Колумбија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Република Колумбија
República de Colombia  (шпански)
Знаме Грб
ГеслоLibertad y Orden  (шпански)
„Слобода и поредок“
Химна¡Oh, Gloria Inmarcesible!  (шпански)
О невенлива славо!

Местоположба на Колумбија
Главен град
(и најголем)
Богота
4°35′N 74°4′W / 4.583° СГШ; 74.067° ЗГД / 4.583; -74.067
Службен јазик шпански
Признаени регионални јазици 75 домородни јазици и дијалекти[1]
Народности ([2] (шпански))
Демоним Колумбијци
Уредување унитарна претседателска република
 •  Претседател Густаво Петро
 •  Потпретседател Франција Маркес
Законодавство Конгрес
 •  Горен дом Сенат
 •  Долен дом Претставнички дом
независност од Шпанија
 •  Прогласена 20 јули 1810 
 •  Признаена 7 август 1819 
 •  Тековен устав 4 јули 1991 
Површина
 •  Вкупна 1,141,748 км2 (26-та)
 •  Вода (%) 8,8 (17-та)
Население
 •  проценка за февруари 2012 г. 46.366.364[3] (27-ма)
 •  Попис 2005 42.888.592[3] 
 •  Густина 40,74 жит/км2 (172-ра)
БДП (ПКМ) проценка за 2012 г.
 •  Вкупен $500,576  милијарди[4] (28)
 •  По жител $10,680[4] 
БДП (номинален) проценка за 2012 г.
 •  Вкупно $365,402 милијарди[4] (31)
 •  По жител $8,127[4] 
Џиниев коеф. (2014)positive decrease 53.8[5]
висок · 12та
ИЧР (2013) 0.711[6]
висок · 98ма
Валута пезос (COP)
Часовен појас COT (UTC−5)
Се вози на десно
НДД .co
Повик. бр. +57

Колумбија (шпански: Colombia) е држава во северозападниот дел од Јужна Америка. На исток се граничи со Венецуела, на југоисток со Бразил, на југозапад со Перу и Еквадор, а на север со Панама. На североисток излегува на Атлантскиот Океан, а на северозапад на Тихиот Океан. Главен град е Богота.

Етимологија на име[уреди | уреди извор]

Името Колумбија го смислил венецуелскиот револуционер Франциско де Миранда, кој го извел ова име од презимето на морепловецот Кристофер Колумбо, со што сакал да го означи целиот Нов Свет, а особено оној дел кој бил под шпанска и португалска власт. Подоцна Република Колумбија го прифатила ова име за териториите кои го опфаќале некогашното Вицекралство Нова Гранада, кои ги опфаќаат денешните држави Колумбија, Панама, Еквадор, Венецуела и северозападниот дел на Бразил.

Во 1835 година државите Венецуела и Еквадор се издвоиле од заедничката држава, а регионот Кудинамарка станал нова држава, Република Нова Гранада. Нова Гранада во 1858 година официјално го сменила името во Гранадинска Конфедерација, а во 1863 година Соединети Држави на Колумбија, за конечно во 1886 година да го добие денешното име Република Колумбија.

Историја[уреди | уреди извор]

Во 1514, Шпанија започнала постепено да го колонизира регионот на денешна Колумбија. Преку Санта Марта (основана на 29 јули 1525 година од страна на шпанскиот конквистадор Родриго де Бастидас) и Картагена (1533), започнала колонизацијата на Јужна Америка. Започнувајќи во 1536, конквистадорот Гонсало Џименез де Квесада најпрвин ги истражил регионите кои се наоѓале покрај реката Магдалена, па подоцна ги покорил народите кои го зборувале јазикот Чибча. По ова бил основан градот Санта Фе де Богота (околу 1538 година, денешна Богота) и регионот бил наречен 'El nuevo Reino de Granada', кое во превод значи "новото царство на Гранада".

По победата на Себасијан де Белалцезар била воспоставена шпанска власт. Во почетокот најголем проблем било начинот на кој ќе се владее во новото кралство, односно кој ќе ја спроведува извршната власт. Но набргу проблемите биле надминати и новото кралство започнало да функционира.

Вицекралството Нова Гранада претставувало вицекралство кое постоело во периодот од 17171724, 17401810, и 18151819 година. Кралството ги опфаќало северните делови од денешните држави: Колумбија, Еквадор, Венецуела, Панама, Гвајана, Костарика и Тринидад и Тобаго.

Ова кралство е наследник на Ново Кралство Гранада кое опстојувало во 16 век. Но на 27 мај 1717 година (со прекратување помеѓу 1712-1739) станало самостојно вицекралство кое било директно подчинето на кралот на Шпанија.[7] Престолнината на ова кралство била Богота.

Во 1810 година тоа станало независно од Шпанија, но веќе во 1816 година повторно било заземено од Шпанија. По само три години, овие територии конечно се оделиле од зависноста на Шпанија, притоа создавајќи ја новата држава- Голема Колумбија.

По нејзиното реаспаѓање во 1831 денешна Колумбија се викала Република Нова Гранада до 1863.

Независноста Колумбија ја добила во 1819 година од Шпанија. Во 1525 шпанците го основат првиот европски град на континентот во крајбрежјето на Карипско Море. Постепенно тие започнале да добиваат голема контрола над територијата и во 1538 година бил основан градот Санта Фе (денеска Богота).

Во 1810 жителите на административниот центар Богота објавуваат независност. Водени од Симон Боливар и Франсиско Сантандер тие извојуваат победа во 1819 година, кога била основана Голема Колумбија и која се распаднала во 1831 година и кога од нејзината територија се создаваат нови држави: Нова Гранада, и денешната Колумбија. Панама е дел од неа до 1903 година, кога и таа се оделува.

Демократијата во Колумбија е доведена со многу крвопролевања, со започнување на две граѓански војни. Во 1957 година бил основан Национален Фронт при што најголемите партии во Колумбија се договараат да владеат заедно, кое не било општо прифатено од месното население и кое довело до создавање на комунистички движења кои до ден денешен влијаат врз политичкиот живот на Колумбија.

Географија и клима[уреди | уреди извор]

Колумбија на север излегува на Карипското Море и на запад на Тихиот Океан.Се граничи со Венецуела и Бразил на исток,со Перу и Екватор на југ и со Панама на запад.Долините на реките Магдалена и Каука го зафаќаат просторот меѓу планинските венци.На исток се наоѓаат слабо населени рамнини, низ кои течат притоките на Амазон и кои на југ се покриени со тропски шуми.Покрај карипскиот брег и во долините климата е сува, екваторска е во рамнините во источниот дел и многу студена на височина над три илјади метри.На брегот на Тихиот Океан има обилни врнежи.

Стопанство[уреди | уреди извор]

Колумбија е позната во светот по производство на мошне квалитетно кафе, која меѓувреме претставува и најголема земјоделска култура во земјата. Колумбиските смарагди се сметаат за најдрагоцени. Дури 90% од сите смарагди на светскиот пазар потекнуваат од оваа земја.Текстилната индустрија е традиционално развиена.Во подем се и преработката на нафта,прехранбената и хемиската индустрија.

Население[уреди | уреди извор]

Населението на Колумбија изнесува 44 379 598 жители (2007). 58% од населението се метиси, 20% бели, 14% мулати, 4% црни и 4% мешавина од црни и индијанци.

95% од населението се католици, а 5% спаѓаат во друѓи религии. Годишниот прираст на населението е 1.433% (2007), кое ги определува меѓу државите кои имаат среден годишен прираст на населението.

Густина на населеност: 34 жители на км2. 96% од вкупниот број колумбијци живеат на помалку од половината од вкупната површина на земјата, во нејзиниот западен дел.

Како службен јазик, колумбиците го користат шпанскиот. Официјалната валута се нарекува колумбиски пезос (песо). Симболот на Колумбија е Орхидејата.

 
Најголеми градови во Колумбија
Departamento Administrativo Nacional de Estadística (DANE), проекции за 2016[8]
Бр. Департман Нас. Бр. Департман Нас.
Богота
Богота
Меделин
Меделин
1 Богота Богота 7,963,379 11 Санта Марта Магдалена 474,520 Кали
Кали
Баранкиља
Баранкиља
2 Меделин Антиокија 2,457,680 12 Виљависенсио Мета 471,383
3 Кали Валје дел Каука 2,358,302 13 Бељо Антиокија 458,196
4 Баранкиља Атлантико 1,219,382 14 Переира Рисаралда 398,719
5 Картахена Боливар 971,592 15 Валедупар Сесар 395,860
6 Кукута Норте де Сантандер 634,276 16 Буенавентура Валје дел Каука 373,717
7 Соледад Атлантико 631,599 17 Пасто Нарињо 371,045
8 Ибаге Толима 528,214 18 Манисалес Калдас 369,981
9 Букараманга Сантандер 521,857 19 Монтерија Кордоба 346,873
10 Соача Кундинамарка 516,435 20 Неива Уила 324,375

Политички систем[уреди | уреди извор]

Административна поделба[уреди | уреди извор]

Стопанство[уреди | уреди извор]

Економија на Колумбија е четвртина од Латинска Америка како ММФ и петтата според Светската банка. Доживеа просечен годишен раст од 5,5% од 2002 година Во 2007 година, 20,5 милиони Колумбијци биле користени како работна сила во економијата, на просечниот приход од $ 9700,[9] производство САД $ 429 од 500 милиони на Бруто-домашниот производ (БДП). Сепак, нееднаква распределба на богатството останува на 29,2% од Колумбијците живеат под границата на националната линија на сиромаштија,[9] која додава на сиромашните пензискиот систем, невработеноста (11,2% во 2007) и невработеност.[9] На Министерство за финансии (MHCP) е дефинирање, формулирање и спроведување на економската политика на земјата. На банка на Република Колумбија (УНХЦР) е независно тело што ќе ги контролира сума на пари и девизниот контроли што циркулира во економијата за да се избегне рецесија и невработеност, бидејќи на инфлација, како и меѓубанкарски кредитни контрола [10] Заедно, MHCP и БРЦ со кои се регулира работењето на националната економија, со поддршка на . Министерството за трговија , индустрија и туризам (MCIT) Бизнисот во Колумбија е синдикално организирана во Национално здружение на производители (ANDI) се обидува да го задржи групи на компании во истата економскиот сектор да се делува во заеднички договор за развој. Националната валута е пезосот, што е еквивалентно на САД $ 1 ~ COP (просек 2007) 2013 $.Во 2007 година, земјоделство во Колумбија придонесе 11,5% на националниот БДП и 22,7% од работната сила посветени на земјоделството, сточарството и рибарството. Сепак, главниот извоз на Колумбија е нафта, со резерви проценува во 1506 милиони барели,> се развиени од страна Ecopetrol (14%) и компании анонимен. Barrancabermeja е првиот центар на нафтената индустрија на оваа земја во 2006 година произведени 550 000 барели нафта на ден и се грижи за потрошувачката на земјата од страна на 265 400 барели, исто така, денот, како и преку рафинеријата во градското подрачје служи помеѓу 40 и 60% од побарувачката на деривати на овој значаен ресурс. Други важни експлоатирани руди се јагленот и златото, но и смарагдот, кој води до глобалното производство. Таа, исто така нагласува текстил, храната и автомобилската индустрија, и петрохемиско производство, биогориво и, челик и метал е.

Јазик и религија[уреди | уреди извор]

Верници во Колумбија
Христијани
  
92,50 %
Муслимани
  
0,02 %
Без Религија
  
6,60 %
Народна Религија
  
0,80 %
Други
  
0,09 %

Култура во Колумбија[уреди | уреди извор]

Музика во Колумбија[уреди | уреди извор]

Спорт во Колумбија[уреди | уреди извор]

Најпопуларен и најразвиен спорт во државата е фудбалот,како и во поголемиот број од државите во Јужна Америка. Членовите на националниот им играа во свески познати клубови. Позвучни имиња во репрезентацијата се Хамес Родригес,Хуан Квардадо и Давид Оспина.

Колумбија како тема во уметноста и во популарната култура[уреди | уреди извор]

  • „Колумбиска вратоврска“ (Colombian Necktie) - песна на американската рок-група „Биг Блек“ (Big Black) од 1987 година.[11]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. (шпански) Устав на Колумбија, 1991, Член 10.
  2. Колумбија - Студија за земјата, 2010 г., стр. 86, 87.
  3. 3,0 3,1 „Анимиран часовник“. Colombian State Department. Архивирано од изворникот на 2012-01-14. Посетено на 4 февруари 2012.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 „Поглед на економијата во светот“. ММФ. април 2012. Посетено на 11 септември 2012. (англиски)
  5. „socio-economic policies“ (PDF). dane.gov.co. Посетено на 24 март 2015.
  6. „2014 Human Development Report Summary“ (PDF). United Nations Development Programme. 2014. стр. 21–25. Посетено на 27 јули 2014.
  7. (шпански) El archipiélago de Los Monjes y las relaciones diplomáticas con Venezuela: El Virreinato
  8. „Estimaciones de Población 1985 - 2005 y Proyecciones de Población 2005 - 2020 Total Municipal por Área (estimate)“. DANE. Посетено на 10 November 2016.
  9. 9,0 9,1 9,2 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име CIA.
  10. Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име banrepcol.
  11. Discogs, Big Black ‎– Songs About Fucking (пристапено на 30.7.2019)