на такви празнини во фосилните записи. За да се побие теоријата на еволуцијата би требало да се пронајде скелет кој не се вклопува во филогенетското дрво или пак во хронолошката секвенца. Затоа, како одговор на прашањето кое откритие би можело да ја фалсификува теоријата на еволуција, Џон Холдејн вели: ,,Фосилни зајци од Прекамбриумот!‘‘. Досега се пронајдени милиони фосили, околу 250 000 фосилни видови и секое вакво откритие е тест за теоријата на еволуција, а успешно поминатиот тест ја потврдува теоријата.

Во случаите кога фосилниот запис е особено полн, можно е да се изградат т.н. филогенетски серии, односно серии од видови (родови итн.) кои последователно се менуваат еден во друг во процесот на еволуција. Најпознати филогенетски серии се оние на човекот и коњот, а на овој начин може да се опише и еволуцијата на китовите.

Еволуција на човекот[уреди | уреди извор]

Ardipithecus ramidus Ardipithecus ramidus.
Australopithecus afarensis Череп на Australopithecus afarensis од Museum of Man, Сан Диего, Калифорнија.
Homo habilis Череп на Homo habilis.
Homo ergaster Череп на Homo ergaster пронајден 1975 во Кенија.
Homo erectus Череп на Homo erectus, Museum of Natural History, Ann Arbor, Мичиген.
Homo heidelbergensis Череп на Homo heidelbergensis, Sima de los Huesos, Атапуерка (Шпанија).
Homo sapiens neanderthalensis Череп на неандерталец пронајден 1908 кај la Chapelle aux saints (Франција).
Споредба на черепите на различни хоминиди.

Првиот примерок на неандерталец бил пронајден во 1856 година, три години пред објавата на За потеклото на видовите. Во времето на појавување на оваа книга не биле познати никакви други фосили кои го потврдуваат еволутивното потекло на човекот и човеколиките мајмуни од заеднички предок. Иако неандерталецот бил независен вид од родот на луѓе, пронајдени се скелети на многу преодни форми меѓу древните антропоиди и човекот.

Бидејќи заедничкиот предок на луѓето и шимпанзата се движел на четири нозе, а неговиот черепен мозок не бил ништо поголем од оној на шимпанзо, според дарвиновата теорија за еволуција, било потребно да се развие двоножноста (бипедализам), но и зголемување на обемот на мозокот. Според ова, би требало да постои една од трите можни варијанти на преодни форми:

  1. Со средна големина на мозокот, која развила бипедализам;
  2. Со големина на мозокот како на оној од шимпанзото, која развила бипедализам;
  3. Со поголем мозок, при што не се развил бипедализам.

Во 1920-тите години, во Африка се пронајдени остатоците на суштества кои Рејмонд Дарт ги опишал како австралопитеци. Подоцна биле најдени и други остатоци на австралопитеци, вклучувајќи ја и познатата Луси и черепот AL 444-2. Австралопитеците живееле во источна и северна Африка пред околу 4 до 2 милиони години. Обемот на мозокот бил нешто поголем од тој на шимпанзото. Коските на карлицата по својата градба биле најблиски до истите кај човекот. Градбата на черепот е карактеристична за бипедалните животни, што може да се одреди по foramen magnum - отвор во затилната коска (occipitale) кој ја поврзува черепната празнина со ‘рбетниот канал. Покрај ова, во Танзанија во скаменет вулкански пепел биле пронајдени траги оставени од двоножни хоминиди. Староста на трагите е 3,6 милиони години. Според ова, австралопитеците се „преодна форма број два“: кај нив се развил делумен бипедализам, но мозокот бил отприлика голем како тој на шимпанзо.

Подоцна биле пронајдени остатоци од ардипитекус, чија старост е 4,5 милиони години. Анализата на скелетот покажала дека по земјата ардипитекусите се движеле на двете задни екстремитети, а по дрвјата ползеле на сите четири. Бипедализмот на ардипитекусите бил послабо развиен од оној на подоцнежните хоминиди, поради што тие не можеле да патуваат на поголеми растојанија. Ардипитекусот е преодна форма меѓу заедничкиот предок на човекот и шимпанзото и австралопитеците.

И така, во еволуцијата на хоминидите најпрво се развил бипедализмот, а дури потоа започнало зголемувањето на обемот на мозокот. Кај австралопитекот кој живеел пред 4,2 милиони години, обемот на мозокот бил околу 400 сm³, слично како кај шимпанзото. Homo habilis живеел пред 2,4 - 1,4 милиони години, големината на мозокот кај него била 500—640 сm³. Кај Homo ergaster, кој живеел пред 1,9 - 1,4 милиони години, големината на мозокот била 700–850 cm ³. Homo erectus живеел пред 1,4 - 0,2 милиони години, а големината на мозокот се движела од 850 сm³ кај пораните примероци до 1100 сm³ кај подоцнежните. Homo heidelbergensis живеел пред 600 - 350 илјади години, големината на мозокот изнесувала 1100—1400 сm³. Неандерталците живееле пред 350-30 илјади години, а големината на мозокот изнесувала 1200—1900 сm³. Пред 200 илјади години се појавува разумниот човек (Homo sapiens) со големина на мозокот од 1000—1850 сm³. Согласно современата претстава, не сите наведени видови биле непосредни предци на современите луѓе. Делумно, неандерталците се развивале паралелно со Homo sapiens. Но, како и да е, со примерите на овие видови може да се набљудува насоката на еволуцијата на хоминидите. Овие видови се добро претставени во фосилните записи.

Според Дарвин, во низата од форми кои незабележливо преминуваат една во друга, од било кое мајмуновидно суштество до човекот во неговата современа состојба, не би било можно точно да се укаже на која од овие форми најпрво би и го дале името ,,човек‘‘. Ова е проблемот на современата палеонтологија, каде палеонтолозите се принудени да ги делат најдените остатоци од хоминиди на разни родови. На пример, черепите означени како KNM ER 1813, KNM ER 1470 и OH 24 (,,твиги‘‘) во различни времиња се класифицирале како Australopithecus habilis и како Homo habilis, едноставно поради тоа што тие се наоѓале на вештачката ,,граница‘‘ произволно повлечена меѓу практично неразлични видови.

Еволуција на коњот[уреди | уреди извор]

Еволуција на коњите. Прикажана е реконструкција на фосилните видови, ископани од последователните слоеви на карпите. Десно — фронтален поглед на предната лева нога со забележлив трет сегмент, а исто така и заб на напречен пресек[2].

Еволуцијата на коњот не води во Северна Америка. Древниот претставник на групата каде припаѓа современиот коњ - хиракотериум (Hyracotherium, исто така познат и како Eohippus) - бил со големина на лисица и живеел во Северна Америка пред 54 милиони години (долен еоцен), а потоа се распространил во Европа и Азија. Тоа било животно со стројно тело, со кратки нозе, но приспособени за трчање (бегство). Кај него имало четири прсти на предните екстремитети и три прсти на задните; прстите биле распоредени речиси вертикално. Секачите биле мали, катниците зарамнети и прекриени со енамел.

Можниот пат на развиток на коњите од хиракотериумите до современиот вид вклучува не помалку од 12 родови и неколку стотина видови. Притоа настанале следните промени:

  • Зголемување на телото (од 0,4 до 1,5 m)
  • Издолжување на нозете и стапалата
  • Редукција на страничните прсти
  • Издолжување и задебелување на средниот прст
  • Зголемување на ширината на секачите
  • Замена на лажнокоренските заби со коренски
  • Издолжување на забите
  • Зголемување на висината на короната на коренските заби

Судејќи по фосилните растенија од различни слоеви, заблатената област во која живеел хиракотериумот постепено станувала сè посува. Предците на коњите зависеле од видот од високо поставената глава и на големата брзина на бегање за спас од грабливци. Ако при одењето на мека, блатеста почва поголемиот број на прсти на екстремитетите е оправдан, тогаш во изменетите услови за живот на првобитните коњи ова станало проблем, па затоа страничните прсти кај нив започнале да исчезнуваат, а средните да се развиваат. Промената на градбата на забите се објаснува со промената на исхраната, односно со преод од исхрана со мека вегетација до исхрана со трева и лисја.

Понекогаш кај коњите се развива вишок од еден или два прста, и тоа најчесто се среќава втор (внатрешен) прст со целосно развиени метакарпални или метатарзални ковчиња, целосно развиени зглобови меѓу прстите и копитото, кои, инаку, ретко ја допираат земјата. Во случај на појава на две одвишни прсти, ногата станува слична со тие на видовите-предци.

Морфолошки докази[уреди | уреди извор]

Во текот на еволуцијата секој нов организам не настанува од нула, а се добива од постар организам низ последователност од мали измени. При ваквиот начин на обарзување на структури постојат низа на карактеристични одлики кои укажуваат на нивното еволутивно потекло. Споредбено-анатомските истражувања дозволуваат да се откријат ваквите одлики.

Еволутивното потекло ја исклучува можноста за намерно позајмување на успешни дизајни од други организми. Затоа кај различните, далечни видови ги решаваат проблемите со користење на различни органи. На пример, крилото на пеперугата и крилото на птицата се развиваат од различни зародишни листови, крилата кај птиците се изменети предни екстремитети, а крилата на пеперугите се превои од хитин. Сличноста меѓу овие органи е е површно и се јавува како резултат на конвергентно потекло. Ваквите органи се нарекуваат аналогни.

Спротивна ситуација се среќава кај блиските видови: за целосно различни намени се користат слични по градба органи. На пример, предните екстремитети на ‘рбетниците исполнуваат многу различни функции, но притоа имаат општ план на градба, заземаат слична положба и се развиваат од еден ист зачеток, т.е. тие се хомологни. Сличноста во градбата на крилата на лилјакот и нозете на кртот не е можно да се објасни од гледиште на полезноста. Истовремено, теоријата на еволуцијата дава објаснување: екстремитетите кај четириногите ‘рбетници имаат единствена структура наследена од заеднички предок.

Секој вид ги наследува од предочниот вид поголемиот дел од неговите својства - понекогаш и оние кои се бескорисни за новиот вид. Промените најчесто произлегуваат од постепената последователна претворба на својствата од видот-предок. Сличноста на хомологните органи не е сврзана со условите на нивното функционирање - доказ за нивиот развиток во еволуцијата од заеднички прототип има кај видот-предок. Други примери на еволуциски морфолошки измени се рудиментите, атавизмите, како и бројни случаи на специфични несовршенства во градбата на организмите.

Хомологни органи[уреди | уреди извор]

Предните екстремитети на цицачите се пример за хомологни органи, бидејќи произлегуваат од едни исти ткивни зародиши настанати по сличен механизам, се состојат од една иста група на коски, но притоа извршуваат многу различни функции.

Петпрсен екстремитет[уреди | уреди извор]

Петпрсните екстремитети, карактеристични за четириножните ‘рбетници, се пример за хомологни органи. Освен тоа, забележана е хомологија меѓу петпрсниот екстремитет и перките на некои фосилни видови на ракоперки риби, од кои, очигледно произлегле првите водоземци. Екстремитетите на четириножните ‘рбетници се разликуваат по формата и приспособеноста кон исполнување на различни функции во различни услови. На пример, да ја проследиме оваа состојба кај цицачите:

  • Кај мајмуните предните екстремитети се издолжени, дланките приспособени за фаќање, со што се забрзува искачувањето по дрвјата.
  • Кај свињите првиот прст отсуствува, а вториот и петтиот се редуцирани. Останатите два прста се подолги и потврди од другите, крајните фаланги се прекриени со копита.
  • Кај коњите исто така наместо канџи има копито, а ногата е издолжена за сметка на коската од средниот прст, со што се овозможува побрзо придвижување.
  • Кртовите поседуваат намалени и задебелени прсти, со што се потпомага копањето.
  • Мравојадите го користат крупниот среден прст за раскопување на мравјалниците и гнездата на термитите.
  • Кај китовите предните екстремитети се весла (перки). Притоа, бројот на фаланги на прстите е зголемен во однос на другите цицачи, а самите прсти се скриени под меките ткива.
  • Предните екстремитети на лилјаците се преобразиле во крилја како резултат на значителното издолжување на четирите прсти, а кукестиот прв прст се користи за висење на дрвјата.

Сите овие екстремитети ја содржат истата група на коски со истите релативни местоположби. Единството на структурите не може да биде објаснето од аспектот на полезноста, бидејќи екстремитетите се користат за многу различни цели.

Составни делови на усниот апарат кај инсектите[уреди | уреди извор]

Составни делови на усниот апарат кај различни видови инсекти: а, антени; с, сложени очи (не се припаѓаат во усниот апарат); lb, долна усна; lr, горна усна; md, мандибули (горни вилици); mx, магзили (долни вилици).

Основните составни делови на усниот апарат кај инсектите се горната усна, парот на мандибули (горни вилици), подголтникот (hypopharynx), две магзили (долни вилици) и долна усна (срасната втора магзила). Кај различните видови овие составни делови се разликуваат по својата форма и големина, а кај многу видови одделни делови се изгубиле. Одликите во градбата на усниот апарат им дозволуваат на инсектите да користат различни извори на храна (види ја сликата):

(A) Во својата првобитна форма (на пример, кај скакулците) силните мандибули и магзили се користат за гризење и џвакање.

(B) Медоносната пчела ја користи долната усна за собирање нектар, а мандибулите го раздробуваат поленот и создаваат восок.

(C) Кај многу пеперуги горната усна е редуцирана, мандибулите отсуствуваат, а магзилите образуваат сурлица.

(D) Кај женските комарци горната усна и магзила образуваат цевка, а мандибулите се користат за прободување на кожата.

Аналогни органи[уреди | уреди извор]

Наизглед сличните органи или нивните составни делови, кои имаат различно потекло и поседуваат нееднаква внатрешна градба, се нарекуваат аналогни органи. Надворешната сличност произлегува од конвергентната еволуција, односно во текот на независното приспособување кон слични услови на живеење.

Примери:

  • Крилјата на птиците се видоизменети предни екстремитети, а крилјата на инсектите се издолжувања на хитинската телесна покривка.
  • Жабрите на рибите се творби поврзани со внатрешниот скелет, а жабрите на раковите се израстоци на екстремитетите; ктенидијалните жабри на мекотелите се развиваат во мантијната празнина, а жабрите на голожабрените мекотели се израстоци на дорзалната страна од телото.
  • Торпедовидната форма на телата кај водните цицачи (китовите и делфините итн.) и кај рибите.
  • Трновите на берберисот и тие на кактусот се видоизменети листови; трновите на глогот се развиваат од стеблата.
  • Ластарите на виновата лоза (се образуваат од стеблото) и ластарите на гравот (видоизменети лисја).
  • Формата на различните сочници (растенија со посебни ткива за складирање вода), како на пример, кактусите и млечките.

Целосното отсуство на целонасочно позајмување на успешни конструкции ја одликува еволуцијата од свесниот дизајн. На пример, пердувот е добра конструкција која помага при полетувањето, но кај цицачите (меѓу кои и лилјаците) пердуви отсуствуваат. Жабрите се особено полезни за водните животни, но кај цицачите (меѓу кои китовидните) тие отсуствуваат. Така, за да се фалсификува теоријата на еволуција, доволно е да се пронајдат пердуви или жабри кај кој било вид на цицач.

Рудименти[уреди | уреди извор]

Како рудименти се означуваат органи кои го загубиле своето основно значење во процесот на еволуциски развиток на организмот. Исто така, независно од еволуционата теорија, рудиментите можат да се дефинираат како редуцирани структури со помали можности во однос на соодветните структури кај другите организми. Дури и ако рудиментот се покаже како функционален, тој исполнува релативно едноставни функции со мало значење со помош на структури кои очигледно се предодредени за посложени цели. Иако многу рудиментирани органи се целосно нефункционални, отсуството на функција не се јавува како неопходен услов за рудиментираност. Такви органи се многу чести во природата.

На пример, крилото на птицата е многу сложена анатомска структура, специјализирана за активен лет, но крилјата на ноевите не се користат за летање. Овие рудиментарни крила можат да се користат за релативно едноставни задачи, како одржување рамнотежа при трчање и привлекување на женки. На овој начин, специфичната сложеност на крилјата на нојот е неадекватна на едноставноста на задачата која крилјата ја извршуваат, па токму затоа овие крилја се нарекуваат рудименти. Други нелетачки птици со рудиментирани крилја се Phalacrocorax harrisi, киви и какапо. За споредба, крилјата на пингвините имаат поголемо значење, функционираат како весла (пераи), па затоа не може да се сметаат за рудименти.

Испакнатината на ушната школка (дарвинова испакнатина), се среќава кај 10% на луѓе. Десно — хомологен остар врв на увото кај макаки.

Примери за рудименти:

  • Очите кај некои пештерни и риечки животни, на пример како човечката рипка, претставниците од Bathyergidae (земјокопки), мексиканскиот аксианакс (Astyanax mexicanus, слепа пештерна риба). Обично очите се скриени под кожата.
  • Малата писка (fibula) кај птиците.
  • Остатоци од крзно и карлични коски кај некои китови.
  • Кај некои змии, меѓу кои и питонот, има коски од задни екстремитети. Овие коски не се прикачени за ‘рбетниот столб и релативно слободно се поместуваат во стомачната празнина.
  • Кај многу видови на тврдокрилци, на пример, Apterocyclus honoluluensis, крилјата лежат под сраснатите покрилци (елитри).
  • Кај човекот како рудименти делумно се однесуваат опашните прешлени, влакнестата покривка на телото, ушните мускули, испакнатините на увото, морганиевите комори на гркланот.

Црвовидниот израсток на слепото црево (апендикс) кај некои тревопасни животни се користи при варењето на растителната храна и има поголема должина. Така на пример, кај коалата должината на апендиксот достигнува 1 до 2 метри. Апендиксот на човекот е долг од 2 до 20 cm и не учествува во варењето. И покрај распространетото верување, постоењето на секундарни функции на апендиксот не значи дека тој не е рудимент.

Теоријата на еволуција предвидува какви рудиментарни органи можат да се најдат, а какви не. Секој рудиментарен орган на организмот бил целосно развиен кај неговите предци. Значи, секој рудимент мора да соодветствува на еволуционото дрво, а во спротивен случај основите на теоријата на еволуција би требало да се преиспитаат. Ова е уште еден пример за фалсификабилност на еволуционата теорија, односно доказ за исполнување на критериумот на Попер за признавање на научната теорија.

Атавизми[уреди | уреди извор]

Со атавизам се означува појавата на особини кај единките кои се својствени за далечните предци, но кои отсуствуваат кај поблиските. Појавата на атавизми се објаснува со тоа што гените одговорни за дадена особина се сочувале во ДНК, но нормално не формираат структури типични за предците.

Примери за атавизми:

  • Опашниот израсток кај човекот;
  • Густата влакнеста покривка на телото на човекот;
  • Додатниот пар на млечни жлезди;
  • Задните нозе кај китовите;
  • Задните перки кај делфините;
  • Задните нозе кај змиите;
  • Дополнителниот број прсти кај коњите;
  • Повторната појава на полово размножување кај растението Hieracium pilosella и кај крлежите од фамилијата Crotoniidae.

Аргументите во полза на еволуцијата се аналогни на аргументите за рудиментите.

Несовршенство во градбата на организмите[уреди | уреди извор]

Шема на положбата на повратниот грклански нерв кај жирафата.

При еволуција, секој нов дизајн е добиен од постар низ последователност од адаптации. Оваа особеност се јавува како причина за специфичните неконзистентности во градбата на живите организми.

На пример, повратниот грклански нерв кај цицачите оди (во состав на нервот скитник) од мозокот до срцето, го обиколува лакот на аортата и се враќа кон гркланот. Поради ова, нервот минува многу подолг пат отколку што е потребно, а аневризмата на аортата може да доведе до парализа на левите гласни жици. Особено илустративен е примерот со жирафата, кај која должината на повратниот нерв може да достигне 4 метри, иако растојанието меѓу мозокот и гркланот е само неколку сантиметри. Ваквата положба на нервите и крвните садови кај цицачите е наследена од рибите, кои немаат врат.

Гастроинтестиналниот тракт на цицачите ги пресекува дишните патишта, поради што ние можеме истовремено да дишеме и да голтаме, но постои и опасност од задушување. Еволуционото објаснување за оваа состојба лежи во тоа што предците на цицачите се ракоперковите риби од групата на остеолепиформи, кои голтале воздух за да дишат.

Упростена шема на положбата на невроните на мрежницата. Мрежницата се состои од неколку слоеви од неврони. Светлината паѓа од лево и минува низ секој слој, по што ги достигнува фоторецепторите (десниот слој). Од фоторецепторите, светлосната дразба се предава на биполарните клетки и хоризонталните клетки (среден слој, означен со жолта боја). Потоа дразбата се предава на амакриновите и ганглионарните клетки (лев слој). Овие неврони генерираат дејствен потенцијал кој се предава по очниот нерв до мозокот.

Друг пример е мрежницата на ‘рбетниците и слепата дамка. Кај ‘рбетниците нервните влакна и ганглионарните клетки на мрежницата се сместени на светло-чувствителните клетки, па светлината мора да помине низ неколку слоеви од клетки, пред да падне на чунчињата и стапчињата. Слепата дамка е дел од мрежницата, без фоторецептори, од која кон мозокот се одделува очниот нерв. За решение на многубројните проблеми кои произлегуваат од ваквата градба на мрежницата, кај ‘рбетниците постојат низа на адаптации. Така, кај нервните влакна, кои одат по површината на мрежницата, отсуствува миелинска обвивка која ја зголемува проѕирноста, но ја намалува брзината на предавање на сигналот (дразбата). Очите на главонозите, кои се слични по градба, го немаат овој недостаток. Ова јасно покажува дека и кај ‘рбетниците е можно во текот на еволуцијата да се формираат очи без слепи дамки. Се претпоставува дека ваквата градба на окото е поврзана со начинот на развиток при онто- и филогенезата. Веројатно кај заедничките далечни предци на хордатите, фоторецепторите се наоѓале на дорзалната страна на телото. Потоа, со формирањето на нервната цевка, тие се нашле на нејзината внатрешна површина, односно на ѕидот од невралниот канал (како кај амфиоксусот). Очите на современите ‘рбетници се формираат како испакнатини на ѕидот од нервната цевка (оптички везикули), а фоторецепторите сè уште се образуваат на нејзиниот внатрешен ѕид.

Честите патологии, како пролапс на матката, честото воспалување на грлото, болките во половината кај луѓето се делумно поврзани со тоа што ние одиме исправено, состојба која се формирала во текот на стотици милиони години еволуција од движење на четири екстремитети.

Ембриолошки докази[уреди | уреди извор]

Едномесечен ембрион на човек.

Кај сите ‘рбетници се забележува голема сличност во ембрионите на определен стадиум од развитокот (т.н. „јазол на сличност“): имаат слична форма на телото, постојат остатоци од жабрените лакови и жабрените цепнатинки, присуствува хорда, поседуваат опашка, има еден крвоток итн („закон за сличноста на ембрионите“ на Карл Максимович Бер). Меѓутоа, сличноста во ембрионите кај различните систематски групи постепено се намалува и започнуваат да доминираат црти својствени за дадената класа, ред, фамилија, род и вид.

Еволутивните промени можат да ги зафатат сите фази на онтогенезата, односно можат да доведат до промени не само на зрелиот организам, туку и на ембрионите, дури и во првите етапи на развитокот. Но, пораните фази на развиток би требало да се одликуваат со поголем конзервативизам отколку подоцните, така што промените во пораните етапи на развиток, од своја страна, да можат да доведат до поголеми промени во процесот на натамошен развиток. На пример, промената во типот на браздење ќе предизвика промени во процесот на гаструлација, како и во сите натамошни стадиуми. Затоа промените кои се јавуваат во раните етапи се многу повеќе смртоносни отколку промените во подоцните периоди на онтогенезата.

На овој начин, раните стадиуми од развитокот релативно ретко се под влијание на промени, што значи дека со изучување на ембрионите од разни видови можно е да се донесат заклучоци за степенот на еволуциска сродност.

Во 1837, ембриологот Карл Рајхерт појаснил од кои ембрионални структури се развиваат квадратната и артикуларната коска во вилиците на влекачите. Во ембрионите на цицачите се наоѓаат истите структури, но тие се развиваат во чеканчето и наковалната од средното уво. Палеонтолошките докази исто така го потврдуваат потеклото на делови од увото на цицачите од коските на вилиците кај влекачите.

Постојат многу други примери за тоа како еволуционата историја на организмот се манифестира во текот на неговиот развиток. Во ембрионите на цицачите во раните стадиуми се среќаваат жабрени торбички, кои не се разликуваат од жабрените торбички кај водните ‘рбетници. Ова се објаснува со тоа што предците на цицачите живееле во вода и дишеле со жабри. Се разбира, жабрените торбички од ембрионите на цицачите во текот на развитокот не се претвораат во жабри, туку во структури кои произлегле од жабрените торбички во текот на еволуцијата, како на пример, евстахиеви туби, средното уво, крајниците, параштитните жлезди и градната жлезда (тимус).

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. AAAS Council. (26 декабря 1922). „AAAS Resolution: Present Scientific Status of the Theory of Evolution“ (англиски). Американская ассоциация содействия развитию науки. Архивирано од изворникот 2011-08-20. Посетено на 2012-03-12. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
    „IAP Statement on the Teaching of Evolution“ (PDF) (англиски). Межакадемическая группа по международным проблемам (IAP). 2006. Архивирано од изворникот 2011-08-20. Посетено на 25 април 2007.
    „Постановление Общего собрания Российской академии наук «О заявлении IAP о преподавании эволюции»“. Российская академия наук. 26 мая 2009. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 1 декабря 2009. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |date= (help)
    Совет директоров Американской Ассоциации содействия развитию науки. (16 февраля 2006). „Statement on the Teaching of Evolution“ (PDF) (англиски). Американская ассоциация содействия развитию науки. Архивирано (PDF) од изворникот 2011-08-20. Посетено на 2012-03-12. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
    „Statements from Scientific and Scholarly Organizations“ (англиски). National Center for Science Education. Архивирано од изворникот 2011-08-20. Посетено на 2012-03-12.
  2. „Эволюция конечностей лошади“. Государственный Дарвиновский музей. Архивирано од изворникот на 2011-08-20. Посетено на 2012-03-18.


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „~“, но нема соодветна ознака <references group="~"/>.