Генетски проучувања на Евреите

Од Википедија — слободната енциклопедија
СТАТИИ ПОВРЗАНИ СО
                
Јудаизам
Категорија
Движења
Ортодоксизам · Конзервативизам · Реформизам
Харедизам · Хасидизам · Современ Ортодоксизам
Реконструкционизам · Еврејска обнова
Рабинизам · Хуманистицизам · Караимизам · Самарјанство
Еврејска филозофија
Начела на верата · Кабала
Бог · Месија
Избраници · Холокауст
Етика · Мусаризам
Свети текстови
Тора · Танах · Талмуд · Мидраш · Тосефта
Рабинска литература · Кузари
Чумаш · Сидур · Пијут · Зохар
Право
Тур · Шулхан Арух · Мишна Берурах
Мишне Тора · Арух Хашулхан · Кашрут · Цниут
Цедака · Нида · Ноеви закони
Свети градови
Ерусалим · Сафед · Хеврон · Тиберијада
Свети места
Синагога · Бет мидраш · Микве · Сука
Хевра кадиша · Светиот Храм · Скинија
Важни личности
Аврам · Сара · Исак · Ребека
Јаков · Рахила · Леа · Мојсеј
Дебора · Соломон · Давид
Еврејска култура
Брит · Бар мицва и Бат мицва · Јешива · Брак
Нида · Пидјон Хабен · Смрт · Колел · Хедер
Религиски занимања
Рабин · Ребе · Посек
Хазан · Дајан · Рош јешива · Моел · Коен
Верски предмети
Талит · Тефилин · Кипа · Сефер Тора · Гартел
Цицит · Мезуза · Менора · Шофар · Кител
Четири врсти · Етрог · Лулав · Адас · Арава
Еврејски молитви и Обреди
Шема Јизраел · Амида · Алеину · Кол Нидре
Кадиш · Халел · Хавдала · Биркат амазон
Шехехејану · Таханун · Селихот
Јудаизмот и останатите религии
Христијанство · Ислам · Хиндуизам
Јудео-христијанизам · Аврамски религии
Јудео-паганство · Религиски плурализам
Поврзани теми
Антисемитизам · Критики · Ционизам
Исус · Израел · Евреи

Генетските проучувања на Евреите — дел од популациона генетика и се користи за анализа на хронологијата на еврејската миграција придружена со истражувања во други области, како што се историјата, лингвистиката, археологи„The origins ofјата и палеонтологијата. Овие проучувања го истражуваат потеклото на различните еврејски етнички поделби. Конкретно, тие испитуваат дали меѓу нив постои заедничко генетско наследство. Медицинската генетика на Евреите се проучува за болести кои се специфични за населението.

Проучувањата за еврејската популација главно биле спроведени со користење на три типа генеалошки ДНК тестови: автосомни (atDNA), митохондриски (мтДНК) и Y-хромозом (Y-ДНК). Тестовите за ДНК, кои ја разгледуваат целата ДНК смеса, покажуваат дека еврејските популации имаат тенденција да формираат генетски изолати - релативно тесно поврзани групи во независни заедници, при што повеќето во заедницата имаат значајно потекло - при што Евреите Ашкенази ја формираат најголемата таква група.[1] Тестовите на мтДНК и Y-ДНК го разгледуваат потеклото на мајката и таткото, соодветно, преку две мали групи на гени кои се пренесуваат единтвено преку женски или машки предци. [2]

Генетската анализа открива големо генетско потекло на еврејски групи од Левант или Блискиот Исток, придружено со мешање и интрогресија со не-еврејските популации домаќини, кои се разликуваат меѓу различните еврејски заедници.[3][4] [б 1] Проучувањата за генетскиот состав на еврејските популации Ашкенази, Сефарди и Мизрахи од еврејската дијаспора покажуваат значителни количини на заедничко потекло од Блискиот Исток.[6][7] Неколку еврејски групи покажуваат генетска близина со Либанците, Палестинците, Бедуините и Друзите, покрај јужноевропските популации, вклучувајќи ги Кипарците и Италијанците.[5][8] Евреите кои живеат во северноафриканските, италијанските и ибериските региони покажуваат променлива фреквенција на мешање со историското нееврејско население по мајчина линија. Во случајот со Ашкеназите и Сефардските Евреи (особено мароканските Евреи), кои се тесно поврзани, изворот на нееврејската мешавина е главно јужноевропска. Некои истражувачи забележале особено блиска врска помеѓу Ашкеназите Евреи и современите Италијанци.[9][10] Некои проучувања покажуваат дека Евреите Бене Израел и Кочините од Индија, и Бета Израел од Етиопија, иако многу наликуваат на местното население на нивните родни земји, можеби имаат некое античко еврејско потекло.

Историја[уреди | уреди извор]

За разлика од религијата на јудаизмот и неговата формативна улога во обликувањето на еврејскиот идентитет, и бавното формирање на чувството за еврејска националност од Ездра и Немија до Хасмонејците и наваму [11], теориите за етничкото потекло на Евреите, кое претставува нивни „еврејски идентитет[12] се доведени во прашање и се оспорува традиционалниот наратив за потеклото од Израелците,[13][14] заедно со обидите да се обезбедат генетски докази што го потврдуваат библиското раскажување.[15]

Постоеле обемни генетски проучувања на темата во последните децении кои ги идентификувале генотипските заеднички именители на еврејскиот народ, но како што вели Рафаел Фалк, додека одредени откриени генетски компоненти од Блискиот Исток постојат во бројни еврејски заедници, нема докази за единствен еврејски прототип и дека „секоја општа биолошка дефиниција за Евреите е бесмислена“.[16]

Веќе во 1950-тите, биле направени неуспешни обиди да се користат маркери како што се шаблони за отпечатоци од прсти за да се карактеризираат еврејските заедници. Во 1960-тите, бил постигнат поголем успех во следењето на распространетоста на генетските болести во еврејските заедници. Заедно со ова, биле спроведени проучувања кои се фокусирале на идентификување на трендовите во фреквенциите на зближување на крвните групи. Исто така, во тоа време, започнало да се спроведуваат проучувања врз основа на крвни групи и серумски маркери, истражување кое дало докази за потеклото на Блискиот Исток меѓу еврејските групи од дијаспората и одреден степен на заедништво помеѓу еврејското население во однос на спарено еврејско и нееврејско население.[17] Иако напорите да се пронајдат фреквенции на збирливи крвни групи кои би можеле да укажат на „хипотетички древни Евреи“ не биле успешни, според Фалк, тоа „не ги обесхрабрило авторите“ од тврдењата за заедничко потекло.

Од средината на 1970-тите, секвенционирањето на РНК и ДНК овозможило споредба на генетските врски, а во текот на 1980-тите, исто така станало возможно да се испита генетскиот полиморфизам на повеќе места во секвенците на ДНК. Во овој период, истражувачите работеле на категоризација на поврзаноста помеѓу различните еврејски групи. Поради недостигот на полиморфни маркери, раните проучувања „се фокусираа на генетски растојанија“ и граделе хиерархиски модели помеѓу примероците од населението. Напредокот во анализата на секвенците на ДНК со користење на алгоритми засновани на „веројатни заеднички предци врз претпоставката за разгранети филогении“ укажале на заедничките прогенитори помеѓу различните еврејски заедници, како и на преклопување со медитеранските популации. И раните проучувања за крвните маркери и подоцнежните проучувања на хаплотиповите на моноалелична Y хромозомска и митохондриска ДНК (мтДНК) откриле докази и за блискоисточно и за местно потекло, со неодредени нивоа на локална генетска мешавина. Заклучоците од различните спроведени студии се покажале како „извонредно слични“, обезбедувајќи докази за заедничко генетско потекло меѓу главните групи од дијаспората и различни нивоа на локална генетска мешавина.

Во 1990-тите, ова се развило во обиди да се идентификуваат маркери во многу дискретни групи на население. Резултатите биле измешани. Една студија за наследното свештенство Коени открило карактеристични знаци на генетска хомогеност во групата. Во исто време, не било пронајдено необично групирање на Y-хаплотипови во однос на некоханимските Евреи. Сепак, ваквите проучувања покажале дека може да се идентификуваат одредени групи на население. Како што забележал Дејвид Голдстајн: „Нашите проучувања за Коените покажаа дека денешните Ашкенази и Сефарди се генетски повеќе слични еден на друг отколку на Израелците или не-Евреите“.

Во доцните 1990-ти, Узи Рите вкрстено ги анализирал Y-хромозомите и митохондриските ДНК (mtDNA) секвенции во шест еврејски заедници и открил индикации за „мешање со соседните заедници на не-Евреи“. Проучувањето за mtDNA на Ашкеназите во 2013 година, во меѓувреме открило четири матрилинеарни основачи, од кои сите потекнуваат од праисториска Европа, наместо од Блискиот Исток или Кавказ. Фалк забележува дека „не е изненадувачки што Евреите Ашкенази се покажаа дека составуваат посебна, но сосема интегрална гранка на европската геномска таписерија“.

Неколку генетски проучувања покажале дека приближно половина од генетската лоза на Евреите Ашкенази може да се проследи до древниот Блиски Исток, а другата половина до Европа, што ја докажува близината и со античките и со сегашните блискоисточни и европски групи. Поголемиот дел од европската половина доаѓа главно од јужноевропските популации. Неколку проучувања проценуваат дека помеѓу 50% и 80% од ашкенаските Y-хромозомски (татковни) лози потекнуваат од Блискиот Исток, при што некои проценуваат дека најмалку 80% од нивните мајчински лози потекнуваат од Европа.[18][19] Повеќето истражувачи денес веруваат дека раните еврејски заедници од јужна Европа, кои се предци на Евреите Ашкенази, потекнуваат и од древните Израелци и од Европејците преобратени во јудаизмот.[20]

Татковска линија[уреди | уреди извор]

Карта на распространетост на хаплогрупата J (Y-DNA).

Приближно 35% до 43% од еврејските мажи се во татковската линија позната како хаплогрупа Ј [б 2] и нејзините под-хаплогрупи. Оваа хаплогрупа е особено присутна на Блискиот Исток и Јужна Европа.[21] 15% до 30% се во хаплогрупата E1b1b, [б 3] (или E-M35) и нејзините под-хаплогрупи кои се вообичаени на Блискиот Исток, Северна Африка и Јужна Европа. Медитеранската хаплогрупа T1a1 се наоѓа во различни проценти во зависност од проучуваната еврејска група, со 15 до 3% со најголема фреквенција во еврејските заедници родени во Плодната Полумесечина и Источна Африка.

Во 1992 година, Г. Лукот и Ф. Дејвид станале првите генетски истражувачи кои документирале заедничко татковско генетско наследство помеѓу Сефардите и Ашкенашките Евреи.[23][24] Друго проучување објавено само една година подоцна го сугерира блискоисточното потекло на еврејската татковска лоза.[25]

Во 2000 година, М. Хамер и неговите соработници, спровел проучување на 1.371 мажи и дефинитивно утврдил дека дел од татковскиот генски базен на еврејските заедници во Европа, Северна Африка и Блискиот Исток потекнува од заедничка популација на предци од Блискиот Исток. Тие сугерирале дека повеќето еврејски заедници во дијаспората останале релативно изолирани и ендогамни во споредба со нееврејските соседни популации.[26]

Истражувањата на Небел и неговите соработници [27] на Y-хаплотиповите (татковните лози) на Ашкенази Евреите, Курдите и Сефардите (Северна Африка, Турција, Пиринејскиот Полуостров, Ирак и Сирија) покажуваат дека Евреите се генетски повеќе слични со групите во северната Плодна Полумесечина (Курди, Турци и Ерменците) од нивните арапски соседи, и сугерираат дека дел од оваа разлика може да се должи на миграцијата и мешањето од Арапскиот Полуостров во текот на последните два милениуми (во одредени денешни популации што зборуваат арапски). Имајќи го предвид времето на ова потекло, проучувањето открило дека „заедничката генетска позадина на Блискиот Исток (на еврејските популации) претходи на етногенезата во регионот и заклучува дека базенот на хромозомот Y на Евреите е составен дел од генетскиот пејзаж на Блискиот Исток“. Студијата сепак открила висок степен на севкупна сличност помеѓу еврејските и локалните арапски групи.[27]

Лукот и неговите соработници во проучувањата од 2003 година покажале дека (ориентални, сефардски, ашкенашки Евреи и Либанци и Палестинци), „се слични во нивните обрасци на Y-хаплотип, и во однос на распределбата на хаплотипот и фреквенциите на хаплотипот VIII на предците“. Авторите во своите наоди навеле дека „овие резултати ги потврдуваат сличностите во фреквенциите на Y-хаплотипот на оваа блискоисточна популација, со заедничко географско потекло.“ [28]

Во проучувањето на израелските Евреи од некои различни групи (Евреите Ашкенази, Курдските Евреи, северноафриканските сефардски Евреи и ирачките Евреи) и палестинските муслимански Арапи, повеќе од 70% од еврејските мажи и 82% од арапските мажи чија ДНК била проучувана ги наследиле своите Y хромозоми од истите татковски предци, кои живееле во регионот во последните неколку илјади години. „Нашето неодамнешно проучување за хаплотипови на микросателити со висока резолуција покажа дека значителен дел од Y хромозомите на Евреите (70%) и на палестинските муслимански Арапи (82%) припаѓаат на истиот хромозомски базен.[29] Било утврдено дека Курдите, северноафриканските Сефарди и ирачките Евреи генетски не се разликуваат додека помалку, но значително, се разликуваат од Ашкеназите Евреи. Во однос на регионот на Плодната Полумесечина, истото проучување забележало; „Во споредба со податоците достапни од другите релевантни популации во регионот, беше откриено дека Евреите се потесно поврзани со групите на северот на Плодната Полумесечина (Курди, Турци и Ерменци) отколку со нивните арапски соседи“, што го предложиле авторите се должи на миграцијата и мешањето од Арапскиот Полуостров во одредени денешни популации кои зборуваат арапски за време на периодот на исламската експанзија.

Y-ДНК на Евреите Ашкенази[уреди | уреди извор]

Хромозомот Y на повеќето Евреи Ашкенази и Сефарди содржи мутации кои се вообичаени кај народите од Блискиот Исток, но невообичаени кај општата европска популација, според проучувањето за хаплотипови на хромозомот Y од Мајкл Хамер, Хари Острор и други, објавено во 2000 година. Според Хамер и неговите соработници, ова сугерира дека татковската лоза на Евреите Ашкенази може да се проследи најмногу до Блискиот Исток.

Кај Ашкеназите (и Сефардите) Евреи, најчестите татковски лози генерално се E1b1b, J2 и J1, а други се наоѓаат со помала стапка.

Хамер и неговите соработници додаваат дека „Евреите од дијаспората од Европа, северозападна Африка и Блискиот Исток повеќе личат еден на друг отколку на нивните соседи кои не се Евреи“. Покрај тоа, авторите откриле дека „еврејскиот кластер бил прошаран со палестинското и сириското население, додека другите блискоисточни нееврејски популации (Саудиска Арабија, Либанци и Друзи) тесно го опкружуваат. Од еврејското население во овој кластер Ашкеназите биле најблиски до јужноевропските популации (конкретно Грците) и тие исто така биле најблиску до Турците“. Проучувањето проценува дека од нивната татковска страна, Евреите Ашкенази потекнуваат од основна популација од приближно 20.000 Евреи кои мигрирале од Италија во остатокот од Европа во текот на првиот милениум, а исто така проценува дека „сите европски Евреи изгледаат поврзани со редот на четврти или петти братучед“. Проучувањето исто така тврди дека татковските линии на римските Евреи биле блиски со оние на Ашкеназите Евреи. Се тврди дека тие главно потекнуваат од Блискиот Исток.

Проценетата кумулативна вкупна машка генетска мешавина меѓу Ашкеназите била, Хамер и неговите соработници : „многу слична на просечната проценка на Мотулски од 12,5%. Ова може да биде резултат, на пример, од „малку 0,5% по генерација, во текот на околу 80 генерации“, според Хамер и неговите соработници. Ваквите бројки укажуваат дека имало „релативно помал придонес“ кон татковските лози на Ашкенази од страна на преобратениците во јудаизмот и не-Евреите. Овие бројки, сепак, биле засновани на ограничен опсег на татковски хаплогрупи за кои се претпоставува дека потекнуваат од Европа. Кога во анализата биле вклучени потенцијалните европски хаплогрупи, проценетата мешавина се зголемила на 23 проценти (±7%). [б 4]

Фреквенцијата на хаплогрупата R1b кај популацијата Ашкенази е слична на фреквенцијата на R1b кај популациите на Блискиот Исток. Ова е значајно, бидејќи R1b е исто така најчестата хаплогрупа помеѓу нееврејските мажи во Западна Европа.[30] Односно, зачестеноста на номинално блискоисточните подклади на R1b кај Ашкеназите има тенденција да го минимизира западноевропскиот придонес на ~ 10% од R1b пронајден кај Ашкеназите. Голема студија на Бехар и сор. (2004) на Евреите од Ашкенази евидентираат процент од 5-8% европски придонес во татковскиот ген на Ашкенази. [б 5] Според зборовите на Бехар:

Бидејќи хаплогрупите R-M17 (R1a) и R-P25 (R1b) се присутни кај не-ашкенашките еврејски популации (на пример, со 4% и 10%, соодветно) и кај не-еврејските популации од Блискиот Исток (на пример, со 7% и 11%, соодветно; Хамер и неговите соработници, 2000; Небел и неговите соработници, 2001), веројатно е дека тие исто така биле присутни на ниска фреквенција во основачкото население на AJ (Ашкенашко еврејско). Анализата на мешавини прикажана во Табела 6 сугерира дека 5%-8% од генскиот базен Ашкенази е, навистина, составен од Y хромозоми кои можеби се навлегле во не-еврејските европски популации

За Г. Лукот и неговите соработници фреквенцијата R1b е околу 11%. [б 6] Во 2004 година, кога пресметката била направена со исклучок на Евреите од Холандија, стапката на R1b е 5% ± 11,6%.

Две проучувања од Небел и неговите соработници во 2001 и 2005 година, врз основа на полиморфните маркери на хромозомот Y, сугерирале дека Евреите Ашкенази се потесно поврзани со другите еврејски и блискоисточни групи отколку со нивните популации домаќини во Европа (дефинирани во користењето на источноевропската, германската и француската долина на Рајна). Ашкеназите, сефардските и курдските Евреи сите биле многу тесно поврзани со населението на Плодната Полумесечина, дури и поблиску отколку со Арапите. Проучувањето шпекулира дека предците на арапското население на Левант можеби се разделиле поради мешањето со мигрантите од Арапскиот Полуостров. Сепак, 11,5% од машките Ашкенази, и поконкретно 50% од Левитите, додека 1,7% од Коените,[31] било откриено дека припаѓаат на R1a1a (R-M17), доминантната хромозомска хаплогрупа Y во источноевропските популации. Тие претпоставувале дека овие хромозоми може да го рефлектираат генскиот проток на ниско ниво од околните источноевропски популации или, алтернативно, дека и Ашкеназите Евреи со R1a1a (R-M17), и во многу поголема мера источноевропските популации воопшто, делумно може да бидат потомци на Хазарите. Тие заклучиле „Меѓутоа, доколку хромозомите R1a1a (R-M17) кај Евреите Ашкенази навистина ги претставуваат остатоците од мистериозните Хазари, тогаш, според нашите податоци, овој придонес бил ограничен или на еден основач или на неколку тесно поврзани мажи, и не надминува ~ 12% од денешните Ашкенази“.[32] Оваа хипотеза е поддржана и од Дејвид Б. Голдштајн во неговата книга Јаковото наследство: Генетски поглед на еврејската историја.[33] Сепак, Фаерман (2008) наведува дека „Надворешниот генски проток на ниско ниво од можно источноевропско потекло е прикажан во Ашкеназите, но никогаш не е пронајден доказ за хипотетички придонес на Хазарите во генетскиот базен на Ашкеназите“.[34] Студија од 2017 година, концентрирана на левитите Ашкенази, каде што пропорцијата достигнува 50%, истовремено сигнализирајќи дека постои „богата варијација на хаплогрупата R1a надвор од Европа која е филогенетски одвоена од типично европските гранки R1a“, прецизно е дека одредената R1a - Под-кладата Y2619 сведочи за локалното потекло и дека „Блискоисточното потекло на лозата на Ашкеназите Левити врз основа на она што претходно беше релативно ограничен број пријавени примероци, сега може да се смета за цврсто потврдено“.[35]

Понатаму, 7% [36] од Ашкеназите Евреи ја имаат хаплогрупата G2c, која главно се среќава меѓу Паштуните и на понизок размер, главно се наоѓа помеѓу членовите на сите поголеми еврејски етнички групи, Палестинците, Сиријците и Либанците. Бехар и неговите соработници сугерираат дека тие хаплогрупи се мали основачки лози на Ашкеназите.

Помеѓу Ашкеназите Евреи, Евреите од Холандија се смета дека имаат одредена распространетост на хаплогрупи бидејќи речиси една четвртина од нив ја имаат хаплогрупата R1b1 (R-P25), особено под-хаплогрупата R1b1b2 (R-M269), која е карактеристична за западните европски популации.

Мажите Ашкенази покажуваат ниско ниво на разновидност на Y-DNA во секоја голема хаплогрупа, што значи дека во споредба со големината на современата популација, се смета дека некогаш имало релативно мал број мажи кои имале деца. Ова веројатно е резултат на низа основачки настани и високи стапки на ендогамија во Европа. И покрај тоа што Евреите Ашкенази претставуваат неодамна основана популација во Европа, основачките ефекти сугерираат дека тие веројатно потекнуваат од голема и разновидна популација на потекло од предците на Блискиот Исток, која можеби била поголема од изворната популација од која потекнувале нееврејските Европејци.

Распределба на хаплогрупата на Y-DNA меѓу Ашкеназимите
Проучување Број на примероци КТ
E-M35 (E1b1b1) ГИЈК
G2c-M377 ИЈК
J-M304 P-P295
Е-М78
(E1b1b1a)
Е-М123
(E1b1b1c)
Q-M378
(Q1b)
R1-M173
J1-M267 Ј* J2-M172 Р-М17
(R1a1a)
R1b1 (P25)
J-M410(J2a*) J-M67
(J2a1b)
Р-М269
(R1b1b2)
R1b1*
(P25)
Хамер
2009 година [36]
голема [б 7] ~ 3% ~ 17% ~ 7% ~ 17% ~ 6% ~14% ~ 7% ~ 12% ~ 9% ~2%
Бехар
2004 година
442 16,1% 7,7% 19% 19% 5,2% 7,5% 10%
Семино
2004 година
~ 80 5,2% 11,7% Не е тестиран 14,6% 12,2% 9,8% Не е тестиран Не е тестиран Не е тестиран
Небел
2001 година
79 23% ? 19% 24% ? 12,7% 11,4%
Шен
2004 година[37]
20 10% 10% 5% 20% 5% 15% 5% 20% 10%

Y-ДНК на Евреите Сефарди[уреди | уреди извор]

Првото најголемо проучување за Евреите од Северна Африка го предводел Жерар Лукот и неговите соработници во 2003 година. Ова проучување покажало дека Евреите од Северна Африка [б 8] покажале фреквенции на нивните татковски хаплотипови речиси еднакви со оние на либанските и палестинските не-Евреи. Авторите, исто така, ја споредиле распространетоста на хаплотиповите на Евреите од Северна Африка со Евреите Сефарди, Евреите Ашкенази и Евреите „ориентални“ (Мизрахи) и откриле значителни разлики помеѓу Ашкеназите и Мизрахите и другите две групи.

Еврејската заедница на островот Џерба во Тунис е од посебен интерес. Традицијата го следи потеклото на оваа заедница уште од времето на уништувањето на Соломоновиот храм. Две проучувања се обидиле да ја тестираат оваа хипотеза прво од Лукот и неговите соработници од 1993 година,[38] второто од Ф. Мани и и неговите соработници од 2005 година.[39] Тие, исто така, заклучуваат дека Евреите од татковскиот генски фонд на Џерба се разликуваат од Арапите и Берберите на островот. За првите 77,5% од тестираните примероци се од хаплотипот VIII (веројатно слични на J хаплогрупата според Лукот), вториот покажува дека 100% од примероците се од Хаплогрупата Ј*. Вториот сугерира дека е малку веројатно дека мнозинството од оваа заедница доаѓа од древна колонизација на островот, додека за Лукот не е јасно дали оваа висока фреквенција е навистина античка врска. Затоа, овие студии сугерираат дека татковската лоза на северноафриканските Евреи доаѓа претежно од Блискиот Исток со малцински придонес на африканските лоза, веројатно Берберите.

Најголемото проучување досега за Евреите кои живееле во Северна Африка било спроведено во 2012 година и било предводено од проф. Хари Острор од одделите за патологија, генетика и педијатрија на Медицинскиот колеџ Алберт Ајнштајн на Универзитетот Јешива во Њујорк, и била објавена на интернет во Зборникот на Националната академија на науките на Соединетите Американски Држави, каде во него научниците откриле дека Евреите кои живееле во Мароко и Алжир имале повеќе европски примеси во нивните генски базени отколку Евреите кои живееле во Тунис и Либија, веројатно како резултат на поголемото протерано сефардско еврејско население кое се населило во тие две први споменати земји по 1492 и 1497 година. Сите заедници на северноафрикански Евреи покажале висок степен на ендогамија.[40]

Проучување на Инес Ногуеро и неговите соработници (јули 2009) за Евреите од северо-источна Португалија (регионот Трас-ос-Монтес) покажало дека нивните татковски линии се состојат од 35,2% лоза потипични за Европа (Р.: 31,7%, И : 3,5%) и 64,8% лоза потипични за Блискиот Исток отколку за Европа (E1b1b: 8,7%, G: 3,5%, J: 36,8%, T: 15,8%) и следствено, португалските Евреи од овој регион биле генетски поблиски на другите еврејски популации отколку на португалските не-Евреи.[41]

Татковската лоза во североисточните португалски еврејски заедници
Број на примерок Е-М78 Е-М81 Е-М34 Г Јас J1 J2 Т R1a R1b1b1 R1b1b1b2
57 3,5% 5,2% 0% 3,5% 3,5% 12,3% 24,5% 15,8% 1,8% 1,8% 28,1%

Y-ДНК на Евреите Мизрахи[уреди | уреди извор]

Во написот на Небел и неговите соработници, авторите покажуваат дека курдските и сефардските Евреи имаат неразлично татковско генетско наследство, при што и двете се слични, но малку се разликуваат од Ашкеназите Евреи (веројатно поради ниско ниво на европска примеса или генетски нанос за време на изолацијата меѓу Ашкеназите). Проучувањето покажува дека мешавините меѓу курдските Евреи и нивните муслимански домаќини се занемарливи и курдските Евреи се поблиску до другите еврејски групи отколку до нивното долгорочно домашно население. Хамер веќе ја покажал силната корелација помеѓу генетското наследство на Евреите од Северна Африка со курдските Евреи. Големина на примерокот 9/50 – 18% хаплогрупа Т1.[42]

Проучување од 2002 година на генетичарот Дрор Розенгартен покажало дека татковските хаплотипови на планинските Евреи „се споделуваат со другите еврејски заедници и се во согласност со медитеранското потекло“.[43] Проучувањето од 2016 година на Карафет воопшто покажало, со примерок од 17, 11,8% од планинските Евреи тестирани во областа Дербенцки во Дагестан дека припаѓаат на хаплогрупата Т-П77.[44]

Проучувањата на Шен и Хамер и неговите соработници покажуваат дека татковските гени на јеменските Евреи се многу слични со оние на другите еврејски популации. Тие ги вклучуваат Y хаплогрупите A3b2, E3b3a, E3b1, E3b1b, J1a, J2e, R1b10, а најниската пронајдена фреквенција била хаплогрупата T-M184 2/94 2,1% во еден примерок.

Y-ДНК на Евреите од Етиопија[уреди | уреди извор]

Проучувањето на Лукот и Сметс покажало дека генетскиот татко на Бета Израел (Евреи од Етиопија) бил близок со етиопското нееврејско население. Ова е во согласност со теоријата дека Бета Израел се потомци на древните жители на Етиопија, а не на Блискиот Исток.[45]

Хамер и неговите соработници (2000) и тимот на Шен во 2004 година доаѓаат до слични заклучоци, имено генетска диференцијација во – други луѓе на северот на Етиопија, што веројатно укажува на конверзија на локалното население.

Проучувањето на Бехар и неговите соработници (2010) на Бета Израел покажало слично генетско групирање од Блискиот Исток со етиопските нееврејски Тиграјци и Амхари кои зборуваат семитски јазик, но повеќе од нееврејските Оромоси од Етиопјаните кои зборуваат кушитски јазици.[46]

Y-ДНК на индиските Евреи[уреди | уреди извор]

Анализа на главна компонента (PCA) на комбинираните автосомни SNP податоци на индивидуи од Евроазија [47]

Генетската анализа покажува дека Бене Израел од Индија се групира со домородните популации на западна Индија, но имаат јасна татковска врска со популациите на Левант. Едно неодамнешно подетално проучување за индиските Евреи објавило дека татковското потекло на индиските Евреи е составено од специфични хаплогрупи на Блискиот Исток (E, G, J(xJ2) и I), како и вообичаени јужноазиски хаплогрупи (R1a, H, L- M11, R2).

Свештенички семејства[уреди | уреди извор]

Коени[уреди | уреди извор]

Нефрологот Карл Скорецки решил да ги анализира Коените за да види дали се потомци на еден човек, во тој случај би требало да имаат збир на заеднички генетски маркери.

За да ја тестира оваа хипотеза, тој го контактирал Мајкл Хамер од Универзитетот во Аризона, истражувач во молекуларната генетика и пионер во истражувањето на хромозомите.[48] Нивната статија, објавена во Nature во 1997 година, доживеала одредено влијание. Збир на специјални маркери (наречена Коенски модален хаплотип или CMH) бил дефиниран како оној што е поверојатно присутен во Коените, дефиниран како современи Евреи по име Коен, и било предложено дека ова е резултат на заедничко потекло од античката свештеничка лоза отколку од еврејското население воопшто.

Но, последователните проучувања [49] покажале дека бројот на користени генетски маркери и бројот на примероци (на луѓе кои велат дека се Коени) не биле доволно големи. Последното проучување, спроведено во 2009 година од Хамер и Бехар и соработниците, вели дека 20 од 21 хаплогрупа Коени немаат единствена заедничка млада хаплогрупа; пет хаплогрупи сочинуваат 79,5% од сите хаплогрупи на Коените. Помеѓу овие први 5 хаплогрупи, J-P58 (или J1E) сочинува 46,1% од Коените, а втората голема хаплогрупа, J-M410 или J2a сочинува 14,4%. Хамер и Бехар го редефинирале проширениот CMH хаплотип како што е одреден со множество од 12 маркери и има како „позадина“ хаплогрупа која ги одредува најважните линии J1E (46,1%). Овој хаплотип е отсутен кај не-Евреите во 2009 година, анализиран во студијата. Се смета дека оваа дивергенција е од пред 3000 ± 1000 години. Оваа студија сепак потврдува дека сегашната лоза на Коените потекнува од мал број на татковски предци.

Во резимето на нивните наоди, авторите заклучиле дека „Нашите проценки за времето на спојување, исто така, даваат поддршка на хипотезата дека продолжениот CMH претставува уникатна основачка лоза на древните Евреи, која била татковски наследена заедно со еврејското свештенство“.

Истражувањето за молекуларна филогенетика објавено во 2013 и 2016 година за Левант од хаплогрупата J1 (J-M267) го сместува Y-хромозомскиот Арон во субхаплогрупата Z18271, проценка на возраст од 2638-3280 години пред сегашноста (yBP).[50]

Лемба од Јужна Африка, народ кој зборува банту, чија култура забранува конзумирање свинско месо и бара обрежување на мажите, има висока фреквенција на блискоисточниот Y-хромозом HgJ-12f2a (25%), потенцијално СЕА Y, Hg-K(xPQR) (32%) и Банту Y, E-PN1 (30%) (слично на E-M2).[51] Племето Лемба од Венда во Јужна Африка тврди дека е еврејско и дека потекнува од Сена - веројатно јеменската Сена во Вади Масила од Хадрамаут.[52] Постојат индикации за генетски врски со Хадрамаут, т.е. Лемба Y-хромозомите и Хадрамаут Y-хромозомите покажале преклопување. Покрај тоа, постоел и модален хаплотип на Коени (CMH) во нивниот подклан, Буба - повисок од општата еврејска популација. Тудор Парфит и Јулија Егорова сугерираат дека нивните еврејски предци веројатно дошле заедно со општите семитски упади во Источна Африка од Јужна Арабија, а потоа полека се движеле на југ низ областа Голема Зимбабве.[53]

Левити[уреди | уреди извор]

Проучување од 2003 година за Y-хромозомот од Бехар и неговите соработници укажало на повеќекратно потекло за Ашкеназите Левити, свештеничка класа која сочинува приближно 4% од ашкенашките Евреи. Проучувањето открило дека хаплогрупата R1a1a (R-M17), која е невообичаена на Блискиот Исток или меѓу сефардските Евреи, но доминантна во Источна Европа, е присутна во над 50% од Ашкеназите Левити, додека остатокот од татковската лоза на Ашкенази Левити е од очигледно потекло од Блискиот Исток. Бехар предложил основачки настан, веројатно со еден или многу малку европски мажи, што се случил во време блиску до првичното формирање и населување на заедницата Ашкенази како можно објаснување. Небел, Бехар и Голдштајн шпекулирале дека ова може да укажува на потекло од Хазарите.

Сепак, едно проучување од 2013 година на Ротси, Бехар и нивните соработници открило дека R1a-M582, специфичната подклада на R1a на која припаѓаат сите примероци на Ашкенази Левити со R1a, бил целосн отсутн од примерок од 922 источноевропејци и бил пронајден само во еден од 2.164 примероци од Кавказ, додека сочинувал 33,8 % од не-левитски ашкенази R1a и исто така бил пронајден кај 5,9% од жителите на Блискиот Исток со R1a. Кладот, иако помалку застапен кај жителите на Блискиот Исток, бил поразновиден меѓу нив отколку кај Ашкеназите Евреи. Ротси и сор. тврделе дека ова го поддржува блискоисточното хебрејско потекло за татковската лоза R1a присутна кај Ашкеназите Левити:[54] R1a-M582, исто така, бил пронајден меѓу различни ирански популации, меѓу Курдите од Киликска Анадолија и Казахстан, и меѓу не-ашкеназите Евреи.

Претходните проучувања на Y-хромозомот покажаа дека Ашкеназите Левити, членови на татковски наследена еврејска свештеничка каста, прикажуваат карактеристичен настан за основање во рамките на R1a, најраспространетата хаплогрупа на Y-хромозомот во Источна Европа. Овде ја известуваме анализата на 16 цели R1 секвенци и покажуваме дека збир од 19 уникатни нуклеотидни замени ја дефинираат лозата Ашкенази R1a. Додека нашето истражување на еден од нив, M582, во 2.834 примероци R1a го открива неговото отсуство кај 922 источноевропејци, покажуваме дека е присутен кај сите земени примероци R1a Ашкенази Левити, како и кај 33,8% од другите R1a Ашкенази Евреи мажи и 5,9% од 303 R1a Мажјаците од Блискиот Исток, каде што покажува значително поголема разновидност. Покрај тоа, лозата M582, исто така, се јавува на ниски фреквенции кај не-ашкенашките еврејски популации. За разлика од претходно предложеното источноевропско потекло за Ашкеназите Левити, сегашните податоци се индикативни за географскиот извор на левитската основачка лоза на Блискиот Исток и неговото веројатно присуство меѓу Евреите пред дијаспората.[54]

Мајчинска линија[уреди | уреди извор]

Проучувањата на митохондриската ДНК на еврејските популации се понови и сè уште се дискутабилни.[55] [б 9] Мајчините лози на еврејските популации, проучувани со гледање на митохондриската ДНК, генерално се похетерогени. Научниците како Хари Острор и Рафаел Фалк веруваат дека ова може да укаже дека многу еврејски мажјаци пронашле нови партнери од европските и другите заедници во местата каде што мигрирале во дијаспората по бегството од древниот Израел.

Според Томас и неговите соработници во 2002 година, голем број јудејски заедници откриваат директно мајчинско потекло од неколку жени. Ова се гледало во независно основани заедници во различни географски области. Она што го споделуваат е ограничениот генетски додатоци подоцна на женската страна. Заедно, ова се опишува како „ефект на основачот“. Овие исти заедници имале разноликост во машки линии која била слична на нееврејското население.[56] Две студии во 2006 и 2008 година покажаа дека околу 40% од ашкенашките Евреи потекнуваат од мајчинство од четири жени основачи кои веројатно потекнуваат од Блискиот Исток, кои живееле пред 1.000 години,[57][58] додека популациите на сефардските и мизрахиските еврејски заедници „не покажале докази за тесен ефект на основачот".

Со исклучок на етиопските Евреи и индиските Евреи, се смета дека сите различни еврејски популации имаат компоненти на митохондриските геноми кои биле од блискоисточно потекло. Меѓутоа, во 2013 година, Ричардс и неговите соработници објавиле работа која сугерираат дека огромното мнозинство од еврејското потекло на мајката Ашкеншка, проценето на „80 отсто од мајчиното потекло на Ашкенази доаѓа од домородните жени во Европа и [само] 8 отсто од Блискиот Исток, а остатокот не е сигурен“, сугерирајќи дека еврејските мажи мигрирале во Европа и земале нови жени од локалното население, кои го прифатиле јудаизам, иако некои генетичари, како што е Дорон Бехар, изразиле несогласување со заклучоците од студијата.[59] Друга студија на Ева Фернандез и нејзините колеги тврди дека лозата К (за која Ричардс и други тврдат дека се европски по потекло) кај Евреите Ашкенази може да имаат древен извор од Блискиот Исток.[60]

Размислувајќи за претходните mtDNK проучувања спроведени од Бехар, Ацмон и нивните соработници, заклучила дека сите главни еврејски популациски групи покажуваат докази за основачки жени од блискоисточно потекло со време на спојување >2000 години. Проучувањето од 2013 година на Ричардс и неговите соработници, засновано на многу поголема база на примероци, донело различни заклучоци, имено, дека ДНК на Евреите Ашкенази потекнува од јужноевропските жени, каде што заедниците на дијаспората биле основани со векови пред падот на Вториот Храм во 70 н.е.[61] Проучување од 2014 година на Фернандез и сор. откриле дека Ашкенашките Евреи прикажуваат фреквенција на хаплогрупата К што укажува на античко потекло од Блискиот Исток, наведувајќи дека ова набљудување јасно е во спротивност со резултатите од студијата предводена од Ричардс, која сугерирала претежно европско потекло за мајчините линии на заедницата Ашкенази. Сепак, авторите на студијата од 2014 година, исто така, наведуваат дека дефинитивното одговарање на прашањето дали оваа група има еврејско потекло, а не резултат на неолитска миграција во Европа, ќе бара генотипирање на комплетната mtDNA кај древните популации на Блискиот Исток.

МтДНК на Евреите Ашкенази[уреди | уреди извор]

Во 2004 година, Бехар и неговите соработници откриле дека приближно 32% од Ашкеназите Евреи припаѓаат на митохондриската хаплогрупа К, што укажува на генетско тесно грло кое се случило околу 100 генерации претходно.[62] Самата хаплогрупа К се смета дека потекнува од Западна Азија пред околу 12.000 години.

Проучување од 2006 година од Бехар и неговите соработници, засновано на анализа со висока резолуција на Хаплогрупата К (mtDNA), сугерирало дека околу 40% од сегашната популација Ашкенази потекнува матрилинеално од само четири жени, или „основачки лоза“, веројатно од мешано европско и блискоисточно потекло. Тие заклучиле дека овие основачки лози можеби потекнуваат од Блискиот Исток во 1 и 2 век од нашата ера, а подоцна претрпеле експанзија во Европа. Покрај тоа, меѓу Евреите од Португалија, Северна Африка, Франција и Италија била пронајдена мајчинска сестринска линија. Тие напишале:

И обемот и местоположбата на родот на предците на мајката од кој настанало ашкенашкото еврејство остануваат нејасни. Овде, користејќи целосни секвенци на мајчината наследена митохондријална ДНК (mtDNA), покажуваме дека речиси една половина од Ашкеназите Евреи, проценети на 8.000.000 луѓе, може да се проследат наназад до само четири жени кои носат различни mtDNA кои се практично отсутни кај другите популации, со важен исклучок на ниските фреквенции кај Евреите кои не се Ашкенази. Заклучуваме дека четири основачки mtDNA, најверојатно од блискоисточно потекло, претрпеле голема експанзија во Европа во изминатиот милениум…

Проучување од 2007 година на Џ. Федер и неговите соработници [63] ја потврдила хипотезата за основање на неевропско потекло меѓу мајчините линии. Нивното проучување не се осврнало на географското потекло на Ашкеназите и затоа не го потврдува експлицитно потеклото „левантинско“ на овие основачи. Ова проучување открило значајна дивергенција во вкупната дивергенција на хаплогрупата помеѓу еврејските популации Ашкенази и нивните европски популации-домаќини, имено Русите, Полјаците и Германците. Тие заклучиле дека, во однос на mtDNA, разликите меѓу Евреите и не-Евреите се далеку поголеми од оние забележани меѓу еврејските заедници. Студијата исто така покажала дека „разликите меѓу еврејските заедници може да се занемарат кога во споредбите се вклучени и не-Евреи“. Ги поддржувале претходните толкувања дека, во директна мајчинска линија, постоел „мал или никаков генски проток од локалните нееврејски заедници во Полска и Русија до еврејските заедници во овие земји“.

Имајќи ги предвид Ашкенашките Евреи, Ацмон (цитирајќи го Бехар погоре) наведува дека надвор од четирите основачки митохондриски хаплогрупи со можно потекло од Блискиот Исток, кои сочинуваат приближно 40% од еврејската mtDNA на Ашкенази, остатокот од mtDNA спаѓа во други хаплогрупи, многу од европско потекло. Тој истакнал дека надвор од Ашкеназите Евреи, „доказите за основачите на жените со потекло од Блискиот Исток се забележани и кај други еврејски популации врз основа на непреклопувачки митохондриски хаплотипови со време на спојување >2000 години“.

Проучување од 2013 година на Универзитетот во Хадерсфилд, предводено од професорот Мартин Б. Ричардс, заклучило дека 65%-81% од ашкенашката планинска ДНК е по потекло од Европа, вклучувајќи ги и сите четири мајки основачи, и дека повеќето од преостанатите лози се исто така европски.. Резултатите биле објавени во Nature Communications во октомври 2013 година. Тимот анализирал околу 2.500 целосни и 28.000 парцијални Mt-DNA геноми на главно не-Евреи и 836 делумни Mt-DNA геноми на Ашкенази Евреи. Студијата тврди дека само 8% од Ашкеназите Мт-ДНК може да се идентификува како со потекло од Блискиот Исток, а потеклото на останатите е нејасно.

Тие напишале:

Ако ја дозволиме можноста K1a9 и N1b2 да имаат извор од Блискиот Исток, тогаш можеме да го процениме целокупниот дел од европското мајчинско потекло на ~ 65%. Со оглед на силата на случајот дури и за овие основачи кои имаат европски извор, сепак, нашата најдобра проценка е да доделиме ~ 81% од лозата Ашкенази на европски извор, ~ 8% на Блискиот Исток и ~ 1% понатаму на исток во Азија, при што ~ 10% остануваат двосмислени... Така, најмалку две третини и најверојатно повеќе од четири петтини од мајчините лози на Ашкенази имаат европско потекло.

Во врска со потеклото на ашкенашката мешавина, анализите сугерираат дека „првиот голем бран на асимилација веројатно се случил во Медитеранска Европа, најверојатно во Јужна Европа, со значителна понатамошна асимилација на помалите основачи во западна/средна Европа“. Според Ричардс, кој ги признал минатите истражувања кои покажуваат дека татковското потекло на Ашкеназите Евреи е главно од Блискиот Исток, најверојатното објаснување е дека Евреите Ашкенази потекнуваат од мажи од Блискиот Исток кои се преселиле во Европа и се омажиле за локални жени кои ги преобратиле односно го прифатиле јудаизмот. Авторите пронајшле „помалку докази за асимилација во Источна Европа, а речиси ниту еден извор во Северен Кавказ/Чувашија, како што би било предвидено со хазарската хипотеза“.

Проучувањето било критикувано од генетичарот Дорон Бехар, кој изјавил дека иако митохондриската ДНК на Евреите Ашкенази е од мешано блискоисточно и европско потекло, најдлабоките мајчински корени на Евреите Ашкенази не се европски. Хари Острор изјавил дека студијата на Ричардс изгледала разумна и одговарала на познатите факти од еврејската историја. Карл Скорецки од кампусот за здравствена заштита „Рамбам“ изјавил дека има сериозни недостатоци во филогенетската анализа.[64]

Дејвид Б. Голдстајн, генетичар од Универзитетот Дјук, кој прв открил сличности помеѓу мајките-основачи на Ашкеназите Евреи и европските популации, изјавил дека, иако анализата на Ричардс била добро направена и „би можело да биде во право“, проценката е дека 80% на ашкенашката еврејска Мт-ДНК европска не била статистички оправдана со оглед на случајниот пораст и пад на лозата на митохондриската ДНК. Генетичарот Антонио Торони од Универзитетот во Павија ги утврдил заклучоците како многу убедливи, додавајќи дека неодамнешните студии за ДНК на клеточното јадро покажуваат и „многу блиска сличност меѓу Ашкеназите Евреи и Италијанците“. Заедниците на дијаспората биле основани во Рим и во Јужна Европа со векови пред падот на Вториот храм во 70 н.е.

Проучувањето од 2014 година на Фернандез и неговите соработници открило дека Евреите Ашкенази прикажуваат фреквенција на хаплогрупата К што укажува на античко потекло од Блискиот Исток, наведувајќи дека ова набљудување јасно е во спротивност со резултатите од проучувањето предводено од Ричардс, кое сугерира претежно европско потекло за мајчината линија на заедницата Ашкенази. Сепак, авторите исто така наведуваат дека дефинитивното одговарање на прашањето дали оваа група има еврејско потекло, а не резултат на неолитска миграција во Европа, ќе бара генотипирање на комплетната mtDNA кај древните популации на Блискиот Исток. За студијата на Ричардс:

Според таа работа, поголемиот дел од лозата на mtDNA на Ашкенази може да се додели на три главни основачи во хаплогрупата К (31% од нивните вкупни лоза): K1a1b1a, K1a9 и K2a2. Отсуството на карактеристични мутации во контролниот регион во PPNB K-хаплотиповите дозволува нивно отфрлање како членови на било која подклада K1a1b1a или K2a2, и двете претставуваат 79% од вкупните лоза на Ашкенази К. Сепак, без пишување со висока резолуција на mtDNA-кодирачкиот регион не може да се исклучи дека лозата PPNB K припаѓа на третиот под-група K1a9 (20% од лозата Аскенази К). Освен тоа, во светлината на доказите презентирани овде за губење на лоза на Блискиот Исток уште од неолитот, отсуството на клади на основачите на Ашкенази mtDNA на Блискиот Исток не треба да се земе како дефинитивен аргумент за неговото отсуство во минатото. Потребно е генотипирање на комплетната mtDNA кај древните популации на Блискиот Исток за целосно да се одговори на ова прашање и несомнено ќе додаде резолуција на шемите откриени кај модерните популации во ова и во други проучувања.

Проучувањето од 2022 година на Кевин Брук се фокусирало на митохондриска ДНК на Евреите Ашкенази и користело илјадници целосни секвенци. Брук пронашол вкупно шест гранки на хаплогрупата К кај Ашкеназите кои секоја претставуваат одделни основачки жени: K1a1b1*, K1a1b1a, K1a4a, K1a9, K2a* и K2a2a1.[65] Тој открил дека K1a9 се дели со ирачките Евреи и со не-Евреите во Сирија и Иран.[66] K2a2a1 се дели со јужноевропејците, но може да одговара и на разновидноста на K2a2a кај Евреите Мизрахи од Кавказ и е сестра по мајка на арапската хаплогрупа K2a2a2.[67] Затоа тој предложил K1a9 и K2a2a1 да бидат од хебрејско потекло. Брук на сличен начин пронашол корени од Блискиот Исток за уште неколку ашкенашки хаплогрупи, вклучувајќи ги R0a2m [68] и U1b1.[69] K1a4a се толкува како лоза потенцијално од антички Грк или Италијанец кој го прифатил јудаизмот, но исто така е пронајден во Сирија.[70] Се смета дека неколку хаплогрупи ја претставуваат асимилацијата на западнословенските жени во источно-средна Европа, вклучувајќи ги V7a [71] и H11b1.[72] Дебатата за потенцијалното хазарско потекло исто така била преиспитана. Иако Брук не пронашол директна врска со народот Чуваши, ниту со некој од средновековните хазарски примероци кои биле собрани до денес,[73] тој ја посочил на ашкенашката гранка на N9a3 како потклада ќерка на сортата пронајдена меѓу Башкирите, турскиот народ. од регионот на Урал, и предлага првата да потекнува од жена Хазарка.[74] Задната корица на книгата на Брук има поддршка од Скорецки.

МтДНК на Евреите Сефарди[уреди | уреди извор]

Анализата на митохондриската ДНК на еврејските популации во Северна Африка (Мароко, Тунис, Либија) била предмет на понатамошно детално проучување во 2008 година од страна на Дорон Бехар и неговите соработници. Анализата заклучува дека Евреите од овој регион не ги делат хаплогрупите на митохондриските ДНК хаплогрупи (M1 и U6) кои се типични за северноафриканската берберска и арапска популација.

Бехар и неговите соработници заклучиле дека е малку веројатно дека северноафриканските Евреи имаат значителна арапска, или берберска примеса, „во согласност со социјалните ограничувања наметнати од религиозните ограничувања“ или ендогамија. Оваа студија, исто така, открила генетски сличности меѓу Ашкеназите и северноафриканските Евреи од европските базени на митохондриската ДНК, но и разлики помеѓу овие од дијаспората и Евреите од Блискиот Исток.

Генетските истражувања покажуваат дека околу 27% од мароканските Евреи потекнуваат од еден женски предок.[75] Проучувањето на Бехар покажало дека 43% од туниските Евреи потекнуваат од четири жени по нивната мајчинска линија. Според Бехар, 39,8% од митохондриската ДНК на либиските Евреи „може да биде поврзана со една жена што ја носи лозата X2e1a1a“.

Податоците (мт-ДНК) обновени од Д. Бехар и неговите соработници биле од заедница со потекло од крипто-Евреи сместени во селото Белмонте во Португалија. Поради малата големина на примерокот и околностите во кои заедницата била изолирана толку долго, не е можно да се генерализираат наодите на целиот Пиринејски Полуостров.

Постоело релативно големо присуство на hаплогрупата Т2е во Сефардите кои пристигнаle во Турција и Бугарија.[76] Ова откритие сугерира дека субхаплогрупата, која наликува на популациите кои живеат меѓу Саудиска Арабија, Египет и Северна Централна Италија повеќе отколку на локалните Ибери, се појавила релативно рано кај сефардското население бидејќи доколку наместо тоа се појавила на крајот од изолацијата на заедницата во Иберија, би имало недоволно време за негово ширење во населението. Фреквенцијата на T2e во Шпанија и Португалија е драстично помала од оние наведени погоре на Евреите. Слично на тоа, помалку совпаѓања со сефардски потпис T2e5 биле пронајдени во Иберија отколку во северно Мексико и југозападниот дел на Соединетите Американски Држави. Митохондриска ДНК на Евреите од Турција и не вклучува во голема мера лоза на митохондриска ДНК типични за Западна Азија. Документирана е лоза од ибериски тип, која е во согласност со историските податоци, т.е. протерувањето на Евреите од Пиринејскиот Полуостров и нивното преселување во османлиските земји. [б 10]

МтДНК на Евреите Мизрахи[уреди | уреди извор]

Според проучувањето на Бехар од 2008 година, 43% од ирачките Евреи потекнуваат од пет жени. Генетските проучувања покажуваат дека персиските и бухарските Евреи потекнуваат од мал број женски предци. Планинските Евреи покажале впечатлив основачки настан од мајката, при што 58,6% од нивната вкупна генетска варијација на митохондриската ДНК се проследи до една жена од Левант која носи лоза митохондриската ДНК во Hg J2b.[77]

Според проучувањето на Г. Томас и неговите соработници, 51% од грузиските Евреи потекнуваат од една жена. Според Бехар, 58% потекнуваат од овој женски предок. Истражувачите не го утврдиле потеклото на овој предок, но познато е дека оваа жена носела хаплотип кој може да се најде на голема површина која се протега од Медитеранот до Ирак и до Кавказ.

Во едно проучување на Ричардс и неговите соработници, авторите сугерираат дека мал дел од лозата на хаплогрупата L1 и L3A од субсахарска Африка е присутна помеѓу јеменските Евреи. Сепак, овие линии се појавуваат 4 пати поретко отколку кај не-еврејските Јеменци. Овие субсахарски хаплогрупи практично ги нема меѓу Евреите од Ирак, Иран и Грузија и не се појавуваат меѓу Ашкеназите Евреи[78]. Еврејското население во Јемен, исто така, открива основачки ефект: 42% од директните мајчински линии може да се следат на пет жени, четири доаѓаат од западна Азија и една од источна Африка.

МтДНК на етиопските Евреи[уреди | уреди извор]

За Бета Израел, резултатите се слични на оние на машката популација, имено, генетските карактеристики идентични со оние на околните популации.

МтДНК на индиските Евреи[уреди | уреди извор]

Според проучувањето од 2008 година од Бехар и неговите соработници, мајчината лоза на Евреите Бене Израел и Кочин од Индија е со претежно домородно индиско потекло. Сепак, митохондриската ДНК на Бене Израел, исто така, вклучува лоза што вообичаено се среќаваат помеѓу иранските и ирачките Евреи и исто така присутни меѓу италијанските Евреи, а митохондриската ДНК на Евреите Кочин, исто така, има некои сличности со лозата митохондриска ДНК присутни во неколку не-ашкенашки еврејски заедници. Генетските истражувања покажуваат дека 41,3% од Бене Израел потекнуваат од еден женски предок, кој бил со домородно индиско потекло. Друга студија, исто така, покажала дека Евреите од Кочин имаат генетски сличности со другите еврејски популации, особено со јеменските Евреи, заедно со домородните популации на Индија.[79]

Автосомна ДНК[уреди | уреди извор]

Овие проучувања се фокусираат на автосомните хромозоми, 22-те хомологни или автозоми (не полови хромозоми), наместо на директните татковски или мајчински линии. Технологијата брзо се променила и така постарите проучувања се разликуваат по квалитет од поновите.

2001–2010[уреди | уреди извор]

Првичното проучување спроведено во 2001 година од Ноа Розенберг и неговите колеги на шест еврејски популации (Полска, Либија, Етиопија, Ирак, Мароко, Јемен) и две нееврејски популации (Палестинци и Друзи) покажало дека додека осумте групи имале генетски врски со секоја од нив. други, Евреите од Либија имаат посебен генетски потпис поврзан со нивната генетска изолација и можното мешање со берберските популации.[80] [б 11] Оваа иста студија сугерирала блиска врска помеѓу Евреите од Јемен и оние од Етиопија.[80]

Проучувања од 2006 година на Селдин и неговите соработници користеле над пет илјади автосомни SNP за да ја демонстрираат европската генетска подструктура. Резултатите покажале „конзистентна и репродуктивна разлика помеѓу „северните“ и „јужните“ европски групи на население“. Повеќето северни, средни и источноевропејци (Финци, Швеѓани, Англичани, Ирци, Германци и Украинци) покажале >90% во групата „северна“ популација, додека повеќето индивидуални учесници со јужноевропско потекло (Италијанци, Грци, Португалци, Шпанци) покажале >85% во „јужната“ група. И Ашкеназите и сефардските Евреи покажале >85% членство во „јужната“ група. Осврнувајќи се на Евреите кои се здружуваат со јужноевропејците, авторите наведуваат дека резултатите биле „конзистентни со подоцнежното медитеранско потекло на овие етнички групи“.[81]

Проучувања од 2007 година на Букет и неговите соработници откриле дека Евреите Ашкенази биле најтесно групирани со арапските северноафрикански популации во споредба со глобалното население од таа студија. Во анализата на европската структура, тие споделуваат генетски сличности со Грците и Сицилијанците, како одраз на нивното потекло од источниот Медитеран.[82]

Проучување од 2008 година на Прајс и неговите соработници, зело примероци од јужните Италијанци, Евреи и други Европејци и ги изолирале генетските маркери кои се најточни за разликување помеѓу европските групи, постигнувајќи резултати споредливи со оние од анализите на геномот. Тоа содржи многу поголеми збирки на податоци (повеќе маркери и повеќе примероци) за да идентификува панел од 300 високоинформативни маркери за потеклото кои прецизно ги разликуваат не само северозападна и југоисточна Европа, туку и еврејското потекло на Ашкенази од јужноевропејците.[83]

Проучувања од 2008 година на Тијан и неговите соработници даваат дополнителен пример за истата шема на групирање, користејќи примероци и маркери слични на оние во нивната друга студија. Генетската субструктура на европската популација била испитана во разновиден сет од >1.000 индивидуи со европско потекло, секој генотипизиран со >300 K SNP. И STRUCTURE и анализата на главна компонента (PCA) ја покажале најголемата поделба/главна компонента (PC) диференцирана северно од јужноевропско потекло. Вториот компјутер дополнително ги одвоил италијанските, шпанските и грчките поединци од оние со еврејско потекло Ашкенази, како и разликувањето меѓу северноевропските популации. Во одделни анализи на северноевропските учесници биле забележани други субструктурни односи кои покажуваат градиент од запад кон исток.[84]

Проучување од 2009 година за различни европски и блискоисточни етнички групи покажало дека Евреите Ашкенази покажуваат поблиско генетско растојание (Fst) со Италијанците, Грците, Германците и другите европски групи отколку она што го покажуваат со левантинските групи како што се Друзите и Палестинците. Иако исто така открило дека Евреите Ашкенази биле главно население „од јужно“ [медитеранско] потекло“, тие „се смета дека имаат уникатен генотипски модел што можеби не одразува географското потекло[85].

Проучувања од 2009 година на Голдштејн и неговите соработници покажува дека е можно да се предвиди целосното еврејско потекло на Ашкенази со 100% чувствителност и 100% специфичност, иако точната линија на поделба помеѓу еврејскиот и нееврејскиот кластер ќе варира во групите примероци што во пракса би ја намалило точноста на предвидувањето. Додека целосните историски демографски објаснувања за оваа разлика остануваат да се решат, јасно е дека геномите на поединците со целосно еврејско потекло на Ашкенази носат недвосмислен потпис на нивната еврејска ДНК на предците, авторот сугерира дека е поверојатно тоа да се должи на нивната специфично потекло од Блискиот Исток отколку за оплодување помеѓу крвни сродници. Авторите забележуваат дека има речиси совршено раздвојување долж PC 1 и, тие забележуваат дека повеќето од нееврејските Европејци кои се најблиску до Евреите на овој компјутер се со италијанско или источно медитеранско потекло.[86]

Мултидимензионална анализа на скалирање на блискоисточните, еврејските и европските популации.[87]

Во едно проучување од 2009 година на Копелман и неговите соработници било откриено дека четири еврејски групи, Ашкенази, Турци, Мароканци и Тунижани споделуваат заедничко потекло од Блискиот Исток, со понови примеси што резултирало со „средно распоредување на еврејското население во споредба на европските и блискоисточните популации“. Авторите откриле дека „најблиските генетски соседи на повеќето еврејски групи биле Палестинците, израелските бедуини и Друзите, покрај јужните Европејци“. Било откриено дека Евреите од Тунис се разликуваат од три други еврејски популации, што, според авторите, укажува на поголема генетска изолација или значително локално берберско потекло, како во случајот со либиските Евреи. Во врска со теоријата за потеклото на Хазарите кај Евреите Ашкенази, авторите не нашле директни докази. Иако пронашле генетски сличности меѓу Евреите, особено Евреите Ашкенази, и народот Адиги, група од Кавказ, чиј регион порано бил окупиран од Хазарите, Адигите, кои живеат на работ на географска Европа, се генетски повеќе поврзани со Средниот Исток, вклучувајќи ги Палестинците, Бедуините и не-Ашкенашките Евреи, отколку за Европејците[88].

Друго проучување спроведено од страна на Л. Хао и неговите соработници, проучувало седум групи еврејски популации со различно географско потекло (ашкенази, италијанско, грчко, турско, иранско, ирачко и сириско) и покажало дека сите индивидуи споделувале заедничко блискоисточно потекло, иако тие исто така биле генетски разграничени од секоја други. Во јавните коментари, Хари Острор, директорот на програмата за човечка генетика во Медицинскиот центар NYU Langone, и еден од авторите на оваа студија, заклучил: „Покажавме дека еврејството може да се идентификува преку генетска анализа, така што поимот Евреин кај луѓето е веродостоен“.

Генетско истражување на геном спроведено од Нед и неговите соработници и објавено во 2009 година покажало дека „поединците со целосно еврејско потекло формирале јасно различен кластер од оние поединци без еврејско потекло“. Студијата покажала дека испитуваниот еврејски кластер спаѓа помеѓу популацијата на Блискиот Исток и Европа. Размислувајќи за овие наоди, авторите заклучиле: „Јасно е дека геномите на индивидуите со целосно еврејско потекло на Ашкенази носат недвосмислен потпис на нивното еврејско наследство, и се смета дека ова е поверојатно поради нивното специфично потекло од Блискиот Исток отколку на сродните сродници." [89]

Автосомни генетски растојанија (Fst) врз основа на SNP на Тијан и соработниците (2009)[85]
Италијанци Грци Шпанци Тосканци Германци Друзи Палестинци Ирци Швеѓани Руси Баскијци
Ашкенази 0.0040 0.0042 0.0056 0.0066 0.0072 0.0088 0.0093 0.0109 0.0120 0.0137 0.0144

Тековното иследување ја проширува анализата на генетската структура на европската популација за да вклучи дополнителни јужноевропски групи и арапски популации. Додека Ашкеназите се јасно од јужно потекло врз основа на студиите за PCA и STRUCTURE, во оваа анализа на различни европски популации, оваа група се смета дека има уникатен генотипски модел кој можеби не го одразува географското потекло.

Во јуни 2010 година, Бехар и неговите соработници во нивното истражување објавиле: „покажува дека повеќето еврејски примероци формираат извонредно тесна подгрупа со заедничко генетско потекло, што ги надминува примероците од Друзи и Кипар, но не и примероци од други левантски популации или спарени популации домаќини на дијаспората. Спротивно на тоа, Евреите од Етиопија (Бета Израел) и индиските Евреи (Бене Израел и Кочини) кластер со соседните автохтони популации во Етиопија и западна Индија, соодветно, и покрај јасната татковска врска помеѓу Бене Израел и Левант“.[90]Најскромното објаснување за овие набљудувања е заедничкото генетско потекло, кое е во согласност со историската формулација на еврејскиот народ како потомок од древните хебрејски и израелски жители на Левант“. Авторите велат дека генетските резултати се во согласност „со дисперзијата на народот на древниот Израел низ Стариот свет“. Во врска со примероците што ги користел, Бехар вели: „Нашиот заклучок за фаворизирање на заедничкото потекло (на еврејскиот народ) во однос на неодамнешното мешање е дополнително поддржан од фактот дека нашиот примерок содржи поединци за кои се знае дека не се мешаат во последните една или две генерации."

Проучувањето предводено од Хари Острори објавено на 11 јуни 2010 година, открило блиски врски помеѓу Евреите Ашкенази, Сефарди и Мизрахи и открило дека тие се генетски различни од не-Евреите. Во иследувањето била анализирана ДНК од крвта на 237 Евреи и околу 2.800 не-Евреи, и било утврдено колку тие се тесно поврзани преку ИБД. Поединците во групите Ашкенази, Сефарди и Мизрахи споделувале високи нивоа на ИБД, приближно еднакво на она на четвртиот или петтиот братучед. Сите три групи споделувале многу генетски карактеристики, што укажува на заедничко потекло кое датира повеќе од 2.000 години. Студијата покажала дека сите три еврејски групи навистина покажале различни знаци на мешање со не-Евреи, при што генетските профили на Евреите Ашкенази укажуваат на мешање помеѓу 30% и 60% со Европејците, иако тие поблиску се групирале со Евреите Сефарди и Мизрахи.[91]

Во јули 2010 година, Бреј и неговите соработници, користејќи техники на SNP микросреди и анализа на поврзување,[92] откриле дека Евреите Ашкенази се групирале помеѓу популациите од Блискиот Исток и Европа, но откриле поблиска врска помеѓу Ашкеназите и неколку европски популации (Тосканци, Италијанци и Французи) отколку помеѓу Евреите Ашкенази и популациите од Блискиот Исток и дека европската мешавина „е значително повисока од претходните проценки на иследувањата што го користеле хромозомот Y“. Тие ги додаваат своите податоци од проучувањата „го поддржуваат моделот на потеклото од Блискиот Исток на населението Ашкенази проследено со последователно мешање со Европејците домаќини или популации кои се повеќе слични на Европејците“, и дека нивните податоци имплицираат дека современите Ашкенази Евреи се веројатно повеќе слични на Европејците отколку со современите од Блискиот Исток. Нивото на мешање со европските популации било проценето помеѓу 35% и 55%. Проучувањето претпоставува дека друзите и палестинските арапски популации го претставуваат наводот за светскиот геном на предците на Евреите. Со оваа наводна точка, нерамнотежата на поврзаноста во еврејската популација Ашкенази била протолкувана како „погодни знаци на вкрстување или „мешање“ меѓу популациите на Блискиот Исток и Европа“. Исто така, во нивното соопштение за печатот, Бреј изјавил: „Бевме изненадени кога откривме докази дека Евреите Ашкенази имаат поголема хетерозиготност од Европејците, што е во спротивност со широко распространетата претпоставка дека тие биле главно изолирана група“. Авторите изјавиле дека нивните пресметки можеби го „прецениле нивото на мешање“ бидејќи е можно вистинските еврејски предци да биле генетски поблиски со јужноевропејците отколку со друзите и палестинските Арапи. Тие предвидиле дека користењето на не-ашкенашките популации на еврејската дијаспора како навод за геном на светски еврејски предци ќе го „потцени нивото на мешање“, но дека „сепак, користењето на популациите на еврејската дијаспора како референтен еврејски предок, природно ќе го потцени вистинското ниво на примеси, бидејќи современата еврејска дијаспора, исто така, претрпе мешање од нивната дисперзија [92][93]

Едно иследување од 2010 година на Зосман-Дискун заклучило дека врз основа на анализата на Х-хромозомот и седумнаесет автосомни маркери, источноевропските еврејски популации и еврејските популации од Иран, Ирак и Јемен, немаат исто генетско потекло. Конкретно, во врска со источноевропските Евреи, тој заклучил дека доказите укажуваат на доминантна количина на јужноевропско, и конкретно италијанско потекло, што тој го припишува на преобраќањата во јудаизмот во Стар Рим, кои исто така се поткрепени со историски докази. Во врска со сличноста меѓу Сефардите и Ашкеназите Евреи, тој изјавил дека причините се неизвесни, но дека најверојатно е предизвикано од сефардските Евреи кои имаат потекло од „медитеранскиот басен“, исто како и Евреите Ашкенази.[94]

Автосомно ДНК проучување спроведено во 2010 година од Ацмон и неговите соработници, го испитало потеклото на иранските, ирачките, сириските, турските, грчките, сефардските и ашкенашките еврејски заедници. Проучувањето ги споредило овие еврејски групи со 1043 неповрзани поединци од 52 популации ширум светот. За понатамошно испитување на односот помеѓу еврејските заедници и европското население, 2407 европски субјекти биле доделени и поделени во 10 групи врз основа на географскиот регион на нивното потекло. Оваа проучување ги потврдило претходните наоди за заедничкото потекло од Блискиот Исток на горенаведените еврејски групи и открило дека „генетските врски меѓу еврејските популации станале очигледни од честиот ИБД кај овие еврејски групи (63% од сите заеднички сегменти). Еврејската популација споделувала повеќе и подолги сегменти еден со друг отколку со нееврејско население, што го истакнува заедништвото на еврејското потекло. Помеѓу паровите популации подредени според вкупното споделување, 12 од првите 20 биле парови еврејски популации и „ниту еден од првите 30 не спарувал Евреин со не-Евреин". Ацмон заклучува дека „Секоја еврејска група демонстрирала потекло од Блискиот Исток и променлива примеси од популацијата домаќин, додека поделбата помеѓу Евреите од Блискиот Исток и европските/сириските Евреи, пресметана со симулација и споредба на распределбата на должината на сегментите на ИБД., се случи пред 100–150 генерации, што беше опишано како „компатибилно со историска поделба за која се наведува дека се случила пред повеќе од 2500 години“, бидејќи еврејската заедница во Ирак и Иран била формирана од Евреите во вавилонското и персиското царство за време и по вавилонското прогонство. Главната разлика помеѓу Мизрахите и Ашкенази/Сефардските Евреи било отсуството на јужноевропски компоненти кај првите. Според овие резултати, европско/сириското еврејско население, вклучително и еврејската заедница Ашкенази, биле формирани подоцна, како резултат на протерувањето и миграцијата на Евреите од Палестина, за време на римското владеење. Во врска со Ашкеназите Евреи, оваа иследување покажало дека генетските датуми „се некомпатибилни со теориите дека Евреите Ашкенази во најголем дел се директни линиски потомци на преобратените Хазари или Словени“. Цитирајќи го Бехар, Ацмон наведува дека „доказите за основачките жени од блискоисточно потекло се забележани кај сите еврејски популации врз основа на непреклопувачки митохондриски хаплотипови со време на спојување >2000 години“. Најблиските луѓе поврзани со еврејските групи биле Палестинците, Бедуините, Друзите, Грците и Италијанците. Во врска со овој однос, авторите заклучуваат дека „Овие набљудувања се поддржани од значајното преклопување на Y хромозомските хаплогрупи помеѓу израелските и палестинските Арапи со Ашкеназите и не-ашкенашките еврејски популации[95].

2011–2016[уреди | уреди извор]

Анализа на главна компонента (PCA) на западноевроазиските популации [96]

Во 2011 година, во иследувањето на Мурјани и неговите соработници [97] било откриено 3%–5% субсахарско африканско потекло кај сите осум различни еврејски популации (Ашкенази Евреи, сириски Евреи, ирански Евреи, ирачки Евреи, грчки Евреи, турски Евреи, италијански Евреи) кои тие ги анализирале. Времето на оваа африканска мешавина меѓу сите еврејски популации било идентично. Точниот датум не е утврден, но се проценува дека се случил пред околу 1.600 и 3.400 години. Иако африканската примеса била одредена и кај јужноевропејците и кај населението од Блискиот Исток, било откриено дека оваа мешавина е помлада во споредба со еврејската популација. Овие наоди авторите ги објасниле како доказ за заедничкото потекло на овие 8 главни еврејски групи. „Интригантно е што иранските Мизрахи и ирачките Евреи - за кои се смета дека барем делумно потекнуваат од Евреите кои биле протерани во Вавилон пред околу 2.600 години, го споделуваат сигналот за африканска мешавина. Парсимозното објаснување за овие набљудувања е дека тие одразуваат историја во која многу од еврејските групи потекнуваат од заедничко население на предци кое и самата било помешано со Африканците, пред почетокот на еврејската дијаспора што се случила во 8-ми до 6-ти век п.н.е.“, заклучуваат авторите.[98]

Во 2012 година, биле спроведени две големи генетски иследувања под водство на Хари Острор, од Медицинскиот колеџ Алберт Ајнштајн. Резултатите биле објавени во Зборникот на трудови за Националната академија на наукитена САД. Биле анализирани гените на 509 еврејски донатори од 15 различно потекло и 114 нееврејски донатори од северноафриканско потекло. Било утврдено дека Евреите Ашкенази, Сефарди и Мизрахи се генетски поблиски еден до друг отколку со нивните долгорочни популации домаќини, и било откриено дека сите тие имаат потекло од Блискиот Исток, заедно со различни количини на примеси во нивните локални популации. Било откриено и дека Евреите Мизрахи и Ашкенази се оддалечиле едни од други приближно 2.500 години во минатото, приближно во времето на вавилонскиот егзил. Проучувањата, исто така, ги потврдиле резултатите од претходните студии кои откриле дека северноафриканските Евреи се потесно поврзани едни со други и со европските и блискоисточните Евреи отколку со нивните нееврејски популации домаќини.[99] Потеклото на северноафриканските еврејски групи ширум геномот било споредено со европско (баскиско), магрепско (туниско нееврејско) и блискоисточно (палестинско) потекло. Било откриено дека блискоисточната компонента е споредлива со сите северноафрикански еврејски и нееврејски групи, додека северноафриканските еврејски групи покажале зголемено европско и намалено ниво на северноафриканско (магреби) потекло со марокански и алжирски Евреи кои имаат тенденција да бидат генетски поблиски до Европејците од Џербанските Евреи. Проучувањето покажало дека Евреите од Јемен, Етиопија и Грузија формирале свои карактеристични, генетски поврзани кластери. Конкретно, јеменските Евреи, за кои претходно се верувало дека живееле во изолација, било откриено дека имаат генетски врски со нивната популација домаќин, што сугерира дека имало преобраќање на локалните Арапи во јудаизам. Утврдено е дека грузиските Евреи споделуваат блиски врски со ирачките и иранските Евреи, како и со други еврејски групи од Блискиот Исток. Студијата, исто така, покажала дека сириските Евреи делат повеќе генетско заедничко со Евреите Ашкенази отколку со другите еврејски популации од Блискиот Исток.[100][101][102][103][104] Според иследувањето:

карактеристични северноафрикански еврејски кластери со близина на други еврејски популации и променливи степени на блискоисточна, европска и северноафриканска мешавина. Две главни подгрупи беа идентификувани по главна компонента, дрво што се спојува со соседите и анализа на идентитет по потекло - марокански/алжирски и џербански/либиски - кои варираат во нивниот степен на европска примеса. Овие популации покажале висок степен на ендогамија и биле дел од поголема ашкенашка и сефардска и еврејска група. Со анализа на главната компонента, овие северноафрикански групи биле ортогонални на современите популации од северно и јужно Мароко, Западна Сахара, Тунис, Либија и Египет. Така, оваа студија е компатибилна со историјата на северноафриканските Евреи - основана за време на класичната антика со прозелитизмот на локалното население, проследено со генетска изолација со подемот на христијанството, а потоа и на исламот, и мешавината по емиграцијата на сефардските Евреи за време на инквизицијата.

Острер, исто така, открил дека Евреите од Етиопија се претежно поврзани со домородните популации на Етиопија, но имаат далечни генетски врски со Блискиот Исток од повеќе од 2.000 години во минатото, и веројатно потекнуваат од неколку еврејски основачи. Се шпекулирало дека заедницата започнала кога неколку патувачки Евреи се населиле во Етиопија во античко време, го претвориле локалното население во јудаизам и се венчале со локалното население.[105]

Проучувањето од 2012 година на Еран Елхаик ги анализирала податоците собрани за претходни иследувања и заклучила дека ДНК на еврејските популации од Источна и Централна Европа укажува дека нивното потекло е „мозаик од кавкаски, европски и семитски предци“.[106] За проучувањето, бедуините и јорданските Хашимити, за кои се знае дека потекнуваат од арапските племиња, се претпоставува дека се валиден генетски сурогат на древните Евреи, додека Друзите, за кои се знае дека доаѓаат од Сирија, се претпоставува дека се несемитски имигранти во Левантот. Ерменците и Грузијците исто така биле користени како сурогат население за Хазарите, кои зборувале турски јазик кој не бил поврзан со грузискиот или ерменскиот јазик. На оваа основа, била предложена релативно силна врска со Кавказ поради посилната генетска сличност на овие еврејски групи со современите Ерменци, Грузијци, Азербејџански Евреи, Друзи и Кипарци, во споредба со послабата генетска сличност со Хашимитите и Бедуините. Оваа предложена кавкаска компонента на потеклото за возврат била земена како конзистентна со Хазарската хипотеза како објаснување за дел од потеклото на Евреите Ашкенази.

Проучувањето на Хабер и неговите соработници (2013) забележало дека додека претходните иследувања на Левант, кои се фокусирале главно на еврејското население од дијаспората, покажало дека „Евреите формираат карактеристичен кластер на Блискиот Исток“, овие студии не покажале јасно „дали факторите кои ја поттикнуваат оваа структура би вклучи и други групи во Левант“. Авторите пронашле силни докази дека современите популации на Левант потекнуваат од две главни привидни популации на предци. Еден сет на генетски карактеристики што е споделен со денешните Европејци и Централна Азија е најистакнат во Левант помеѓу „Либанците, Ерменците, Кипарците, Друзите и Евреите, како и Турците, Иранците и кавкаското население“. Вториот сет на наследни генетски карактеристики се споделува со популациите во другите делови на Блискиот Исток, како и со некои африкански популации. Населението на Левант во оваа категорија денес вклучува „Палестинци, Јорданци, Сиријци, како и северноафриканци, Етиопјани, Саудијци и Бедуини“. Во врска со оваа втора компонента на потеклото, авторите забележуваат дека иако е во корелација со „шаблонот на исламската експанзија“ и дека „пред-исламската експанзија во Левант беше генетски повеќе сличен со Европејците отколку со жителите на Блискиот Исток“, тие исто така велат дека „неговото присуство кај либанските христијани, сефардите и ашкенапките Евреи, Кипарците и Ерменците може да сугерира дека неговото ширење на Левант исто така може да претставува претходен настан“. Авторите, исто така, откриле силна корелација помеѓу религијата и очигледното потекло во Левант:

сите Евреи (сефардите и ашкеназите) се собираат во една гранка; Друзи од планината Либан и Друзи од планината Кармил се прикажани на приватна гранка; и либанските христијани формираат приватна гранка со христијанското население на Ерменија и Кипар, ставајќи ги либанските муслимани како надворешна група. Претежно муслиманските популации на Сиријци, Палестинци и Јорданци се собираат на гранки со други муслимански популации подалечни како Мароко и Јемен.[107]

Проучувањето од 2013 година од Дорон Бехар, Мајт Метспалу, Јаел Баран, Нама Копелман, Бајазид Јунусбајев и нивните соработници, користејќи интеграција на генотипови на новособраниот најголем сет на податоци достапен до денес (1.774 примероци од 106 еврејски и нееврејски популации) за проценка на еврејското генетско потекло Ашкенази од регионите со потенцијално потекло на Ашкенази: (Европа, Блискиот Исток и регионот историски поврзан со Хазарскиот каганат) заклучил дека „Оваа најсеопфатна студија... не ги менува и всушност ги зајакнува заклучоците од повеќе минати студии, вклучувајќи ги нашите и оние на другите групи (Ацмон и останатите, 2010; Букет и останатите, 2007 г. Бехар и останатите, 2010; Кембел и останатите, 2012; Гуха и останатите, 2012; Хабер и останатите; 2013; Хен и останатите, 2012; Копелман и останатите, 2009; Селдин и останатите, 2006; Тијан и останатите, 2008). Ја потврдуваме идејата дека Ашкеназите, северноафриканските и сефардските Евреи споделуваат значително генетско потекло и дека го потекнуваат од популациите на Блискиот Исток и Европа, без индикации за забележлив придонес на Хазар во нивното генетско потекло“.

Авторите, исто така, ја реанализирале студијата за Еран Елхаик од 2012 година и откриле дека „Провокативната претпоставка дека Ерменците и Грузијците би можеле да послужат како соодветни застапници за потомците на Хазарите е проблематична од повеќе причини бидејќи доказите за потеклото меѓу кавкаските популации не го одразуваат потеклото на Хазарите. “. Исто така, авторите откриле дека „Дури и да се дозволи кавкаските афинитети да го претставуваат потеклото на Хазарите, употребата на Ерменците и Грузијците како хазарски посредници е особено лоша, бидејќи тие го претставуваат јужниот дел од регионот на Кавказ, додека Хазарскиот каганат бил со центар во Северен Кавказ и понатаму на север“. Понатаму, меѓу популациите на Кавказ, Ерменците и Грузијците се географски најблиску до Блискиот Исток, и затоа се очекува априори да покажат најголема генетска сличност со популациите на Блискиот Исток. Во врска со сличноста на популациите на Јужен Кавказ со групите од Блискиот Исток, која беше забележана на ниво на целиот геном во една неодамнешна студија (Јунусбаев и останатите, 2012). Авторите откриле дека „Секоја генетска сличност помеѓу Ашкеназите Евреи и Ерменците и Грузијците може само да ја одразува заедничката компонента на блискоисточното потекло, всушност давајќи дополнителна поддршка за блискоисточното потекло на Ашкеназите Евреи, наместо навестување за потеклото на Хазарите“. Авторите тврделе: „Доколку се прифати премисата дека сличноста со Ерменците и Грузијците го претставува хазарското потекло за Ашкеназите Евреи, тогаш по проширувањето мора да се тврди дека и Евреите од Блискиот Исток и многу медитерански европски и блискоисточни популации се исто така потомци на Хазарите“. Ова тврдење не е многу валидно, бидејќи разликите меѓу различните еврејски и нееврејски популации на медитеранска Европа и на Блискиот Исток му претходат на периодот на Хазарите со илјадници години[108][109].

Хомогена врска[уреди | уреди извор]

Научна студија од 2014 година од генетичарите, д-р Шаи Карми (Хебрејски универзитет) и нивните соработници, објавена од Nature Communications открила дека еврејската популација Ашкенази потекнува од рамномерна мешавина помеѓу блискоисточните и европските народи[110], спуштајќи се од 330 до 350 индивидуи кои генетски биле приближно полуисточни и полуевропски, што ги прави сите Ашкенази Евреи поврзани со точката на да се барем 30-ти роднини или поблиски[111][112][113][114]. Според авторите, ова генетско тесно грло најверојатно се случило пред околу 600-800 години во минатото, проследено со брз раст и генетска изолација (стапка по генерација 16-53%;). Анализата на главната компонента на вообичаените варијанти во секвенционираните примероци на АЈ, ги потврдило претходните набљудувања, имено, близината на еврејскиот кластер Ашкенази со другите еврејски, европски и блискоисточни популации[115]. Ова било потврдено со друга студија за геном од 2022 година од страна на д-р Шамам Валдман (исто така Хебрејски универзитет) и неговите соработници објавено од Cell (журнал) дека современите Ашкенази потекнуваат од мала група, при што оригиналниот истражувач Шаи Карми изјавил: „Без разлика дали се од Израел или Њујорк, популацијата Ашкенази денес е генетски хомогена“.[116][117][118]

Едно проучување од 2016 година од Елхаик и неговите соработници во Прес на Универзитетот Оксфорд, објавено во списанието Genome Biology and Evolution, открило дека ДНК на Евреите Ашкенази потекнува од североисточна Турција.[119] Студијата покажала дека 90% од Ашкенази Евреите може да се следат во четири антички села во североисточна Турција. Истражувачите шпекулирале дека Евреите Ашкенази настанале во првиот милениум, кога иранските Евреи ги преобратиле грчко-римските, турските, иранските, јужнокавкаските и словенските популации кои ја населувале Турција, и шпекулирале дека јидишкиот јазик исто така потекнува од еврејските трговци како криптичен јазик. со цел да се стекне со предност во трговијата по Патот на свилата.[120][121]

Во заедничкото проучување објавено во 2016 година од Genome Biology and Evolution, група генетичари и лингвисти од Обединетото Кралство, Чешка, Русија и Литванија, ги отфрлиле и генетските и лингвистичките компоненти на студијата на Елхаик од 2016 година. Што се однесува до генетската компонента, авторите тврделе дека со користење на генетска „ГПС алатка“ (како што ја користат Елхаик и сор.) ќе ги смести Италијанците и Шпанците во Грција, сите Тунижани и некои Кувајтци ќе бидат сместени во Средоземното Море, сите Грци се позиционирани во Бугарија и во Црното Море, а сите Либанци биле расфрлани по линијата што ги поврзува Египет и Кавказ; „Овие случаи се доволни за да илустрираат дека мапирањето на испитаните лица нема никаква врска со локациите на предците“, напишале авторите. Што се однесува до лингвистичката компонента, авторите изјавиле „Јидишкиот е германски јазик, не оставајќи простор за хипотезата за словенска релексификација и за идејата за рани јидошко-персиски контакти во Мала Азија“. Студијата заклучила дека „јидишкиот да е словенски јазик создаден од иранско-турко-словенските еврејски трговци по Патот на свилата како криптичен трговски јазик, кој го зборувале единствено неговите зачетници за да добијат предност во трговијата“ (Дас и неговите соработници, 2016) останува тврдење во доменот на неподдржани шпекулации“, се заклучува во студијата.[122]

Проучување од 2016 година на индиските Евреи од заедницата Бене Израел, спроведено од Валдман и неговите соработници, открило дека генетскиот состав на заедницата е „уникатен меѓу индиските и пакистанските популации што ги анализиравме во споделувањето на значително генетско потекло со другите еврејски популации. Соединувањето на резултатите од сите анализи укажува на тоа дека Бене Израел е мешана популација и со еврејско и со индиско потекло со тоа што генетскиот придонес на секоја од овие популации на предците е значителен“. Авторите, исто така, ги испитувале пропорциите и корените на заедничкото еврејско потекло и локалната генетска мешавина: „Покрај тоа, извршивме анализа базирана на f4 за да тестираме дали Бене Израел е поблизок до Евреите отколку со нееврејските популации од Блискиот Исток. Откривме дека еврејското население од Блискиот Исток било поблиску до Бене Израел во споредба со другите испитани блискоисточни популации (Друзи, Бедуини и Палестинци). Во споредба со Друзите. Овие резултати дополнително ја поддржуваат хипотезата дека неиндиското потекло на Бене Израел е специфично еврејско, најверојатно од блискоисточно еврејско население“.[123]

2017 – денес[уреди | уреди извор]

Проучувањето од 2017 година на Ксу и неговите соработници, кое извршило различни тестови на еврејските геноми на Ашкенази, открило приближно изедначена мешавина од блискоисточно и европско потекло и заклучило дека вистинскиот дел од европското потекло е веројатно околу 60%, а останатите 40% се од Блискиот Исток. Авторите го процениле Левант како најверојатен извор на потекло од Блискиот Исток кај Евреите Ашкенази, а исто така процениле дека помеѓу 60% и 80% од европското потекло било јужноевропско, „со останатото веројатно источноевропско“.[124]

Генетската студија од 2020 година за бронзеното време и железното време на јужниот дел на Левант (Ханан) останува пронајден доказ за голема миграција на популации поврзани со оние од Загрос или Кавказ во јужниот дел на Левант до бронзеното доба и се зголемува со текот на времето (што резултира со популација на Ханан да потекнува и од тие мигранти и од претходните неолитски левантски народи). Било откриено дека наодите се во согласност со современите нееврејски левантински популации кои зборуваат арапски (како што се Сиријците, Либанците, Палестинците и Друзите) и еврејските групи (како што се мароканските сефардски Евреи, Ашкеназите Евреи и иранските Евреи), „имаат 50% или повеќе од нивното потекло од луѓе поврзани со групи кои живееле во бронзеното време во Левант и халколитски Загрос“. Било утврдено дека Евреите Ашкенази имаат 41% европски примеси. Иследувањето ги моделира гореспоменатите современи групи како наследство на потекло од двете антички популации. Било откриено дека Евреите од Етиопија потекнуваат од 80% од нивното потекло од источноафриканска или рого-африканска компонента, но исто така носеле и некое потекло слично на Хананците и на Загрос.[125]

Во 2022 година, тригодишната студија која анализирала ДНК од останките на 38 лица од ископаните еврејски гробишта во Ерфурт кои датираат од 14 век, покажала дека средновековната заедница на ерфуртски Ашкенази е генетски поразновидна од современите Ашкенази Евреи. Било утврдено дека средновековната заедница Ерфурт се состои од две групи, едната која имала повеќе источноевропско потекло од современите Ашкенази Евреи и другата со повеќе блискоисточни предци, која исто така била генетски блиска со германските и француските Ашкенази Евреи и турските сефардски Евреи. Групите, исто така, имале различни нивоа на изотопи на кислород во нивните заби, што сугерира дека користеле извори на вода од различни области во детството, што покажува дека една од овие групи мигрирала во Ерфурт. Се смета дека овие резултати ги поткрепуваат историските истражувања кои сугерираат дека средновековните Ашкенази Евреи биле културно поделени помеѓу западните Евреи, кои првично живееле во Рајнската област (и кои можеби се групата со повеќе блискоисточни предци) и источните Евреи, кои првично живееле во источна Германија, Австрија, Бохемија, Моравија и Шлезија (и која можеби е групата со повеќе европско потекло). Ерфурт лежел на границата на овие заедници. Студијата исто така открила докази за историскиот основачки ефект на Ашкенашкото еврејството, при што било откриено дека третина од поединците од примерокот потекнуваат од самохрана жена по мајчината линија. Било откриено дека геномот на соврмените ашкенашки Евреи се појавува како речиси рамномерна мешавина помеѓу двете групи, при што е откриено дека околу 60% од современата ашкенашка ДНК доаѓа од групата со повеќе блискоисточни предци и 40% од групата со повеќе источноевропско потекло, што сугерира дека тие на крајот се споиле во единствена култура на Ашкенази.[126][127][128][129]

Споредба со нееврејското население[уреди | уреди извор]

Левантски народи[уреди | уреди извор]

Анализа на главната компонента на целиот геном на светската популација која покажува различни еврејски и нееврејски групи

Многу генетски иследувања покажале дека повеќето од различните еврејски етнички поделби и Друзи, Палестинци, Бедуини, Либанскиот народ и другите Левантијци генетски се групираат еден до друг. Тие, исто така, откриле значително генетско преклопување помеѓу израелските и палестинските Арапи и Ашкеназите и сефардските Евреи. Била пронајдена мала, но статистички значајна разлика во распределбата на хромозомската хаплогрупа Y на сефардските Евреи и Палестинците, но не биле пронајдени значајни разлики помеѓу Евреите Ашкенази и Палестинците, ниту меѓу двете еврејски заедници. Во палестинските хаплотипови бил пронајден посебен кластер. Од испитуваните 143 арапски Y-хромозоми, 32% од нив припаѓале на оваа „Арапска клада на I&P“, која содржела само еден неарапски хромозом, оној на сефардскиот Евреин. Ова веројатно би можело да се должи на географската изолација на Евреите или примеси од други популации, но исто така може да се смета за незначително со оглед на тоа колку мала е групата што се тестира, при што над 68% од нив воопшто не покажуваат значајни генетски разлики.

Самарјани[уреди | уреди извор]

Самарјаните ја слават Пасхата на планината Геризим

Самарјаните се население од северниот дел на Древен Израел, каде што тие се историски добро идентификувани најмалку од 4 век п.н.е. Тие се дефинираат себеси како потомци на племињата на Ефрем и Манасија (наречени по двајцата синови на Јосиф) кои живееле во Кралството Израел пред неговото уништување во 722 п.н.е., за разлика од Евреите, потомци на Израелците од јужното Јудејското Царство.

Проучување од 2004 година од Шен и неговите соработници ги споредил Y-ДНК и ДНК-мтм на 12 мажи Самарјани со оние од 158 мажи кои не биле Самарјани, поделени помеѓу 6 еврејски популации (ашкенази, марокански, либиски, етиопски, ирачки и јеменски маќи) и 2 нееврејски популации од Израел (Друзи и Арапи). Студијата заклучила дека постојат значителни сличности помеѓу татковските линии на Евреите и Самарјаните, но мајчините линии се разликуваат помеѓу двете популации. Генетските растојанија во пар (Fst) помеѓу 11 популации од AMOVA се применуваат на Y-хромозомските и митохондриските податоци. За Y-хромозомот, сите еврејски групи (освен Евреите од Етиопија) се тесно поврзани едни со други и не се разликуваат значително од Самарјаните (0,041) или Друзите (0,033), но се разликуваат од палестинските Арапи (0,163), Африканците (0,219), а Европејците (0,111). Оваа студија покажала дека самарјанскиот и еврејскиот Y-хромозом има многу поголем афинитет за другиот отколку за нивните географски соседи, палестинските Арапи. Ова сугерира дека двата имаат заедничко население од Блискиот Исток, кое претходи на нивното разидување во 4 век п.н.е., поддржувајќи го самарјанскиот наратив за потекло од домородните Израелци кои го преживеале асирскиот егзил, а не од туѓите популации воведени од Асирското Царство.

Лемби[уреди | уреди извор]

Клановите Лемба се расфрлани меѓу племињата кои зборуваат Банту во Зимбабве и северна Јужна Африка. Нивната усна традиција го следи потеклото на еврејските лемби во Сана во Јемен. Некои практики се смета дека потсетуваат на еврејските практики (како на пример обрежување, закони за храна). Две студии се обиделе да го утврдат татковското потекло на овие племиња. Првата е од А. Спардл и Т. Џенкинс [130] датирана од 1996 година и сугерира дека повеќе од половина од тестираните Лемби носат татковска лоза од семитско потекло. [б 12] Втората студија од Марк Г. Томас и неговите соработници [131] датира од 2000 година и исто така сугерира дека дел од Лемба имаат семитско потекло што може да потекнува од мешавина на Арапи и Евреи. [б 13] Дополнително, авторите покажуваат дека еден од клановите Лемба (кланот Буба) има голем дел од поранешниот CMH.

Неодамнешното истражување објавено во јужноафриканскиот медицински журнал ги проучувал варијациите на Y-хромозомите во две групи Лемба, едната јужноафриканска и другата од Зимбабве (Ремба). Се заклучило дека „Иако не беше можно недвосмислено да се следи потеклото на неафриканските Y хромозоми во Лемба и Ремба, оваа студија не ги поддржува претходните тврдења за нивното еврејско генетско наследство“. Истражувачот предложил „посилна врска со населението на Блискиот Исток, веројатно резултат на трговската активност во Индискиот Океан“.[132]

Шпанија, Португалија и Иберо-Америка[уреди | уреди извор]

Според една студија од 2008 година на Адамс и неговите колеги, жителите на Пиринејскиот Полуостров (Шпанија и Португалија) имаат просечно 20% сефардско еврејско потекло,[133] [б 14] со значителни географски варијации кои се движат од 0% на Менорка до 36,3% во јужна Португалија. Според авторите, дел од оваа примеса може да биде и од неолитско, феникиско или арапско-сириско потекло.

Современите иберо-американски популации, исто така, покажале различни степени на сефардско еврејско потекло: нови христијански ибериски доселеници од сефардско еврејско потекло. Иберо-Американците во голема мера се резултат на мешањето помеѓу имигрантите од Иберија, домородните народи на Америка и робовите од Потсахарска Африка, како и другите Европејци и други имигранти. Специфичната мешавина на поединецот зависи од неговата семејна генеалогија; значителен дел од имигрантите од Иберија (Шпанија и Португалија) го криеле своето сефардско еврејско потекло.[134]

Истражувачите анализирале „две добро воспоставени заедници во Колорадо (33 неповрзани лица) и Еквадор (20 неповрзани лица) со мерлива преваленца на мутациите BRCA1 c.185delAG и GHR c.E180, соодветно „ [...] се смета дека биле донесени во овие заедници од сефардските еврејски родоначалници. [...] При испитувањето на претпоставената европска компонента на овие две заедници, ние демонстрираме збогатување за сефардското еврејско потекло не само за овие мутации, туку и за други сегменти. [... ] “ Овие наоди се конзистентни со историските извештаи за еврејската миграција од царствата што ги сочинуваат современа Шпанија и Португалија за време на Големите географски откритија. Уште поважно, тие обезбедуваат образложение за појавата на мутации типично поврзани со еврејската дијаспора во заедниците во Латинска Америка.[135]

Иследувања за историските популации[уреди | уреди извор]

Иследувањето од 2020 година за остатоците од популациите од јужниот дел на бронзеното време (Ханан) открило докази за голема миграција од Загрос или Кавказ во јужниот дел на Левант до бронзеното доба и се зголемува со текот на времето (што резултира со хананско население кое потекнува од тие мигранти и порано неолитски левантински народи). Резултатите биле конзистентни со неколку еврејски групи (марокански, ашкенази и ирански Евреи) и нееврејско левантинско население кое зборува арапско (како што се Либанците, Друзите, Палестинците и Сиријците) кои потекнуваат околу половина или повеќе од нивното потекло од популации поврзани со оние од бронзеното време Левант и халколитскиот Загрос. Студијата ги моделира гореспоменатите групи како со потекло од двете антички популации.[136]

Во едно иследување објавено во декември 2022 година, новите податоци за геномот добиени од средновековните еврејски гробишта во Ерфурт, Германија биле искористени за дополнително следење на потеклото на еврејската заедница Ашкенази. Овие наоди сугерираат дека средновековниот Ерфурт имал најмалку две поврзани, но генетски различни еврејски групи: едната била тесно поврзана со популациите на Блискиот Исток и била особено слична со современите Ашкенази Евреи од Франција и Германија и современите сефардски Евреи од Турција; другата група имала значителен придонес од источноевропските популации. Современите Ашкенази Евреи од Источна Европа повеќе не ја покажуваат оваа генетска варијабилност, и наместо тоа, нивните геноми личат на речиси изедначена мешавина од двете групи Ерфурт (со околу 60% од првата група и 40% од втората).

Хипотези[уреди | уреди извор]

Иследување од 2009 година можело генетски да идентификува поединци со целосно или делумно еврејско потекло Ашкенази. Во август 2012 година, Legacy: A Genetic History of the Jewish People, книга од Хари Острор, заклучила дека сите големи еврејски групи имаат заедничко потекло од Блискиот Исток. Острор, исто така, ја побил хазарската хипотеза за потеклото на Ашкеназите.[137] Автосомната генетска анализа во 2012 година открила дека северноафриканските Евреи се генетски блиски со европските Евреи, што „покажува дека северноафриканските Евреи датираат од Израел од библиската ера и не се главно потомци на домородците кои преминале во јудаизам[138]

Проучувањата за ДНК испитуваат различни татковски лоза на современите еврејски популации. Ваквите студии имаат тенденција да имплицираат мал број основачи во старо население чии членови се разделиле и следеле различни патеки за миграција. Во повеќето еврејски популации, овие машки предци се смета дека главно биле од Блискиот Исток. На пример, Евреите Ашкенази споделуваат повеќе заеднички татковски лоза со другите еврејски и блискоисточни групи отколку со нееврејското население во областите каде што Евреите живееле во Источна Европа, Германија и долината на Рајна. Ова е во согласност со еврејските традиции во поставувањето на повеќето еврејски татковско потекло во регионот на Средниот Исток.

Иследувањето спроведено во 2013 година од Бехар и неговите соработници не пронашло докази за хазарско потекло за Ашкеназите Евреи и тој изјавил дека овој недостаток на докази „ги потврдува претходните резултати дека Евреите Ашкенази го црпат своето потекло првенствено од населението на Блискиот Исток и Европа, дека имаат значително заедничко потекло со другите еврејски популации, и дека нема индикации за значаен генетски придонес ниту од внатре, ниту од северно од регионот на Кавказ“.

Во 2016 година, Еран Елхаик, заедно со Ранаџит Дас, Пол Векслер и Мехди Пирознија, го унапредиле ставот дека првите популации на Ашкенази кои зборувале јидиш потекнуваат од области во близина на четири села во Источна Анадолија по должината на Патот на свилата чии имиња потекнуваат од зборот „Ашкеназ“, тврдејќи дека иранското, грчкото, турското и словенското население се преобратиле на таа патна рута пред да се преселат во Хазарија, каде што се случило преобраќање во мал обем.[139] Иследувањето било отфрлено од Серџо ДелаПергола како „фалсификување“, истакнувајќи дека не ги вклучило еврејските групи како што се Италкими и сефардските Евреи, со кои Евреите Ашкенази се генетски тесно поврзани. Шаул Стампфер го нарекол истражувањето на Елхаик „во основа глупост“. Елхаик одговорил дека ДНК-та на не-ашкенашките Евреи нема да влијае на потеклото на ДНК претпоставена за првите. Довид Кац ја критикувал лингвистичката анализа на студијата, изјавувајќи: „Авторите споија точни, но контекстуално бесмислени генетски корелации со смешни лингвистички теории... нема ниту еден збор или звук на јидиш што доаѓа од ирански или турски“.[140] Во заедничкото иследување објавено во 2016 година од Genome Biology and Evolution, Павел Флегонтов од Катедрата за биологија и екологија, Факултетот за наука, Универзитетот во Острава, Чешка, Институтот за лингвистика АА Харкевич, Руската академија на науките, Москва, Марк Г. Томас од Истражувачкиот оддел за генетика, еволуција и животна средина, Универзитетскиот колеџ во Лондон, Велика Британија, Валентина Федченко од Државниот универзитет во Санкт Петербург и Џорџ Старостин од Рускиот државен универзитет за хуманистички науки, ги отфрлиле и генетските и лингвистичките компоненти на Елхаик и сор. студија која тврди дека „ГПС е изворна алатка погодна за заклучување на географскиот регион каде што најверојатно ќе се појави современ и неодамна неизмешан геном, но тешко е погоден за мешани популации и за следење на потеклото до 1000 години пред сегашноста, како што велат неговите автори. Исто така, сите методи на историска лингвистика се согласуваат дека јидиш е германски јазик, без сигурни докази за словенски, ирански или турски супстрати“. Авторите заклучиле:

„Според наше мислење, Дас и коавторите се обидоа да спојат маргинална и неподдржана интерпретација на лингвистичките податоци со пристапот на генетско потекло, GPS, кој во најдобар случај е погоден само за да се заклучи најверојатната географска местоположба на современата и релативно непомешаната геномика и не кажува ништо за историјата и потеклото на населението“.

Авторите, во нерецензиран одговор, ја бранеле методолошката адекватност на нивниот пристап. Во 2016 година, Елхаик, откако ја прегледал литературата во потрага по „Jüdische Typus“, тврдел дека не постои геномски белег за еврејството. Иако тој дозволува дека во иднина е можно да се појави „еврејски“ маркер, досега, според него, еврејството се покажува како општествено дефинирано (соционома), определено од негенетски фактори.[141] На 31 октомври 2016 година коригендум на првичниот GPS труд од Елхаик и неговите соработници од 2014 година, била објавена во Nature Communications. Алатката GPS, останала слободно достапна на мрежната страница на лабораторијата на д-р Татјана Татаринова, но од декември 2016 година врската е прекината. Во 2017 година, истите автори дополнително го поддржале нелевантинското потекло на Ашкенашките Евреи, тврдејќи дека „Генерално, комбинираните резултати (од лингвистичкото проучување и ГПС алатката) се во силна согласност со предвидувањата на иранско-турко-словенската хипотеза и владеење од античко левантинско потекло за АЈ, кое е доминантно меѓу современите левантински популации (на пример, Бедуини и Палестинци).[142] Работата на Елхаик и Дас била меѓу другото, силно критикувана од Марион Аптроот од Универзитетот во Дизелдорф, која во студијата објавена од Genome Biology and Evolution тврди дека „Дас и неговите соработници создаваат наратив врз основа на генетски, филолошки и историски истражувања и наведуваат дека наодите од трите дисциплини меѓусебно се поддржуваат...Нецелосни и неверодостојни податоци од времињата кога луѓето не биле пребројувани без разлика на полот, возраста, религијата или финансискиот или социјалниот статус, од една страна, и недостатокот на јазични докази кои претходеле од 15 век, од друга страна, оставаат многу простор за претпоставки и шпекулации. Јазичните докази, сепак, не ја поддржуваат теоријата дека јидиш е словенски јазик, а текстуалните извори ја демантираат тезата дека името Ашкеназ во Источна Европа е донесено директно од регион на Блискиот Исток. Иако фокусот и методите на истражување може да бидат различни во хуманистичките и научните науки, научниците треба да се обидат да ги објаснат сите докази и набљудувања, без оглед на полето на истражување. Гледано од гледна точка на хуманистичките науки, одредени аспекти на написот на Дас и сор. не ги исполнуваат воспоставените стандарди[143]

Во август 2022 година, Елхаик објавил критика на методологијата на PCA која лежи во сржта на студиите на популационите генетичари кои сакаат да ја идентификуваат етногенезата, вклучувајќи ја работата на Ашкенази Евреите, меѓу неколку други. Неговата повторна анализа заклучува дека исходите се генерираат со собирање на податоците за да се добие однапред утврден заклучок за потеклото - врска од Блискиот Исток во случајот со Ашкеназите - и тврди дека кружното размислување во постапката се посветува на извлекување „погрешни, контрадикторни и апсурдни резултати“.[144]

Белешки[уреди | уреди извор]

  1. Овој модел е конзистентен со главната, но променлива компонента на заедничкото потекло од Блискиот Исток, заедно со променливите степени на мешање и интрогресија од соодветните популации домаќини на дијаспората.[5]
  2. Оваа хаплогрупа била наречена Eu9/Eu10, Med или HG9 пред 2002 година.
  3. E1b1b Хаплогрупата била наречена E3b пред 2008 година и била наречена EU4 или HG25 пред 2002 година (Сп. Конверзија табела за хромозомски хаплогрупи Y); оваа хаплогрупа е еквивалентна со хаплотипот V, како што е дефинирано од Лукот[22]
  4. Авторите го избрале статистичкиот метод Берторел и Екскофиер. Добиени се два резултати во зависност од претпоставката за родителско еврејско население и родителско европско население. За првата „пресметка на примеси“ (12,5%), наводната оригинална популација е Med хаплотип (еквивалент на J хаплогрупата) и родителската европска популација е 1L хаплотип (еквивалент на R1b хаплогрупата). За втората „пресметка на мешавини“ (23%), наводната родителска еврејска популација е просекот на хаплотипските фреквенции помеѓу северноафриканските, блискоисточните, јеменските и курдските еврејски примероци и родителската европска популација е просекот на хаплотипските фреквенции помеѓу германски, австриски и руски примероци. Покрај тоа, просечната проценка на Мотулски од 12,5% се заснова на 18 класични генетски маркери.
  5. Пресметката се врши со користење на хаплогрупите J* и R1b1 за да се претстави западноевропскиот придонес и R1a1 како потенцијален источноевропски придонес.
  6. Лукот користи поинаков метод од оној што го користат повеќето истражувачи на генетиката од 2002 година, тој се нарекува RFLP (Полиморфизам на должина на фрагментот на ограничување): TaqI/p49af. Тешко е да се направи приближување со хаплогрупите дефинирани од МКЦ. Двата методи даваат слични резултати (видете ги пријавените резултати дадени овде)
  7. Студијата е спроведена на 1.575 Евреи претставници од дијаспората. Авторите ја даваат распространетоста на хаплогрупата без соодносот на Ашкенази/не-Ашкенази
  8. Проучената популација на Сефардите е како што следува: 58 Евреи од Алжир, 190 Мароко, Тунис 64, 49 од островот Џерба 9 од 11 од Либија и Египет е 381 лице (Лукот 2003)
  9. Овие наоди ги истакнуваат впечатливите разлики во демографската историја на широко распространетата еврејска дијаспора. Овие студии сугерирале географски независно основање на различни еврејски заедници.
  10. Но, во истиот контекст, различни варијанти на HV0 може да се најдат и кај турските Евреи (Табели S1 и Табела S3). Ова е во согласност со историските записи кои ја документираат миграцијата на значителен дел од ибериските еврејски прогонети во Анадолија и во Истанбул, набргу по нивното протерување од Пиринејскиот полуостров. (Бехар, 2008)
  11. „Оваа популација има единствена историја меѓу северноафриканските еврејски заедници, вклучувајќи рано основање, сурово тесно грло, можно мешање со локалните Бербери, ограничен контакт со другите еврејски заедници и мала големина во блиското минато“. (Розенберг, 2001)
  12. Авторите користеле метод RFLP од 49 лица Лемби (Spurdle et al. 1996)
  13. Авторите 6 STR маркери тестирале на 136 машки Лемби (Томас и неговите соработници, 2000)
  14. Терминот сефарди овде се користи во неговата строга смисла за да значи Евреи населени на Пиринејскиот полуостров пред протерувањето во и по 1492 година.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Блазер, Дан. Г; Ернандес, Лила М., уред. (2006). „Важноста на потеклото на предците“. Дебата за гени, однесување и социјална средина: движење надвор од природата/негување. National Academies Press. стр. 100. ISBN 978-0-309-10196-7. Архивирано од изворникот на 9 Февруари 2023. Посетено на 22 октомври 2017. Проверете ги датумските вредности во: |archive-date= (help)
  2. Левонтин 2012.
  3. „Структурата на целиот геном на еврејскиот народ“. Nature. 466 (7303): 238–42. јули 2010. Bibcode:2010Natur.466..238B. doi:10.1038/nature09103. PMID 20531471.
  4. Фалк, Р. (2014). „Генетските маркери не можат да го одредат еврејското потекло“. Frontiers in Genetics. 5 (462): 462. doi:10.3389/fgene.2014.00462. PMC 4301023. PMID 25653666.
  5. 5,0 5,1 „Популационата генетика на еврејскиот народ“. Human Genetics. 132 (2): 119–27. Февруари 2013. doi:10.1007/s00439-012-1235-6. PMC 3543766. PMID 23052947. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  6. Катснелсон, Ала (3 јуни 2010). „Евреите ширум светот споделуваат генетски врски“. Nature. doi:10.1038/news.2010.277.
  7. Фрудакис, Тони (2010). „Ашкенашките Евреи“. Молекуларна фотофитинг: предвидување на потеклото и фенотипот со користење на ДНК. Elsevier. стр. 383. ISBN 978-0-08-055137-1. Архивирано од изворникот на 9 Февруари 2023. Посетено на 22 октомвти 2017. Проверете ги датумските вредности во: |access-date=, |archive-date= (help)
  8. „Децата на Авраам во период на геномот: главните популации на еврејската дијаспора сочинуваат различни генетски кластери со заедничко блискоисточно потекло“. American Journal of Human Genetics. 86 (6): 850–9. јуни 2010. doi:10.1016/j.ajhg.2010.04.015. PMC 3032072. PMID 20560205.
  9. „Потеклото на Евреите од Источна Европа откриено со автосомни, полови хромозомски и мтДНК полиморфизми“. Biology Direct. 5: 57. октомври 2010. doi:10.1186/1745-6150-5-57. PMC 2964539. PMID 20925954.
  10. Балтер, Мајкл (8 октомври 2013). „Дали современите Евреи потекнуваат од Италија?“. Science. AAAS. Архивирано од изворникот на 23 јуни 2022. Посетено на 30 јуни 2022.
  11. Масон, Стив (2007). „Евреи, Јудејци, јудаизирање, јудаизам: Проблеми на категоризација во античката историја“ (PDF). Journal for the Study of Judaism. 38 (4): 457–512. doi:10.1163/156851507X193108. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-03-25.
  12. 'Не можам да тврдам дека сум навлегол во внатрешната мистерија на еврејскиот идентитет или „еврејството“. Коен 1999 стр.3.
  13. Вицман 2019 стр.1-3.
  14. Дејвид Микиц, ‘Што го прави Евреин на еден Евреин? За Потеклото на Евреите на Стивен Вајцман,’ Los Angeles Review of Books, 1 јули 2017:'Библијата инсистира на тоа дека Бог и Мојсеј ги „измислиле“ Евреите: заедно го наметнале законот на непослушните Израелци и ги претвориле во Евреи кои ја почитуваат Тората... Генетиката нè искушува да размислуваме за еврејската историја како семејна приказна. Но, аналогијата меѓу нацијата и семејството не води на погрешен пат. Генетското наследство не е исто што и културните традиции што го прават народот. Досега, се смета дека мало мнозинство од Евреите имаат генетски корени од древниот Блиски Исток. Без разлика дали ова е вистина или не, фактот за еврејскиот народ останува ист.'
  15. 'Тој (Стивен Вајцман) смета дека сите предложени теории се неповолни, или поради недоволните податоци или, почесто, поради методолошката непрецизност. Многу од предложените објаснувања ни кажуваат повеќе за верувањата и перспективите на раскажувачите отколку за наводното потекло на Евреите...Генетската наука сè уште не ни даде цврста основа врз која ќе ги изградиме нашите поими за еврејското потекло.' Шеј Коен, 'Преглед на книгата: Потеклото на Евреите: Потрагата по корени во доба без корен од Стивен Вајцман,' Moment Magazine 24 мај 2017
  16. „секоја општа биолошка дефиниција за Евреите е бесмислена. И покрај внатрешната еврејска упорност, социо-културна поврзаност, заедно со исклучувањето на Евреите од нееврејското општество, еврејските заедници никогаш не биле репродуктивно изолирани од своите соседи. Иако постојат широко распространети докази за одредени генетски компоненти на Блискиот Исток во бројни еврејски заедници, нема доказ за типичен еврејски прототип.“Рафаел Фалк 2017 стр.208
  17. Острер, Х.; Скоречки, K. (2013). „Популационата генетика на еврејскиот народ“. Human Genetics. 132 (2): 119–127. doi:10.1007/s00439-012-1235-6. PMC 3543766. PMID 23052947. Архивирано од изворникот на 9 Февруари 2023. Посетено на 8 Февруари 2023. Проверете ги датумските вредности во: |access-date=, |archive-date= (help)
  18. „Повеќето Ашкенази Евреи се генетски Европејци, покажува изненадувачка студија“. NBC News (англиски). 2013-10-08. Посетено на 2023-06-07.
  19. коста, Марта Д.; Переира, Жоана.; Пала, Марија; Фернандес, Вероника; Оливиери, Ана; Ачили, Алесандро; Перего, Уго A.; Ричков, Сергеј; Наумова, Оксана (2013-10-08). „Значајно праисториско европско потекло меѓу мајчините лози на Ашкеназите“. Nature Communications (англиски). 4 (1): 2543. Bibcode:2013NatCo...4.2543C. doi:10.1038/ncomms3543. ISSN 2041-1723. PMC 3806353. PMID 24104924.
  20. Алан Брук, Кевин (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 3, 8. doi:10.1515/9781644699850. ISBN 9781644699850.
  21. „Потекло, дифузија и диференцијација на хаплогрупите на Y-хромозомот E и J: заклучоци за неолитизацијата на Европа и подоцнежните миграциски настани во областа на Медитеранот“. American Journal of Human Genetics. 74 (5): 1023–34. мај 2004. doi:10.1086/386295. PMC 1181965. PMID 15069642.
  22. Жерар Н, Бериче С, Ауизерате А, Дитерлен Ф, Лукот Г (јуни 2006). „Северноафриканските берберски и арапски влијанија во западниот Медитеран откриени од ДНК на Y-хромозомот“. Human Biology. 78 (3): 307–16. doi:10.1353/hub.2006.0045. PMID 17216803. S2CID 13347549. Vancouver style error: $1 (help)
  23. Human Biology. 64 (5): 757–61. октомври 1992. PMID 1398615. Text "titleХаплотипови на Евреи специфични за Y-хромозомот откриени со сонди 49f и 49a" ignored (help); Отсутно или празно |title= (help)
  24. „Разновидност на хаплотип специфичен за Y-хромозом кај Ашкенашките и Сефардските Евреи“. Human Biology. 65 (5): 835–40. октомври 1993. PMID 8262508.
  25. „Заедничкото, блискоисточно потекло на Ашкеназите и Сефардските Евреи поткрепено со сличност со Y-хромозомот“. Annals of Human Genetics. 57 (1): 55–64. јануари 1993. doi:10.1111/j.1469-1809.1993.tb00886.x. PMID 8101437.
  26. „Еврејските и блискоисточните нееврејски популации имаат заеднички збир на биалелични хаплотипови на Y-хромозомот“. Зборник на трудови на Националната академија на науките на Соединетите Американски Држави. 97 (12): 6769–74. јуни 2000. Bibcode:2000PNAS...97.6769H. doi:10.1073/pnas.100115997. PMC 18733. PMID 10801975.CS1-одржување: display-автори (link)
  27. 27,0 27,1 „Базенот на хромозомот Y на Евреите како дел од генетскиот пејзаж на Блискиот Исток“. Американско издание за човечка генетика. 69 (5): 1095–112. ноември 2001. doi:10.1086/324070. PMC 1274378. PMID 11573163.
  28. „Хаплотипови на ДНК на Y-хромозом кај Евреите: споредби со Либанците и Палестинците“. Генетско Тестирање. 7 (1): 67–71. 2003. doi:10.1089/109065703321560976. PMID 12820706.
  29. „Хаплотиповите на хромозомот Y со висока резолуција на израелските и палестинските Арапи откриваат географска потструктура и значително преклопување со хаплотиповите на Евреите“. Генетика на човекот. 107 (6): 630–41. декември 2000. doi:10.1007/s004390000426. PMID 11153918.
  30. Бехар, Дорон M.; Гариџан, Даниел; Каплан, Метју E.; Мобашер, Захра; Розенгартен, Дрор; Карафет, Татијана M.; Квинтана-Мурци, Луис; Острер, Хари; Скоречки, Карл (1 март 2004). „Контрастни обрасци на варијација на хромозомот Y кај Ашкеназите-евреи и домаќините на нееврејските европски популации“. Human Genetics. 114 (4): 354–365. doi:10.1007/s00439-003-1073-7. PMID 14740294.
  31. „Повеќекратно потекло на Ашкеназите: докази за хромозомот Y за блискоисточните и европските предци“. Американско издание за човечка генетика. 73 (4): 768–79. октомври 2003. doi:10.1086/378506. PMC 1180600. PMID 13680527.
  32. „Доказ за Y хромозомот за основачки ефект кај Ашкенашките Евреи“. Европско издание за човековата генетика. 13 (3): 388–91. март 2005. doi:10.1038/sj.ejhg.5201319. PMID 15523495.
  33. Голдштејн, Давид. (2008). „3“. Наследството на Јаков: Генетски поглед на еврејската историја. Универзитет Јеил прес. стр. location 873 (Kindle for PC). ISBN 978-0-300-12583-2.
  34. Гладштејн, Ариела; Хамер, Михаил Ф. (2016). „Генетика на населението на Ашкеназите“. Енциклопедија на животни науки. стр. 1–8. doi:10.1002/9780470015902.a0020818.pub2. ISBN 978-0-470-01590-2.
  35. „Генетската варијација во кладата R1a меѓу Y хромозомот на Ашкеназите Левити“. Scientific Reports. 7 (1): 14969. ноември 2017. Bibcode:2017NatSR...714969B. doi:10.1038/s41598-017-14761-7. PMC 5668307. PMID 29097670.
  36. 36,0 36,1 „Проширените хаплотипови на хромозомот Y решаваат повеќекратни и единствени лоза на еврејското свештенство“. Human Genetics. 126 (5): 707–17. ноември 2009. doi:10.1007/s00439-009-0727-5. PMC 2771134. PMID 19669163.
  37. „Реконструкција на патрилоза и матрило на Самарјаните и другите израелски популации од варијација на секвенцата на Y-хромозомот и митохондриската ДНК“. Човечка мутација. 24 (3): 248–60. September 2004. doi:10.1002/humu.20077. PMID 15300852.
  38. „Хаплотипот VIII од хромозомот Y е хаплотип на предците кај Евреите“. Human Biology. 68 (3): 467–71. јуни 1996. PMID 8935325.
  39. „Портрет на Y-хромозомот на населението во Џерба (Тунис) за да се разјасни неговата сложена демографска историја“. Bulletins et Mémoires de la Société d'Anthropologie de Paris. 17 (1–2): 103–114. 2005. doi:10.4000/bmsap.956. Архивирано од изворникот на 27 March 2010. Посетено на 8 Февруари 2010. Проверете ги датумските вредности во: |access-date= (help)
  40. Сегел-Ицкович, Џуди (7 August 2012). „Студијата ја комплетира генетската карта на Евреите од Северна Африка“. The Jerusalem Post. Архивирано од изворникот на 23 April 2019. Посетено на 17 January 2020.
  41. „Филогеографска анализа на татковските лоза во португалските еврејски заедници“. Американско издание за физичка антропологија. 141 (3): 373–81. март 2010. doi:10.1002/ajpa.21154. PMID 19918998.
  42. Мендес, Фернандо Л.; Карафет, Татијана M.; Крна, Томас; Острер, Хари; Сидјали, Химла; Хамер, Михаил Ф. (2011). „Зголемената резолуција на хромозомот Y хаплогрупа Т ги дефинира односите меѓу популациите на Блискиот Исток, Европа и Африка“. Човечка биологија. 83 (1): 39–53. doi:10.3378/027.083.0103. PMID 21453003. Проценките за времето на разгранување на настаните во хаплогрупата Т, заедно со сеопфатното географско истражување на главните Т потклади, сугерираат дека оваа хаплогрупа почнала да се диверзифицира на Блискиот Исток ~25 киа. Нашето истражување, исто така, укажува на сложена историја на распространување на оваа ретка и информативна хаплогрупа во рамките на Блискиот Исток и од Блискиот Исток до Европа и Потсахарска Африка.
  43. „Анализа на митохондриска ДНК во примерок стар 5300 години од Израел“. Антички биомолекули. 4 (3): 121–67. 2002. doi:10.1080/1358612021000040430.
  44. Татијана M Карафет и соработниците, "Коеволуција на гените и јазиците и високи нивоа на структура на населението меѓу висорамнинските популации на Дагестан," Издание за човечка генетика (2016)
  45. „Потекло на Евреите Фалаши проучувани со хаплотипови на хромозомот Y“. Човечка биологија. 71 (6): 989–93. декември 1999. PMID 10592688.
  46. „Структурата на целиот геном на еврејскиот народ“. scholar.google.com. Архивирано од изворникот на 29 ноември 2021. Посетено на 2021-11-29.
  47. „Генетски афинитети на еврејските популации во Индија“. Scientific Reports. 6: 19166. January 2016. Bibcode:2016NatSR...619166C. doi:10.1038/srep19166. PMC 4725824. PMID 26759184.
  48. „Y хромозоми на еврејски свештеници“. Nature. 385 (6611): 32. јануари 1997. Bibcode:1997Natur.385...32S. doi:10.1038/385032a0. PMID 8985243.
  49. „Ажурирана светска карактеризација на модалниот коенски хаплотип“ (PDF). Соренсонова молекуларна генеалошка фондација. Архивирано од изворникот (PDF) на 18 јули 2011.
  50. Макјамо, Хај (2016). „Потекло и историја на Хаплогрупата j1“. Архивирано од изворникот на 14 March 2020. Посетено на 25 декември 2018. Наводот journal бара |journal= (help)
  51. Мсаидие, Саид; Дукурно, Ексл; Boetsch, Gilles; Longepied, Guy; Papa, Kassim; Allibert, Claude; Yahaya, Ali Ahmed; Chiaroni, Jacques; Mitchell, Michael J (11 август 2010). „Генетската разновидност на Коморските Острови го покажува раното морепловство како главна детерминанта на човековата биокултурна еволуција во Западниот Индиски Океан“. Европско издание за човечка генетика. 19 (1): 89–94. doi:10.1038/ejhg.2010.128. PMC 3039498. PMID 20700146.
  52. "Lost Tribes of Israel," Nova, PBS-TV, 22 Февруари 2000 (Boston: WGBH, 2000), online at www.pbs.org/wgbh/nova/ transcripts/2706israel.html.
  53. „Истражување на еврејските студии“. Катедра за јазици и култури на Блискиот Исток. SOAS. Архивирано од изворникот на 19 март 2020. Посетено на 19 март 2020.
  54. 54,0 54,1 „Филогенетски апликации на цели Y-хромозомски секвенци и блискоисточното потекло на Ашкенашките Левантијци“. Nature Communications. 4: 2928. 2013. Bibcode:2013NatCo...4.2928R. doi:10.1038/ncomms3928. PMC 3905698. PMID 24346185.
  55. „Броење на основачите: матрилинеалното генетско потекло на еврејската дијаспора“. PLOS ONE. 3 (4): e2062. April 2008. Bibcode:2008PLoSO...3.2062B. doi:10.1371/journal.pone.0002062. PMC 2323359. PMID 18446216.
  56. „Мајки основачи на еврејските заедници: географски одвоени еврејски групи беа независно основани од многу малку женски предци“. American Journal of Human Genetics. 70 (6): 1411–20. June 2002. doi:10.1086/340609. PMC 379128. PMID 11992249.
  57. „Матрилинеарното потекло на Евреите Ашкенази: портрет на неодамнешниот настан на основачот“. American Journal of Human Genetics. 78 (3): 487–97. March 2006. doi:10.1086/500307. PMC 1380291. PMID 16404693.
  58. „Четири мајки за европските Евреи“. BBC. 13 January 2006.
  59. Wade, Nicholas (8 October 2013). „Гените сугерираат за европски корени на семејното стебло на Ашкеназите“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 23 April 2019. Посетено на 21 Февруари 2017. Проверете ги датумските вредности во: |access-date= (help)
  60. „Античка ДНК анализа од 8000 п.н.е. блиските источни фармери ја поддржуваат раната неолитска пионерска поморска колонизација на континентална Европа преку Кипар и Егејските Острови“. PLOS Genetics. 10 (6): e1004401. June 2014. doi:10.1371/journal.pgen.1004401. PMC 4046922. PMID 24901650.
  61. „Значајно праисториско европско потекло меѓу мајчините лози на Ашкеназите“. Nature Communications. 4: 2543. 2013. Bibcode:2013NatCo...4.2543C. doi:10.1038/ncomms3543. PMC 3806353. PMID 24104924.
  62. „мтДНК докази за генетско тесно грло во раната историја на еврејското население Ашкенази“. European Journal of Human Genetics. 12 (5): 355–64. May 2004. doi:10.1038/sj.ejhg.5201156. PMID 14722586.
  63. „Распространетоста на ашкенашката еврејска мтДНК хаплогрупа варира меѓу различни подпопулации: лекции за потструктурата на населението во затворена група“. European Journal of Human Genetics. 15 (4): 498–500. April 2007. doi:10.1038/sj.ejhg.5201764. PMID 17245410.
  64. Hogenboom, Melissa (9 October 2013). „European link to Jewish ancestry“. BBC News. Архивирано од изворникот на 9 Февруари 2023. Посетено на 19 March 2020. Проверете ги датумските вредности во: |archive-date= (help)
  65. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 15. ISBN 978-1644699843.
  66. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 75. ISBN 978-1644699843.
  67. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 77. ISBN 978-1644699843.
  68. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 86-88. ISBN 978-1644699843.
  69. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 100-101. ISBN 978-1644699843.
  70. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 73-74. ISBN 978-1644699843.
  71. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 118-119. ISBN 978-1644699843.
  72. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 48. ISBN 978-1644699843.
  73. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 140-141. ISBN 978-1644699843.
  74. Брук, Кевин Алан (2022). Мајчините генетски лози на Ашкенашките Евреи. Academic Studies Press. стр. 86. ISBN 978-1644699843.
  75. Дијана Мур Апелбум; Пол С.Апелбум. „Генетика и еврејскиот идентитет“. The Jerusalem Post. Архивирано од изворникот на 29 март 2019. Посетено на 15 декември 2013.
  76. Бедфорд, Фелис L (23 ноември 2011). „Сефардски потпис во митохондриската ДНК од хаплогрупата Т“. Европско издание за човечка генетика. 20 (4): 441–448. doi:10.1038/ejhg.2011.200. PMC 3306851. PMID 22108605.
  77. Бертончини, Стефанија; Булајева, Казима; Фери, Џанмарко; Пагани, Лука; Кацијагли, Лаура; Таглиоли, Лука; Семјонов, Игор; Булајев, Олег; Паоли, Џорџо (јули 2012). „Двојното потекло, Дагестан, како што е напишано во генеалогијата на еднородителски варијанти“. Американско издание за човечка биологија. 24 (4): 391–399. doi:10.1002/ajhb.22220. PMID 22275152.
  78. Ричардс М, Ренго Ц, Круцијани Ф, Гратрикс Ф, Вилсон Џеј Ф, Скоцари Р, Маколеј В, Торони А (април 2003). „Екстензивен проток на гени со посредство на жена од потсахарска Африка во блискоисточните арапски популации“. Американско издание за човечка биологија. 72 (4): 1058–64. doi:10.1086/374384. PMC 1180338. PMID 12629598. Vancouver style error: $1 (help)
  79. „Генетски студии за Евреите Кочини во Израел: 1. Податоци за населението, крвни групи, изоензими и HLA детерминанти“. Американско издание за медицинска генетика. 6 (1): 61–73. 1980. doi:10.1002/ajmg.1320060106. PMID 7395923.
  80. 80,0 80,1 „Карактеристични генетски потписи кај либиските Евреи“. Зборник на трудови на Националната академија на науките на Соединетите Американски Држави. 98 (3): 858–63. јануари 2001. Bibcode:2001PNAS...98..858R. doi:10.1073/pnas.98.3.858. PMC 14674. PMID 11158561.
  81. „Европска потструктура на населението: кластерирање на северните и јужните популации“. PLOS Genetics. 2 (9): e143. септември 2006. doi:10.1371/journal.pgen.0020143. PMC 1564423. PMID 17044734.
  82. „Мерење на раслојување на европската популација со податоци за генотип на микросреди“. Американско издание за човечка генетика. 80 (5): 948–56. мај 2007. doi:10.1086/513477. PMC 1852743. PMID 17436249.
  83. „Разгледување на потеклото на Европските Американци во студиите за генетско здружување“. PLOS Genetics. 4 (1): e236. јануари 2008. doi:10.1371/journal.pgen.0030236. PMC 2211542. PMID 18208327.
  84. „Анализа и примена на европската генетска подструктура користејќи 300 K SNP информации“. PLOS Genetics. 4 (1): e4. јануари 2008. doi:10.1371/journal.pgen.0040004. PMC 2211544. PMID 18208329.
  85. 85,0 85,1 „Генетска подструктура на европската популација: понатамошна дефиниција на информативни маркери за потеклото за разликување меѓу различните европски етнички групи“. Молекуларна Медицина. 15 (11–12): 371–83. 2009. doi:10.2119/molmed.2009.00094. PMC 2730349. PMID 19707526.
  86. „Генетскиот потпис на еврејското потекло ширум геномот совршено ги раздвојува поединците со и без целосно еврејско потекло во голем случаен примерок на Европејци Американци“. Геномска Биологија. 10 (1): R7. 2009. doi:10.1186/gb-2009-10-1-r7. PMC 2687795. PMID 19161619.
  87. „Геномските микросателити идентификуваат заедничко еврејско потекло меѓу популациите на Блискиот Исток и Европа“. BMC Genetics. 10: 80. декември 2009. doi:10.1186/1471-2156-10-80. PMC 2797531. PMID 19995433.
  88. Копелман Н.М., Стоун Л, Ванг Ц, Гефел Д, Фелдман МВ, Хилел Ј, Розенберг Н.А. (декември 2009). „Геномските микросателити идентификуваат заедничко еврејско потекло меѓу популациите на Блискиот Исток и Европа“. BMC Genetics. 10: 80. doi:10.1186/1471-2156-10-80. PMC 2797531. PMID 19995433. Vancouver style error: punctuation (help)
  89. Нед, Ана; Касперавичиуте, Далија; Цирулу, Елизабет T; Голдштејн, Давид Б. (2009). „Генетскиот потпис на еврејското потекло ширум геномот совршено ги раздвојува поединците со и без целосно еврејско потекло во голем случаен примерок на Европејци Американци“. Геномска Биологија. 10 (1): R7. doi:10.1186/gb-2009-10-1-r7. PMC 2687795. PMID 19161619.
  90. Вејд, Николас (9 јуни 2010). „Студиите покажуваат генетска сличност на Евреите“. Њујорк Тајмс. Архивирано од изворникот на 22 Февруари 2020. Посетено на 21 Февруари 2017. Проверете ги датумските вредности во: |access-date=, |archive-date= (help)
  91. Балтер, Мајкл (3 јуни 2010). „Следење на корените на еврејството“. Science. AAAS. Архивирано од изворникот на 9 февруари 2023. Посетено на 30 јуни 2022.
  92. 92,0 92,1 „Потписи на основачки ефекти, мешање и селекција во еврејското население Ашкенази“. Зборник на трудови на Националната академија на науките на Соединетите Американски Држави. 107 (37): 16222–7. септември 2010. Bibcode:2010PNAS..10716222B. doi:10.1073/pnas.1004381107. PMC 2941333. PMID 20798349.
  93. "Анализата на еврејските геноми на Ашкеназите ја открива различноста, историјата“, соопштение за печатот, Универзитет Емори, 26 август 2010 година
  94. Зосман-Дискин, Авшалом (2010-10-06). „Потеклото на Евреите од Источна Европа откриено со автосомни, полови хромозомски и мтДНК полиморфизми“. Biology Direct. 5 (1): 57. doi:10.1186/1745-6150-5-57. ISSN 1745-6150. PMC 2964539. PMID 20925954.
  95. Balter M (јуни 2010). „Човечка генетика. Кои се Евреите? Генетските студии предизвикуваат дебата за идентитетот“. Science. 328 (5984): 1342. Bibcode:2010Sci...328.1342B. doi:10.1126/science.328.5984.1342. PMID 20538924.
  96. Лазаридис, Јосиф; и др. (2014). „Античките човечки геноми сугерираат три популации на предци за денешните Европејци“. Nature. 513 (7518): 409–413. arXiv:1312.6639. Bibcode:2014Natur.513..409L. doi:10.1038/nature13673. PMC 4170574. PMID 25230663.
  97. „Историјата на протокот на африкански гени во јужноевропејците, левантинците и евреите“. PLOS Genetics. 7 (4): e1001373. април 2011. doi:10.1371/journal.pgen.1001373. PMC 3080861. PMID 21533020.
  98. Палмер, Џана (2 август 2011). „Гените раскажуваат приказна за еврејските врски со Африка“. The Forward. Архивирано од изворникот на 16 ноември 2016. Посетено на 8 август 2022.
  99. „Северноафриканските еврејски и нееврејски популации формираат карактеристични, ортогонални кластери“. Зборник на трудови на Националната академија на науките на Соединетите Американски Држави. 109 (34): 13865–70. август 2012. Bibcode:2012PNAS..10913865C. doi:10.1073/pnas.1204840109. PMC 3427049. PMID 22869716.
  100. „Студијата ја комплетира генетската карта на Евреите од Н. Африка“. The Jerusalem Post | JPost.com. Архивирано од изворникот на 23 април 2019. Посетено на 28 мај 2017.
  101. „Нова генетска карта на еврејските дијаспори“. Архивирано од изворникот на 12 декември 2013.
  102. „Меѓународната генетска студија ги следи еврејските корени на древниот Блиски Исток“. Харец. 8 август 2012. Архивирано од изворникот на 18 октомври 2015. Посетено на 10 декември 2013.
  103. Браун, Ерин (13 април 2008). „Студијата за генетика на северноафриканските Евреи раскажува миграциска приказна - Лос Анџелес Тајмс“. Latimes.com. Архивирано од изворникот на 14 март 2020. Посетено на 12 април 2013.
  104. Бегли, Шарон (6 август 2012). „Генетската студија нуди индиции за историјата на Евреите во Северна Африка“. Reuters. Архивирано од изворникот на 13 октомври 2020. Посетено на 22 ноември 2020 – преку in.reuters.com.
  105. Бегли, Шарон (6 август 2012). „Генетската студија нуди индиции за историјата на Евреите во Северна Африка & # 124; Ројтерс“. In.reuters.com. Архивирано од изворникот на 8 јануари 2016. Посетено на 12 април 2013.
  106. „Алката што недостасува на еврејското европско потекло: спротивставување на Рајнската област и хазарските хипотези“. Биологија и еволуција на геномот. 5 (1): 61–74. 2013. doi:10.1093/gbe/evs119. PMC 3595026. PMID 23241444.
  107. Вилијамс, Скот M, уред. (2013). „Разновидноста на геномот во Левант открива неодамнешно структурирање според културата“. PLOS Genetics. 9 (2): e1003316. doi:10.1371/journal.pgen.1003316. PMC 3585000. PMID 23468648.CS1-одржување: display-автори (link)
  108. Бехар, Дорон M.; Мецпалу, Мајт; Баран, Јел; Копелман, Нама M.; Јунусбајев, Бајазид; Гладштејн, Ариела; Ѕур, Шај; Шахакјан, Ховханс; Бахманимер, Ардешир; Јепископосјан, Левон; Тамбетс, Кристина; Куснудинова, Елза K.; Кушнијаревич, Алена; Балановски, Олег; Балановски, Елена; Ковачевиќ, Лејла; Марјановиќ, Дамир; Михаилов, Евелин; Куваци, анастасија; Тринтаилидис, Костас; Кинг, Рој; Семино, Орнела; Торони, Антонио; Хамер, Мајкл Ф.; Мецпалу, Ене; Скорецки, Карл; Росет, Шарон; Халперин, Еран; Вилемс, Ричард; Розенберг, Ноа A. (декември 2013). „Нема докази од геномски податоци за хазарско потекло за Евреите Ашкенази“. Human Biology. 85 (6): 859–900. doi:10.3378/027.085.0604. PMID 25079123. S2CID 2173604. Архивирано од изворникот 12 јануари 2020. Посетено на 20 август 2018.
  109. Јановер, Јори (23 Февруари 2014). „Студијата не најде докази за хазарското потекло на Евреите Ашкенази, Еврејски печат | Јори Јановер | 23 Adar I 5774 – 23 Февруари 2014 | JewishPress.com“. www.jewishpress.com (англиски). Архивирано од изворникот 23 April 2019. Посетено на 28 мај 2017. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  110. Карми С, Хуи КЈ, Кочав Е, Лиу Х, Кју Џ, Грејди Ф, Гуха С, Упадјај К, Бен-Аврахам Д, Мукерџи С, Бовен БМ, Томас Т, Виџај Ј, Крутс М, Фројен Г, Ламбрехтс Д, Ван Брокховен, Ван Дам П, Ван Марк Х, Барзилај Н, Дарваси А, Офит К, Бресман С, Озелиус Л.Ј., Петар И, Чо Ј.Х., Острор Х, Ацмон Г, Кларк ЛМ (септември 2014). „Секвенционирањето на референтниот панел Ашкенази поддржува лична геномика насочена кон населението и го осветлува еврејското и европското потекло“. Nature Communications. 5: 4835. Bibcode:2014NatCo...5.4835C. doi:10.1038/ncomms5835. PMC 4164776. PMID 25203624. Vancouver style error: $1 (help)
  111. „ДНК ги поврзува Евреите Ашкенази со група од само 330 луѓе од средниот век“. Los Angeles Times. 9 септември 2014.
  112. „Кој знаеше? Сите европски Евреи се 30-ти роднини или поблиски“. NBC News (англиски). 9 септември 2014.
  113. Емспак, Џеси (9 септември 2014). „Ој Веј! Европските Евреи се сите 30-ти братучеди, открива студија“. Live Science (англиски).
  114. Ендрју Тобин. „Евреите Ашкенази потекнуваат од 350 луѓе, покажа студијата“. The Times of Israel (англиски). Архивирано од изворникот 2 јуни 2019. Посетено на 28 мај 2017.
  115. „Генетика: Корените на еврејската популација Ашкенази | Природни комуникации | Истражување на природата“. www.natureasia.com (англиски). Архивирано од изворникот на 23 април 2019. Посетено на 28 мај 2017.
  116. Валдман, Шамам. „Податоците ширум геномот од средновековните германски Евреи покажуваат дека настанот на основачот на Ашкеназите датира од 14 век“. Cell (journal).
  117. Долгин, Ели (30 ноември 2022). „Евреите од Ашкенази со текот на времето станаа генетски послични“. The New York Times.
  118. Кари, Ендрју. „СРЕДБА СО ПРЕДЦИТЕ: ДНК од средновековни германски гробишта отвора прозорец кон историјата на денешната најголема еврејска популација“. Science (journal).
  119. „Локализирање на Ашкеназиските Евреи во првобитните села во античките ирански земји“. Биологија и еволуција на геномот. 8 (4): 1132–49. април 2016. doi:10.1093/gbe/evw046. PMC 4860683. PMID 26941229.
  120. Кејс, Дејвид (19 април 2016). „Научниците ги откриваат заборавените турски корени на еврејската историја“. The Independent (англиски). Архивирано од изворникот на 23 април 2019. Посетено на 28 мај 2017.
  121. „Евреите Ашкенази, како и јидскиот јазик, дојдоа од четири села во Турција: студирање“. National Post (англиски). Архивирано од изворникот на 20 септември 2016. Посетено на 28 мај 2017.
  122. „Стапици на пристапот на географската структура на населението (GPS) применет во човечката генетска историја: студија на случај на Евреите Ашкенази“. Биологија и еволуција на геномот. 8 (7): 2259–65. August 2016. doi:10.1093/gbe/evw162. PMC 4987117. PMID 27389685.
  123. „Генетиката на Бене Израел од Индија открива и значително еврејско и индиско потекло“. PLOS ONE. 11 (3): e0152056. 2016. Bibcode:2016PLoSO..1152056W. doi:10.1371/journal.pone.0152056. PMC 4806850. PMID 27010569.
  124. „Времето и местото на европското мешање во еврејската историја на Ашкенази“. PLOS Genetics. 13 (4): e1006644. April 2017. doi:10.1371/journal.pgen.1006644. PMC 5380316. PMID 28376121.
  125. „Геномска историја на јужен Левант од бронзеното време“. Cell. 181 (5): 1146–1157.e11. мај 2020. doi:10.1016/j.cell.2020.04.024. PMC 10212583 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 32470400.
  126. Боршел-Дан, Аманда. „Најголемата студија на античка ДНК покажува дека средновековното еврејство Ашкенази било изненадувачки разновидно“. www.timesofisrael.com.
  127. „Нешто им се случило на Евреите Ашкенази во средновековна Европа кое придонело да се елиминира генетската разновидност, открива студијата“. Fortune.
  128. „Античка ДНК од средновековна Германија ја раскажува приказната за потеклото на Евреите Ашкенази“. www.mpg.de.
  129. Валдмен, Шамам; и др. (2022). „Податоците ширум геномот од средновековните германски Евреи покажуваат дека настанот на основачот Ашкенази датира од 14 век“. Cell. 185 (25): 4703–4716.e16. doi:10.1016/j.cell.2022.11.002. PMC 9793425 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 36455558 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  130. „Потеклото на Лемба „Црните Евреи" од јужна Африка: докази од p12F2 и други маркери на Y-хромозомот“. Американско издание за човечка генетика. 59 (5): 1126–33. ноември 1996. PMC 1914832. PMID 8900243.
  131. „Y хромозоми кои патуваат на југ: модалниот хаплотип на Коените и потеклото на Лемба - „Црните Евреи од Јужна Африка". Американско издание за човечка генетика. 66 (2): 674–86. Февруари 2000. doi:10.1086/302749. PMC 1288118. PMID 10677325. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  132. Содјал, Химла (11 октомври 2013). „Повторно разгледано потеклото на Лемба: следење на потеклото на Y хромозомите во јужноафриканската и зимбабвеската лемба“. Јужноафрикански медицинско издание. 103 (12): 1009–13. doi:10.7196/samj.7297. PMID 24300649.
  133. „Генетско наследство на религиозната разновидност и нетолеранција: татковската лоза на христијаните, Евреите и муслиманите на Пиринејскиот Полуостров“. Американско издание за човечка генетика. 83 (6): 725–36. декември 2008. doi:10.1016/j.ajhg.2008.11.007. PMC 2668061. PMID 19061982.
  134. Ромеро, Симон (29 октомври 2005). „Хиспанците откриваат корени како „скриените" Евреи на инквизицијата“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 23 април 2019. Посетено на 28 август 2017.
  135. „Влијанието на Евреите врз геномот на современите Латиноамериканци“. Човечка генетика. 131 (2): 251–63. Февруари 2012. doi:10.1007/s00439-011-1072-z. PMID 21789512. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  136. Ловлер, Ендрју (28 септември 2020). „ДНК од библиските Хананци живее кај современите Арапи и Евреи“. National Geographic. Архивирано од изворникот на 7 октомври 2021. Посетено на 28 мај 2020.
  137. Џуди Сегел-Ицкович. „Евреи: религиозна група, народ или раса?“. The Jerusalem Post. Архивирано од изворникот на 5 јуни 2019. Посетено на 28 мај 2017.
  138. Бегли, Шарон (6 август 2012). „Генетска студија нуди индиции за историјата на Евреите во Северна Африка & # 124; Ројтерс“. In.reuters.com. Архивирано од изворникот на 29 декември 2015. Посетено на 12 април 2013.
  139. Празен навод (help)
  140. Кнан Липшиц. „Зошто научниците се борат за потеклото на јидиш - и Евреите“. The Times of Israel. Архивирано од изворникот на 8 мај 2019. Посетено на 24 август 2016.
  141. „Во потрага по јудејството: Предлог репер за тестирање на генетската основа на еврејството ги предизвикува Поимите за „еврејски биомаркери". Граници во генетиката. 7: 141. 2016. doi:10.3389/fgene.2016.00141. PMC 4974603. PMID 27547215.
  142. „Потеклото на Ашкеназ, Ашкенашките Евреи и [[Јидиш]]от“. Граници во генетиката. 8: 87. 2017. doi:10.3389/fgene.2017.00087. PMC 5478715. PMID 28680441. URL–wikilink conflict (help)
  143. „Јидишкиот јазик и ашкенашките Евреи: перспектива од културата, јазикот и литературата“. Биологија и еволуција на геномот. 8 (6): 1948–9. јули 2016. doi:10.1093/gbe/evw131. PMC 4943202. PMID 27289098.
  144. Елхајк, Еран (2022). „Наодите засновани на анализа на главни компоненти (PCA) во популационите генетски студии се многу пристрасни и мора да се преиспитаат“. Scientific Reports. 12 (1). 14683. Bibcode:2022NatSR..1214683E. doi:10.1038/s41598-022-14395-4. PMC 9424212 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 36038559 Проверете ја вредноста |pmid= (help).

Понатамошно читање[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]