Самурај

Од Википедија — слободната енциклопедија
Самурај во оклоп во 1860-те; рачно боена фотографија од Феличе Беато.

Самураи (јапонски: ) — воената благородничка и офицерска каста во средновековниот и нововековниот период од XII век до нивната забрана во 1870-тите години. Тие биле добро платени заштитници на даимјоо земјопоседниците (најголемите феудалци во Јапонија). Се одликувале со висок престиж и специјални привилегии како што е, на пример, носењето на два меча. Тие го култивирале бушидоо кодексот на боречки доблести, биле учени на занемарување на физичката болка, и бескомпромисна лојалност, борејќи се во многу локални битки. За време на мирната Едо епоха (1603 до 1868 г.) тие станале обезбедувачи во домовите на даимијоо имотите, стекнувајќи искуство во одржувањето и образованието. Во 1870-те, самурајските фамилии броеле околу 5% од популацијата на Јапонија. Револуцијата Меиџи ја прекинала нивната феудална улога, па тие се пренасочиле во професионалните и претприемачки води. Нивниот спомен и орудие остануваат култни во јапонската поп-култура.

Етимологија[уреди | уреди извор]

Канџи знакот за самураи.

На јапонски, тие обично се нарекуваат БУШИ (武士), што значи „воин“ или БУКЕ (武家). Според преведувачот Вилијам Скот Вилсон:

„На кинески, знакот првично бил глагол што значел „да чека“, „придружува лица“ во горните редови на општеството, а тоа важи и за оригиналниот израз на јапонски, „сабурау“. Во двете земји, термините биле прилагодени да значат „оние кои служат близу до благородништвото“, со јапонскиот термин „сабураи“, кој добива номинална форма на глаголот. Според Вилсон, раниот навод на зборот „самураи“ се појавува во Кокин Вакашуу (古今和歌集), првата империјална антологија на поеми (X век).[1]

До крајот на XII век, „самураите“ скоро во целост станале синоним на „буши“ (воини), па зборот станал тесно поврзан со средниот и горниот ешалон на воинската класа. Самураите обично биле поврзани со клановите и нивниот господар, и биле обучени како офицери за воена тактика и велика стратегија. Иако самураите по бројност биле помалку од 10% од тогашната популација во Јапонија,[2] денес нивните учења сè уште можат да се најдат и во секојдневниот живот, и во современите јапонски боречки вештини.

Историја[уреди | уреди извор]

Шлем од Кофун периодот, позлатен бакар, V век, Исе провинција.

Асука и Нара епохи[уреди | уреди извор]

По Битката кај Хакусукиное против Танговската Кина и Сила во 663 г.н.е., што довела до повлекување од корејските земји, Јапонија претрпела широка реформа. Една од најважните била Таика реформата, издадена од принцот Нака-но-Оое (императорот Тенџи) во 646 година. Овој указ и дозволил на јапонската аристократија да ја прифати политичката структура, бирократијата, културата, религијата и филозофијата на династијата Танг.[3] Како дел од Таихоо кодексот од 702 година, и подоцнежниот Јоороо кодекс,[4] од населението се барало редовно да се пријавува за попис. Разбирајќи како е дистрибуирано населението, Императорот Монму вовел закон според кој 1 од 3 до 4 возрасни мажи биле повлечени во националната војска. Од овие војници се барало да се снабдуваат со сопствено оружје, а за возврат биле ослободени од давачки и даноци.[3] Ова бил еден од првите обиди на империјалната влада да формира организирана армија по примерот на кинескиот систем. Подоцнежните историчари му го дале терминот „Гундан-Сеи“ (軍団制) и се верува дека траел кратко. Таихоо кодексот ги класифицирал повеќето бирократи на Империјата во 12 редови, секој поделен во два подредоци, а првиот ред бил највисокиот советник на императорот. Оние од 6-ти ред и подолу биле наречени „самурај“ и се занимавале со секојдневни работи. Иако овие „самураи“ биле цивилни јавни службеници, се верува дека современиот збор произлегува од овој термин. Меѓутоа, воениот персонал не бил нарекувани „самурај“ уште многу векови понатаму.

Хеиан епоха[уреди | уреди извор]

Во раниот Хеиански период, за време на крајот од VIII и почетокот на IX век, Императорот Канму се обидел да го консолидира и прошири своето владеење во северен Хоншу и испратил воени походи против Емишите, кои се спротивставиле на управувањето од царскиот двор со седиште во Кјото. Канму ја вовел титулата „сеии-таишоогун“ (征夷大将軍), или шоогун, и започнал да се потпира на моќните регионални кланови за освојување на Емишите. Вешти во јавање и стрелаштво (кјуудоо), овие воини на кланот станале најпосакувана алатка на императорот за загушување на бунтовите; од кои најпознат бил Саканоуе но Тамурамаро. Иако ова била прва позната употреба на титулата „шоогун“, таа била привремена титула и не значела политичка моќ сè до XIII век. Во тоа време (од VII до IX век), официјалните лица сметале дека се само воен дел под контрола на Империјалниот двор.

Илустрација од Госанненската војна во XI век.

На крајот, Канму ја распуштил својата војска. Со ова, моќта на императорот постепено опаѓала. Иако царот сè уште бил владетел, моќните кланови околу Кјото заземале позиции како министри, а нивните роднини купиле позиции како судии. За да соберат богатство и да ги отплатат своите долгови, судиите често воведувале големи даноци, што резултирало да многу од земјоделците останат без земја.[5] Преку заштитни договори и политички бракови, аристократите акумулирале политичка моќ, на крајот надминувајќи ја и онаа традиционалната аристократија.[6] Некои кланови првично биле формирани од земјоделци кои зеле оружје за да се заштитат од империјалните судии испратени да управуваат со нивните земји и да собираат даноци. Овие кланови формирале сојузи за да се заштитат од помоќните кланови, а до средината на Хеианската епоха тие присвоиле и карактеристични оклопи и оружје.

Доцна Хеианска епоха, Камакура Бакуфу, и самурајскиот подем[уреди | уреди извор]

Самурајски оо-јорои оклоп, Камакура период,
Национален музеј во Токио.

Во Камакура периодот (1185–1333 г.) се појавил подемот на самураите под власта на шоогуните бидејќи на нив „им била доверена безбедноста на имотите“ и биле симбол на идеален воин и граѓанин.[7] Првично, царот и невоеното благородништво ги вработиле овие воини благородници. Со текот на времето, тие собрале доволно работна сила, ресурси и политичка поддршка, во форма на сојузи едни со други, за да ја воспостават првата влада во која доминирале самураите. Како што растела моќта на овие регионални кланови, нивниот поглавар бил типично далечен роднина на императорот и помал член на кланот Фуџиуара, Минамото или Таира. Иако првично биле испратени во провинциските области на определени четиригодишни мандати како магистрати, владетелите („торио“) одбиле да се вратат во главниот град кога им завршиле мандатите, а нивните синови ги наследиле своите позиции и продолжиле да ги водат клановите во задушувањето на бунтовите низ Јапонија за време на средниот и подоцнежен Хеиански период. Заради нивната зголемена воена и економска моќ, воините на крајот станале нова сила во политиката на царскиот двор. Нивната вмешаност во Хооген бунтот во доцниот Хеиански период ја консолидирал нивната моќ, по што подоцна се развило соперништвото помеѓу клановите Минамото и Таира во Хеиџи бунтот од 1160 година.

Илустрација на Хеиџи бунтот од 1159 г.

Победникот, Таира но Кијомори, станал царски советник и бил првиот воин кој достигнал таква позиција. Тој на крајот ја презел контролата врз централната влада, воспоставувајќи ја првата влада во која доминираат самураите и го спуштил императорот до фигуративен статус. Сепак, кланот Таира сè уште биле многу конзервативни во споредба со нивниот евентуален наследник, Минамото, и наместо да ја прошируваат или зајакнуваат својата воена моќ, кланот ги омажил своите жени со императорите, вршејќи контрола преку императорот. Таира и Минамото клановите повторно се судриле во 1180 г., започнувајќи ја Генпејската војна, која завршила во 1185 г. Самураите се бореле во поморската Дан-но-ура битка, во теснецот Шимоносеки кој ги одделува Хоншуу и Кјуушуу во 1185 година. Победникот Минамото но Јоритомо ја утврдил супериорноста на самураите над аристократијата. Во 1190 г., го посетил Кјото и во 1192 г. станал сеии-таишоогун, основајќи го шоогунатот „Камакура“ или „Камакура бакуфу“. Наместо да владее од Кјото, тој го поставил шоогунатот во Камакура, во близина на неговата база на моќ. „Бакуфу“ значи „шаторска влада“, термин земен од логорите во кои живееле војниците, во согласност со статусот на Бакуфу како воена влада.[8]

По Ганпејската војна, Јоритомо го стекнал правото да назначи шуго и џитоо, и му било дозволено да организира војници и полицајци, како и да собира одредена сума на данок. Првично, нивната одговорност била ограничена на апсење на бунтовниците и собирање на потребните армиски резерви и им било забрането да се мешаат со кокуши службениците, но нивната одговорност постепено се проширила. Така, класата на самураите станала политичка владејачка моќ во Јапонија.

Ашикага шоогунатот и монголските инвазии[уреди | уреди извор]

Различни самурајски кланови се бореле за моќ за време на шоогунатите на Камакура и Ашикага. Зен-будизмот се проширил меѓу самураите во XIII век и помогнал да се формираат нивните стандарди на однесување, особено надминувајќи го стравот од смртта и убиството, но меѓу општата популација бил фаворизиран чисто земниот будизам.

Самураите од Шоони кланот се собираат за одбрана против монголската војска на Кублај Кан за време на првата монголска инвазија на Јапонија, 1274 г.

Во 1274 година, династијата Јуен, основана од Монголците во Кина, испратила сила од околу 40,000 луѓе и 900 бродови да ја нападнат Јапонија во северниот дел на Кјуушуу. Јапонија собрала само 10,000 самураи за да одговорат на оваа закана. Напаѓачката армија била вознемирена од огромни бури проследени со грмотевици во текот на целата инвазија, што им помогнала на бранителите нанесувајќи големи жртви. Јуанската војска на крајот се повлекла, а инвазијата била прекината. Монголските напаѓачи користеле мали бомби, што е веројатно првата појава на бомби и барут во Јапонија. Јапонските бранители ја препознале можноста за нова инвазија и започнале изградба на голема камена бариера околу заливот Хаката во 1276 година. Завршен во 1277 година, овој ѕид се протегал 20 км околу границата на заливот. Подоцна послужил како силна одбранбена точка против Монголците. Монголците се обиделе да ги решат работите на дипломатски начин од 1275 до 1279 година, но секој пратеник испратен во Јапонија бил погубен.

Скрол прикажувајќи го самурајот Такезаки Суенага од Хооџоо кланот (десно), поразувајќи ја армијата на Монголците (лево) во Битката кај Торикаи-Гата (1274 г.)
Мооко Шуураи Екотоба (蒙古襲来絵詞)

Сè до втората монголска инвазија, Кублај Кан продолжил да испраќа емисари во Јапонија, со пет дипломати испратени во септември 1275 година во Кјуушуу. Хооџоо Токимуне, шиккенот на шоогунот Камакура, им одговорил со тоа што монголските дипломати ги донел во Камакура, а потоа ги обезглавил.[9] Гробовите на петте погубени монголски емисари постојат до денес во Камакура кај Татсунокучи.[10] На 29 јули 1279 година, уште пет емисари биле испратени од монголската империја, и повторно обезглавени, овој пат во Хаката. Овој континуиран пркос на монголскиот император ја поставил сцената за еден од најпознатите ангажмани во јапонската историја.

Скрол што ги прикажува самураите качени на одбранбениот ѕид во Хаката, одбивајќи го нападот на Монголците во текот на Втората монголска инвазија (1293 г.)
Мооко Шуураи Екотоба (蒙古襲来絵詞)

Во 1281 година, војска на Јуен дистанијата од 140,000 луѓе и 5,000 бродови била собрана за уште една инвазија на Јапонија. Северен Кјуушуу го бранела Јапонската армија од 40,000 луѓе. Монголската армија сè уште била на своите бродови и се подготвувала за закотвување кога тајфун го погодил северниот дел на островот Кјуушуу. Жртвите и штетите нанесени од тајфунот, проследени со јапонската одбрана на бариерата во заливот Хаката, резултирало во нов пораз на Монголците.

Скрол прикажувајќи самураи кои се качуваат се на бродовите на флотата на втората монголска инвазија, убивајќи ги монголските војници на бродот (1281 г.)
Мооко Шуураи Екотоба (蒙古襲来絵詞)

Бурите со грмотевици од 1274 година, и тајфунот од 1281 година, им помогнале на самураите бранители на Јапонија да ги одбијат монголските напаѓачи и покрај тоа што биле многу побројни. Овие ветрови станале познати како „ками-но-Казе“, што во буквален превод е „ветер на боговите“.[11] На ова честопати се дава поедноставен превод како „божествен ветер“. Ками-но-Казе му дало повод на јапонското верување дека нивните земји се навистина божествени и биле под натприродна заштита.

Дворецот Химеџи, изграден од Акаматсу Норимура (Акаматсу клан) во 1333 г.

За време на овој период, традицијата на јапонските мечувалници се развивала со употребата на ламиниран или натрупан челик, техника која датира од пред повеќе од 2.000 години во Средоземното Море и во Европа, со комбинирање на слоеви од мек и тврд челик за производство на сечило со многу тврд (но кршлив) раб, способен да биде многу изострен, поддржан од помек, поцврст, и пофлексибилен ’рбет. Јапонските мечувалци ја рафинирале оваа техника со употреба на повеќе слоеви челик со различен состав, и со употребата на диференцијален топлински третман или калење на готовото сечило, постигнато со обшивање на дел од него со слој од глина при гаснење (види Јапонска мечувалница). Занаетот бил усовршен во XIV век од големиот мечувалец Масамуне. Јапонската катана станала позната низ целиот свет по својата острина и отпорност на кршење. Многу мечеви направени со употреба на овие техники биле извезени преку Источнокинеското Море, а неколку од нив стигнале до Индија.

Проблемите околу наследството предизвикале семејни расправии бидејќи примогеноста станала вообичаена, за разлика од законот за поделба на наследството одредено пред XIV век. Така, освојувањето на соседните самурајски територии станало вообичаеено за да се избегне внатрешна пресметка помеѓу наследниците на еден клан, а расправиите помеѓу самураите биле постојан проблем за шоогунатите Камакура и Ашикага.

Сенгоку период[уреди | уреди извор]

Јапонска танегашима пушка на кибритен механизам.

Сенгоку џидаи („епоха на завојувани држави“) бил обележан со олабавување на самурајската култура, при што луѓето родени во други социјални слоеви понекогаш се прославувале како воини и со тоа станувале де факто самураи.

Јапонските воени тактики и технологии брзо се подобрувале во XV и XVI век. Употребата на голем број пешадијци наречени ашигару („лесно стапало“, поради нивниот лесен оклоп), формирана од скромни воини или обични луѓе со „нага јари“ (долго коњичко копје) или нагината, биле воведени и комбинирани со коњаницата во маневрите. Бројот на мобилизирани луѓе за војна се движел од илјадници до стотици илјади.

Аркебузата, пиштол со кибритен механизам, бил воведен од Португалија преку кинески пиратски брод во 1543 година, кој Јапонците успеале да го асимилираат во рок од една деценија. Групи на платеници со масовно произведени аркебузи започнале да играат клучна улога. До крајот на Сенгоку епохата, во Јапонија постоеле неколку стотици илјади огнено оружје, а во битките се судриле масивни војски од над 100,000 луѓе.

Азучи–Момојама период[уреди | уреди извор]

Хатомуне Доу од XVI век, историски оклоп кон некогаш бил користен од страна на Уесуги Кеншин, еден од најмоќните даимјоо од Сенгоку периодот.

Ода, Тојотоми и Токугауа[уреди | уреди извор]

Мажи и жени заедно во битка (16 век).
Илустрација на Нагашино битката (1575 г.)

Ода Нобунага бил добро познатиот господар на областа Нагоја (некогаш наречена провинција Оуари) и исклучителен пример за самурај од Сенгоку периодот.[12] Тој стигнал многу близу, и го поставил патот кој требало да го следат неговите наследници, до обединувањето на Јапонија под нов бакуфу (шоогунат).

Ода Нобунага направил иновации во областа на организацијата и воените тактики, ги искористил аркебузите, ја развивал трговијата и индустријата и ја ценел иновацијата. Последователните победи му овозможиле да го спроведе раскинувањето на Ашикага бакуфуто (шоогунатот) и да ги разоружа воените сили на будистичките монаси, кои разгореле залудни борби меѓу населението со векови. Напаѓајќи од „светилиштето“ на будистичките храмови, тие биле постојана главоболка на секој воен командант, па дури и на императорот кој се обидувал да ги контролира нивните постапки. Тој загинал во 1582 година, кога еден од неговите генерали, Акечи Митсухиде, се свртел против него со својата војска.

Тојотоми Хидејоши и Токугауа Иејасу, кои го основале шоогунатот Токугауа, биле лојалните следбеници на Нобунага. Хидејоши започнал како селанец и станал еден од најдобрите генерали на Нобунага, а Иејасу го поминал своето детство со Нобунага. Хидејоши го победил Митсухиде за еден месец, одмаздувајќи го неговото предавство, и се сметал за вистински наследник на Нобунага. Овие двајца биле во можност да ги искористат претходните достигнувања на Нобунага врз кои се изградила унифицираната Јапонија, од што произлегла изреката: „Обединувањето е оризова торта; Ода ја направи. Хашиба ја обликуваше. На крајот, само Иејасу ја проба“. (Хашиба е презимето што го употребувал Тојотоми Хидејоши додека бил следбеник на Нобунага.)

Тојотоми Хидејоши, кој стана велик министер во 1586 година, создал закон според кој цивилното население, давајќи ексклузивитет на самураите, не смеело да носи оружје, кое кастата на самураи го кодифицирала како трајно и наследно, со што се ставило крај на социјалната преносливост на Јапонија, која траела до распаѓањето на Едо шогунатот од Меиџи револуционерите.

Разликата помеѓу самураите и цивилите била толку нејасна што во текот на XVI век, повеќето машки возрасни лица од која било социјална каста (дури и мали земјоделци) припаѓале на барем една своја воена организација и служеле во војни пред и за време на владеењето на Хидејоши. Можело да се каже дека оваа „сите против сите“ ситуација продолжила уште еден век. Овластените семејства на самураите по XVII век, биле оние кои се одлучиле да ги следат Нобунага, Хидејоши и Ијеасу. Големи битки се случиле за време на промената на режимите, и голем број поразени самураи биле уништени, станале роонини или биле апсорбирани во општата популација.

Инвазии на Кореја[уреди | уреди извор]

поврзано: Јапонски инвазии на Кореја (1592-1598)

Корејските и кинеските војници ја напаѓаат јапонската тврдина во Улсан за време на Јапонските инвазии на Кореја (1597 г.)
Илустрација на Тојотоми Хидејоши, кој подоцна командувал со инвазијата на Кореја, предводејќи мала група што го напаѓа замокот на планината Инаба. Принт од Тсукиока Јошитоши.

Во 1592 и повторно во 1597 година, Тојотоми Хидејоши, со цел да ја нападне Кина преку Кореја, мобилизирал армија од 160,000 селани и самураи и ги распоредил во Кореја. Искористувајќи ја Јапонската умешност на аркебузот и големото воено искуство од Сенгоку периодот, јапонските самурајски армии оствариле големи придобивки во поголемиот дел од Кореја. Неколку од познатите самурајски генерали на оваа војна биле Катоо Кијомаса, Кониши Јукинага и Шимазу Јошихиро. Катоо Кијомаса напредувал на Орангаиската територија (денешна Манџурија), граничејќи се со Кореја на североисток и преминувајќи ја границата со Манџурија, но се повлекол по одмаздничките напади од тамошните Џурченци, бидејќи било јасно дека тој ги надминал останатите јапонски инвазивни сили. Шимазу Јошихиро предводел околу 7,000 самураи и, и покрај тоа што биле многу побројни, ги поразил домаќините на сојузничките сили на динстијата Минг и Кореја во Сахеонската битка во 1598 година, кон крајот на походите. Јошихиро бил озогласен како Они-Шимазу („Шимазу огар“) и неговиот страшен прекар се проширил низ Кореја и Кина. И покрај супериорноста на јапонските копнени сили, двете експедиции на крајот не успеале, иако го уништиле Корејскиот полуостров. Причините за неуспехот биле корејската поморска супериорност (која, предводена од адмиралот Ји Сун-син, постојано ги отсекувала јапонските линии за снабдување во текот на војните, што резултирало со недостиг на копнено снабдување), испраќањето на големите сили на Минг во Кореја, корејските герилски акции, намалената јапонска посветеност на кампањите како што војните се одолговлекувале, и потценувањето на отпорот од страна на јапонските команданти. Во првата кампања од 1592 година, корејската копнена одбрана била фатена неподготвена, недоволно обучена и недоволно вооружена; тие биле брзо покосени, имајќи само мал број на успешни отпорни ангажмани против поискусните и поцврсти јапонски сили. За време на втората кампања во 1597 година, силите на Кореја и Минг се покажале многу поотпорни и, со поддршка на континуираната надморска моќ на Кореја, успеале да ги ограничат јапонските придобивки на делови од југоисточна Кореја. Последниот смртоносен удар врз јапонските кампањи во Кореја била смртта на Хидејоши кон крајот на 1598 година и отповикувањето на сите јапонски сили во Кореја од страна на Советот на петте старешини (основан од Хидејоши за да го следи предавањето на неговата круна кон неговиот син Хидејори).

Битка кај Секигахара[уреди | уреди извор]

Многуте самурајски сили кои биле активни во текот на овој период не биле распоредени во Кореја; што е најважно, даимјоо силите на Токугауа Иејасу внимателно ги чувал под негова команда вон Корејските походи, а другите команданти на самураите кои биле против доминацијата на Хидејоши врз Јапонија или го разгореле повикот на Хидејоши да ја нападне Кореја или барем симболично придонеле во тоа. Повеќето команданти кои му се спротивставиле или на друг начин дале отпор или замерка на Хидејоши, завршиле како дел од таканаречената источна армија, додека командантите лојални на Хидејоши и неговиот син (иако забележителен исклучок од овој феномен бил Катоо Кијомаса, кој бил распореден заедно со Токугауа и источната армија) во голема мерка биле додадени кон Западната армија; двете спротивставени страни (така именувани според релативните географски локации на домените на нивните соодветни команданти) подоцна се судриле, пред сè во Секигахарската битка во која победил Токугауа Иејасу и источните сили, отворајќи го патот за воспоставување на Токугауа шогунатот.

Општествената преносливост била висока, бидејќи античкиот режим се распаднал, па новите самураи требало да одржат големи воени и административни организации во нивните области на влијание. Повеќето од семејствата на самураите кои преживеале до XIX век настанале во оваа ера, прогласувајќи дека се крвно сродни на еден од четирите антички благородни кланови: Минамото, Таира, Фуџивара и Тачибана. Во повеќето случаи, сепак, било тешко да се докажат овие тврдења.

Цртеж од Едо периодот прикажувајќи ја Битката кај Секигахара. Започнала на 21 октомври 1600 г., со вкупно 160,000 луѓе од двете спротивни страни.
Секигахарската битка е позната и како „Јапонската одлучувачка битка“. (天下分け目の戦い, Тенка уакеме но татакаи)

Токугауа шогунат[уреди | уреди извор]

Самураите биле владејачката класа за време на Токугауа шогунатот.

По Битката кај Секигахара, кога шогунатот Токугава го поразиле кланот Тојотоми во летната кампања на Опсадата на Осака во 1615 година, завршил долгиот воен период. За време на Токугауа шогунатот, самураите сè повеќе станувале дворјани, бирократи и администратори отколку воини. Без војни од почетокот на XVII век, самураите постепено ја изгубиле својата воена функција за време на Токугауа епохата (исто така наречена Едо период). До крајот на Токугауа ерата, самураите биле аристократските бирократи на даимјоо феудалците, а нивните даишоо, парот од еден долг и еден краток самурајски меч (т.е. катана и уакизаши), станале повеќе симболичен амблем на моќ, отколку оружје кое што се користело во секојдневниот живот. Тие сè уште имале законско право да го исечат секој обичен човек кој не покажал соодветна почит („Кири-суте гомен“, 斬り捨て御免), но до кој обем се користело ова право е непознато. Кога централната влада ги принудила даимјоо господарите да ги намалат своите армии, невработените роонини станале општествен проблем.

Теоретските обврски помеѓу еден самурај и неговиот господар (обично даимјоо) се зголемиле од Генпеи периодот во Едо преиодот. Тие беа јасно нагласени од учењата на Конфуциј и Менг-це, кои се читале за време на образованиот час на самураите. Водечките фигури кои го вовеле конфуцијанството во Јапонија во раниот Токугауа период биле Фуџиуара Сеика (1561–1619 г.), Хајаши Разан (1583–1657 г.) и Матсунага Секиго (1592–1657 г.).

Однесувањето на самураите служело како пример на однесување за другите социјални касти.[13] Добивајќи повеќе време во својот живот, самураите поминувале повеќе време во потрага по други интереси, на пример станувајќи научници.

Модернизација[уреди | уреди извор]

Студиска фотографија од самурај, направена од италијанско-британскиот фотограф Феличе Беато, околу 1860 г.
Самурајот Камеи Кореми, даимјоо во Бакуматсу периодот.

Релативниот мир во Токугауа ерата бил скршен со доаѓањето на паробродовите на масивната американска морнарица на комодорот Метју Пери во 1853 година. Пери ја искористел својата надмоќна огнена моќ за да ја принуди Јапонија да ги отвори своите граници за трговија. Пред тоа, само на неколку пристанишни градови, под строга контрола од шоогунатот, им било дозволено да учествуваат во западната трговија, па дури и тогаш, трговијата била заснована главно на идејата да се изиграат Францисканците и Доминиканците едни против други (во замена за клучната аркебуз технологија, што пак била голем придонесувач за падот на класичниот самурај).

Од 1854 година, армијата на самураите и морнарицата биле модернизирани. Во Нагасаки е основана школа за поморска обука во 1855 година. Студентите од морнарицата биле испратени да учат во западните поморски училишта неколку години, започнувајќи традиција на идни лидери образовани во странство, како што е адмиралот Еномото. Ангажирани биле француски поморски инженери да изградат поморски арсенал, како што е случајот во Јокосука и Нагасаки. До крајот на Токугауа шогоунатот 1867 година, јапонската шоогун морнарица поседувала осум западно дизајнирани воени бродови околу главниот Каијоо Мару, кои биле искористени против про-империјалните сили за време на Бошинската војна, под команда на адмиралот Еномото. Воспоставена била Француската воена мисија во Јапонија (1867) да помогне во модернизацијата на Бакуфу армиите. Последната појава на оригиналните самураи била во 1867 година кога самураите од провинциите Чоошуу и Сатсума ги победиле силите на шогунатот во корист на владеењето на императорот во Бошинската војна. Двете провинции биле даимјоо земји кои му се потчиниле на Иејасу по Битката кај Секигахара во 1600 година.

Едо (рано Токио), 1865-1866 г. панорама од споени пет фотохром принтови на фотографот Феличе Беато.

Распад[уреди | уреди извор]

Иинума Садакичи, единствениот преживеан од групата млади бјаккотаи самураи кои извршиле самоубиство на Иимори ридот при Аизу битката.

Во 1870-те, самураите сочинувале пет проценти од населението или 400,000 семејства со околу 1,9 милиони членови. Тие стапиле под директна национална јурисдикција во 1869 година, и биле најпогодени од сите класи за време на Меиџи револуцијата.[14] Иако многу помали класи на самураи биле активни во Меиџи реставрацијата, постарите кланови претставувале застарена феудална институција која практично имала монопол на воената сила, а во голема мера и на образованието. Приоритет на Меиџи владата било постепеното укинување на целата самурајска класа и нивната интеграција во јапонските професионални, воени и деловни класи.[15] Нивните традиционални загарантирани плати биле многу високи, а во 1873 година владата им ги оданочила стипендиите и започнала да ги трансформира во каматоносни државни обврзници; процесот бил завршен во 1879 година. Главната цел била да се обезбеди доволно финансиска ликвидност за да им се овозможи на поранешните самураи да инвестираат во земјиштето и индустријата. Воената сила, способна да ја оспори не само Кина, туку и империјалните сили, барала голема војска за регрутирање, која внимателно ги следела западните стандарди. Германија станала модел. Поимот за строга потчинетост и хиерархија бил некомпатибилен со поединечниот авторитет на самураите. Самураите тогаш станале Шизоку (士族), статус кој бил укинат во 1947 година. Правото на носење катана на јавно место било забрането, заедно со правото на погубување на обичните луѓе кои покажувале непочитување кон нив. Во 1877 година, имало локализиран бунт на самураите, кој брзо бил загушен.[16]

Помладите самураи честопати станувале студенти за размена во странство затоа што биле амбициозни, писмени и добро образовани. Враќајки се, некои започнале приватни училишта за високо образование, додека многу самураи станале репортери и писатели и основале компании за весници.[17] Другите влегле во државните служби.[18] Во 1880-те, 23% од истакнатите јапонски стопанственци биле од самурајската класа; до дваесеттите години на XX век, бројот се зголемил на 35%.[19]

Филозофија[уреди | уреди извор]

Верски влијанија[уреди | уреди извор]

Филозофиите на будизмот и Зен религијата, а во помала мера и конфуцијанството и шинто религијата, влијаеле врз самурајската култура. Зен медитацијата станала важно учење затоа што нудело процес за смирување на умот. Будистичкиот концепт за реинкарнација и преродба ги натерал самураите да се откажат од измачувањето и убиството без потреба, додека некои самураи дури и целосно се откажале од насилството и станале будистички монаси откако започнале да веруваат дека нивните убиства се бесмислени. Некои биле убиени помирувајќи се со овие заклучоци на бојното поле. Најдефинирачката улога што ја играл конфуцијанството во филозофијата на самураите била да се нагласи важноста на односот господар-заштитник — лојалноста што била потребна од еден самурај да ја покаже на својот господар.

Литературата во врска со темата бушидо, како што е Хагакуре (Скриено во лисјата) од Јамамото Тсунетомо и „Горин но Шо“ (Книгата на петте прстени) од Мијамото Мусаши, и двете напишани во Едо периодот, придонеле за развојот на бушидо и Зен филозофијата.

Според Роберт Шарф, „Поимот дека Зен е некако поврзан со јапонската култура воопшто, а особено бушидоо, им е познат на западните Зен студенти преку списите на Д. Т. Сузуки, без сомнение еден од најважните фигури во ширењето на Зен религијата на Западот.“[20] Во документ за Јапонија испратен до отец Игнациј Лојолски во Рим, составен од изјавите на Анџиро (западното име на Хан-Сиро), Ксавиер ја опишува важноста на честа за Јапонците (писмо зачувано од колеџот во Коимбра):

Најпрво, народот со кој моравме да работиме овде ја надминува добрината на кој било од народите кои се откриени неодамна. Јас навистина мислам дека меѓу варварските народи не може да има никој што има поприродна добрина од Јапонците. Тие се со љубезно расположение, воопшто не се оддаваат на мамење, и имаат прекрасна желба за чест и чин. Честа за нив е ставена над сè друго. Меѓу нив има многу сиромашни, но сиромаштијата не е срамота за никого. Меѓу нив има едно нешто, за кое јас едвај знам дали се практикува некаде кај христијаните. Благородниците, колку и да се сиромашни, ја добиваат истата чест од останатите како да се богати.[21]

Доктрина[уреди | уреди извор]

Генералот Акаши Гидају се подготвува да изведе Сеппуку (самоубиство од чест), откако ја изгубил битката за својот господар во 1582 година. Илустрацијата прикажува дека само што завршил со пишување на неговата поема за смртта.

Во 13 век, Хооџоо Шигетоки напишал: „Кога некој служи службено или на некој господар, тој не треба да мисли на сто или илјада луѓе, туку треба да мисли за безбедноста на господарот“.[22] Карл Стенстрап забележал дека списите на воините од XIII и XIV век (Гунки) „ги прикажувале буши (воините) во нивниот природен елемент, војната, фалејќи ги доблестите како непромислената храброст, жестоката семејна гордост и несебичната, на моменти бесмислена лојалност на господарот и човекот“.[23] Феудалците како Шиба Јошимаса (1350–1410 г.) изјавиле дека воините очекувале славна смрт во служба на воен генерал или на императорот:

„Жалосно е да се допушти да замине мигот кога треба да се умре... Прво, човек чија професија е употребата на оружје треба да размисли дека не треба само да дејствува кон сопствената слава, туку и кон неговите потомци. Тој не треба да го скандализира своето име засекогаш, држејќи го својот еден и единствен живот како многу драгоцен... Основната цел на некој кој е спремен да си го жртвува животот е да го стори тоа или заради Императорот или за некој голем поход на воен генерал. Токму тоа ќе биде голема слава за неговите потомци “.[24]

Во 1412 година, Имагауа Садајо му напишал предупредувачко писмо на неговиот брат во кое ја нагласил важноста на должноста кон својот господар. Имагауа бил познат по тоа што му се восхитувале на неговата рамнотежа кон воените и административните вештини за време на неговиот живот, а неговите списи станале широко распространети. Писмата станале централни во законите од Токугауа периодот и станале задолжителен материјал за студирање кај традиционалните Јапонци до Втората светска војна:

„Најпрво, самурајот кој не ја сака битката и не го става своето срце на вистинското место, иако е роден во куќа на воин, не треба да се смета како заштитник... Забрането е да се заборави големиот долг на љубезност што му се должи на својот господар и своите предци, со што на овој начин се осветлуваат доблестите на лојалноста и поччита кон постарите... Забрането е дека самурајот... може да придава мала важност на неговите должности кон својот господар... Постои примарна потреба да се разликува лојалноста од нелојалноста и да се утврди награда и казна.“[25]

Слично на тоа, феудалниот господар Такеда Нобушиге (1525–1561 г.) изјавил:

„За големи и мали ствари, не треба да им се врти грбот на наредбите на својот господар... Не треба да се бараат подароци или задоволства од господарот... Без оглед на тоа колку неразумно може господарот да се однесува кон самурајот, тој не треба да се чувствува незадоволен... Подредените не смеат да им судат на постапките на надредените.”[26]

Братот на Нобушиге, Такеда Шинген (1521–1573 г.), исто така, дал слични забелешки:

„Оној што е роден во куќа на воин, без оглед на неговиот ранг или класа, прво се запознава со човек кој имал воени подвизи и достигнувања во лојалноста... Секој знае дека ако човек нема почит кон своите родители, тој исто така ќе ги занемари своите должности кон својот господар. Таквото занемарување значи нелојалност кон човештвото. Затоа, таквиот човек не заслужува да биде наречен 'самурај'.“[27]

Феудалниот господар Асакура Јошикаге (1428–1481 г.) напишал:

„Во поседот на Асакура, не треба да се одредуваат наследниците на главните заштитници. Човек треба да биде назначен според неговата способност и лојалност“. Асакура исто така забележал дека успесите на неговиот татко се добиени со љубезниот третман кон воините и обичните луѓе кои живеат во поседот. Поради неговото однесување, „сите биле подготвени да ги жртвуваат своите животи за него и да станат негови сојузници“.[28]

Катоо Кијомаса бил еден од најмоќните и најпознати господари од Сенгоку ерата. Тој командувал со повеќето главни јапонски кланови за време на инвазијата на Кореја. Во прирачникот што им го упатил на „сите самурај, без оглед на рангот“, тој им рекол на своите следбеници дека единствената должност на воинот е „да ги држи долгите и кратките мечеви и да умре“. Исто така, им наредил на своите следбеници да вложат голем напор во проучувањето на воените класици, особено оние што се однесуваат на лојалноста и почитта кон постарите. Тој е најпознат по неговиот цитат:

„Ако човек не истражува секојдневно во врска со Бушидо прашањата, ќе му биде тешко да умре храбра и мажествена смрт. Така, од суштинско значење е добро да се вреже оваа идеја на воинот во својот ум“.[29]

Набешима Наошиге (1538-1618 г.) бил уште еден даимјоо од Сенгоку ерата кој се борел заедно со Катоо Кијомаса во Кореја. Тој изјавил дека е срамно за секој човек да не го ризикува својот живот барем еднаш за време на извршувањето на својата должност, без оглед на неговиот ранг. Изреките на Набешима биле пренесено на неговиот син и внук и станале основа за делото Хагакуре на Тсунемото Јамамото. Тој е најпознат по неговата изрека:

„Патот на самураите е очајот. Десет или повеќе луѓе не можат да убијат очаен човек“.[30][31]

Слика од Ооиши Јошио чекајќи да му се изврши сеппуку (1703 г.)

Тории Мототада (1539–1600 г.) бил феудален господар во служба на Токугауа Иејасу. Во пресрет на Битката кај Секигахара, тој доброволно се пријавил да остане во изгубениот Фушими замок, додека неговиот господар напредувал на исток. Тории и Токугауа се согласиле дека замокот е неодбранлив. Во чин на лојалност кон својот господар, Тории одбрал да остане, ветувајќи се дека тој и неговите луѓе ќе се борат до крај. Како што било обичајот, Тории ветил дека нема да биде фатен жив. Во драматичната последна одбрана, гарнизонот од 2,000 луѓе се спротивставил дури десет дена против масивната војска од над 40,000 воини на Ишида Митсунари. Во потресната последна порака упатена до неговиот син Тадамаса, тој напишал:

„Не го одиш Патот на воинот (т.е. бушидоо) ако се посрамотиш и ја избегнеш смртта дури и под околностите што не се особено важни. Се подразбира дека да се жртвува својот живот заради својот господар е непроменлив принцип. Дека треба да бидам во можност да си заминам пред сите други воини на оваа земја и да го дадам својот живот за добрината на мојот господар е чест на моето семејство и е моја најжестока желба веќе многу години “.[32]

Се вели дека и двајцата плачеле кога се разделиле, бидејќи знаеле дека повеќе нема да се видат. Таткото и дедото на Тории му служеле на Токугауа пред него, а неговиот сопствен брат веќе бил убиен во битка. Дејствата на Тории го смениле текот на јапонската историја. Иејасу Токугауа успешно собрал војска и победил кај Секигахара .

Преведувачот на Хагакуре, Вилијам Скот Вилсон, забележал примери на воинствен акцент кон смртта и во другите кланови освен на Јамамото: „тој (Такеда Шинген) беше строг како воин, а во Хагакуре има примерна приказна во врска со неговото погубување на двајца кавгаџии, не затоа што се бореле, туку затоа што не се бореле до смрт“.[33][34]

Соперник на Такеда Шинген (1521–1573 г.) бил Уесуги Кеншин (1530–1578 г.), легендарен воен командант од Сенгоку ерата, упатен во кинеските воени класици и кој се залагал за „патот на воинот преку смртта“. Јапонскиот историчар, Даисетсу Теитаро Сузуки ги опишува убедувањата на Уесуги како:

„Оние кои не сакаат да се откажат од својот живот и да ја прифатат смртта, не се вистински воини... Одете на бојното поле цврсто сигурни во победата и ќе се вратите дома без никакви рани. Вклучете се во борба целосно решени да умрете и ќе бидете живи; посакајте да преживеете во битката и сигурно ќе ја сретнете смртта. Кога ќе ја напуштите куќата решени да не ја видите повторно, ќе се вратите дома безбедно; кога ќе помислите да се вратите, нема да се вратите. Можеби не грешите ако мислите дека светот е секогаш предмет на промена, но воинот не смее да го интересира овој начин на размислување, бидејќи неговата судбина е секогаш решена“.[35]

Семејствата како Имагауа биле влијателни во развојот на воената етика и биле многу цитирани од другите господари за време на нивниот живот. Записите на Имагауа Садајо биле многу почитувани и барани од Токугауа Иејасу како извор на јапонското феудално право. Овие списи биле задолжителен материјал за студирање кај традиционалните Јапонци до Втората светска војна.

Историчарот Х. Пол Варли го забележал описот на Јапонија даден од водачот на Исусовците, Св. Францис Ксавиер:[36]

„Нема народ во светот што помалку се плаши од смртта“.

Ксавиер понатаму ги опишува честа и односот на народот:

„Ми се чини дека нема луѓе во светот попрецизни за својата чест од Јапонците, зашто тие немаат трпение за ниту една навреда, па дури ни збор изговорен во лутина“.

Ксавиер од 1549 до 1551 г. бил посветен на преобратување на Јапонците во христијанството. Тој исто така забележал:

„Јапонците се многу похрабри и повоинствени од народот во Кина, Кореја, Тернат и сите други народи околу Филипините“.

Уметност[уреди | уреди извор]

Во Но драмата Санџоо Кокаџи, ковачот Мунечика во X век, потпомогнат од кицуне (лисица-дух), за првпат ја кова
катаната Ко-Гицуне Мару.

Во декември 1547 година, Францис бил во Малака (Малезија) чекајќи да се врати во Гоа (Индија) кога се сретнал со ниско рангиран самурај по име Анџиро (или „Јаџиро“). Анџиро не бил интелектуалец, но тој го импресионирал Ксавиер затоа што запомнил за се што зборувал во црквата. Ксавиер донел одлука делумно да замине во Јапонија затоа што овој самурај од низок ранг го убедил на португалски јазик дека јапонскиот народ е високо образуван и желен за знаење. Тие биле вредни работници и го почитувале авторитетот. Нивните закони и обичаи ги водел разумот и, доколку христијанската вера би ги убедила во нејзината вистина, тие масовно би ја прифатиле.[37]

До XII век, самураите од повисоката класа биле високо писмени заради општото воведување на конфуцијанството од Кина во текот на VII до IX век, и како одговор на нивната согледана потреба да се справат со империјалниот двор, кој имал монопол врз културата и писменоста во поголемиот дел од Хеианскиот период. Како резултат, тие се стремеле кон покултурните способности на благородништвото.[38]

Примерите како Таира но Таданори (самурај кој се појавува во Хеике Моногатари) демонстрираат дека воините ја идеализирале уметноста и се стремеле да станат вешти во неа. Таданори бил познат по својата вештина со пенкалото и мечот или на „бун и бу“, хармонијата помеѓу борбата и учењето. Од Самураите се очекувало да бидат културни и писмени, а тие се восхитувале на античката изрека „бунбу-рјоодоу“ (文武両道, книжевна уметност, воена уметност, два начина) или „Пенкалото и мечот согласно“. За време на Едо периодот, Јапонија имала висока писменост споредлива со онаа во Средна Европа.[39]

Бројот на мажи кои всушност го достигнале идеалот и го живееле својот живот според него бил голем. Раниот термин за воин, „урувашии“, бил напишан од комбинцијата на канџи знаците за книжевен труд („бун“, 文) и воена уметност („бу“, 武), и се споменува во Хеике Моногатари (доцен XII век). Хеике Моногатари се осврнува кон идеалот на образованиот поет-мечувалец споменувајќи ја смртта на Таира но Таданори:

И другари и душмани ги намокрија нивните ракави, велејќи:

Каква штета! Таданори беше Велик генерал,
познат во уметноста на мечот и пезијата.[40]

Во својата книга „Идеалите на Самураите“ преведувачот Вилијам Скот Вилсон вели: „Воините во Хеике Моногатари служат како примери за образованите воини од подоцнежните генерации и немало мислење дека идеалите прикажани од нив се далеку од реален дофат. Наместо тоа, овие идеали биле енергично водени во горните ешалони на општествените воини и се препорачувале како соодветна форма на јапонскиот воин. Со Хеике Моногатари, сликата на јапонскиот воин во книжевноста доаѓа до својата целосна зрелост.“[40] Вилсон потоа ги превел списите на неколку воини кои го споменуваат Хеике Моногата како пример што треба да го следат нивните луѓе.

Голем број на списи од воини го документираат овој идеал уште од XIII век. Повеќето воини се стремеле или го следеле овој идеал инаку немало да има сплотеност во армиите на самураите.[41]

Култура[уреди | уреди извор]

Како аристократи низ вековите, самураите развиле своја култура што влијаела на јапонската култура како целина. Културата поврзана со самураите, како што се церемонијата со чај, монохроматско сликарство со мастило, карпестите градини и поезијата била усвоена од покровителите на воините низ вековите од XII–XVI век. Овие практики биле прилагодени од кинеските уметности; Зен монасите ги вовеле во Јапонија и им било дозволено да процветаат поради интересот на моќните воени елити. Мусоо Сосеки (1275–1351 г.) бил Зен монах, кој бил советник и на императорот Го-Даиго и на генералот Ашикага Такауџи (1304–58 г.). Мусоо, и други монаси, служеле како политички и културни дипломати помеѓу Јапонија и Кина. Мусоо бил особено познат по неговиот дизајн на градина. Друг Ашикага покровител на уметноста бил Јошимаса. Неговиот советник за култура, Зен монахот Зеами, му ја претставил церемонијата со чајот. Претходно, чајот се користел првенствено од будистичките монаси да останат будни за време на медитацијата.[42]

Образование[уреди | уреди извор]

Кооан Огата, самурај, лекар и „рангаку“ научник од крајот на Едо периодот, истакнат како основач на академијата која подоцна се развила во Универзитетот Осака.

Општо, самураите, аристократите и свештениците имале многу висока стапка на писменост со канџи знаци. Неодамнешните истражувања покажале дека писменоста со канџи меѓу другите групи во општеството била нешто поголема отколку што се мислело порано. На пример, судските документи, изводите за раѓање или смрт и записите за брачните заедници од Камакура периодот, поднесени од земјоделците, биле напишани со Канџи. И стапката на писменост со канџи и математиката се подобриле кон крајот на Камакура периодот.[38]

Некои самураи имале „буке бунко“, или „воинска библиотека“, која била лична библиотека што држела текстови за стратегии, наука за војување и други документи што би се покажале корисни за време на завојуваната ера на Феудална Јапонија. Една таква библиотека имала 20,000 тома. Горната класа самураи имале „Куге бунко“, или „семејна библиотека“, која ги содржела класиците, будистичките свети текстови и семејните истории, како и генеалошки (семејно дрво) записи.[43]

Исто така, писменоста била генерално висока меѓу воините и обичните класи. Феудалниот господар Асакура Норикаге (1474–1555 г.) ја забележал големата лојалност што му била дадена кон неговиот татко, поради неговите љубезни писма, не само кон колегите самураи, туку и на земјоделците и жителите на градот:

За карактерот на лорд Еирин имало многу високи точки кои било тешко да се измерат, но според старешините, најистакната од нив бил начинот на кој тој управувал со провинцијата според неговото граѓанство. Се подразбира дека тој постапил вака кон оние од класата на самураите, но тој исто така бил учтив во пишувањето писма и до земјоделците и жителите на градот, па дури и во обраќањето кон овие писма бил милостив надвор од вообичаената пракса. На овој начин, сите биле подготвени да ги жртвуваат своите животи за него и да станат негови сојузници.[44]

Во писмото од 29 јануари 1552 г., Св. Францис Ксавиер забележал како Јапонците лесно ги разбираат молитвите поради високото ниво на писменост во Јапонија во тоа време:

Постојат два вида на пишување во Јапонија, едниот го користат мажите, а другиот го користат жените; и во најголем дел и мажите и жените, особено од благородништвото и трговската класа, имаат писмено образование. Бонзеите или бонзекињите во нивните манастири ги учат девојчињата и момчињата за знаците (буквите), иако богатите и благородните лица образованието на своите деца им го доверуваат на приватните тутори. Повеќето од нив знаат да читаат, и ова им е од голема помош за полесно разбирање на нашите вообичаени молитви и главните точки на нашата света религија.[45]

Во писмото до отец Игнациј Лојолски во Рим, Ксавиер го забележал и образованието на повисоките класи:

Благородниците ги испраќаат своите синови во манастирите да се школуваат штом наполнат 8 години и тие остануваат таму до нивната 19 или 20 година, учејќи читање, пишување и религија; штом излезат, стапуваат во брак и се посветуваат на политиката. Тие се дискретни, великодушни и љубители на доблеста и буквите, кои оддаваат многу почит на учените луѓе.

Во писмото од 11 ноември 1549 година, Ксавиер го опишал повеќеслојниот образовен систем во Јапонија кој се состоел од „универзитети“, „колеџи“, „академии“ и стотици манастири кои служеле како главен центар за учење од страна на населението:

Но, сега мора да ви дадеме отчет за нашиот престој во Кагошима. Влеговме во тоа пристаниште бидејќи ветерот беше неповолен за нашето пловење кон Меако, кој е најголемиот град во Јапонија, и најпознат како резиденција на кралот и принцовите. Се вели дека по четири месеци ќе се врати поволната сезона за патување до него, а потоа со Божја помош ќе отпловиме до таму. Растојанието од Кагошима е триста лиги. Слушнавме прекрасни приказни за големината на Меако: тие велат дека се состои од повеќе од деведесет илјади живеалишта. Таму има многу познат универзитет, како и пет главни колеџи на студенти, и повеќе од двесте бонзо манастири, и други кои се како конобити, мажи наречени Легиоши, и жени, кои се нарекуваат Хамакути. Покрај овие во Меако, во Јапонија има уште пет други главни академии, во Која, во Негу, во Фиссо и во Хомиа. Овие се наоѓаат околу Меако, на кратко растојание меѓу нив, и секој го посетуваат околу три илјади и петстотини научници. Покрај нив, постои и Академијата во Бандоу, најголемата и најпознатата во цела Јапонија, и на голема оддалеченост од Меако. Бандоу е голема територија, управувана од шест принцови, од кои едниот е најмоќен, а другите му се покоруваат, а пак тој самиот е подреден на Кралот на Јапонија, кој е наречен Големиот крал на Меако. Ова што ни е кажано за големината и славата на овие универзитети и градови се толку прекрасни што нè натераа да размислиме да ги видиме прво со свои очи и да ја утврдиме вистината, а потоа кога ќе откриеме и ќе знаеме како се навистина работите, да ве известиме за нив. Тие велат дека има и неколку помалку академии, покрај оние што ги споменавме.

Имиња[уреди | уреди извор]

Тојотоми Хидејоши со неговите сопруги и конкубини.

Самурај обично се именувал со комбинирање на еден канџи знак од неговиот татко или дедо и еден нов канџи знак. Самураите вообичаено користеле само мал дел од нивното целосно име.

На пример, целото име на Ода Нобунага било „Ода Казусаносуке Сабуро Нобунага“ (織田上総介三郎信長), во кое „Ода“ е кланот или презимето, „Казусаносуке“ е титулата за заменик-гувернер на провинцијата Казуса, „Сабуро“ е формалниот прекар (јобина), а „Нобунага“ е возрасното име (нанори) дадено при генпуку, церемонија за полнолетството. На мажот му се обраќало со семејното име и титулата, или неговото јобина ако немал титула. Сепак, нанори било приватното име што можело да го користат само малкумина, вклучувајќи го и Императорот. Самураите можеле да изберат свои нанори и често ги менувале своите имиња за да ја рефлектираат нивната посветеност.

На самураите им била дадена привилегијата да носат два меча и да користат „самурајски презимиња“ за да се разликуваат од обичните луѓе.[46]

Брак[уреди | уреди извор]

Самураите имале договорени бракови, кои биле договорени помеѓу семејства од ист или повисок ранг. Додека за оние самураи во горните редови ова било неопходност (бидејќи повеќето имале малку можности да запознаат жени), ова било формалност за пониско рангираните самураи. Повеќето самураи се ожениле со жени од семејство на самураи, но за пониско рангираните самураи, браковите со обичните луѓе биле дозволени. Во овие бракови, жената носела мираз кој се користел за да се постави новото домаќинство на парот.

Самурајот можел да земе конкубини, но нивното потекло било проверувано од повисоко рангираните самураи. Во многу случаи, земањето на конкубина било слично на брак. Киднапирањето на една конкубина, иако била честа појава во фикцијата, ќе било срамно, ако не и криминално. Ако конкубината била обична, бил испраќан гласник со пари за веридба или белешка за ослободување од данок за да побара прифаќање од нејзините родители. И покрај тоа што жената не би била легална сопруга, ситуација која вообичаено се сметала за деградирачка, многу богати трговци верувале дека да се биде конкубина на самурај е подобро отколку да се биде легална сопруга на обичен човек. Кога ќерката на еден трговец би се омажила за самурај, парите на нејзиното семејство ги бришеле долговите на самураите, бидејќи социјалниот статус на самураите го подобрувал статусот на трговското семејство. Ако обичната конкубина на самурајот родела син, синот можел да го наследи социјалниот статус на неговиот татко.

Самурајот можел да се разведе од сопругата од различни причини со одобрение од претпоставен, но разводот бил, иако не целосно непостоечки, редок настан. Неуспехот на сопругата да роди син било причина за развод, но посвојувањето на машки наследник се сметало за прифатлива алтернатива на разводот. Самурајот би можел да се разведе од лични причини, дури и ако тој едноставно не ја сакал неговата сопруга, но тоа генерално се избегнувало бидејќи тоа би го засрамило лицето кое го договорило бракот. Жената исто така можела да организира развод, иако тоа обично би изгледало дека самурајот е тој кој се разведувал од неа. По разводот, самураите морале да ги вратат парите за веридба, што честопати ги спречувало разводите.

Жени самураи[уреди | уреди извор]

Цртеж на Томое Гозен од Шитоми Кангетсу, околу XVIII век.

Одржувањето на домаќинството било главната должност на жените од класата самураи. Ова било особено клучно за време на раната феудална Јапонија, кога сопрузите воини често патувале во странство или се впуштале во борби со кланови. Сопругата или окугатасама (што значи: таа што останува во домот), била оставена да управува со сите работи во домаќинството, да се грижи за децата, а можеби дури и со сила да го одбрани домот. Поради оваа причина, многу жени од класата самураи биле обучени да управуваат со столб наречен нагината или специјален нож наречен каикен, во боречката уметност наречена тантоџутсу („вештината на ножот“), што можеле да ја користат за да го заштитат своето домаќинство, семејство и чест ако се појавела потребата. Имало и жени кои активно се вклучиле во битки заедно со мажите самураи во Јапонија, иако повеќето од овие жени воини не биле формални самураи.[47]

Најголемата должност на ќерката на еден самурај била политичкиот брак. Овие жени се мажеле за членовите на непријателските кланови на нивните семејства за да формираат дипломатски однос. Овие сојузи биле сцени за многу интриги, војни и трагедии низ јапонската историја. Жената можела да се разведе од сопругот ако тој не се однесува добро кон неа и исто така ако тој бил предавник на семејството на неговата сопруга. Познат случај била Ода Токухиме (ќерка на Ода Нобунага); иритирана од лудориите на нејзината свекрва, Г-ѓа Тсукијама (сопруга на Токугауа Иејасу), таа успеала да ја уапси Тсукијама под сомнение дека комуницирала со кланот Такеда (современо големи непријатели на Нобунага и кланот Ода). Иејасу го уапсил и сопствениот син Матсудаира Нобујасу, кој бил сопруг на Токухиме, бидејќи Нобујасу бил близок со неговата мајка Тсукијама. За да го смири својот сојузник Ода Нобунага, Иејасу ја погубил Г-ѓа Тсукијама во 1579 година и истата година му наредил на сопствениот син да изврши сеппуку за да го спречи да се одмазди за смртта на неговата мајка.

Особини ценети кај жените од класата на самураите била понизноста, покорноста, самоконтролата, силата и лојалноста. Идеално, една сопруга на самурај би била квалификувана во управувањето со имотот, водењето евиденција, справувањето со финансиски работи, образованието на децата (понекогаш и на слугите) и грижата кон постарите родители или свештеници кои можеби живеле под нејзиниот покрив. Конфуцијанскиот закон, кој помогнал да се дефинираат личните односи и етичкиот кодекс на воинската класа, наложувал жената да покажува потчинетост кон својот сопруг, посредство кон своите родители и да се грижи за децата. Премногу љубов и грижа, исто така, било наложено дека ги љубува и ги разгалува младите. Па така, една жена требало да практикува дисциплина.

Иако жените од побогатите семејства на самураите уживале во поволностите на нивната возвишена позиција во општеството, како што е избегнувањето на физичкиот труд со кој често се занимавале оние од пониските слоеви, сепак тие се сметале пониско од мажите. На жените им било забрането да се занимаваат со какви било политички работи и обично не биле главите на нивните домаќинства. Ова не значело дека жените во самурајската класа секогаш биле немоќни. Моќните жени и мудро, и немудро ја користеле моќта во различни прилики. Низ историјата, неколку жени од самурајската класа стекнале политичка моќ и влијание, иако не ги добиле де јуре овие привилегии.

Откако Ашикага Јошимаса, осмиот шоогун од шоогунатот Муромачи, изгубил интерес кон политиката, неговата сопруга, Хино Томико во голема мера владеела место него. Нене, сопругата на Тојотоми Хидејоши, била позната по тоа што понекогаш ги одбивала одлуките на нејзиниот сопруг, а Јодо-доно, неговата конкубина, станала де факто господар на замокот Осака и Тојотоми кланот по смртта на Хидејоши. Тачибана Гинчијо била избрана да го предводи кланот Тачибана по смртта на нејзиниот татко. Јамаучи Чијо, сопругата на Јамаучи Казутојо, долго време се сметала за идеална самурајска сопруга. Според легендата, таа го направила своето кимоно од платнени зашивки од парчиња од стара ткаенина и заштедила пари за да му купи на нејзиниот сопруг прекрасен коњ, на кој тој јавал до многу победи. Фактот дека Чијо (иако е попозната како „жената на Јамаучи Казутојо“) е сметана толку високо за нејзината економска ефикасност го надминува фактот дека таа никогаш не родила наследник, а кланот Јамаучи го наследил помладиот брат на Казутојо. Изворот на моќта за жените можеби било тоа што самураите им ги оставале финансиите на своите жени. Неколку жени се искачија на Хризантемскиот престол како жени царици (女性 天皇, џосеи тенноо).

Како што напредувал Токугауа периодот, така се посветувало поголемо значење кон образованието, а образованието на жените почнувајќи од млада возраст станало важно за семејствата и општеството во целина. Критериумите за брак започнале да ги мерат интелигенцијата и образованието како пожелни атрибути кај сопругата, заедно со физичката привлечност. Иако многу од текстовите напишани за жените за време на Токугауа ерата се однесуваат само кон тоа како жената може да стане успешна сопруга и управител на домаќинството, имало некои што го презеле предизвикот да научат да читаат, а исто така да се занимаваат и со филозофските и книжевните класици. Скоро сите жени од самурајската класа биле писмени до крајот на Токугауа периодот.

Странци самураи[уреди | уреди извор]

Гјокусен-ен, јапонска градина направена од корејскиот самурај Вакита Наоката и неговите потомци.

Неколку лица родени во странски држави добиле титула самурај.

По Бунроку и Кеичоо но еки, многу луѓе родени во династијата Џосеон биле донесени во Јапонија како затвореници или соработници. Некои од нив им служеле на даимјоо како заштитници. Еден од најистакнатите личности помеѓу нив беше Ким Јеочеол, кој го добил јапонското име Уакита Наоката и бил унапреден во комесар на градот Каназауа.

Англискиот морнар и авантурист Вилијам Адамс (1564-1620) бил меѓу првите западњаци што го добил достоинството на самураите. Шоогунот Токугауа Иејасу му претставил два меча претставувајќи го авторитетот на самураите и прогласил дека Вилијам Адамс, морнарот, бил мртов и дека Анџин Миура (三浦按針), самурај, се родил. Адамс, исто така, ја добил титулата хатамото (знаменосец), позиција од висок престиж како директен заштитник на Шоогунскиот суд. Во неговите писма тој вели дека му биле дадени дарежливи приходи:

„За услугите што сум ги направил и ги правам секојдневно, вработен во службата на Императорот, тој ми дал жива глава“.

Му бил доделен и фонд во Хеми (逸見) во границите на денешниот град Јокосука, „со осумдесет или деведесет сточари, кои ќе бидат мои робови или слуги“. Неговиот имот бил проценет на 250 коку. На крајот напишал: „Бог ме обезбеди по мојата голема мизерија“, во смисла на патувањето кое го снашла катастрофа, што на крајот го донела во Јапонија.

На Јан Јостен ван Лоденштајн, холандскиот колега на Адамс на нивното несреќно патување во Јапонија со бродот Де Лифде, исто така, му биле дадени слични привилегии од Токугауа Иејасу. Јостен исто така станал „хатамото“ самурај[48] и му бил обезбеден престој во замокот на Иејасу во Едо (денешно Токио). Денес, оваа област на источниот излез од станицата Токио е позната како Јаесу (八重洲). Јаесу е изведено од јапонското име на Холанѓанецот, Јајоусу (耶楊子). На Јостен му бил даден брод со црвен печат (朱印船) што му овозможило да тргува помеѓу Јапонија и Индо-Кина. На повратно патување од Батавија, Јостен се удавил откако неговиот брод се насукал.

Јасуке (弥助) бил заштитник на Ода Нобунага со потекло од португалски Мозамбик, Африка,[49] и носител на оружјето на Нобунага.[50] Тој служел во Хонноо-џи инцидентот.[51] Според книгата „Африканскиот самурај“ на Томас Локли, во „вазалскиот Ода клан, во [архивите на] Маеда“ се споменувало дека тој добил „стипендија, приватна резиденција... и му бил даден краток меч со украсна обвивка “.

Италијанскиот езуитски мисионер, Џузепе Кјара, влегол во Јапонија во време кога христијанството било строго забрането во обид да го лоцира колегата свештеник Кристовао Фереира, кој ја отпаднал својата христијанска вера по измачувањето од јапонските власти во 1633 година. Ди Кјара исто така била измачуван и на крајот и тој станал отпадник. По Шимабара востанието во 1638 година, тој пристигнал на островот Ошима и веднаш бил уапсен во јуни 1643 година.[52] Подоцна, тој се оженил со Јапонка, земајќи го името и статусот на самурај на нејзиниот покоен сопруг Окамото Санемон (јап: 岡本三右衛門) и живеел во Јапонија сè до неговата смрт во 1685 година, на 83-годишна возраст.

Потомци на самураите има во странски земји. Такви се 650 лица со презиме Јапон во шпанскиот град Корија дел Рио (2003 г.). Тие се потомци на првиот јапонски официјален пратеник во Шпанија, во кој бил вклучен и Хасекура Цуненага околу 1614-1616 година.[53]

Оружје[уреди | уреди извор]

Самурај јавајќи коњ, носејќи оо-јорои оклоп, лак (јуми), стрели и Јебира тул.
  • Јапонските мечеви се оружјето што станала синонимно за самураите. Чокутоо, мечеви од Нара периодот, се одликувале со право сечило. До 900 година, се појавиле закривените тачи, проследени од учигатана и на крајот катаната. Помалите попознати придружни мечеви се уакизаши и тантоо.[54] Носењето долг меч (катана или тачи) заедно со помал меч, станало симбол на самураите, а оваа комбинација на мечеви се нарекува даишоо (буквално „голем и мал“). За време на Едо периодот, само на самураите им било дозволено да носат даишоо. Во XIV век, се користел и подолгиот меч познат како нодачи, иако примарно го користеле самураите на копно.[55]
  • Јуми (долг лак), рефлектиран во кјууџутсу уметноста (букв. „вештина на лакот“) била главно оружје на јапонската војска. Неговата употреба се намалила со воведувањето на танегашимата (јапонска кибрит пушка) за време на Сенгоку периодот, но вештината се практикувала барем спортски.[56] Јуми, асиметричен композитен лак направен од бамбус, дрво, ратан и кожа, имал ефикасен опсег од 50 до 100 метри, ако прецизноста не била проблем. Пеш, обично се користел зад тате (手盾), голем, подвижен дрвен штит, но јуми лакот можел да се користи и од коњ поради неговата асиметрична форма. Практиката на стрелање од коњ станала Шинто церемонија позната како јабусаме (流鏑馬).[57]
  • Копјеното оружје, вклучувајќи ги јари (копје) и нагината, обично се користеле од самураите. Јари го замениле нагината од бојното поле бидејќи личната храброст станала помалку важен фактор и битките станале поорганизирани околу масовнита, евтина пешадија (ашигару).[58] Нападот, на коњ или пеш, бил исто така поефикасен кога се користело копје отколку меч, бидејќи нудело подобри шанси против самурај кој користел меч. Во Битката кај Шизугатаке каде Шибата Катсуие бил поразен од Тојотоми Хидејоши, седумте самураи кои станале познати како „Седумте копја на Шизугатаке“ (賤ヶ岳七本槍) играле клучна улога во победата.[59]
  • Танегашима пиштолот бил воведен во Јапонија во 1543 година преку португалската трговија. Танегашима биле произведени во големи размери од јапонските вооружувачи, овозможувајќи им на воените водачи да подигаат и тренираат војски од масата на селани. Новото оружје било многу ефикасно; нивната лесна употреба и смртоносна делотворност довеле до тоа танегашима да стане оружје од прв избор над јуми лакот. До крајот на XVI век, во Јапонија имало повеќе огнено оружје отколку во многу од европските држави. Танегашима — масовно користена главно од Ашигару, пешадија составена од селани — била одговорна за промената на воената тактика што на крајот довела до воспоставување на шоогунатот Токугауа и крајот на граѓанската војна. Производството на танегашимата нагло опаднала бидејќи немало потреба од масовно количество на огнено оружје. За време на Едо периодот, танегашимате се складирале и се користеле главно за лов и целна пракса. Странската интервенција во XIX век го обновила интересот кон огненото оружје, но дотогаш танегашимата била застарена, и разните фракции на самураи купиле посовремено огнено оружје од европските извори.
  • Топот станал вообичаен дел од оружјето на самураите од 1570-те. Тие често биле монтирани во замоците или на бродовите, користејќи се повеќе како против-човечко оружје отколку кон ѕидовите на замоците и слично, иако во Опсадата на замокот Нагашино (1575 г.) топот бил искористен со добар ефект против непријателската опсадна кула. Првите популарни топови во Јапонија биле полнети со вртливи врвови наречени „куникузуши“ или „уништувачи на провинција“. Куникузуши тежеле 120 кг и имале комори со капацитет од 18 кг, а испукувале мал истрел од 280 гр. Арима кланот од Кјушу употребил ваков топ во Битката кај Окинауате против кланот Рјуузооџи.
  • Стапови биле користени од самураите во многу форми и големини, направени од даб и други тврди дрва, а попознати меѓу нив се боу“, „џоу“, „ханбоу и танбоу“.
  • Буздогани и палки направени од железо или дрво, од сите форми и големини биле користени од самураите. Оние како јутте биле оружје за една рака, а другите како канабоо биле големи оружја за две раце.
  • Ланчано оружје, од кое секакво оружје кое вклучувало синџири, се користело од самураите, од кои кусаригама и кусари-фундо се примери.

Оклоп[уреди | уреди извор]

Уште во VII век, јапонските воини носеле вид на ламеларен оклоп, кој еволуирал во оклопот што го носеле самураите.[60] Првите видови на јапонски оклоп идентификувани како оклоп на самурај биле познати како оо-јорои и доо-мару. Овие рани самурајски оклопи биле изработени од мали поединечни крлушки познати како „козане“. Тие биле направени или од железо или од кожа и биле врзани заедно во мали ленти, а лентите биле излакирани за да се заштити од вода. Низата ленти потоа се врзувала заедно со свилена или кожна чипка и се формирала во целосен оклоп врз градите (доу или доо). Комплетен јурои сет тежел 66 кг.[61]

Во XVI век, нов вид на оклоп започнал да станува популарен по појавата на огненото оружје, новите борбени тактики со зголемување на обемот на битките, и потребата од дополнителна заштита и висока продуктивност. „Козане доу“, што бил изработен од мали поединечни крлушки, бил заменет од „итазане“, кој имаше поголема железна плоча или ленена кожа вслоена заедно. Итазане, исто така, можело да се каже дека ги заменил редовите од поединечни козане со единствена челична плоча или ленена кожа. Овој нов оклоп, кој користел итазане, бил наречен „тосеи-гусоку“ (гусоку), или модерен оклоп.[62][63][64] Оклопот гусоку додал одлики и парчиња оклоп за лицето, бутовите и грбот. Задното парче имало повеќекратна употреба, како на пример за лого на знаме.[65] Гусоку дизајнот, како плочниот оклоп, во кој предната и задната доу страна се направени од една железна плоча со подигнато средиште и V-форма на дното, бил посебно наречен „нанбан Доу гусоку“ (Западен гусоку стил). Разни други компоненти на оклопот го штителе телото на самурајот. Шлемот (кабуто) бил важен дел од оклопот на самураите. Бил поврзан со „шикоро“ и „фукигаеши“ за заштита на главата и вратот.[66] Облеката што се носела под целиот оклоп и облека се викала „фундоши“, некој вид на „слабинска крпа“ (гаќи што ги покриваат гениталиите и слабината, но не и задникот).[67] Оклопот на самураите се менувал и развивал како што се менувале методите на војување на самураите со вековите.[68] Познатата последна употреба на оклоп од самурај се случила во 1877 година за време на Сатсума востанието.[69] Како што бил уништен последниот бунт на самураите, Јапонија ја модернизирала својата одбрана и се свртела кон националната војска за регрутирање, која користела униформи.[70]

Борбени техники[уреди | уреди извор]

Самурај држи човечка глава. По битките, главите на непријателите се собирале и носеле на даимјоо господарите.

За време на постоењето на самураите, владееле два спротивни типови на организации. Првиот тип биле армиите засновани на регрутите: на почетокот, за време на Нара периодот, армиите на самураите се потпирале на армиите со регрути од кинески тип, и кон крајот на овој период, во пешадиските единици составени од „ашигару“. Вториот тип на организација била онаа на самураите на коњи што се бореле поединечно или во мали групи.[71]

На почетокот на борбите, биле стрелани серии од стрели со глави во форма на луковици, кои зуеле во воздухот. Целта на овие стрели биле да се повикаат ками (боговите) да бидат сведоци на приказните на храброста што требало да се случат. По кратката размена на стрели помеѓу двете страни, се развиле посебни двобои наречени „иккиучи“ (一 騎 討 ち), во кои се соочувале најголеми соперници од двете страни.[71] По овие поединечни борби, се давало пат кон големите битки, обично испраќајќи пешадиски трупи предводени од самураите јавачи на коњи. На почетокот на самурајските битки, било чест да се биде првиот што влегол во битка. Ова се променило во Сенгоку периодот со воведувањето на аркебузот.[72] Со почетокот на употребата на огнено оружје, борбената методологија била следна: на почетокот имало размена на истрели од аркебузот на растојание од приближно 100 метри; кога ќе дошло вистинското време, ашигару пешадијците напредувале и конечно самураите напаѓале, или пеш или јавајќи коњ. Генералот на армијата би седел на столче на расклопување во полуотворен шатор наречен „маку“, кој го изложувал соодветниот мон (знаме) и ги претставувал бакуфу шоогуните, т.е. „Владините шатори“.[73]

Кон средината на битката, некои самураи решавале да се симнат од коњите и да се дадат во потрага да му ја отсечат главата на достоен соперник. Овој чин се сметал за чест. Покрај тоа, преку него тие стекнувале почит од воената класа.[74] По битката, самураите со висок чин обично прославувале со чај, а победничкиот генерал ги разгледувал отсечените глави на најбитните луѓе на непријателот.[75]

Повеќето битки не биле решени на ваков идеалистички начин, но повеќето војни биле добиени преку ненадејни напади, како што се ноќните рации, пожари итн. Реномираниот самурај Минамото но Таметомо рекол:

Според моето искуство, нема ништо поповолно од ноќниот напад за уништување на непријателот [...]. Ако ги запалиме од три страни и ја чуваме врата на просторијата, оние што ќе бегаат од пламенот ќе бидат пресретнати од стрелите, а оние што сакаат да избегаат од стрелите нема да можат да избегаат од пламенот.

Колекција на глави[уреди | уреди извор]

Отсекувањето на главата на достоен соперник на бојното поле била голема гордост и признание. Имало цел ритуал за разубавување на отсечените глави: прво биле измиени и исчешлани,[76] и штом ќе се направи тоа, забите им биле поцрнети со нанесување на боја наречена „охагуро“.[77] Причината за оцрнување на забите било тоа што белите заби биле знак на посебност, па затоа нанесувањето на црна боја претставувало нивно сквернавење. Главите биле внимателно распоредени на маса и изложени.

За време на инвазиите на Тојотоми Хидејоши во Кореја, бројот на отсечени глави на непријатели што требало да бидат испратени во Јапонија, бил толкав што од логистички причини биле испратени само носовите. Тие биле покриени со сол и испорачани во дрвени буриња. Овие буриња биле закопани во гробницата кај „Големиот Буда“ во Хидејоши, каде и денес остануваат под погрешното име „мимизука“ или „гробница“.[78]

Воени формации[уреди | уреди извор]

За време на Азучи-Момојама периодот, и благодарение на воведувањето на огненото оружје, борбените тактики драматично се промениле. Усвоените воени формации добиле поетски имиња, меѓу кои се:[79]

Име Опис Слика
„Ганко“ (птици во лет) Ова била многу флексибилна формација, што им овозможила на трупите да се прилагодат во зависност од движењето на противникот. Командантот се наоѓал во задниот дел, но во близина на средиштето за да се избегнат проблеми со комуникацијата.
Ганко формација.
„Хоши“ (стрелин врв) Ова била агресивна формација, во која самураите ги искористувале жртвите предизвикани од истрелите на ашигару. Сигналните елементи биле близу до главните генерали на командантот.
Хоши формација.
„Саку“ (катанец) Оваа формација се сметала за најдобра одбрана против „Хоши“,[80] бидејќи двата реда аркебузи и стрелци се во позиција да го примат нападот.
Саку формација.
„Какујоку“ (жеравски крилја) Честа формација која имала цел за опкружување на непријателот. Стрелците и аркебузите ги намалувале непријателските трупи пред директниот напад на самураите додека втората чета ги опкружува.
Какујоку формација.
„Којаку“ (јарем) Своето име го должи на јаремот што се користи на воловите. Користена била за неутрализирање на формацијата „жеравски крилја“ и „стрелин врв“ и нејзината цел била првите предводнички редови да го апсорбираат првиот напад и да му дадат време на непријателот да го открие неговиот следен потег на која спротивните сили можеле навремено да реагираат.
Којаку формација.
„Гјоорин“ (крлушки) Често се користела за справување со многу побројни војски. Нејзината цел била да нападне кон еден сектор од непријателската формација за да се разбијат непријателските редови.
Гјоорин формација.
„Енгетсу“ (полумесечина) Оваа формација била користена кога армијата сè уште не била поразена, но било потребно постепено и уредно повлекување кон својот замок. Додека задниот гард се повлекувал, предницата сè уште можела да се организира според околностите.
Енгетсу формација.

Боречки вештини[уреди | уреди извор]

Секое дете кое пораснало во самурајско семејство се очекувало да биде воин кога ќе порасне, па голем дел од неговото детство го минувало вежбајќи различни боречки вештини. Комплетен самурај, требало да биде вешт барем во употребата на меч (кенџутсу), лакот и стрелата (кјуџутсу), копјето (соџутсу, јариџутсу), халбердот (нагинатаџутсу) и последователно на употребата на огненото оружје (хоуџутсу). Исто така, тие добивале упатства за употреба на овие оружја додека јавале коњ. Од нив се очекувало да знаат да пливаат и нуркаат.[81]

За време на феудалната ера на Јапонија, процветале разни видови воени вештини, познати на јапонски јазик под името „буџутсу“ (武術).[82] Терминот џутсу може да се преведе како „метод“, „уметност“ или „техника“[83], а името што секоја вештина го има е показател за видот или оружјето со кое се извршуваат вештините. Денес воените вештини се класифицираат како корјуу будоо или класични воени вештини, пред XIX век и пред модернизацијата на Јапонија. Модерните традиционални боречки вештини се нарекуваат гендаи будоо. Борбените методи што биле развиени и усовршени се многу разновидни, меѓу кои се:

Со оружје Без оружје
Важни
Препорачани
Дополнителни
Важни
Стрелаштво
Лепезна боречка вештина
Оружје со синџири и друго оружје
Аики-џууџутсу
(основна вештина)
Кјууџутсу Тессенџутсу Кусариџутсу Чикаракурабе
Кјуудоо Кусариганаџутсу Чогусоку
Шагеи Манрикикусари Генкотсу
Чигиригиџутсу Гусуку
Гегиканџутсу Хакуши
Копје и халберд
Вештини со стапови
Скриени (забранети) вештини
Џууџутсу
Сооџутсу Бооџутсу Допир на смртта Кенпоо о Карате
Нагинатаџутсу Џоодоо Тоири-но-џутсу Когусуку
Содегарамиџутсу Канабо/Тетсубо џутсу Киаиџутсу Коши-но-мауари
Сасуматаџутсу Чикаири-но-џутсу Кумиучи
Мечување
Џитте нож
Јубиџутсу Шикаку
Тооџутсу Џиттеџутсу Фукихари Шубаку
Кенџутсу Коппоо Суихокојутсу Сумаи
Иаиџутсу Роикомиучи Јауара
Иаидоо Таидоо
Тантооџутсу Таидооџутсу
Јавање коњ
Торите
Баџутсу Уаџутсу
Џобаџутсу
Суибаџутсу
Пливање
Суиеџутсу
Ојогиџутсу
Катчу гозен ојоги

Мит и реалност[уреди | уреди извор]

Повеќето самураи биле обврзани од кодексот на честа и се очекувало да бидат пример за оние под нив. Забележителен дел од нивниот код било сепукку (切腹) или хара кири, што му овозможувало на еден посрамотен самурај да си ја поврати својата чест ако премине во смртта, каде што самураите сè уште ги почитувале општествените правила. И покрај тоа што има многу романтизирани карактеризации на однесувањето на самураите, како што е бушидоо (武士道) кодексот, во 1905 година, истражувањата за кобудоо и традиционалниот будоо укажуваат дека самураите биле практични на бојното поле како и сите други воини.[84]

И покрај неконтролираното романтизирање во XX век, самураите можеле да бидат нелојални и предавници (на пример, Акечи Митсухиде), кукавици, храбри или премногу лојални (на пример, Кусуноки Масашиге). Самураите обично биле лојални на нивните непосредни претпоставени, кои пак се здружувале со повисоките господари. Овие лојалности кон повисоките господари честопати се менувале; на пример, високите господари сојузници на Тојотоми Хидејоши биле опслужувани од лојални самураи, но феудалците под нив можеле да ја пренасочат својата поддршка кон Токугауа, земајќи ги со себе и нивните самураи. Меѓутоа, имало и забележителни случаи кога самураите би биле нелојални кон нивниот господар (даимјоо), кога лојалноста кон императорот била надмоќна.[85]

Во популарната култура[уреди | уреди извор]

Џидаигеки (литературна историска драма) отсекогаш била препознатливата програма на јапонските филмови и телевизија. Програмите обично имале ликови самураи. Самурајските филмови и вестерните делеле бројни сличности, и си влијаеле едни на други со текот на годините. Еден од најпознатите јапонски режисери, Акира Куросава, извршил големо влијание врз снимањето на западните филмови. Серијалот „ВОЈНА НА ЅВЕЗДИТЕ“ на Џорџ Лукас вградил многу стилски одлики, првпат претставени од Куросава, а „ВОЈНА НА ЅВЕЗДИТЕ: НОВА НАДЕЖ“ се инспирира од основната приказна на спасената принцеза да биде однесена во тајна база од СКРИЕНАТА ТВРДИНА на Куросава. Куросава бил инспириран од делата на режисерот Џон Форд, а за возврат делата на Куросава биле преработени во вестерни како што се СЕДУМТЕ САМУРАИ во ВЕЛИЧЕСТВЕНИТЕ СЕДУММИНА и ЈОЏИМБО во ЗА ГРСТ ДОЛАРИ. Постои и аниме адаптација од 26 епизоди (САМУРАИ 7) на СЕДУМТЕ САМУРАИ. Заедно со филмот, и литературата содржи влијанија од самураите. Освен влијанието од американските вестерни, Куросава исто така адаптирал две претстави на Шекспир како извори за филмови со самураи: „ПРЕСТОЛ ОД КРВ“ бил заснован на „Магбет“, а РАН бил заснован на Кралот Лир.[86]

Најчести се историските дела каде што главниот јунак е самурај или поранешен самурај (или друг ранг или позиција) кој поседува значителна воена вештина. Еиџи Јошикауа е еден од најпознатите јапонски историски романописци. Неговите прераскажувања на популарните дела, вклучувајќи ги Таико, Мусаши и Приказната за Хајке, се популарни меѓу читателите поради нивните епски наративи и богатиот реализам во прикажувањето на самураите и културата на воините. Самураите често се појавувале и во јапонската манга (стрип) и аниме (анимација). Примери се САМУРАЈ ЧЕМПЛУ, ШИГУРУИ, РЕКВИЕМ ОД ТЕМНИНАТА, МУРАМАСА: ДЕМОНСКОТО СЕЧИЛО и АФРО САМУРАЈ. Ликовите слични на самураите не се ограничени само на историските настани, па голем број дела поставени во модерната ера, па дури и во иднината, вклучуваат ликови кои живеат, тренираат и се борат како самураи. Некои од овие дела го нашле својот пат кон западот, каде што се зголемила популарноста во Америка.

Во XXI век, самураите станале попопуларни во Америка. Преку разни медиуми, продуцентите и писателите ја искористеле идејата дека Американците им се восхитуваат на начинот на живот на самураите. Анимираната серија АФРО САМУРАЈ станала популарна во американската популарна култура заради нејзината мешавина од „хек-ен-слеш“ анимација и урбана музика. Создадена од Такаши Оказаки, АФРО САМУРАЈ првично била дооџинпи серијал или манга, која потоа била направена во анимирана серија од Студио Гонзо. Во 2007 година, анимираната серија дебитирала на американската кабелска телевизија на ТВ каналот Spike. Серијата е направена за американските гледачи што „го отелотворува трендот... споредувајќи ги хип-хоп уметниците со самураите, слика што некои рапери ја присвојуваат“.[87] Линијата на приказната е во тон со перцепцијата на еден самурај кој бара одмазда против некој што му сторил зло. Поради својата популарност, АФРО САМУРАЈ била усвоена во целосен игран анимиран филм и исто така станала наслов на конзоли за игри како што се PlayStation 3 и Xbox. Не само што самурајската култура е усвоена во анимацијата и видео игрите, таа може да се види и во стриповите.

Телевизиската серија ПАУЕР РЕНЏЕРИ САМУРАИ е инспирирана од патот на самураите.[88][89]

Фестивали[уреди | уреди извор]

Фестивалот Шинген-ко (信玄公祭り, Шинген-ко Матсури) го слави наследството на даимјоо господарот Такеда Шинген. Фестивалот трае 3 дена. Се одржува годишно на првиот или вториот викенд од април во Коофу, Јаманаши префектурата. Има повеќе од 100,000 посетители по фестивал. Обично, позната јапонска личност ја игра улогата на Такеда Шинген. Обичните луѓе можат да учествуваат по пријавата. Тоа е едно од најголемите историски реконструкции во Јапонија.[90] Во 2012 година Гинисовите рекорди го потврдиле како „најголем собир на самураи“ во светот со 1,061 учесник.[91]

Познати самураи[уреди | уреди извор]

Статуа на самурајот Кусуноки Масашиге поставена пред Империјалната палата во Токио.

Ова е краток список на некои познати самураи со извонредни достигнувања во историјата:

Самурајски музеи[уреди | уреди извор]

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. William Scott Wilson, Ideals of the Samurai (1982) p. 17
  2. "Samurai (Japanese warrior) Архивирано на 29 септември 2009 г.". Encyclopædia Britannica.
  3. 3,0 3,1 William Wayne Farris, Heavenly Warriors – The Evolution of Japan's Military, 500–1300, Harvard University Press, 1995. ISBN 0-674-38704-X
  4. A History of Japan, Vol. 3 and 4, George Samson, Tuttle Publishing, 2000.
  5. Baofu, Peter (2009). The future of post-human martial arts a preface to a new theory of the body and spirit of warriors. Newcastle: Cambridge Scholars. ISBN 1443815861.
  6. „Aristocratic Control, The Heian Aristocracy, History, Japan, Asia - Taika reforms, clan chieftain, sesshu, shoen, land redistribution“. www.countriesquest.com. Архивирано од изворникот на 12 February 2017.
  7. Kishida, Tom; Mishina, Kenji (2004). The Yasukuni Swords: Rare Weapons of Japan, 1933-1945 (1. изд.). Tokyo; New York: Kodansha International. стр. 42. ISBN 4770027540.
  8. Wilson, p. 15
  9. Reed, Sir Edward James (17 April 1880). Japan: Its History, Traditions, and Religions: With the Narrative of a Visit in 1879. J. Murray. стр. 291 – преку Internet Archive. tokimune behead.
  10. „常立寺“. www.kamakura-burabura.com.
  11. „Formative Memory: The Thirteenth-Century Mongolian Invasions and Their Impact on Japan“. Kyoto Journal (англиски). 2017-04-26. Посетено на 2020-10-25.
  12. Nagano Prefectural Museum of History (2005-03-01). „たたかう人びと“. Comprehensive Database of Archaeological Site Reports in Japan. Посетено на 2016-09-02.
  13. Virginia Schomp (1998). Japan in the Days of the Samurai (Cultures of the Past). Benchmark Books. стр. 59. ISBN 0761403043. Архивирано од изворникот на May 28, 2016.
  14. Harry D. Harootunian, "The progress of Japan and the Samurai class, 1868-1882." Pacific Historical Review (1959) 28#3: 255-266. online
  15. Harry D. Harootunian, "The Economic Rehabilitation of the Samurai in the Early Meiji Period." Journal of Asian Studies 19.4 (1960): 433-444. online[мртва врска]
  16. James H. Buck, "The Satsuma Rebellion of 1877. From Kagoshima Through the Siege of Kumamoto Castle." Monumenta Nipponica 28#4 (1973), pp. 427-446 DOI: 10.2307/2383560 Online
  17. James L. Huffman, "The Meiji Roots and Contemporary Practices of the Japanese Press," The Japan Interpreter (Spring 1977): 448-66.
  18. Andrew Cobbing, The Satsuma Students in Britain: Japan's Early Search for the essence of the West (1998), ch. 4.
  19. Mansel G. Blackford. The Rise of Modern Business in Great Britain, the United States, and Japan, 3rd ed. U of North Carolina Press. стр. 122. Архивирано од изворникот на 2020-08-07. Посетено на 2020-11-09.
  20. Sharf 1993, стр. 12.
  21. Coleridge, p. 237
  22. Wilson, p. 38
  23. Carl Steenstrup, PhD Thesis, University of Copenhagen (1979)
  24. Wilson, p. 47
  25. Wilson, p. 62
  26. Wilson, p. 103
  27. Wilson, p. 95
  28. Wilson, p. 67
  29. Wilson, p, 131
  30. Stacey B. Day; Kiyoshi Inokuchi; Hagakure Kenkyūkai (1994). The wisdom of Hagakure: way of the Samurai of Saga domain. Hagakure Society. стр. 61.
  31. Brooke Noel Moore; Kenneth Bruder (2001). Philosophy: the power of ideas. McGraw-Hill. стр. 494. ISBN 978-0-7674-2011-2.
  32. Wilson, p. 122
  33. Wilson, p. 91
  34. Daisetz Teitarō Suzuki (1938). Zen and Japanese culture. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01770-9.
  35. Daisetz Teitarō Suzuki (1938). Zen and Japanese culture. Princeton University Press. стр. 78. ISBN 978-0-691-01770-9.
  36. H. Paul Varley (2000). Japanese culture. University of Hawaii Press. стр. 143–. ISBN 978-0-8248-2152-4.
  37. Coleridge, p. 100
  38. 38,0 38,1 Matsura, Yoshinori Fukuiken-shi 2 (Tokyo: Sanshusha, 1921)
  39. Philip J. Adler; Randall L. Pouwels (2007). World Civilizations: Since 1500. Cengage Learning. стр. 369. ISBN 978-0-495-50262-3.
  40. 40,0 40,1 Wilson, p. 26
  41. Wilson
  42. R. H. P. Mason; John Godwin Caiger (1997). A history of Japan. Tuttle Publishing. стр. 152. ISBN 978-0-8048-2097-4.
  43. Murray, S. (2009). The library : an illustrated history. New York, NY : Skyhorse Pub. ; Chicago : ALA Editions, 2009. pg.113
  44. Wilson, p. 85
  45. Coleridge, p. 345
  46. Wert, Michael (2019). Samurai: A Concise History. New York: Oxford University Press. стр. 38. ISBN 0190932945.
  47. Turnbull, Stephen (2012-01-20). Samurai Women 1184–1877 (англиски). Bloomsbury Publishing. ISBN 9781780963334.
  48. „William Adams and Early English Enterprise in Japan“ (PDF). Suntory and Toyota International Centres for Economics and Related Disciplines (part of the London School of Economics and Political Science). Архивирано од изворникот (PDF) на 8 August 2017. Посетено на 1 March 2017.
  49. „松平家忠、「家忠日記」、文科大学史誌叢書第2巻、吉川半七、1897年、54頁“. Посетено на 2015-08-04.
  50. 『織田信長という歴史 『信長記』の彼方へ』、勉誠出版、2009年、311-312頁。
  51. 村上直次郎; 柳谷武夫(訳) (2002), イエズス会日本年報 上, 新異国叢書, 雄松堂出版, ISBN 978-4841910001
  52. http://sspx.org/en/news-events/news/real-life-silences-character
  53. Awamura, Ryoichi (December 11, 2003). „Spain's Japon clan has reunion to trace its 17th century roots“. The Japan Times. Архивирано од изворникот на May 29, 2019. Посетено на 29 March 2012.
  54. Karl F. Friday (2004). Samurai, warfare and the state in early medieval Japan. Psychology Press. стр. 78–80. ISBN 978-0-415-32963-7.
  55. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print.
  56. Kathleen Haywood; Catherine Lewis (2006). Archery: steps to success. Human Kinetics. стр. 10. ISBN 978-0-7360-5542-0.
  57. Thomas Louis; Tommy Ito (2008). Samurai: The Code of the Warrior. Sterling Publishing Company, Inc. стр. 117. ISBN 978-1-4027-6312-0.
  58. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 174.
  59. Stephen Turnbull (2008). The Samurai Swordsman: Master of War. Tuttle Publishing. стр. 65. ISBN 978-4-8053-0956-8.
  60. Stephen R. Turnbull (1996). The Samurai: a military history. Psychology Press. стр. 20. ISBN 978-1-873410-38-7.
  61. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan's Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 137.
  62. 日本の甲冑 Costume Museum
  63. Clive Sinclaire (2004). Samurai: The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior. Globe Pequot. стр. 32. ISBN 978-1-59228-720-8. Архивирано од изворникот на 2016-05-08. Посетено на 2020-11-09.
  64. William E. Deal (2007). Handbook to life in medieval and early modern Japan. Oxford University Press. стр. 171. ISBN 978-0-19-533126-4.
  65. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan's Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg.139
  66. "Japanese Arms and Armour". Pitt Rivers Museum. 2007. „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 18 April 2018. Посетено на 2017-04-17..
  67. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan's Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print.
  68. Oscar Ratti; Adele Westbrook (1991). Secrets of the samurai: a survey of the martial arts of feudal Japan. Tuttle Publishing. стр. 186. ISBN 978-0-8048-1684-7.
  69. Clive Sinclaire (2004). Samurai: The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior. Globe Pequot. стр. 58. ISBN 978-1-59228-720-8.
  70. The connoisseur's book of Japanese swords, Kōkan Nagayama, Kodansha International, 1998 p. 43
  71. 71,0 71,1 Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 196.
  72. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 208.
  73. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 207.
  74. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 209.
  75. Gaskin, Carol; Hawkins, Vince. Breve historia de los samuráis (Juan Antonio Cebrián, trad.). London. Nowtilus S.L., 2004. Print. ISBN 8-49763-140-4. pg. 57.
  76. Gaskin, Carol; Hawkins, Vince. Breve historia de los samuráis (Juan Antonio Cebrián, trad.). London. Nowtilus S.L., 2004. Print. ISBN 8-49763-140-4. pg. 56.
  77. Turnbull, Stephen. Samurai The Story of Japan’s Great Warriors. London. Prc Publishing Ltd, 2004. Print. pg. 231.
  78. Gaskin, Carol; Hawkins, Vince. Breve historia de los samuráis (Juan Antonio Cebrián, trad.). London. Nowtilus S.L., 2004. Print. ISBN 8-49763-140-4. pg. 114.
  79. Turnbull, Stephen (1979). Samurai Armies, 1550-1615. Osprey Publishing. ISBN 0-85045-302-X. Pg. 12
  80. Turnbull, Stephen (1979). Samurai Armies, 1550-1615. Osprey Publishing. ISBN 0-85045-302-X. Pg. 10
  81. Turnbull, Stephen. Samurai: The World of the Warrior. London. Osprey Publishing, 2003. Print. ISBN 1-84176-740-9. pg. 14.
  82. Ratti, Oscar; Westbrook, Adele (2001). Secrets of the Samurai: The Martial Arts of Feudal Japan. Tuttle Publishing. ISBN 8-48019-492-8. pg. 24.
  83. Ratti, Oscar; Westbrook, Adele (2001). Secrets of the Samurai: The Martial Arts of Feudal Japan. Tuttle Publishing. ISBN 8-48019-492-8. pg. 23.
  84. David "Race" Bannon, "The Dawn of the Samurai: Warrior Legends in Japanese History", Asian Pacific Quarterly, Vol 26, No 2 (1994): 38-47.
  85. Mark Ravina, The Last Samurai – The Life and Battles of Saigō Takamori, John Wiley & Sons, 2004.
  86. Roland Thorne, Samurai films (Oldcastle Books, 2010).
  87. Charles Solomon, "Way of the sword" Los Angeles Times Feb 2, 2009
  88. „Villains of The Wolverine: Silver Samurai and Viper“. Den of Geek. Архивирано од изворникот на 9 January 2015.
  89. Moscardi, Nino. „The "Badass" Samurai in Japanese Pop Culture“. Samurai-Archives. Архивирано од изворникот на 19 March 2014.
  90. Kofu City, уред. (1 January 2009), Shingen-Ko Festival - Celebrating the Legacy of Takeda Shingen (PDF), Yamanashi Tourism Promotion Organization, Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-09-29, Посетено на 2019-06-18
  91. „Shingen-ko Festival“ (English). "Shingen-ko Festival" Executive Planning Committee. 1 February 2019. Архивирано од изворникот на 2019-03-31. Посетено на 2019-06-19.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)

Библиографија[уреди | уреди извор]

  • Absolon, Trevor. Samurai Armour: Volume I: The Japanese Cuirass (Bloomsbury Publishing, 2017).
  • Anderson, Patricia E. "Roles of Samurai Women: Social Norms and Inner Conflicts During Japan's Tokugawa Period, 1603–1868". New Views on Gender 15 (2015): 30–37. online
  • Ansart, Olivier. "Lust, Commerce and Corruption: An Account of What I Have Seen and Heard by an Edo Samurai". Asian Studies Review 39.3 (2015): 529–530.
  • Benesch, Oleg. Inventing the Way of the Samurai: Nationalism, Internationalism, and Bushido in Modern Japan (Oxford UP, 2014). ISBN 0198706626, ISBN 9780198706625
  • Benesch, Oleg. "Comparing Warrior Traditions: How the Janissaries and Samurai Maintained Their Status and Privileges During Centuries of Peace." Comparative Civilizations Review 55.55 (2006): 6:37-55 Online.
  • Clements, Jonathan. A Brief History of the Samurai (Running Press, 2010) ISBN 0-7624-3850-9
  • Coleridge, Henry James. the Life and Letters of St. Francis Xavier. Forgotten Books. ISBN 978-1-4510-0048-1.
  • Cummins, Antony, and Mieko Koizumi. The Lost Samurai School (North Atlantic Books, 2016) 17th century Samurai textbook on combat; heavily illustrated.
  • Hubbard, Ben. The Samurai Warrior: The Golden Age of Japan's Elite Warriors 1560–1615 (Amber Books, 2015).
  • Jaundrill, D. Colin. Samurai to Soldier: Remaking Military Service in Nineteenth-Century Japan (Cornell UP, 2016).
  • Kinmonth, Earl H. Self-Made Man in Meiji Japanese Thought: From Samurai to Salary Man (1981) 385pp.
  • Ogata, Ken. "End of the Samurai: A Study of Deinstitutionalization Processes". Academy of Management Proceedings Vol. 2015. No. 1.
  • Sharf, Robert H. (August 1993). „The Zen of Japanese Nationalism“. History of Religions. University of Chicago Press. 33 (1): 1–43.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Thorne, Roland. Samurai films (Oldcastle Books, 2010).
  • Turnbull, Stephen. The Samurai: A Military History (1996).
  • Kure, Mitsuo. Samurai: an illustrated history (2014).
  • Wilson, William Scott (1982). Ideals of the Samurai: Writings of Japanese Warriors. Kodansha. ISBN 0-89750-081-4.

Историографија[уреди | уреди извор]

  • Howland, Douglas R. "Samurai status, class, and bureaucracy: A historiographical essay." Journal of Asian Studies 60.2 (2001): 353–380. DOI: 10.2307/2659697 online

Надворешни врски[уреди | уреди извор]