Полски јазик: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
сНема опис на уредувањето |
|||
Ред 10: | Ред 10: | ||
|fam2=[[Словенски јазици|словенски]] |
|fam2=[[Словенски јазици|словенски]] |
||
|fam3=[[Западнословенски јазици|западнословенски]] |
|fam3=[[Западнословенски јазици|западнословенски]] |
||
|script=[[ |
|script=[[полска азбука]] |
||
|nation={{EUR}}<br />{{POL}} |
|nation={{EUR}}<br />{{POL}} |
||
---- |
---- |
||
Ред 17: | Ред 17: | ||
|iso1=pl|iso2=pol|iso3=pol}} |
|iso1=pl|iso2=pol|iso3=pol}} |
||
''' |
'''Полски јазик''' ({{јаз|pl|język polski}}, polszczyzna) — службен и национален [[јазик]] на [[Полска]] и е најголемиот јазик во групата на [[западнословенски јазици]], а додека според популарноста од сите [[словенски јазици]] е на второ место веднаш зад [[Руски јазик|рускиот]]. Развојот на полскиот јазик е независен и задржал поголем број од карактеристиките на [[Старословенски јазик|старословенскиот јазик]]. Јазикот има богата книжевност, преведена на сите светски јазици. Полскиот јазик се пишува со [[Полска азбука|полската азбука]], варијанта на [[латиница]]та. |
||
== Географска распространетост == |
== Географска распространетост == |
||
Ред 660: | Ред 660: | ||
{{reflist}} |
{{reflist}} |
||
== Поврзано == |
|||
== Видете исто така == |
|||
* [[Полска азбука]] |
* [[Полска азбука]] |
||
* [[Полска книжевност]] |
|||
* [[Полонистика]] |
|||
* [[Лехитски јазици]] |
|||
Ред 667: | Ред 670: | ||
{{ИнтерВики|код=pl|јазик=полски}} |
{{ИнтерВики|код=pl|јазик=полски}} |
||
{{Wikibooks|Polish}} |
|||
{{Wikiquote}} |
|||
* [http://polish.slavic.pitt.edu Универзитет од Питсбург: Полски јазик] |
* [http://polish.slavic.pitt.edu Универзитет од Питсбург: Полски јазик] |
||
Ред 677: | Ред 678: | ||
=== Речници === |
=== Речници === |
||
⚫ | |||
* [http://polish.slavic.pitt.edu/~swan/beta/ Oscar Swan's полско-англиски и англиско-полски речник ] |
* [http://polish.slavic.pitt.edu/~swan/beta/ Oscar Swan's полско-англиски и англиско-полски речник ] |
||
* [http://www.polish-dictionary.com/ Основен англиско-полски речник] |
* [http://www.polish-dictionary.com/ Основен англиско-полски речник] |
||
Ред 682: | Ред 684: | ||
* [http://www.lingvosoft.com/Polish-English-Dictionary/ Англиско-полско-англиски речник од lingvoSoft] |
* [http://www.lingvosoft.com/Polish-English-Dictionary/ Англиско-полско-англиски речник од lingvoSoft] |
||
⚫ | |||
{{словенски јазици}} |
{{словенски јазици}} |
Преработка од 15:57, 12 февруари 2015
Полски јазик | |
---|---|
język polski | |
Изговор | /pɔlski/ |
Застапен во | Полска и полската дијаспора. |
Говорници | 42,708,133 [1] |
Јазично семејство | индоевропски
|
Писмо | полска азбука |
Статус | |
Службен во | Европска Унија Полска Малцински јазик: Чешка Словачка Романија Украина |
Регулативен орган | Совет за полски јазик |
Јазични кодови | |
ISO 639-1 | pl |
ISO 639-2 | pol |
ISO 639-3 | pol |
Полски јазик (język polski, polszczyzna) — службен и национален јазик на Полска и е најголемиот јазик во групата на западнословенски јазици, а додека според популарноста од сите словенски јазици е на второ место веднаш зад рускиот. Развојот на полскиот јазик е независен и задржал поголем број од карактеристиките на старословенскиот јазик. Јазикот има богата книжевност, преведена на сите светски јазици. Полскиот јазик се пишува со полската азбука, варијанта на латиницата.
Географска распространетост
Околу 97% од полските граѓани се изјасниле дека полскиот јазик им е мајчин јазик. Поради Втората Светска Војна, границите на Полска се промениле но не се пресликало на етничките полски територии. Прогонот и масакрирањето на полјаците за време на Војната го намалил бројот на етничките полјаци и демографската слика на Полска. Полските територии анектирани од страна на СССР после војната не овозможило значителен број на полјаци од тие територии да се отселат и мигрираат. Така, етнички полјаци има во Литванија, Белорусија и Украина.
Полјаци живеат и во: Аргентина, Андора, Австралија, Австрија, Азербејџан, Белорусија, Белгија, Бразил, Бугарија, Канада, Хрватска, Чешка, Данска, Естонија, Фарски Острови, Финска, Франција, Германија, Грција, Унгарија, Израел, Исланд, Ирска, Италија, Казакстан, Летонија, Либан, Луксембург, Мексико, Холандија, Нов Зеланд, Норвешка, Јужноафриканска Република, Шведска, Перу, Романија, Русија, Србија, Словачка, Шпанија, Украина, Обединетите Арапски Емирати, Обединетото Кралство, Уругвај и САД.
Во САД, бројот на полјаци достигнува повеќе од 11 милиони, од кои повеќето не зборуваат полски многу добро. Според пописот во 2000 година во САД околу 667.414 американци се изјасниле дека дома зборуваат полски јазик и најмногу полјаци има во државите: Илиноис, Њујорк и Њу Џерзи.
Дијалекти
Полскиот јазик станал похомоген јазик во втората половина на 20 век како резултат на миграцијата на полјаците од источниот кон западниот дел од земјата по анектирањто на Креси од страна на СССР во 1939.
Жителите од различните делови на Полска зборуваат стандарден полски јазик, иако помеѓу себе се разликуваат во одредени црти. Полјаците немаат проблеми при разбирањето на овие дијалекти, но тоа не е случај со странците кои го учат јазикот.
Поглавните групи на полските дијалекти се:
- Голем полски, се зборува вп западниот дел од земјата
- Мал полски, се зборува во јужниот и југоисточниот дел од земјата
- мазовски се зборува во централните и источните делови на Полска. Овој дијалект/ јазик е сличен со кашупскиот јазик.
- шлезиски, се зборува во југозападниот дел од Полска. (контраверзен)
Фонологија
Полскиот има шест орални и две носни самогласки. Полскиот систем на согласки е посложен: карактеристично за овој јазик е постоењето на серија африкатни и непчани согласки, како последица на палатизацијата на старословенскиот јазик и како палатизација која се случила само кај полскиот и белорускиот јазик.
Правопис и азбука
Полската азбука потекнува од латиницата, но користи дијакрити. Полскиот јазик развил свој правопис, различен од околните западнословенски јазици.
Голема буква |
HTML код |
Мала буква |
HTML код |
Име на буквата | Стандардна фонетичка вредност |
Други фонетички вредности |
---|---|---|---|---|---|---|
A | a | a | [a] | |||
Ą | Ą | ą | ą | ą | [ɔɰ̃] | [ɔ], [ɔm], [ɔn], [ɔŋ], [ɔɲ], [ɔj̃] |
B | b | be | [b] | [p] | ||
C | c | ce | [t͡s] | [d͡z], [t͡ɕ] | ||
Ć | Ć | ć | ć | ci | [t͡ɕ] | [d͡ʑ] |
D | d | de | [d] | [t] | ||
E | e | e | [ɛ] | [e] после и помеѓу палатизирана согласка | ||
Ę | Ę | ę | ę | ę | [ɛɰ̃] | [ɛ], [ɛm], [ɛn], [ɛŋ], [ɛɲ], [ɛj̃] |
F | f | ef | [f] | [v] | ||
G | g | gie | [g] | [k] | ||
H | h | ha | [x] | [ɣ], [ɦ] (Шлезија) | ||
I | i | i | [i] | [i̯], тивка, (ја омекнува претходната) | ||
J | j | jot | [j] | [i] | ||
K | k | ka | [k] | [g] | ||
L | l | el | [l] | |||
Ł | Ł | ł | ł | eł | [w] | [ɫ] во стариот изговор и источните дијалекти |
M | m | em | [m] | |||
N | n | en | [n] | [ŋ], [ɲ] | ||
Ń | Ń | ń | ń | eń | [ɲ] | |
O | o | o | [ɔ] | |||
Ó | Ó | ó | ó | ó kreskowane | [u] | |
P | p | pe | [p] | [b] | ||
R | r | er | [r] | |||
S | s | es | [s] | [z], [ɕ] | ||
Ś | Ś | ś | ś | eś | [ɕ] | [ʑ] |
T | t | te | [t] | [d] | ||
U | u | u or u otwarte | [u] | [u̯] | ||
W | w | wu | [v] | [f] | ||
Y | y | igrek | [ɨ] | |||
Z | z | zet | [z] | [s], [ʑ] | ||
Ź | Ź | ź | ź | ziet | [ʑ] | [ɕ] |
Ż | Ż | ż | ż | żet | [ʐ] | [ʂ] |
- Буквите Q (ku), V (fau) и X (iks) не се дел од полската азбука, но се случува да се сретнат при пишување на имиња и некои странски зборови. Вредностите на овие букви се заменети со K, W и KS/GZ.
Покрај стандардните букви, полскиот јазик користи и неколку диграфи:
Големи | HTML код |
Мали | HTML код |
Стандардна фонетичка вредност |
Други фонетички вредности |
---|---|---|---|---|---|
Ch | ch | [x] | [ɣ] | ||
Cz | cz | [t͡ʂ] | [d͡ʐ] | ||
Dz | dz | [d͡z] | [t͡s], [d͡ʑ], [d-z] | ||
Dź | DŹ | dź | dź | [d͡ʑ] | [t͡ɕ], [d-ʑ] |
Dż | DŻ | dż | dż | [d͡ʐ] | [t͡ʂ], [d-ʐ] |
Rz | rz | [ʐ] | [ʂ], [r-z] | ||
Sz | sz | [ʂ] | [ʐ] |
Покрај тоа што полскиот јазик ги следи фонетичките правила при пишување, некои гласови можат да имаат повеќе од една запишана форма:
- [x] како h или ch
- [ʐ] како ż или rz (иако rż го означува гласот [r-ʐ])
- [u] како u или ó
- меките согласки се запишани јаји ć, dź, ń, ś, ź, или ci, dzi, ni, si, zi (ć, ń итн. се пишуваат пред согласка или на крај од зборот, додека ci, ni итн. се користат пред самогласки a, ą, e, ę, o, u; c, dz, n, s, z самостојно се користат пред i.)
Граматика
Лични заменки
Еднина | Множина |
---|---|
ja – јас | my – ние |
ty – ти | wy – вие |
on – тој ona – таа ono – тоа |
oni – тие (група на мажи, со најмалку еден маж) one – тие (група на жени или група каде не се вклучени личности) |
Броеви
|
|
Примери
Полски јазик
| |
Писмо | латиница |
Пример | Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
Текст | Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. |
Македонски | Ситe чoвeчки суштeствa сe рaѓaaт слoбoдни и eднaкви пo дoстoинствo и прaвa. Tиe сe oбдaрeни сo рaзум и сoвeст и трeбa дa сe oднeсувaaт eдeн кoн друг вo дуxoт нa oпштo чoвeчкaтa припaднoст. |
Портал: Јазици |
Хронологија
czas | време |
sekunda | секунда |
minuta | минута |
godzina | час |
dzień | ден |
doba | 24 часа |
tydzień | седмица |
dwa tygodnie | две седмици |
miesiąc | месец |
rok | година |
dziesięciolecie / dekada | декада |
wiek / stulecie | век |
tysiąclecie | милениум |
styczeń | јануари |
luty | февруари |
marzec | март |
kwiecień | април |
maj | мај |
czerwiec | јуни |
lipiec | јули |
sierpień | август |
wrzesień | септември |
październik | октомври |
listopad | ноември |
grudzień | декември |
Време
bardzo zimno | многу ладно |
deszczowo | дождливо |
słonecznie | сончево |
mokro | мокро, влажно |
pochmurno | облачно |
wietrznie | ветровито |
sucho | суво |
gorąco | топло |
duszno | запурливо |
żar leje się z nieba | претопло |
Сезони
wiosna | пролет |
lato | лето |
jesień | есен |
zima | зима |
Локации
dom | дом |
lotnisko | аеродром |
dworzec kolejowy | железничка станица |
dworzec autobusowy | автобуска станица |
sklep | продавница |
zamek | замок |
plaża | плажа |
miasto | град |
wieś | село |
kino | кино/ театар |
kościół | црква |
rynek | пазар |
więzienie | затвор |
poczta | пошта |
szkoła | училиште |
cmentarz | гробишта |
ulica | улица |
Наводи
Поврзано
Надворешни врски
Издание на Википедија — слободната енциклопедија на полски јазик |
- Универзитет од Питсбург: Полски јазик
- "Полски на BBC,"
- 1,000 free multi-choice Достапна полска граматика
- Полска граматика, од Роналд Ф. Фелдстајн (110-стр 600-KB pdf)
- Полски часови
Речници
„Полски јазик“ на Ризницата ? |
- Oscar Swan's полско-англиски и англиско-полски речник
- Основен англиско-полски речник
- Англиско-полско-англиски речник
- Англиско-полско-англиски речник од lingvoSoft
|
|