Сирак (растение)
| Сирак | |
|---|---|
| |
| Научна класификација | |
| Царство: | Растенија |
| Нерангирано: | Скриеносеменици |
| Нерангирано: | Монокотиледони |
| Нерангирано: | Комелиниди |
| Ред: | Тревовидни |
| Семејство: | Треви |
| Потсемејство: | Просолики |
| Род: | Сирак L. |
| Видови | |
|
околу 30 видови, во текстот | |
Сирак (науч. Sorghum) — род од многу видови на треви, што се одгледуваат како жито и фуражна култура. Успеваат во потоплите краишта. Видовите се автохтони во тропските и суптропските подрачја на сите континенти, покрај југозападното тихоокеанско подрачје и Австралазија. Ова растение спаѓа во потсемејството просолики (Panicoideae) и племето Andropogoneae (на кое припаѓа и шеќерната трска).
Содржина
Одгледување и употреба[уреди | уреди извор]
Обичниот сирак или алаваџиско просо (Sorghum bicolor),[1] е мошне важна житна култура во светот. Се користи како храна (во зрна и меласата), сточна храна, за произведување на алкохолни пијалаци и за биогорива. Највеќето сорти се отпорни на суша и топлина,[2] па затоа се од особено значење во суви краишта, каде оваа житарка е важна за прехраната на сиромашното и селското население. Во разни тропски региони, овие сорти играат важна улога и како храна за стоката по пасиштата. Кај луѓето, сиракот е мошне значајна прехранбена култура во Африка, Средна Америка и Јужна Азија и претставува „петта најважна житна култура во светот“.[3]
Некои видови сирак содржат извесна доза на водород цијанид, хорденин и нитрати, кои се смртоносни ако животнотите ги јадат додека растението е младо. При услови на суша и жештини, дури и возрасните растенија стануваат отровни.[4]
Друг вид пак, наречен алепски сирак или „Џонсонова трева“ (S. halapense) во САД претставува наезден (инвазивен) вид.[5]
Одгледување во Македонија[уреди | уреди извор]
Во Македонија се одгледува скромно количество сирак. Во 2017 г. се произведени 45 тони сирак, што претставува значаен пад од 82 тони во 1996 и дури 346 тони во 1992 г.[6]
Видови[уреди | уреди извор]
- Sorghum almum
- Sorghum amplum
- Sorghum angustum
- Sorghum arundinaceum
- Sorghum bicolor — обичен сирак или „алаваџиско просо“
- Sorghum bicolor subsp. drummondii — „суданска трева“
- Sorghum brachypodum
- Sorghum bulbosum
- Sorghum burmahicum
- Sorghum ecarinatum
- Sorghum exstans
- Sorghum grande
- Sorghum halepense — алепски сирак или „Џонсонова трева“
- Sorghum interjectum
- Sorghum intrans
- Sorghum laxiflorum
- Sorghum leiocladum
- Sorghum macrospermum
- Sorghum matarankense
- Sorghum nitidum
- Sorghum plumosum
- Sorghum propinquum
- Sorghum purpureosericeum
- Sorghum stipoideum
- Sorghum timorense
- Sorghum trichocladum
- Sorghum versicolor
- Sorghum verticiliflorum
- Sorghum vulgare var. technicum — „метларка“
Хибриди[уреди | уреди извор]
- Sorghum × almum
- Sorghum × drummondii
Геном на сиракот[уреди | уреди извор]
Во 2009, екипа на научни истражувачи од повеќе земји ја составиле низата на геномот на сиракот.[7][8]
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Mutegi, Evans; Fabrice Sagnard, Moses Muraya, Ben Kanyenji, Bernard Rono, Caroline Mwongera, Charles Marangu, Joseph Kamau, Heiko Parzies, Santie de Villiers, Kassa Semagn, Pierre Traoré, Maryke Labuschagne (1 февруари 2010 г). Ecogeographical distribution of wild, weedy and cultivated Sorghum bicolor (L.) Moench in Kenya: implications for conservation and crop-to-wild gene flow. „Genetic Resources and Crop Evolution“ том 57 (2): 243–253. doi:.
- ↑ Ивановски, П. Р.; Прентовиќ, Т; Кабранова, Р. (2011). Практикум по фуражно производство (I издание). Скопје: УКИМ. стр. 17. http://ukim.edu.mk/e-izdanija/FZNH/Praktikum_po_furazhno_proizvodstvo.pdf.
- ↑ Сирак — Совет за житарки на САД (англиски)
- ↑ Цијанид (прусна киселина) и нитрат во посевите на сирак - Справување со ризиците. Главни стопански гранки и риболов - Влада на Квинсленд, 21 април 2011 (англиски)
- ↑ Алепски сирак (Џонсонова трева) - Министерство за земјоделство на САД, пров. 12 март 2009 (англиски)
- ↑ „Производство на сирак во Македонија (1992-2017)“. Организација за исхрана и земјоделство на ООН. конс. 1 август 2019.
- ↑ Завршено составувањето на геномската низа на сиракот - EurekAlert, 28 јануари 2010 (англиски)
- ↑ doi:10.1038/nature07723
Овој навод ќе се дополни автоматски во текот на следните неколку минути. Можете да го прескокнете редот или да го проширите рачно
- Watson, Andrew M. Agricultural Innovation in the Early Islamic World: The Diffusion of Crops and Farming Techniques, 700–1100. Cambridge: Cambridge University Press, 1983. ISBN 0-521-24711-X.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
 |
„Сирак (растение)“ на Ризницата ? |
Сирак на Викивидовите ?- „Сиракот и просото во човековата исхрана“ (1995) — ФАО (англиски)
- Прирачник за сирак — Совет за житарки на САД (англиски)
- Фази во растот на сиракот (англиски)
- Здружение а етанол од сладок сирак — организација што ја застапува употребата на сиракот за добивање на биогорива, особено етанол (англиски)
|
