Унгарски јазик
(Пренасочено од Унгарски)
| Унгарски јазик | |
|---|---|
| Magyar | |
| Изговор | мaѓор [ˈmɒɟɒr̪] |
| Застапен во | Унгарија и делови од Романија, Словачка, Србија, Украина, Хрватска, Австрија и Словенија |
| Говорници | 14,5 милиони |
| Јазично семејство | Уралско
|
| Писмо | Унгарска латиница |
| Статус | |
| Службен во | Унгарија, Европска Унија, Словенија (регионален јазик), Србија (Војводина), Австрија (Градиште), разни места во Романија (главно Трансилванија), некои официјални права во Хрватска, Словачка и Украина (Закарпатија) |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-1 | hu |
| ISO 639-2 | hun |
| ISO 639-3 | hun |
 | |
Унгарски јазик (унг. magyar nyelv ⓘ) — јазик дел групата на угрофински јазици од фамилијата на уралски јазици, неповрзан со голем дел од европските јазици. Воглавно јазикот се зборува во Унгарија и од унгарските малцинства во околните држави.
Како мајчин, јазикот го зборуваат околу 14,5 милиони луѓе, од кои 9.5 до 10 милиони живеат во Унгарија. Два милиони говорители живеат во околните држави, поранешни територии на кралството Унгарија. Во соседството, најмногу Унгарци има во Романија каде има околу 1,4 милиони. Покрај Романија, унгарско малцинство има и во Словачка, Србија (поточно Војводина), Украина, Хрватска, Австрија и Словенија и околу еден милион во остатокот од светот.
Распространетост и статус
[уреди | уреди извор]службен стгатус
[уреди | уреди извор]Унгарскиот е службен јазик во Унгарија, и како резултат на тоа и службен јазик во Европската Унија. Исто така, унгарскиот е еден од службените јазици во Војводина во Србија и во три општини во Словенија: Ходош, Добровник и Лендава, заедно со словенечкиот јазик. Како малцински јазик е признат во Австрија, Хрватска, Романија, Украина и во Словачка. Во Романија е службен јазик во сите општини каде унгарскиот се зборува над 20%.
Распространетост
[уреди | уреди извор]Унгарскиот како мајчин јазик се зборува во следните држави:
| Држава | Говорители |
|---|---|
| Унгарија | 10.177.223 (попис 2001[мртва врска]) |
| Романија (Трансилванија) |
1.443.970 (попис 2002 Архивирано на 12 февруари 2007 г.) |
| Словачка | 520.528 (попис 2001 Архивирано на 16 мај 2007 г.) |
| Србија (Војводина) |
293.299 (попис 2002[мртва врска]) |
| Украина (Закарпатска област) |
149.400 (попис 2001 Архивирано на 1 ноември 2004 г.) |
| САД | 117.973 (попис 2000 Архивирано на 12 февруари 2020 г.) |
| Канада | 75.555 (попис 2001 Архивирано на 13 февруари 2008 г.) |
| Израел | 70.000 |
| Австрија (Градиште) |
22.000 |
| Хрватска | 16.500 |
| Словенија (Прекмурје) |
9.240 |
| Вкупно | 12-13 милиони |
- Извор: национални пописи
Дијалекти
[уреди | уреди извор]Унгарските дијалекти се: алфолд, западнодунавски, дунавско-тисаски, северозападен унгарски, североисточен унгарски, секели и западен унгарски дијалект. Скоро сите дијалекти се многу слични помеѓу себе. Унгарскиот чанго дијалект се зборува во Романија во округот Бакау. Поради изолираноста од оставатите Унгарци, овој дијалект е сличен со средновековниот унгарски јазик.
Споредба со останати угрофински јазици
[уреди | уреди извор]Унгарски јазик
| |
| Писмо | латиница |
| Пример | Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
| Текст | Minden. emberi lény szabadon születik és egyenlő méltósága és joga van. Az emberek, ésszel és lelkiismerettel bírván, egymással szemben testvéri szellemben kell hogy viseltessenek. |
| Македонски | Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност. |
| Портал: Јазици | |
Во табелата е прикажана споредба на унгарскиот јазик со останатите угрофински јазици со македонски превод[1]:
| унгарски | естонски | мордвински | коми-пермјачки | македонски превод |
# според списокот свадеш |
фински |
|---|---|---|---|---|---|---|
| én (ако не е запишано, се препознава по наставката -*m) |
mina | мон mon | ме me | Јас, себе, мене | 1 | minä |
| te | sina | тон ton | тэ te | ти | 2 | sinä |
| mi | meie, me | минь miń | ми mi | ние | 4 | me |
| ti | teie, te | тынь tyń | ти ti | Вие | 5 | te |
| ez/itt | see | те te | тайö tajö | ова/тука | 7 | tämä/täällä |
| az/ott | too | што što | сійö sijö | тоа/таму | 8 | tuo/tuolla |
| ki? | kes? | кие? kije? | коді? kodi? | кој? | 11 | kuka? |
| mi? | mis? | мезе? meze? | мый? myj? | што? | 12 | mikä? |
| egy | üks | вейке vejke | öти öti | еден | 22 | yksi |
| kettő | kaks | кавто kavto | кык kyk | два | 23 | kaksi |
| három | kolm | колмо kolmo | куим kuim | три | 24 | kolme |
| négy | neli | ниле nile | нёль ńol | четири | 25 | neljä |
| öt | viis | вете vete | вит vit | пет | 26 | viisi |
| nej | naine | ни ni | гöтыр götyr | сопруга | 40 | vaimo |
| anya | ema | (тиринь) ава (tiriń) ava | мам mam | мајка | 42 | äiti |
| fa | puu | чувто čuvto | пу pu | дрво | 51 | puu |
| vér | veri | верь veŕ | вир vir | крв | 64 | veri |
| haj | juuksed | черь čeŕ | юрси jursi | коса | 71 | hius, hiukset |
| fej | pea | пиле pile | пель pel | глава | 73 | pää |
| szem | silm | сельме seĺme | син sin | око | 74 | silmä |
| orr | nina | судо sudo | ныр nyr | нос | 75 | nenä |
| száj | suu | курго kurgo | вом vom | уста | 76 | suu |
| fog | hammas | пей pej | пинь piń | заб | 77 | hammas |
| láb | jalg | пильге piĺge | кок kok | стапало | 80 | jalka |
| kéz | käsi | кедь ked́ | ки ki | рака | 83 | käsi |
| szív/szűny | süda | седей sedej | сьöлöм śölöm | срце | 90 | sydän |
| inni | jooma | симемс simems | юны juny | пие | 92 | juoda |
| tudni | teadma | содамс sodams | тöдны tödny | знае | 103 | tietää |
| élni | elama | эрямс eŕams | овны ovny | живее | 108 | elää |
| víz | vesi | ведь ved́ | ва va | вода | 150 | vesi |
| kő | kivi | кев kev | из iz | камен | 156 | kivi |
| ég/menny | taevas | менель meneĺ | енэж jenezh | небо | 162 | taivas |
| szél | tuul | варма varma | тöв töv | ветер | 163 | tuuli |
| tűz | tuli | тол tol | би bi | оган | 167 | tuli |
| éj | öö | ве ve | вой voj | ноќ | 177 | yö |
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2010-01-02. Посетено на 2009-12-26.
Библиографија
[уреди | уреди извор]Курсеви
[уреди | уреди извор]- Colloquial Hungarian - The complete course for beginners. Rounds, Carol H.; Sólyom, Erika (2002). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-24258-4.
- This book gives an introduction to the Hungarian language in 15 chapters. The dialogues are available on cassette or CDs.
- Teach Yourself Hungarian - A complete course for beginners. Pontifex, Zsuzsa (1993). London: Hodder & Stoughton. Chicago: NTC/Contemporary Publishing. ISBN 0-340-56286-2.
- This is a complete course in spoken and written Hungarian. The course consists of 21 chapters with dialogues, culture notes, grammar and exercises. The dialogues are available on cassette.
- Hungarolingua 1 - Magyar nyelvkönyv. Hoffmann, István; et al. (1996). Debreceni Nyári Egyetem Архивирано на 13 јануари 2010 г.. ISBN 963-472-083-8
- Hungarolingua 2 - Magyar nyelvkönyv. Hlavacska, Edit; et al. (2001). Debreceni Nyári Egyetem Архивирано на 13 јануари 2010 г.. ISBN 963-03-6698-3
- Hungarolingua 3 - Magyar nyelvkönyv. Hlavacska, Edit; et al. (1999). Debreceni Nyári Egyetem Архивирано на 13 јануари 2010 г.. ISBN 963-472-083-8
- These course books were developed by the University of Debrecen Summer School program for teaching Hungarian to foreigners. The books are written completely in Hungarian. There is an accompanying 'dictionary' for each book with translations of the Hungarian vocabulary in English, German, and French.
- "NTC's Hungarian and English Dictionary" by Magay and Kiss. ISBN 0-8442-4968-8 (You may be able to find a newer edition also. This one is 1996.)
Граматика
[уреди | уреди извор]- A practical Hungarian grammar (3rd, rev. ed.). Keresztes, László (1999). Debrecen: Debreceni Nyári Egyetem. ISBN 963-472-300-4.
- Practical Hungarian grammar: [a compact guide to the basics of Hungarian grammar]. Törkenczy, Miklós (2002). Budapest: Corvina. ISBN 963-13-5131-9.
- Hungarian verbs and essentials of grammar: a practical guide to the mastery of Hungarian (2nd ed.). Törkenczy, Miklós (1999). Budapest: Corvina; Lincolnwood, [Ill.]: Passport Books. ISBN 963-13-4778-8.
- Hungarian: an essential grammar. Rounds, Carol (2001). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-22612-0.
- Hungarian: Descriptive grammar. Kenesei, István, Robert M. Vago, and Anna Fenyvesi (1998). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-02139-1.
- Hungarian Language Learning Наводи (including the short reviews of three of the above books)
- Noun Declension Tables - HUNGARIAN. Budapest: Pons. Klett Архивирано на 28 септември 2007 г.. ISBN 978-963-9641-04-4
- Verb Conjugation Tables - HUNGARIAN. Budapest: Pons. Klett Архивирано на 28 септември 2007 г.. ISBN 978-963-9641-03-7
Поврзано
[уреди | уреди извор]Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Унгарски - чудна торта на менито Архивирано на 21 април 2006 г. - статија од Адам Надашди
- Ethnologue за унгарскиот јазик
- Вовед во унгарскиот Архивирано на 10 октомври 2004 г.
- Унгарски профил Архивирано на 5 јуни 2011 г.
- "Унгарски јазик: кратка описна граматика"
- Список на наставки во унгарскиот Архивирано на 28 септември 2007 г.
- Старата страница на Универзитетот во Индијана, Институтот за унгарски Архивирано на 14 април 2020 г.
- Врски помеѓу финскиот и унгарскиот јазик
- Наводи за учење унгарски јазик
- Преглед на унгарскиот јазик
- Еден од најстарите унгарски текстови Архивирано на 10 февруари 2006 г.
- Пренос во живо на унгарски јазик на InfoRádió Архивирано на 25 март 2009 г.
- Граматички водич за унгарскиот јазик
- Список на фрази на англиски, унгарски и јапонски јазик Архивирано на 15 јануари 2010 г.
- Слободен речник
- Wikihu Архивирано на 28 февруари 2010 г.
Енциклопедија Humana Hungarica
[уреди | уреди извор]- Вовед во историјата на јазикот
- Лингвистички записи за раниот стар унгарски јазик
- Стариот унгарски период
- Доцниот стар унгарски јазик
- Среден унгарски јазик
Речници
[уреди | уреди извор]- Унгарски речник: од Webster's Dictionary
- Унгарски ↔ англиски )
- Англиски-унгарски-фински
- Колекција на унгарски речници
- Унгарски сленгови
- Унгарски двојазичен речник
Online преводи
[уреди | уреди извор]Курсеви
[уреди | уреди извор]- Online унгарски речник Архивирано на 8 јуни 2021 г.
- Унгарски курс Архивирано на 14 февруари 2021 г.
- Курс на hungarotips.com
- Учи унгарски! Архивирано на 15 јануари 2010 г.
- Унгарски фрази Архивирано на 31 декември 2006 г.
- Унгарски часови - квизови, сложувачки и звучни податотеки
 | Оваа статија за уралски јазик е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|