Хаплогрупа F (мтДНК)

Од Википедија — слободната енциклопедија

Хаплогрупата F е човечка митохондријална ДНК (мтДНК) хаплогрупа. Кладата е најзастапена во Источна Азија и Југоисточна Азија.[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16] Не била пронајден кај домородните Американци.[17]

Тоа е примарна гранка на хаплогрупата R9.

Дистрибуција[уреди | уреди извор]

Хаплогрупата F е прилично честа појава во Источна Азија. Високите фреквенции на кладата се наоѓале меѓу Лаху од Јунан (33% - 77%, просечно 52%), Никобарските Острови (50%), Шоровите од Кемеровската област на Сибир (41%) и Аруначал Прадеш, Индија (31%).[18] Исто така, постои важна фреквенција кај тајванските абориџини, Кака, Кетс, Хан Кинез (а со тоа и речиси цела Кина), Ломбок, Сумба, Тајланд и Виетнам. Неговата дистрибуција се протега со мала фреквенција до Тару во јужен Непал и Башкирите на јужниот дел на Урал.[19][20][21]

Хаплогрупата F се јавува и на ниски фреквенции на Коморските Острови (<10%).[22] Го има и на ниски фреквенции на островот Хвар во Хрватска (8,3%).

Табела на фреквенции на MtDNA Хаплогрупата Ф[уреди | уреди извор]

Population Frequency Count Source Subtypes
Lahu (Lancang, Yunnan) 0.771 35 [7] F1a=18, F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=9
Senoi (Malaysia) 0.442 52 [4] F1a1a=23
Tujia (Yongshun, Hunan) 0.433 30 [7] F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=6, F1a=4, F1c=2, F1b=1
Shor (Kemerovo) 0.415 82 [18] F1=33, F2a=1
Lahu (Simao, Yunnan) 0.344 32 [7] F1a=10, F2a=1
Lahu (Xishuangbanna, Yunnan) 0.333 15 [7] F1a=3, F1b=1, F1c=1
Pan Yao (Tianlin, Guangxi) 0.313 32 [8] F3=2, F1b=2, F1a1a=2, F1a1(xF1a1a)=2, F1a(xF1a1)=1, F1c=1
Yi (Hezhang County, Guizhou) 0.300 20 [се бара извор] F1b=4, F1a=2
Lingao (Hainan) 0.290 31 [се бара извор] F(xF1, F2, F3, F4)=2, F2=2, F1(xF1a)=1, F1a1(xF1a1a)=1, F1a1a=1, F3=1, F4=1
Lowland Yao (Fuchuan, Guangxi) 0.286 42 [8] F2a=4, F1a1(xF1a1a)=2, F1a(xF1a1)=2, F1b=1, F1c=1, F1(xF1a, F1b, F1c)=1, F3=1
Xiban Yao (Fangcheng, Guangxi) 0.273 11 [8] F1b=1, F1a(xF1a1)=1, F(xF1, F2a, F3)=1
Lanten Yao (Tianlin, Guangxi) 0.269 26 [8] F1a(xF1a1)=5, F1a1(xF1a1a)=1, F(xF1, F2a, F3)=1
Bai (Xishuangbanna, Yunnan) 0.263 19 [7] F1a=2, F1b=2, F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=1
Huatou Yao (Fangcheng, Guangxi) 0.263 19 [8] F1a1a=2, F1a1(xF1a1a)=1, F1a(xF1a1)=1, F(xF1, F2a, F3)=1
Vietnamese 0.262 42 [се бара извор] F1a=10, F(xF1a, F1b, F1c, F2)=1
Taiwan (aborigines) 0.253 640 [се бара извор] F4=72, F3=54, F1a1(xF1a1a)=21, F1a(xF1a1)=14, F2=1
Bai (Dali, Yunnan) 0.250 68 [7] F1a=6, F1c=4, F2a=4, F1b=2, F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=1
Indonesian (Mataram, Lombok) 0.250 44 [4] F1a1a=4, F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=4, F1a3=1, F1a4=1, F(xF1a, F1b, F2, F3a, F3b, F4)=1
Uyghur (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.250 16 [2] F=4
Yi (Xishuangbanna, Yunnan) 0.250 16 [7] F1b=2, F1a=1, F2a=1
Khakassian (Khakassia) 0.246 57 [18] F1=11, F2a=3
Naxi (Lijiang, Yunnan) 0.244 45 [7] F1a=8, F1b=2, F2a=1
Bunu (Dahua & Tianlin, Guangxi) 0.240 25 [8] F1b=2, F(xF1, F2a, F3)=1, F1a1(xF1a1a)=1, F1a1a=1, F3=1
Ket 0.237 38 [3] F=9
Han (Beijing) 0.225 40 [се бара извор] F1a=4, F(xF1a, F1b, F1c, F2)=3, F1b=2
Taiwanese (Taipei, Taiwan) 0.220 91 [се бара извор] F=20
Han (Southwest China; pool of 44 Sichuan, 34 Chongqing, 33 Yunnan, & 26 Guizhou) 0.219 137 [се бара извор] F1a=15, F2=8, F3=7
Hani (Xishuangbanna, Yunnan) 0.212 33 [7] F1a=6, F1b=1
Tibetan (Shigatse, Tibet) 0.207 29 [се бара извор] F1a=5, F1b=1
Tujia (Yanhe County, Guizhou) 0.207 29 [се бара извор] F1a=2, F1c=1, F2a3=1, F2b=1, F(xF1, F2)=1
Bapai Yao (Liannan, Guangdong) 0.200 35 [8] F1b=3, F3=2, F1a1a=1, F1a(xF1a1)=1
Indonesian (Waingapu, Sumba) 0.200 50 [4] F1a4=3, F1a3=2, F1a1a=2, F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=1, F1a1(xF1a1a)=1, F3b=1
Manchurian 0.200 40 [се бара извор] F(xF1a, F1b, F1c, F2)=3, F1a=2, F1b=2, F1c=1
Thai 0.200 40 [се бара извор] F1b=8
Li (Hainan) 0.197 346 [се бара извор] F1a1(xF1a1a)=30, F2=20, F1(xF1a)=4, F1a(xF1a1)=4, F1a1a=3, F3=3, F4=3, F(xF1, F2, F3, F4)=1
Han (Xinjiang) 0.191 47 [се бара извор] F1a=2, F3=2, F1b=1, F1c=1, F2a2=1, F2a3=1, F4=1
Thailand 0.190 105 F1=18, F(xF1)=2
Lisu (Gongshan, Yunnan) 0.189 37 [7] F2a=4, F1b=2, F1a=1
Han (southern California) 0.187 390 [се бара извор] F=73
Oirat Mongol (Xinjiang) 0.184 49 [се бара извор] F2(xF2a2, F2a3, F2b)=3, F1b=3, F1a=2, F2b=1
Dong (Tianzhu County, Guizhou) 0.179 28 [се бара извор] F1a=4, F1b=1
Han (Taiwan) 0.175 1117 [се бара извор] F=196
CHB (Han from Beijing Normal University) 0.174 121 [се бара извор] F=21
Jino (Xishuangbanna, Yunnan) 0.167 18 [7] F1a=2, F1b=1
Nu (Gongshan, Yunnan) 0.167 30 [7] F2a=5
Gelao (Daozhen County, Guizhou) 0.161 31 [се бара извор] F1a=3, F1(xF1a, F1b, F1c)=1, F(xF1, F2)=1
Nepal (Newar) 0.155 [1] F1c1a = 2.4%, F1d = 12%, F1g = 2.4%, F2b1 = 1.1%
CHD (Han from Denver) 0.151 73 [се бара извор] F=11
Filipino (Palawan) 0.150 20 [се бара извор] F3b2=3
Indonesian (52 Pekanbaru, 42 Medan, 34 Bangka, 28 Palembang, & 24 Padang) 0.150 180 [4] F1a1a=9, F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=8, F1a5=3, F4=3, F1a3=2, F1a4=2
Kyrgyz (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.150 20 [2] F=3
Yi (Shuangbai, Yunnan) 0.150 40 [7] F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=2, F1a=2, F1b=2
Mongolian (Ulan Bator) 0.149 47 [се бара извор] F1a=3, F1b=3, F2a=1
Borneo (89 Banjarmasin & 68 Kota Kinabalu) 0.146 157 [4] F3b=9, F(xF1a, F1b, F2, F3a, F3b, F4)=4, F1a3=3, F1a4=3, F1a1(xF1a1a)=2, F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=1, F1a1a=1
Indonesian (Bali) 0.146 82 [4] F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=5, F1a1(xF1a1a)=4, F1a1a=2, F(xF1a, F1b, F2, F3a, F3b, F4)=1
Hmong (Jishou, Hunan) 0.146 103 [8] F1a1(xF1a1a)=4, F1a1a=3, F(xF1, F2a, F3)=3, F1a(xF1a1)=2, F1b=2, F3=1
Aini (Xishuangbanna, Yunnan) 0.140 50 [7] F1a=6, F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=1
Indonesian (Ambon) 0.140 43 [4] F1a3=3, F1a4=2, F1a1a=1
Cun (Hainan) 0.133 30 [се бара извор] F4=3, F1a1(xF1a1a)=1
Hui (Xinjiang) 0.133 45 [се бара извор] F1b=2, F1c=2, F1a=1, F2a3=1
Batak (Palawan) 0.129 31 [се бара извор] F1a3=3, F3b2=1
Yi (Luxi, Yunnan) 0.129 31 [7] F1b=3, F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=1
Guoshan Yao (Jianghua, Hunan) 0.125 24 [8] F1a(xF1a1)=1, F1b=1, F3=1
Tu Yao (Hezhou, Guangxi) 0.122 41 [8] F1a1a=4, F1a(xF1a1)=1
Gelao (Daozhen County, Guizhou) 0.118 102 [се бара извор] F1a(xF1a1)=4, F1b=3, F2(xF2a, F2b)=2, F3a=2, F3(xF3a)=1
Tibetan (Nagchu, Tibet) 0.114 35 [се бара извор] F=4
Tibetan (Lhasa, Tibet) 0.114 44 [се бара извор] F1a=2, F2=2, F1b=1
Filipino (Luzon) 0.113 177 [16] F1a3=6, F1a4=6, F3b=5, F4b=2, F1a1a=1
Indonesian (Alor) 0.111 45 [4] F1a4=3, F1a1a=1, F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=1
Indonesian (Sulawesi, incl. 89 Manado, 64 Toraja, 46 Ujung Padang, & 38 Palu) 0.110 237 [4] F1a4=12, F1a3=4, F1a(xF1a1, F1a3, F1a4, F1a5)=4, F1a1a=3, F1a1(xF1a1a)=1, F1a5=1, F1b=1
Tujia (western Hunan) 0.109 64 [7] F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=2, F1a=2, F1b=2, F1c=1
Cham (Bình Thuận, Vietnam) 0.107 168 [12] F1a1a=10, F1(xF1a)=3, F1a(xF1a1)=3, F1a1(xF1a1a)=2
Tibetan (Shannan, Tibet) 0.105 19 [се бара извор] F=2
Dingban Yao (Mengla, Yunnan) 0.100 10 [8] F1a(xF1a1)=1
Filipino (Visayas) 0.098 112 [16] F1a4=7, F1a3=3, F3b=1
Korean (South Korea) 0.097 185 [се бара извор] F1a=8, F1b=8, F2(xF2a)=2
Korean (Seoul National University Hospital) 0.096 633 [13] F=61
Filipino 0.094 64 [16] F1a3=3, F1a4=3
Mien (Shangsi, Guangxi) 0.094 32 [8] F1a1(xF1a1a)=2, F1a1a=1
Tibetan (Tibet) 0.093 216 [се бара извор] F1a=13, F1b=4, F2=3
CHS (Han from Hunan & Fujian) 0.091 55 [се бара извор] F=5
Buryat 0.087 126 [се бара извор] F1b=6, F1a=3, F(xF1a, F1b, F1c, F2a)=2
Tofalar 0.087 46 [3] F1b=4
Uzbek (Xinjiang) 0.086 58 [се бара извор] F2a3=2, F4=2, F1b=1
Tuvinian (Tuva) 0.086 105 [18] F1=8, F2a=1
Japanese (Tōhoku) 0.083 336 [се бара извор] F=28
Mongol (New Barag Left Banner) 0.083 48 [се бара извор] F1a=2, F1c=1, F2a=1
Pumi (Ninglang, Yunnan) 0.083 36 [7] F2a=2, F1b=1
Tibetan (Diqing, Yunnan) 0.083 24 [7] F1a=1, F1b=1
Korean (northern China) 0.078 51 [се бара извор] F(xF1a, F1b, F1c, F2)=1, F1a=1, F1b=1, F1c=1
JPT (Japanese from Tokyo) 0.076 118 [се бара извор] F=9
Kazakh (Xinjiang) 0.075 53 [се бара извор] F1b=3, F2(xF2a2, F2a3, F2b)=1
Chinese (Shenyang, Liaoning) 0.075 160 [се бара извор] F=12
Danga (Hainan) 0.075 40 [се бара извор] F1a1(xF1a1a)=1, F2=1, F3=1
Japanese (northern Kyūshū) 0.074 256 [се бара извор] F=19
Tibetan (Nyingchi, Tibet) 0.074 54 [се бара извор] F1a=2, F1b=2
Uyghur 0.073 55 [се бара извор] F1b=2, F1a=1, F1c=1
Filipino (Mindanao) 0.071 70 [16] F3b=2, F1a4=2, F1a3=1
Korean (Seoul & Daejeon, South Korea) 0.069 261 [се бара извор] F1=12, F(xF1)=6
Tibetan (Chamdo, Tibet) 0.069 29 [се бара извор] F1a=2
Semelai (Malaysia) 0.066 61 [4] F1a1a=4
Japanese (Hokkaidō) 0.065 217 Asari 2007 F=14
Wuzhou Yao (Fuchuan, Guangxi) 0.065 31 [8] F1a1(xF1a1a)=1, F3=1
Korean (South Korea) 0.064 203 [се бара извор] F=13
Mongolian (Ulan Bator) 0.064 47 [18] F1=3
Uyghur (Xinjiang) 0.064 47 [се бара извор] F1b=2, F1a=1
Bashkir (Beloretsky, Sterlibashevsky, Ilishevsky, & Perm) 0.063 221 [19] F=14
Dungan (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.063 16 [2] F=1
Japanese (Miyazaki) 0.060 100 [15] F1b=3, F1a=2, F2a=1
Tharu (Chitwan, Nepal) 0.060 133 [20] F1c=7, F1(xF1c, F1d)=1
Japanese (Gifu) 0.059 1617 [13] F=96
Japanese (Tōkai) 0.057 282 [се бара извор] F=16
Teleut (Kemerovo) 0.057 53 [18] F1=3
Altai Kizhi 0.056 90 [18] F1=3, F2a=2
Kalmyk (Kalmykia) 0.055 110 [18] F1=6
Tibetan (Shannan, Tibet) 0.055 55 [се бара извор] F1a=2, F2=1
Tibetan (Qinghai) 0.054 56 [7] F1c=2, F1a=1
Japanese 0.052 211 [10] F1b=9, F1a=2
Hmong (Wenshan, Yunnan) 0.051 39 [8] F1b=1, F3=1
Kazakh (Kosh-Agach, Altai Republic) 0.051 98 [9] F1=5
Karakalpak (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.050 20 [2] F=1
Tharu (Morang, Nepal) 0.050 40 [20] F1c=1, F1d=1
Turkmen (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.050 20 [2] F=1
Korean (South Korea) 0.049 103 [18] F1=5
Oroqen (Oroqen Autonomous Banner) 0.045 44 [се бара извор] F1b=2
Yakut 0.043 117 [се бара извор] F2a=3, F1b=2
Tuvan 0.042 95 [3] F(xF1b)=3, F1b=1
Kyrgyz (Talas) 0.042 48 [се бара извор] F1a=1, F1b=1
Tibetan (Nyingchi, Tibet) 0.042 24 [се бара извор] F=1
Khamnigan (Buryatia) 0.040 99 [18] F1=4
Iu Mien (Mengla, Yunnan) 0.037 27 [8] F(xF1, F2a, F3)=1
Kazakh 0.036 55 [се бара извор] F1b=2
Barghut (Hulunbuir) 0.034 149 [9] F1=4, F2=1
Buryat (Buryatia) 0.031 295 [18] F1=7, F2a=2
Tibetan (Zhongdian, Yunnan) 0.029 35 [7] F2a=1
Kim Mun (Malipo, Yunnan) 0.025 40 [8] F1a1(xF1a1a)=1
Uzbek (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.025 40 [2] F=1
Okinawa 0.025 326 [се бара извор] F=8
Evenk (New Barag Left Banner) 0.021 47 [се бара извор] F1c=1
Ainu 0.020 51 [се бара извор] F1b=1
Evenk (53 Stony Tunguska basin & 18 Tugur-Chumikan) 0.014 71 [3] F1b=1
Telenghit (Altai Republic) 0.014 71 [18] F1=1
Tubalar 0.014 72 [3] F1b=1
Evenk (Krasnoyarsk) 0.014 73 [18] F1=1
Ulchi (Old & New Bulava, Ulchsky, Khabarovsk) 0.011 87 [3] F(xF1b)=1
Mansi 0.010 98 [3] F=1
Khanty 0.009 106 [21] F1=1
Chukchi (Anadyr) 0.000 15 [18] -
Bukharan Arab (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.000 20 [2] -
Crimean Tatar (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.000 20 [2] -
Iranian (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.000 20 [2] -
Kazakh (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.000 20 [2] -
Tajik (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.000 20 [2] -
Hindu (Chitwan, Nepal) 0.000 24 [20] -
Nganasan 0.000 24 [3] -
Buryat (Kushun, Nizhneudinsk, Irkutsk Oblast) 0.000 25 [3] -
Kurd (northwestern Iran) 0.000 25 [18] -
Andhra Pradesh (tribal) 0.000 29 [20] -
Batek (Malaysia) 0.000 29 [4] -
Mendriq (Malaysia) 0.000 32 [4] -
Negidal 0.000 33 [3] -
Temuan (Malaysia) 0.000 33 [4] -
Yakut (Yakutia) 0.000 36 [18] -
Tibetan (Deqin, Yunnan) 0.000 40 [7] -
Tajik (Tajikistan) 0.000 44 [18] -
Daur (Evenk Autonomous Banner) 0.000 45 [се бара извор] -
Evenk (Buryatia) 0.000 45 [18] -
Udege (Gvasiugi, Imeni Lazo, Khabarovsk) 0.000 46 [3] -
Itelmen 0.000 47 [3] -
Kyrgyz (Sary-Tash) 0.000 47 [се бара извор] -
Korean (Arun Banner) 0.000 48 [се бара извор] -
Jahai (Malaysia) 0.000 51 [4] -
Nivkh (northern Sakhalin) 0.000 56 [3] -
Mansi 0.000 63 [21] -
Chukchi 0.000 66 [се бара извор] -
Siberian Eskimo 0.000 79 [3] -
Persian (eastern Iran) 0.000 82 [18] -
Koryak 0.000 155 [3] -

Подклади[уреди | уреди извор]

F1a јасно преовладувала меѓу претставниците на хаплогрупата F во Југоисточна Азија, но подкладите на оваа хаплогрупа биле пронајдени во популации на север како Бурјатите и Улчи во Сибир.

F1b има тенденција да станува почеста како дел од вкупниот F во популациите на северните делови на Источна Азија и Централна Азија, како што се Монголите, Казахстанците, Ујгурите и Јапонците. Исто така бил пронајден кај народот Ји. Постојат чудни ексклави на F1b во Гаининск Башкирите од Пермската област и Хрватите од островот Хвар.[19][23]

F1d е втората најчеста под-клада во Њуар (Непал). Хаплогрупата F1d достигнала најголем дел во Њуар (11,97%) од Непал и Кшатрија (16%) во Северна Индија.[1]

F2 бил пронајден главно во форма на F2a, што е забележано во повеќе од 10% од неколку примероци на Ну и Лису од Гонгшан, Јунан.[7] F2 п бил пронајден со фреквенции кои надминувале 5% во неколку други популации на Југозападна Кина, Гуангкси и Хаинан, вклучувајќи ја и мнозинската популација Хан. Надвор од југозападна Кина, F2 бил пронајден со фреквенција поголема од 5% во примерок од Оиратски Монголци од Ксинџијанг и примерок од Кака од Хакасија, при што поранешната популација може да се пофали со особено висока разновидност во овој клада.

F3 е особено честа појава кај австронезиските народи на Тајван и Малајскиот архипелаг, но исто така бил пронајден кај многу популации на Југозападна Кина и Југо-Централна Кина, како и во примерок од Ханс од Ксинџијанг.

F4 бил пронајден главно кај абориџинските популации на Тајван и Хаинан, со некои претставници меѓу примероците на Филипинците од Лузон, Индонезијците од Суматра и Ханс и Узбеците од Ксинџијанг.

Дрво[уреди | уреди извор]

Ова филогенетско дрво на подкладите на хаплогрупата F се засновало на трудот на Манис ван Овен и Манфред Кајзер Ажурирано сеопфатно филогенетско стебло на глобалната варијација на човечката митохондријална ДНК и последователните објавени истражувања.

  • F
    • F* – China, Korea
    • F1
      • F1a'c'f – Thailand (Kaleun in Nakhon Phanom Province), China, Korea,[24] Kazakhstan
        • F1a – China, Korea,[24] Uyghur, Thailand
          • F1a1'4 – Thailand (Khon Mueang in Chiang Rai Province[25]), China (Ma'an site, Wuxi, Majiabang culture)
            • F1a1 – Japan, Korea,[24] China, Ulchi, Uyghur, Vietnam (incl. Cờ Lao), Laos, Thailand, Indonesia, Mexico
              • F1a1a – Thailand, Laos, Vietnam, China (Zhanjiang, etc.), Tibet, Indonesia
                • F1a1a1 – Vietnam, Laos, Thailand, Cambodia, Nicobar Islands, Malaysia, Indonesia, China, Uyghur
              • F1a1b – Japan, Korea
              • F1a1c – Zhuang (Bama), Thailand, Tibet, Buryats (Inner Mongolia and Irkutsk Oblast), Japan
                • F1a1c1 – Moken
                • F1a1c2 – Japan, Xibo, China (Shanghai)
              • F1a1d – Thailand, China, Taiwan (Tsou, Bunun, Rukai), Philippines
                • F1a1d1 – Tao (Orchid Island)
            • F1a4
              • F1a4a – Thailand, Han Chinese (Denver), Ulchi
                • F1a4a1 – Taiwan (Tsou, Makatao, Bunun, Ami, etc.), Philippines (Ivatan, Ibaloi, Abaknon, Bugkalot, Kalangoya, Dulag, etc.), Guam, Malaysia (Kelantan Malay), Sumatra, Vietnam (Dao), Thailand (Khon Mueang in Mae Hong Son Province and Chiang Mai Province[25]), South Africa
              • F1a4b – China
          • F1a2 – Thailand, Vietnam (Hmong), China (Guizhou)
            • F1a2a – Thailand (Phutai in Sakon Nakhon Province, Nyaw in Nakhon Phanom Province, Mon in Lopburi Province[25]), China (Han in Zhanjiang, Dong, etc.)
          • F1a3 – Thailand, Uyghur
            • F1a3a – Filipino (Lipa City), Indonesia
              • F1a3a1 – Japan
                • F1a3a1a – Japan, Korea
              • F1a3a2 – Philippines (Ivatan)
              • F1a3a3 – Taiwan (Tsou, Bunun, Makatao, Thao), Philippines (Ivatan)
        • F1c – Japan
          • F1c1 – Japan
            • F1c1a – Korea, Xinjiang, Tibet, Jammu and Kashmir, Thailand (Palaung in Chiang Mai Province, Khmu in Nan Province, Khon Mueang in Lampang Province[25])
              • F1c1a1 – Russia, China (Qingdao, etc.), Evenk (New Barag Left Banner), Oroqen, Zhuang (Bama), Taiwan (Minnan)
                • F1c1a1a – Tibet (Shannan, Sherpa, etc.), Yi
                • F1c1a1b – China
              • F1c1a2 – Tibet, Thailand, China (Chongqing), India
        • F1f – Thailand, China, Lahu, Myanmar, Tibet, Cambodia, Vietnam (Hmong)
      • F1b - Korea[24]
        • F1b1 – China, Tibet (Shigatse, etc.), Ladakh, Uyghur (Artux, etc.), Kyrgyz, Azeri, Kurd (Iran), Armenian, Turkey, Russia, Croatia
          • F1b1a – Japan, Korea, Uyghur
            • F1b1a1 – Japan, Korea
              • F1b1a1a – Japan, Korea, USA (African American)
                • F1b1a1a1 – Japan, Korea
                  • F1b1a1a1a – Japan
                • F1b1a1a2 – Japan, Korea
                • F1b1a1a3 – Japan
            • F1b1a2 – Japan, Korea
          • F1b1b – Yakut, Uyghur, Kyrgyz, Turk, Even (Sakkyryyr, Tompo), Korea
          • F1b1c – China, Yi, Buryat
          • F1b1d – Japan, Korea
          • F1b1e – Uyghur, Kyrgyz, Buryat, Oroqen, Russian (Sverdlovsk Oblast)
            • F1b1e1 – Yakut
          • F1b1f – China, Uyghur, Buryat (Buryat Republic), Yakut (Namsky District), Evenk (Stony Tunguska River basin), Hungary (ancient Avars)
      • F1d – China (Hunan, Zhejiang, Jiangsu, Beijing, Liaoning, Korean from Antu County, Hezhen), Taiwan (Minnan, etc.), Tibet (Lhasa, etc.), Thailand (Mon in Kanchanaburi Province[25]), South Korea, Japan, Kyrgyz (Artux, Ak-Say), ancient Scythian
        • F1d1 – Tibet, Nepal (Tharu), Newar of Nepal (12%),[1] Myanmar, Thailand (Mon in Kanchanaburi Province[25]), China, Japan, South Africa
      • F1e – Thailand
        • F1e1 – China (Han from Hunan)
          • F1e1a – Japan
        • F1e2 – China, Kyrgyz (Tashkurgan)
        • F1e3 – China (Shantou, etc.), Laos (Lao in Vientiane[25]), Thailand (Phuan in Lopburi Province and Phichit Province[25]), Sumatra
      • F1g – Tibet, Thailand (Phuan in Lopburi Province, Sukhothai Province, and Phichit Province[25]), China, Kyrgyz (Tashkurgan)
        • F1g1 – China (Yunnan, etc.), Vietnam (Hmong, Dao), Nepal (Newar, 2.4%)[1]
    • F2
      • F2* – Laos (Lao in Vientiane[25]), China, Hong Kong, Uyghur (Artux)
      • F2a'b'g
        • F2a – China (Han from Beijing, Xinjiang, etc.), Taiwan (Makatao), Korea,[24] Japan, Kazakhstan
          • F2a1 – China (Han from Shandong), Naxi, Bai, Nu, Tu (Monguor), Yi, Tibetan
          • F2a2 – China (Han from Zhanjiang, etc.), Miao (Guizhou), Kinh (Guangxi), Dai and Lisu (Yunnan)[26]
          • F2a3 – China (Han from Xinjiang, Yunnan, Qinghai, and Shandong), Tu, Hui, Mongols in Inner Mongolia[26]
        • F2b – China (Han from Qingdao), Taiwan (Hakka)
          • F2b1 – Thailand (Lao Isan in Roi Et Province and Chaiyaphum Province, Khon Mueang in Lampang Province[25]), China (Han from Beijing, Xinjiang, etc.), Buryat (Irkutsk Oblast), Yakut, Even (NE Sakha Republic),[27] Yukaghir (NE Sakha Republic), Nepal (Newar, 1.1%)[1]
        • F2g – China, Ladakh
      • F2c – China
        • F2c1 – China (Shantou, etc.), Japan
        • F2c2 – China (Han from Beijing), Kyrgyzstan (Kyrgyz)
      • F2d – China, Uyghur, Thailand (Khon Mueang in Chiang Mai Province and Lamphun Province[25]), Singapore, Japan, Kazakhstan
      • F2e – China, Thailand (Tai Yuan in Uttaradit Province, Phuan in Phrae Province and Lopburi Province, Khon Mueang in Chiang Mai Province[25]), Vietnam (Dao)
        • F2e1 – China, Barghut (Hulun Buir)
      • F2f – Japan, Korea, China, Pakistan (Hazara), Azerbaijan (Astara),[се бара извор] Bashkortostan (Bashkir), Poland
      • F2h'i – China
        • F2h – China, Tibet (Lhasa), Taiwan, Thailand (Tai Dam in Kanchanaburi Province[25])
        • F2i – China, Taiwan (Makatao), Korea
    • F3 (formerly R9a)
      • F3a – China (Han from Ili, etc.), Uyghur, Thailand
        • F3a1 – China (Han from Yunnan, Guizhou, Shantou, Lanzhou,[28] etc.), Kyrgyz (Tashkurgan), Taiwan (Hakka, etc.), Thailand (Phuan in Suphan Buri Province, Shan in Mae Hong Son Province, Khon Mueang in Chiang Rai Province, Mae Hong Son Province, Chiang Mai Province, Lamphun Province, and Lampang Province[25]), Vietnam (Hmong, Dao)
      • F3b – Thailand, Japan, Korea,[24] China (Han from Qijiang), Yi
        • F3b1 – Philippines, Comoros (Comorian from Grande Comore), USA
          • F3b1a – Taiwan (Rukai, Puyuma, Paiwan, Tsou, Makatao, Bunun, Ami, etc.), Philippines (Maranao)
            • F3b1a1 – Philippines (Bugkalot), Indonesia
            • F3b1a2 – Taiwan (Puyuma, Bunun, Paiwan, etc.)
          • F3b1b – Madagascar, Sumatra, Philippines (Batak from Palawan Island)
            • F3b1b1 – Philippines (Ibaloi, Kankanaey, Ifugao), Spain, Denmark
    • F4
      • F4a – Thailand/Laos, China, Taiwan, Korea[24]
        • F4a1
          • F4a1a – Japan, China (Han from Lanzhou,[28] She), Taiwan
          • F4a1b – China, Japan
        • F4a2 – China, Laos (Lao in Vientiane and Luang Prabang[25]), Thailand (Phuan in Lopburi Province, Nyah Kur in Chaiyaphum Province, Khon Mueang in Lamphun Province[25])
      • F4b – China (Han from Beijing), Thailand (Khon Mueang in Mae Hong Son Province, Lao Isan in Roi Et Province[25])
        • F4b1 – China, Taiwan (Atayal, Bunun, Saisiyat, Thao, Tsou, Ami, Makatao, etc.), Philippines, Madagascar

Исто така види[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Basnet, Rajdip; Rai, Niraj; Tamang, Rakesh; Awasthi, Nagendra Prasad; Pradhan, Isha; Parajuli, Pawan; Kashyap, Deepak; Reddy, Alla Govardhan; Chaubey, Gyaneshwer (2022-10-15). „The matrilineal ancestry of Nepali populations“. Human Genetics (англиски). 142 (2): 167–180. doi:10.1007/s00439-022-02488-z. ISSN 0340-6717. PMID 36242641 Проверете ја вредноста |pmid= (help).Basnet, Rajdip; Rai, Niraj; Tamang, Rakesh; Awasthi, Nagendra Prasad; Pradhan, Isha; Parajuli, Pawan; Kashyap, Deepak; Reddy, Alla Govardhan; Chaubey, Gyaneshwer; Das Manandhar, Krishna; Shrestha, Tilak Ram; Thangaraj, Kumarasamy (2022-10-15).
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Comas, David; Plaza, Stephanie; Wells, R. Spencer; и др. (2004). „Admixture, migrations, and dispersals in Central Asia: evidence from maternal DNA lineages“. European Journal of Human Genetics. 12 (6): 495–504. doi:10.1038/sj.ejhg.5201160. PMID 14872198.Comas, David; Plaza, Stephanie; Wells, R. Spencer; et al. (2004).
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 Starikovskaya, E. B.; Sukernik, R. I.; Derbeneva, O. A.; Volodko, N. V.; Ruiz-Pesini, E.; Torroni, A.; Brown, M. D.; Lott, M. T.; Hosseini, S. H. (2005). „Mitochondrial DNA Diversity in Indigenous Populations of the Southern Extent of Siberia, and the Origins of Native American Haplogroups“. Annals of Human Genetics. 69 (Pt 1): 67–89. doi:10.1046/j.1529-8817.2003.00127.x. PMC 3905771. PMID 15638829.Starikovskaya, E. B.; Sukernik, R. I.; Derbeneva, O. A.; Volodko, N. V.; Ruiz-Pesini, E.; Torroni, A.; Brown, M. D.; Lott, M. T.; Hosseini, S. H.; Huoponen, K.; Wallace, D. C. (2005).
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 Hill, Catherine; Soares, Pedro; Mormina, Maru; и др. (December 2006). „Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians“. Mol. Biol. Evol. 23 (12): 2480–2491. doi:10.1093/molbev/msl124. PMID 16982817. |hdl-access= бара |hdl= (help)Hill, Catherine; Soares, Pedro; Mormina, Maru; et al. (December 2006).
  5. ↑ Hill, Catherine; Soares, Pedro; Mormina, Maru; и др. (2007). „A Mitochondrial Stratigraphy for Island Southeast Asia“. Am. J. Hum. Genet. 80 (1): 29–43. doi:10.1086/510412. PMC 1876738. PMID 17160892.
  6. ↑ Asari, M; и др. (2007). „Utility of haplogroup determination for forensic mtDNA analysis in the Japanese population“. Leg Med. 9 (5): 237–240. doi:10.1016/j.legalmed.2007.01.007. PMID 17467322.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 7,18 7,19 7,20 7,21 7,22 Wen, Bo; Xie, Xuanhua; Gao, Song; и др. (2004). „Analyses of Genetic Structure of Tibeto-Burman Populations Reveals Sex-Biased Admixture in Southern Tibeto-Burmans“. Am. J. Hum. Genet. 74 (5): 856–865. doi:10.1086/386292. PMC 1181980. PMID 15042512.Wen, Bo; Xie, Xuanhua; Gao, Song; et al. (2004).
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 8,14 8,15 8,16 Wen, Bo; Li, Hui; Gao, Song; и др. (2005). „Genetic Structure of Hmong-Mien Speaking Populations in East Asia as Revealed by mtDNA Lineages“. Mol. Biol. Evol. 22 (3): 725–734. doi:10.1093/molbev/msi055. PMID 15548747.Wen, Bo; Li, Hui; Gao, Song; et al. (2005).
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Derenko, M; Malyarchuk, B; Denisova, G; Perkova, M; Rogalla, U; и др. (2012). „Complete Mitochondrial DNA Analysis of Eastern Eurasian Haplogroups Rarely Found in Populations of Northern Asia and Eastern Europe“. PLOS ONE. 7 (2): e32179. Bibcode:2012PLoSO...732179D. doi:10.1371/journal.pone.0032179. PMC 3283723. PMID 22363811.Derenko, M; Malyarchuk, B; Denisova, G; Perkova, M; Rogalla, U; et al. (2012).
  10. ↑ 10,0 10,1 Maruyama, Sayaka; Minaguchi, Kiyoshi; Saitou, Naruya (2003). „Sequence polymorphisms of the mitochondrial DNA control region and phylogenetic analysis of mtDNA lineages in the Japanese population“. Int J Legal Med. 117 (4): 218–225. doi:10.1007/s00414-003-0379-2. PMID 12845447.Maruyama, Sayaka; Minaguchi, Kiyoshi; Saitou, Naruya (2003).
  11. ↑ Supannee Kaewsutthi, Nopasak Phasukkijwatana, Yutthana Joyjinda et al., "Mitochondrial Haplogroup Background May Influence Southeast Asian G11778A Leber Hereditary Optic Neuropathy", Investigative Ophthalmology & Visual Science, June 2011, Vol.
  12. ↑ 12,0 12,1 Peng, Min-Sheng; Ho Quang, Huy; Pham Dang, Khoa; и др. (2010). „Tracing the Austronesian Footprint in Mainland Southeast Asia: A Perspective from Mitochondrial DNA“. Mol. Biol. Evol. 27 (10): 2417–2430. doi:10.1093/molbev/msq131. PMID 20513740.Peng, Min-Sheng; Ho Quang, Huy; Pham Dang, Khoa; et al. (2010).
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Fuku, Noriyuki; Soo Park, Kyong; Yamada, Yoshiji; и др. (2007). „Mitochondrial Haplogroup N9a Confers Resistance against Type 2 Diabetes in Asians“. Am. J. Hum. Genet. 80 (3): 407–415. doi:10.1086/512202. PMC 1821119. PMID 17273962.Fuku, Noriyuki; Soo Park, Kyong; Yamada, Yoshiji; et al. (2007).
  14. ↑ Kim, W; Yoo, T-K; Shin, D-J; Rho, H-W; Jin, H-J; и др. (2008). „Mitochondrial DNA Haplogroup Analysis Reveals no Association between the Common Genetic Lineages and Prostate Cancer in the Korean Population“. PLOS ONE. 3 (5): e2211. Bibcode:2008PLoSO...3.2211K. doi:10.1371/journal.pone.0002211. PMC 2376063. PMID 18493608.
  15. ↑ 15,0 15,1 Uchiyama, Taketo; Hisazumi, Rinnosuke; Shimizu, Kenshi; и др. (2007). „Mitochondrial DNA Sequence Variation and Phylogenetic Analysis in Japanese Individuals from Miyazaki Prefecture“. Japanese Journal of Forensic Science and Technology. 12 (1): 83–96. doi:10.3408/jafst.12.83.Uchiyama, Taketo; Hisazumi, Rinnosuke; Shimizu, Kenshi; et al. (2007).
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Tabbada, Kristina A.; Trejaut, Jean; Loo, Jun-Hun; и др. (2010). „Philippine Mitochondrial DNA Diversity: A Populated Viaduct between Taiwan and Indonesia?“. Mol. Biol. Evol. 27 (1): 21–31. doi:10.1093/molbev/msp215. PMID 19755666.Tabbada, Kristina A.; Trejaut, Jean; Loo, Jun-Hun; et al. (2010).
  17. ↑ Haplogroup F.
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 18,12 18,13 18,14 18,15 18,16 18,17 18,18 Derenko, Miroslava (2007). „Phylogeographic Analysis of Mitochondrial DNA in Northern Asian Populations“. The American Journal of Human Genetics. 81 (5): 1025–1041. doi:10.1086/522933. PMC 2265662. PMID 17924343.Derenko, Miroslava (2007).
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 M. A. Bermisheva, K. Tambets, R. Villems, and E. K. Khusnutdinova, "Diversity of Mitochondrial DNA Haplogroups in Ethnic Populations of the Volga–Ural Region", Molecular Biology Vol.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Fornarino, Simona; Pala, Maria; Battaglia, Vincenza; и др. (2009). „Mitochondrial and Y-chromosome diversity of the Tharus (Nepal): a reservoir of genetic variation“. BMC Evolutionary Biology. 9 (1): 154. Bibcode:2009BMCEE...9..154F. doi:10.1186/1471-2148-9-154. PMC 2720951. PMID 19573232.Fornarino, Simona; Pala, Maria; Battaglia, Vincenza; et al. (2009).
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Pimenoff, Ville N; Comas, David; Palo, Jukka U; и др. (2008). „Northwest Siberian Khanty and Mansi in the junction of West and East Eurasian gene pools as revealed by uniparental markers“. European Journal of Human Genetics. 16 (10): 1254–1264. doi:10.1038/ejhg.2008.101. PMID 18506205.Pimenoff, Ville N; Comas, David; Palo, Jukka U; et al. (2008).
  22. ↑ Msaidie, Said; и др. (2011). „Genetic diversity on the Comoros Islands shows early seafaring as major determinant of human biocultural evolution in the Western Indian Ocean“ (PDF). European Journal of Human Genetics. 19 (1): 89–94. doi:10.1038/ejhg.2010.128. PMC 3039498. PMID 20700146. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-10-07. Посетено на 1 October 2016.
  23. ↑ Tolk, Helle-Viivi; Barac, Lovorka; Pericic, Marijana; и др. (2001). „The evidence of mtDNA haplogroup F in a European population and its ethnohistoric implications“. European Journal of Human Genetics. 9 (9): 717–723. doi:10.1038/sj.ejhg.5200709. PMID 11571562.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Lee2006.
  25. ↑ 25,00 25,01 25,02 25,03 25,04 25,05 25,06 25,07 25,08 25,09 25,10 25,11 25,12 25,13 25,14 25,15 25,16 25,17 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Kutanan2016.
  26. ↑ 26,0 26,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Kong.
  27. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Fedorova2013.
  28. ↑ 28,0 28,1 Hongbin Yao, Mengge Wang, Xing Zou, et al., "New insights into the fine-scale history of western-eastern admixture of the northwestern Chinese population in the Hexi Corridor via genome-wide genetic legacy." Mol Genet Genomics 2021 Mar 1.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хаплогрупа_F_(мтДНК)&oldid=5180505“