Прејди на содржината

Цивилизација

Уреди врски
Ова е добра статија. Стиснете тука за повеќе информации.
Од Википедија — слободната енциклопедија
Стар Египет е пример за рана култура која се смета за цивилизација

Цивилизацијата е комплексно општество кое се одликува со урбан развој, социјална стратификација наметната од страна на културна елита, симболички системи на комуникација (на пример, системи на пишување), и значителна оддалеченост од и доминација над природната средина.[1][2][3][4][5][6][7][8]

Цивилизациите се интимно поврзани со и често се дополнително дефинирани од страна на други социо-правно-економски одлики, вклучувајќи ги централизацијата, припитомувањето и на луѓето и на другите организми, специјализацијата на трудот, културно вкоренетите идеологии за напредокот и супремацијата, монументалната архитектура, даноците, социјалната зависност од земјоделството и експанзионизмот. Историски, цивилизацијата била т.н. „напредна“ култура во контраст со наводно примитивните култури.[9] Во оваа широка смисла, цивилизацијата е во спротивност со нецентрализираните племенски општества, вклучувајќи ги и културите на номадските земјоделци и сточари и неолитските општества на ловците-собирачи. Цивилизацијата исто така се однесува на процесот на развој на општеството во централизирана, урбанизирана, стратифицирана структура. Цивилизациите се организирани во густо населени населби поделени во хиерархиски општествени класи со владејачка елита и подредено урбано и рурално население, кои се вклучени во интензивно земјоделство, рударство, производство во мал обем и трговија. Цивилизацијата ја концентрира моќта, проширувајќи ја човековата контрола врз природата, како и врз другите човечки суштества.[10]

Најраната појава на цивилизациите генерално се поврзува со завршната фаза на Неолитската револуција, кулминирајќи во релативно брз процес на урбана револуција и државна формација, политички развој поврзан со појавата на владејачката елита. Пораната неолитска технологија и начин на живот биле основани прво во Блискиот Исток, а подоцна и во басените на Жолта Река и Јангцекјанг во Кина (на пример пенгтушанската култура од 7.500 година п.н.е.), а подоцна се прошириле. Слични пред-цивилизациски "неолитски револуции" исто така независно започнале од 7.000 година п.н.е. во северозападниот дел на Јужна Америка (цивилизацијата Норте Чико)[11] и во Мезоамерика. Овие биле меѓу петте цивилизации во светот кои настанале независно.[12] Месопотамија е местото на најраниот развој на Неолитската револуција - околу 10.000 години п.н.е., со што цивилизациите почнале да се развиваат пред околу 6.500 години. Оваа област е идентификувана како област која има “инспирирано некои од најважните случувања во историјата на човештвото, вклучувајќи го пронаоѓањето на тркалото, развојот на курзивното писмо, математиката, астрономијата и земјоделството.“[13]

Цивилизациската урбана револуција пак била зависна од развојот на седентизмот, припитомувањето на животните и развојот на начини на живеење кои овозможиле економии од обем и акумулирање на вишок производство од страна на одредени општествени сектори. Преминот од комплексни култури во цивилизации, додека сè уште спорен, се чини дека е поврзан со развојот на државните структури, во кои силата била уште повеќе монополизирана од страна на елитна владејачката класа[14] која практикувала давање на човечки жртви.[15] Кон крајот на неолитскиот период, различни елитистички енеолитски цивилизации почнале да се зголемуваат во различни "лулки" од околу 3300 година п.н.е.. Енеолитските цивилизации исто така се развиле во Претколумбиска Америка, и покрај раниот почеток во Египет, Аксум и Куш, многу подоцна во потсахарска Африка. Колапсот на бронзеното време бил проследен со железното време околу 1200 година п.н.е., време во кое голем број на нови цивилизации се појавиле, кулминирајќи во периодот од 8 до 3 век п.н.е. кој германскиот психијатар и филозоф Карл Јасперс го нарекол аксиален пероид, и кој тој тврдеше дека била критична преодна фаза која довела до класичната цивилизација. Голема технолошка и културна транзиција кон модерноста започна околу 1500 година од н.е. во Западна Европа, што предизвика нови пристапи кон науката и правото брзо да се прошират низ светот, инкорпорирајќи ги пораните култури во индустриската и технолошката цивилизација на сегашноста.[16]

Историја на поимот

[уреди | уреди извор]

Англискиот збор "цивилизација" доаѓа од францускиот civilisé ("цивилизиран"), од латинскиот civilis ("граѓански"), поврзан со civis ("граѓанин") и civitas ("град").[17] Фундаменталното дело е Цивилизацискиот процес (1939) на Норберт Елијас, според кое социјалните обичаи на средновековното благородничко општество поттекнуваат од почетокот на модерниот период.[18] Во Филозофијата на Цивилизација (1923), Алберт Швајцер подвлекува две мислења: едно чисто материјалистичко и друго кое е и материјалистичко и етичко. Тој тврди дека светската криза произлегува од човековото губење на етичката идеја за цивилизацијата, "збирот на напредокот направен од страна на човекот во секоја сфера на дејствување и од секоја гледна точка сè додека напредокот помага кон духовното усовршување на поединците, како напредок на сите напредоци".

Придавките како "граѓанство" се развиле во средината на 16 век. Апстрактната именка "цивилизација", што значи "цивилизирана состојба", се појави во 1760-тите на француски јазик. Првата позната употреба на француски јазик е од 1757 година од страна на Виктор Рикети, а првата употреба на англиски јазик се припишува на Адам Фергусон, кој во својот Есеј за Историјата на Граѓанското Општество од 1767 напиша, "Не само што поединецот се развива од детството кон младоста, но и самиот род од барбарност кон цивилизација".[19]

Во доцните 1700-ти и раните 1800-ти, за време на француската револуција, „цивилизација“ се користи во еднина, никогаш во множина, и значи напредок на човештвото како целина. Ова е сè уште случајот во Франција. Употребата на „цивилизации“ била во повремена употреба во 19 век,[20] но стана многу почеста во доцниот 20 век, понекогаш само со значење на култура.[21] Само во оваа генерализирана смисла станува можно да се зборува за "средновековна цивилизација", што според смислата на Елијас би било оксиморон.

Веќе во 18 век, цивилизацијата не била секогаш гледана како подобрување. Една историски значајна дистинкција помеѓу културата и цивилизацијата поттекнува од делата на Русо, особено од неговото дело за образованието, Emile. Овде, цивилизација, сè повеќе рационалистички и социјално управувана, не е целосно во согласност со човековата природа, и „човековата целовност се постигнува само преку обновување на или доближување до оригиналното прерационално природно единство“. Врз основа на ова, еден нов пристап почна да се развива, особено во Германија, прво од страна на Јохан Готфрид Хердер, а подоцна и од филозофите како што се Кјеркегор и Ниче. Овој пристап ги гледа културите како природни организми, не дефинирани од "свесни, рационални, претпазливи дела", но од еден вид на пред-рационален "народен дух". Цивилизацијата, за разлика од тоа, иако порационална и поуспешна во однос на материјалниот напредок, е неприродна и доведува до "пороците на општествениот живот" како што се измамата, хипокризијата и зависта.[22] За време на втората светска војна, Лео Штраус, откако побегна од Германија, тврдел дека ова мислење за цивилизацијата било зад нацизмот и германскиот милитаризам и нихилизам.[23]

Особености

[уреди | уреди извор]
"Никој во историјата на цивилизацијата не го обликувал нашето разбирање за науката и природната филозофија повеќе од големиот старогрчки филозоф и научник Аристотел (384-322 година п.н.е.), кој имал длабоко и широко распространето влијание повеќе од две илјади години" —Гери Б. Фернгрен[24]

Општествени научници како В. Гордон Чајлд сметаат дека има голем број на особини според кои се разликува цивилизацијата од другите видови на општества.[25] Цивилизациите се разликуваат по нивните средства за опстанок, начини на живеење, видовите на населби, формите на владеење, социјалната стратификација, економските системи, писменоста и други културни одлики. Андреј Никифорук смета дека ропството била заедничка одлика на пред-современите цивилизации.[26]

Сите цивилизации зависеле од земјоделството за егзистенција, со исклучок на некои од раните цивилизации во Перу кои зависеле од поморските ресурси.[27][28] Вишокот на жито бил од особено голема важност, бидејќи зрното можело да се чува долго време. Вишокот на храна дозволи некои луѓе да се занимаваат и со други нешта покрај производството на храна за останок: раните цивилизации вклучувале војници, занаетчии, свештеници и свештенички, и други луѓе со специјализирани кариери. Вишокот на храна резултирало со поделбата на трудот и поразновиден спектар на човечка активност, дефинирачка одлика на цивилизациите. Сепак, во некои места и ловците-собирачи имале пристап до вишок на храна. Можно е вишокот на храна и релативно високото ниво на социјална организација и поделба на трудот да го предатираат растителното и животинското припитомување.[29]

Во споредба со другите општества, цивилизациите имаат посложена политичка структура, имено државата.[30] Општествата организирани во држава се постратифицирани од другите општества; кај нив е поголема разликата меѓу социјалните класи. Владејачката класа, која обично е концентрирана во градовите, има контрола над голем дел од вишокот и ја наметнува својата волја преку владата или бирократијата. Мортон Фрајд и Елман Сервис ги класифицирале човечките култури врз основа на политичките системи и социјалната нееднаквост. Овој систем на класификација содржи четири категории[31]

  • Групи на ловци-собирачи, кои генерално се егалитарни.[32]
  • Хортикултурни/пастирски општества во кои генерално постојат две наследни социјални класи.
  • Високо стратифицирани структури, со неколку наследни социјални класи: цар, благородник, слободен човек, кмет и роб.
  • Цивилизации, со сложени општествени хиерархии и организирани, институционални влади.[33]

Економски, цивилизациите имаат посложени модели на сопственост и размена од помалку организираните општества. Живеењето на едно место им овозможило на луѓето да акумулираат повеќе личен имот од номадските народи. Некои луѓе исто така се стекнале и со приватната сопственост на земјиштето. Првите човечки култури функционирале преку подарок-економиите дополнети со ограничени системи на размена. До почетокот на железното време, современите цивилизации ги развиле парите како средство за размена при покомплексни трансакции. Од времето на најраните монетизирани цивилизации, монополистичките контроли врз монетарните системи им биле во корист на општествените и политичките елити.

Пишувањето, развиено за првпат од Сумерите, се смета за еден белег на цивилизацијата и "се појавува паралелно со порастот на сложени административни бирократии или освојувачката државата".[34] Трговците и бирократите се потпирале на пишувањето за да чуваат точни записи. Како и парите, и пишувањето е произлезено од големината на населението во градот и сложеноста на трговијата меѓу луѓе кои не се лично познавале едни со други. Сепак, пишувањето не е секогаш неопходно за цивилизацијата, како во случајот на Инките, кои воопшто не го користеле пишувањето, со исклучок на еден комплексен систем на евидентирање.

Потпомогнати од поделбата на трудот и централното планирање, цивилизациите имаат развиено многу други различни културни одлики, вклучувајќи ја организираната религија, развојот на уметностите и безброј нови достигнувања во науката и технологијата.

Низ историјата, успешните цивилизации се шириле, инкорпорирајќи во себе сè повеќе и повеќе територијата, и асимилирајќи сè повеќе и повеќе претходно-нецивилизирани луѓе. Сепак, некои племиња или луѓе остануваат нецивилизирани дури и до овој ден. Овие култури се наречени од страна на некои како "примитивни", термин кој се смета од страна на други како пејоративен. "Примитивни", значи на некој начин дека нивната култура е "прва" (латински = primus), дека таа не е променета од зората на човештвото, иако ова е докажано како невистинито. Антрополозите денес го користат терминот "неписмени" за да ги опишат овие народи.

Цивилизацијата се ширила преку колонизација, инвазија, верско преобраќање, екстензија на бирократската контрола и трговијата, и со воведување на земјоделството и пишувањето кај неписмените народи. Некои нецивилизирани луѓе можат и доброволно да се прилагодат на цивилизираното однесување. Но цивилизацијата исто така се проширила и преку нејзината техничка, материјална и социјална доминација.

Процените за нивото на цивилизација што го достигнала општеството се засноваат на споредбите на релативната важност на земјоделските, наспротив трговските или производните капацитети, на територијалните екстензии на неговата моќ, на комплексноста на неговата поделба на трудот и на капацитетот на неговите урбани центри. Секундарните елементи вклучуваат развиен транспортен систем, пишување, стандардизирани мерења, валути, договорни и деловни правни системи, уметност, архитектура, математика, научно разбирање, металургија, политички структури и организирана религија.

 Традиционално, општествата кои успеале да постигнат значајна воена, идеолошка и економска моќ се дефинирале како "цивилизирани", наспротив други општества или групи надвор од нивната сфера на влијание - нарекувајќи ги последниве варвари, дивјаци и примитивци. Во современиот контекст, "цивилизираните луѓе" се контрастирани со домородните луѓе или со племенските општества.

Културен идентитет

[уреди | уреди извор]

"Цивилизација" исто така може да се однесува на културата на едно сложено општество, не само на самото општество. Секое општество, цивилизација или не, има еден специфичен сет на идеи и обичаи, како и одредена група на производители и вештини кои го прават уникатно. Цивилизациите имаат тенденција да развиваат сложени култури, вклучувајќи државно-засновани апарати за донесување одлуки, литература, стручна уметност, архитектура, организирана религија и сложени форми на образование, принуда и контрола поврзани со одржувањето на елитата.

Светска мапа на големите цивилизации според политичката хипотеза Судирот на Цивилизациите од Семјуел Хантингтон

Сложената култура поврзана со цивилизацијата има тенденција да се шири и влијае на други култури, понекогаш асимилирајќи ги (класичен пример е кинеската цивилизација и нејзиното влијание врз соседните цивилизации, како што се Кореја, Јапонија и Виетнам). Многу цивилизации се всушност големи културни сфери кои содржат многу нации и региони. Цивилизацијата во која поединецот живее е неговиот најопфатен културен идентитет.

Многу историчари се фокусирале на овие крупни културни области и ги третирале цивилизациите како дискретни единици. Во почетокот на дваесеттиот век филозофот Освалд Шпенглер,[35] го користел германскиот збор Kultur, "култура", за она што многумина го нарекувале "цивилизација". Тој верувал дека доследноста на цивилизацијата се заснова на еден единствен примарен културен симбол. Културите имаат циклуси на раѓање, живот, опаѓање и смрт, често заменети од страна на една потенцијална нова култура, формирана околу еден нов културен симбол. Според Шпенглер цивилизацијата е почетокот на падот на една култура како "најголема надворешна и вештачка држава можна за развиеното човештво".

Семјуел Хантингтон ја дефинирал цивилизацијата како "највисокото културно групирање на луѓето и најопфатно ниво на културен идентитет што ги разликува луѓето од другите видови". Неговите теории за цивилизациите се дискутирани подолу.[36]

Сложени системи

[уреди | уреди извор]

Друга група на теоретичари, употребувајќи ја системската теорија, ја сметаат цивилизацијата за комплексен систем. Цивилизациите можат да се гледаат како мрежи на градови кои произлегуваат од пред-урбани култури и се дефинирани од страна на економски, политички, воени, дипломатски, социјални и културни интеракции меѓу нив. Секоја организација е комплексен општествен систем и цивилизацијата е голема организација. Системската теорија помага при заштитата од површни, но и погрешни аналогии во изучувањето и описот на цивилизациите.

Системските теоретичари земаат предвид многу видови на односи помеѓу градовите, вклучувајќи ги и економските врски, културната размена и политичко/дипломатско-воените односи. Овие сфери често се појавуваат на различни нивоа. На пример, трговските мрежи биле, до XIX век, многу поголеми од кои било културни или политички сфери. Патот на свилата ги поврзувал римската империја, персиската империја, Индија и Кина од пред 2000 години, кога овие цивилизации едвај имале заеднички политички, дипломатски, воени или културни врски.[37]

Многу теоретичари тврдат дека целиот свет веќе стана интегриран во еден единствен "светски систем", процес познат како глобализација. Различни цивилизации и општествата во целиот свет се економски, политички, па дури и културно меѓузависни на многу начини. Постои дебата за тоа кога оваа интеграција започнала, и каков вид на интеграција – културна, техничка, технолошка, економска, политичка, или воено-дипломатска – е клучен индикатор за определување на степенот на цивилизација. Според Дејвид Вилкинсон економската и воено-дипломатската интеграција на месопотамската и египетската цивилизација резултираше во создавањето на она што тој го нарекува "Централна цивилизација" околу 1500 година п.н.е..[38] Централната цивилизација подоцна се прошири и на целиот Близок Исток и во Европа, а потоа се прошири на глобално ниво со европската колонизација, интегрирајќи ги Америка, Австралија, Кина и Јапонија од XIX век. Според Вилкинсон, цивилизациите можат да бидат културно-хетерогени како централната цивилизација, или хомогени како јапонската цивилизација. Она што Хантингтон го нарече "судир на цивилизациите" може да се одликува според Вилкинсон како судир на културните сфери во рамките на една глобална цивилизација. Други укажуваат на крстоносните војни како прв чекор во глобализацијата. Поконвенционална гледна точка е дека мрежите на здружување се шириле и смалувале уште од античките времиња, и дека актуелната глобализирана економија и култура е производ на неодамнешниот европски колонијализам.

Историја

[уреди | уреди извор]

Развојот на теориите за потеклото на цивилизацијата

[уреди | уреди извор]

Историски, се претпоставувало од страна на писатели како Аристотел дека цивилизациите се природната состојба на човештвото, затоа потеклото за грчкиот полис се сметало за непотребно. Сумерската Кралска Список на пример, тврди дека потеклото на нивната цивилизација е преку слегувањето од небото. Сепак, поморските откритија ги изложиле државите од западна Европа на културите на ловците-собирачи и на едноставните градинарски култури кои не биле цивилизирани. За да ги објаснат разликите, раните теоретичари се свртиле кон расистичките теории за културна надмоќ, теории за географски детерминизам или случајности на културата. По втората светска војна, овие теории биле отфрлени по разни основи и се барале други објаснувања. Се развиле четири училишта во модерниот период.

  1. Теории за доброволен развој
  2. Теории на принуден милитаризам
  3. Теоријата на Карниеро за циркумскрипција на животната средина[39]
  4. Моделот на Комплексна Интеракција на Клесон (CIM)[40]

Раните цивилизации

[уреди | уреди извор]
Карта на светот прикажувајќи ги приближно центрите на потекло на земјоделството и неговото ширење во праисторијата[41]

Неолитскиот период и преминот во цивилизацијата

[уреди | уреди извор]

Процесот на седентизам за првпат се случи околу 12,000 години п.н.е. во Левантот во југозападна Азија и кратко потоа и во други региони низ светот. Појавата на цивилизацијата, генерално, се поврзува со неолитската, односно земјоделската револуција, која се случила на разни локации меѓу 8,000 и 5,000 година п.н.е., особено во југозападниот дел на Азија, северна/централна Африка и Средна Америка.[42] Потоа следеле повеќе други револуции по кои луѓето припитомувале животни не само за месо, но исто така и за млеко, волна, отпадни води и за влечење предмети. Потоа следувало напуштањето на малите селски заедници и појавата на заѕидани градови, што се поврзува со првите цивилизации. Оваа "урбана револуција" го означи почетокот на акумулацијата на вишокот, што помогнаа економиите и градовите да се развијат. Тоа било поврзано со државниот монопол на принудата, појавата на војничка класа и ендемско војување, брзиот развој на хиерархиите и појавата на човечкото жртвопринесување.[43]

  • Шувалери-Шому културата
  • Неолитска Европа
    • Винча културата
    • Кукутени-трипилијанска култура
  • Неолитска Кина

Бронзено време

[уреди | уреди извор]

Железно време

[уреди | уреди извор]

Железото време е период карактеристичен по употребата на железото. Раниот период се одликува со широката употреба на железото или челикот. Ова се совпадна со други промени во општеството, вклучувајќи различни земјоделски практики, религиозни верувања и уметнички стилови.[44][45]

Според Карл Јасперс, германски историски филозоф, древните цивилизации биле погодени во голема мера од Аксиалниот период, во периодот помеѓу 800–200 година п.н.е., време во кое серија на мудреци, пророци, верски реформатори и мислители, од Кина, Индија, Иран, Израел и Грција, го смениле правецот на цивилизациите.[46]

Од средновековниот до почетокот на модерниот период

[уреди | уреди извор]

Ширењето на зороастризмот, конфуцијанството и будизмот е поврзано со развојот на осниот период. Од голема важност било создавањето на големи милитаристички територијални држави. Тоа било исто така поврзано со ширењето на монетарните економии. Подемот на религиите придонел да се обединат држави поголеми од претходните.

Доцен нов век и современ период

[уреди | уреди извор]

Иднина

[уреди | уреди извор]

Политичкиот научник Семјуел Хантингтон[47] тврди дека дефинирачка одлика на 21-от век ќе биде судирот на цивилизациите. Според Хантингтон, судирот помеѓу цивилизациите ќе ги замени конфликтите помеѓу државите и идеологиите, кои се карактеристични за 19 и 20 век. Роналд Инглхарт и Пипа Норис тврдат дека "вистинскиот судир на цивилизациите" меѓу муслиманскиот свет и Западот е предизвикан од муслиманското одбивање на полибералните западни вредности, а не разликата во политичката идеологија, иако тие напоменуваат дека овој недостаток на толеранција е веројатно да доведе до евентуалното одбивање на барањата за (вистинска) демократија.[48] Во Идентитетот и Насилството Сен прашува дали луѓето воопшто треба да бидат поделени според "цивилизацијата", дефинирана од религијата и културата. Тој тврди дека ова ги игнорира многу од другите идентитети кои ги имаат луѓето и води кон фокусирање на разликите.

Културниот историчар Морис Берман предлага во Среденовековна Америка: Крајот на империјата дека во корпоративниот консумеристички САД, факторите кои еднаш ја издигнале Америка―екстремен индивидуализам, територијална и економска експанзија, желбата за материјалното богатство―ќе доведат до колапс кој е неизбежен.[49] Тезата на Берман е слична со таа на Џејн Џејкобс која тврди дека петте столба на културата на САД се при сериозно распаѓање: заедницата; високото образование; делотворната практика на науката; оданочувањето и владата; и само-регулирањето на научните професии. Ова е поврзано со општествени зла како што се загрозувањето на животната средина, расизмот и зголемувањето на заливот меѓу богатите и сиромашните.[50]

Културниот критичар и автор Дерик Џенсен тврди дека модерната цивилизација е насочена кон доминација над животната средина и самото човештвото на еден суштински штетен, неодржлив и автодеструктивен начин.[51] Потребата на цивилизациите за увоз на сè повеќе ресурси, тој тврди, произлегува од нивната над-експлоатација и димуницијата на сопствените локални ресурси. Затоа, цивилизациите усвојувааат империјалистичка и експанзионистичка политика и, за да се одржуваат истите, високо милитаристички, хиерархиски-структурирани и принудно-засновани култури и начини на живот.

Кардашовата скала ги класифицира цивилизациите врз основа на нивното ниво на технолошки напредок, посебно мерејќи го количеството на енергија која цивилизација е во можност да го собере. Оваа скала прави одредби за цивилизациите далеку технолошки понапредни од тие на која било цивилизација што во моментов постои.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Adams, Robert McCormick (1966). The Evolution of Urban Society. Transaction Publishers. стр. 13. ISBN 9780202365947.
  2. ↑ Haviland, William; и др. (2013). Cultural Anthropology: The Human Challenge. Cengage Learning. стр. 250. ISBN 1285675304.CS1 maint: Uses authors parameter (link)
  3. ↑ Wright, Ronald (2004). A Short History of Progress. House of Anansi. стр. 115, 117, and 212. ISBN 9780887847066.
  4. ↑ Llobera, Josep (2003). An Invitation to Anthropology. Berghahn Books. стр. 136–137. ISBN 9781571815972.
  5. ↑ Fernández-Armesto, Felipe (2001). Civilizations: Culture, Ambition, and the Transformation of Nature. Simon & Schuster. ISBN 9780743216500.
  6. ↑ Boyden, Stephen Vickers (2004). The Biology of Civilisation. UNSW Press. стр. 7–8. ISBN 9780868407661.
  7. ↑ Solms-Laubach, Franz (2007). Nietzsche and Early German and Austrian Sociology. Walter de Gruyter. стр. 115, 117, and 212. ISBN 9783110181098.
  8. ↑ 1964-, AbdelRahim, Layla. Children's literature, domestication, and social foundation : narratives of civilization and wilderness. New York. стр. 8. ISBN 9780415661102. OCLC 897810261.CS1-одржување: бројчени имиња: список на автори (link)
  9. ↑ Bolesti, Maria (2013). Barbarism and Its Discontents. Stanford University Press. ISBN 9780804785372.
  10. ↑ Michael Mann, The Sources of Social Power, Cambridge University Press, 1986, vol. 1, pp. 34-41.
  11. ↑ Haas, Jonathan; Winifred Creamer, Alvaro Ruiz (23 December 2004). "Dating the Late Archaic occupation of the Norte Chico region in Peru," Nature 432 (7020): 1020–1023. doi:10.1038/nature03146. PubMed (англиски)
  12. ↑ Kennett, Douglas J.; Winterhalder, Bruce (2006). Behavioral Ecology and the Transition to Agriculture. University of California Press. pp. 121–. ISBN 978-0-520-24647-8. Retrieved 27 December 2010.
  13. ↑ Milton-Edwards, Beverley (May 2003). „Iraq, past, present and future: a thoroughly-modern mandate?“. History & Policy. United Kingdom: History & Policy. Архивирано од изворникот на 2010-12-08. Посетено на 9 December 2010.
  14. ↑ Carniero, R.L. (Ed) (1967), "The Evolution of Society: Selections from Herbert Spencer’s Principles of Sociology", (Univ. of Chicago Press, Chicago, 1967), pp. 32-47,63-96, 153-165.
  15. ↑ Joseph Watts, Oliver Sheehan, Quentin D. Atkinson, Joseph Bulbulia & Russell D. Gray, (2016), "Ritual human sacrifice promoted and sustained the evolution of stratified societies" (Nature 532, 228–231 (14 April 2016)) From http://www.nature.com/nature/journal/v532/n7598/full/nature17159.html sited 5/5/2016
  16. ↑ Ferguson, Niall (2011), Civilization
  17. ↑ Larry E. Sullivan (2009), The SAGE glossary of the social and behavioral sciences, Editions SAGE, p. 73
  18. ↑ It remains the most influential sociological study of the topic, spawning its own body of secondary literature. Notably, Hans Peter Duerr attacked it in a major work (3,500 pages in five volumes, published 1988–2002). Elias, at the time a nonagenarian, was still able to respond to the criticism the year before his death. In 2002, Duerr was himself criticized by Michael Hinz's Der Zivilisationsprozeß: Mythos oder Realität (2002), saying that his criticism amounted to a hateful defamation of Elias, through excessive standards of political correctness. Der Spiegel 40/2002
  19. ↑ Cited after Émile Benveniste, Civilisation. Contribution à l'histoire du mot (Civilisation. Contribution to the history of the word), 1954, published in Problèmes de linguistique générale, Éditions Gallimard, 1966, pp. 336–345 (translated by Mary Elizabeth Meek as Problems in general linguistics, 2 vols., 1971).
  20. ↑ E.g. in the title A narrative of the loss of the Winterton East Indiaman wrecked on the coast of Madagascar in 1792; and of the sufferings connected with that event. To which is subjoined a short account of the natives of Madagascar, with suggestions as to their civilizations by J. Hatchard, L.B. Seeley and T. Hamilton, London, 1820.
  21. ↑ "Civilization" (1974), Encyclopædia Britannica 15th ed. Vol. II, Encyclopædia Britannica, Inc., 956. Retrieved 25 August 2007. Using the terms "civilization" and "culture" as equivalents is controversial and generally rejected, so that for example some types of culture are not normally described as civilizations.
  22. ↑ Velkley, Richard (2002), „The Tension in the Beautiful: On Culture and Civilization in Rousseau and German Philosophy“, Being after Rousseau: Philosophy and Culture in Question, The University of Chicago Press, стр. 11–30
  23. ↑ "On German Nihilism" (1999, originally a 1941 lecture), Interpretation 26, no. 3 edited by David Janssens and Daniel Tanguay.
  24. ↑ Gary B. Ferngren (2002). "Science and religion: a historical introduction". JHU Press. p.33. ISBN 0-8018-7038-0
  25. ↑ Gordon Childe, V., What Happened in History (Penguin, 1942) and Man Makes Himself (Harmondsworth, 1951).
  26. ↑ Nikiforuk, Andrew (2012), "The Energy of Slaves: Oil and the new servitude" (Greystone Books).
  27. ↑ Moseley, Michael. „The Maritime Foundations of Andean Civilization: An Evolving Hypothesis“. The Hall of Ma'at. Архивирано од изворникот на 2019-08-28. Посетено на 2008-06-13.
  28. ↑ Moseley, Michael (1975). The Maritime Foundations of Andean Civilization. Menlo Park: Cummings. ISBN 0-8465-4800-3.
  29. ↑ „Göbekli Tepe“. National Geographic. Архивирано од изворникот на 2018-02-27. Посетено на November 13, 2014.
  30. ↑ Grinin, Leonid E (Ed) et al. (2004), "The Early State and its Alternatives and Analogues" (Ichitel)
  31. ↑ Bogucki, Peter (1999), "The Origins of Human Society" (Wiley Blackwell)
  32. ↑ DeVore, Irven, and Lee, Richard (1999) "Man the Hunter" (Aldine)
  33. ↑ Beck, Roger B.; Linda Black; Larry S. Krieger; Phillip C. Naylor; Dahia Ibo Shabaka (1999). World History: Patterns of Interaction. Evanston, IL: McDougal Littell. ISBN 0-395-87274-X.
  34. ↑ Pauketat, Timothy R. (2004). Ancient Cahokia and the Mississippians. Cambridge University Press. стр. 169. ISBN 9780521520669.
  35. ↑ Spengler, Oswald, Decline of the West: Perspectives of World History (1919)
  36. ↑ Samuel P. Huntington (1997), The clash of civilizations and the remaking of world order[мртва врска], Simon and Schuster, p. 43.
  37. ↑ Algaze, Guillermo, The Uruk World System: The Dynamics of Expansion of Early Mesopotamian Civilization" (Second Edition, 2004) (ISBN 978-0-226-01382-4)
  38. ↑ Wilkinson, David (Fall 1987). „Central Civilization“. Comparative Civilizations Review. 17. стр. 31–59.
  39. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 30 мај 2014. Посетено на 5 август 2014. accessed 5/08/2014
  40. ↑ Bondarenko, Dmitri M. “Early State” in Cross-Cultural Perspective: A Statistical Reanalysis of Henri J. M. Claessen’s Database" (Cross Cultural Research)
  41. ↑ Diamond, J.; Bellwood, P. (2003). „Farmers and Their Languages: The First Expansions“ (PDF). Science. 300 (5619): 597–603. Bibcode:2003Sci...300..597D. doi:10.1126/science.1078208. PMID 12714734.
  42. ↑ "Origin of agriculture and domestication of plants and animals linked to early Holocene climate amelioration", Anil K. Gupta*, Current Science, Vol. 87, No. 1, 10 July 2004
  43. ↑ "Ritual human sacrifice promoted and sustained the evolution of stratified societies" op cit
  44. ↑ The Junior Encyclopædia Britannica: A reference library of general knowledge. (1897). Chicago: E.G. Melvin.
  45. ↑ C. J. Thomsen and Jens Jacob Asmussen Worsaae first applied the system to artifacts.
  46. ↑ Tarnas, Richard (1993). The Passion of the Western Mind: Understanding the Ideas that Have Shaped Our World View (Ballantine Books)
  47. ↑ Huntington, Samuel P., The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, (Simon & Schuster, 1996)
  48. ↑ Inglehart, Ronald; Pippa Norris (March–April 2003). „The True Clash of Civilizations“. Global Policy Forum. Посетено на 23 January 2009.
  49. ↑ Berman, Morris (2007), Dark Ages America: the End of Empire" (W.W.Norton)
  50. ↑ Jacobs, Jane (2005), "Dark Age Ahead" (Vintage)
  51. ↑ Jensen, Derrick (2006), "Endgame: The Problem of Civilization", Vol 1 & Vol 2 (Seven Stories Press)

Библиографија

[уреди | уреди извор]

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Нормативна контрола


Статијата Цивилизација е добра статија. Таа исполнува одредени критериуми за квалитет и е дел од инкубаторот на Википедија.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Цивилизација&oldid=5184611“