Грузиски јазик

Грузиски јазик
	Картулски јазик; ქართული
	Името „картули“ (kartuli) на грузкиско писмо.
Изговор	/kʰartʰuli ɛna/
Застапен во	Грузија
Говорници	3,7 милиони (2014)
Јазично семејство	картвелски карто-зански грузиски јазик; ;
Претходни облици:	старогрузиски грузиски јазик;
Писмо	грузиска азбука
Статус
Службен во	Грузија
Јазични кодови
ISO 639-1	ka
ISO 639-2	geo (B); kat (T)
ISO 639-3	kat
Linguasphere	42-CAB-baa – bac
Белешка: Оваа статија содржи МФА-фонетски знаци во Уникод.

Грузиски јазик (ქართული ენა, картули ена) — картвелски јазик, мајчин јазик на Грузијците и службен јазик на кавкаската држава Грузија. Се пишува со уникатното грузиско писмо. Јазикот го зборуваат околу 4 милиони луѓе во Гризија и во грузиската дијаспора.

Грузискиот јазик го зборуваат, како мајчин, околу 3,9 милиони луѓе во Грузија и уште околу 500.000 Грузијци во дијаспората, најмногу во Турција, Иран, Русија, САД и останатите држави. Грузискиот јазик е сроден јазик со уште три картвелски јазика: свански јазик, мегрелски јазик и ласки јазик и заедно со овие јазика сочинуваат едно јазично семејство кое не е сродно со ниту едно од останатите јазични семејства во светот.

Писмо[уреди | уреди извор]

Низ историјата, грузискиот јазик се пишувал со различни писма. Денес, за запишување на јазикот се користи само грузиската азбука наречена „мкедрули“ што во превод значи „воено писмо“. Покрај ова, постојат и историските писма, но тие ги користат само научниците за истражување на грузиската историја. Грузиската азбука има 33 букви и ова писмо е фонетско, што значи еден глас е претставен со еден симбол. Покрај 33-те букви, има и уште неколку останати кои не се користат повеќе.

Грузиска азбука „мкедрули“
ა	ბ	გ	დ	ე	ვ	ზ	თ	ი	კ	ლ	მ	ნ
ო	პ	ჟ	რ	ს	ტ	უ	ფ	ქ	ღ	ყ	შ	ჩ
ც	ძ	წ	ჭ	ხ	ჯ	ჰ

Македонски еквиваленти
а	б	г	д	е	в	з	т	и	к^х *	л	м	н
о	п^х *	ж	р	с	т^х *	у	п^х *	к^х *	глотално х	к^' *	ш	ч
ц	ѕ	ц^х *	ч^х *	тврдо х	џ	меко х

* - овие гласови ги нема во македонскиот јазик. Тие се силни согласки, фрикати, проследени со грлен полуглас (^х).

Според традиционалните верувања и записи на Леонти Мровели во 11 век, првата грузиска азбука била создадена од првиот крал на Кавкаска Иберија Парнаваз I Иберски во 3 век п.н.е. Сепак, првите записи на азбуката, или одредена модификација на истата, датираат од 5 век. Низ вековите азбуката била изменувана и модернизирана, па поради тоа денес има три верзии на истата: „асомтаврули“ или „големи букви“, „нускури“ или „мали букви“ и „мкедрули“ или „воено писмо“. Првите две не се користат повеќе, туку само последната. Грузиското писмо не разликува мала од голема буква и сите се исти.

Фонологија[уреди | уреди извор]

Самогласки[уреди | уреди извор]

Самогласки^[1]
	Предни	Задни
Затворени	i ი	u უ
Средни	ɛ ე	ɔ ო
Отворени		ɑ ა

Согласки[уреди | уреди извор]

Грузиски согласки^[2]
		Лабијални	Дентално/ алвеоларни	Пост- алвеоларни	Меконепчани	Увуларни	Глотални
Носни		m მ	n ნ
Експлозивни	аспиративни	pʰ ფ	tʰ თ		kʰ ქ
	звучни	b ბ	d დ		g გ
	ејективни	pʼ პ	tʼ ტ		kʼ კ	qʼ ყ
африкативни	чисти		ts ც	tʃ ჩ
	безвучни		dz ძ	dʒ ჯ
	ејективни		tsʼ წ	tʃʼ ჭ
Фрикативни	безвучни		s ს	ʃ შ	x¹ ხ		h ჰ
Фрикативни	звучни	v ვ	z ზ	ʒ ჟ	ɣ¹ ღ
Вевни			r რ
Латерални			l ლ

Пример[уреди | уреди извор]

Како пример за јазикот се наведува првиот член од Декларацијата за човекови права:

Грузиско писмо:

„

ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა იქცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით.

“

Транслитерација на грузиското писмо:

„

Qvela adamiani ibadeba t'avisup'ali da t'anascori tavisi ġirsebit'a da uplebebit'. Mat miničebuli ak'vt' goneba da sindisi da ert'manet'is mimart' unda ik'c'eodnen żmobis suliskvet'ebit'.

“

Превод на македонски јазик:

„

Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.^[3]

“

Наводи[уреди | уреди извор]

Поврзано[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Оваа статија кавкаските јазици е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите.

[1] Shosted & Chikovani (2006:261)

[2] Shosted & Shikovani (2006:255)

[3] About Georgia: Georgian Alphabet

[1]

[2]

[3]