Стикс (месечина)

Од Википедија — слободната енциклопедија
Стикс
Месечината на Плутон, Стикс, видена од вселенското летало Нови Хоризонти на 13 јули 2015 година, на далечина од 632.000 км
Откривање
ОткривачМарк Шоволтер et al.
Откриено воХабл
Откриено
  • 26 June 2012
  • (verified 7 July 2012)
Фотографски
Ознаки
Изговор/ˈstɪks/[2]
Наречена по
Стикс
S/2012 (134340) 1
S/2012 P 1[1]
Орбитални особености[4]
42.656 ± 78 km
Занесеност0,005787 ± 0,001144
20,16155 ± 0,00027
Наклон0,809 ± 0,162
Месечина наПлутон
Физички особености
Димензии16+x
9 km[5]
Маса7.500.000.000.000.000 kg[6]
3.24 ± 0.07 d (хаотично)[5]
82°[7] (до орбиталната рамнина)
Албедо0.65 ± 0.07 geometric[5]
27 ± 0,3[8][9]

Стикс — мал природен сателит на Плутон чие откритие било објавено на 11 јули 2012 година. Стикс била откриена со употреба на вселенскиот телескоп Хабл. Од 2020 година, таа е најмалата позната месечина на Плутон. Била снимена заедно со Плутон и другите месечини на Плутон од вселенското летало Нови Хоризонти во јули 2015 година, иако слабо со само една слика од Стикс.

Стикс е вториот најблизок познат сателит до Плутон, а петтиот откриен. Откриен е една година по Кербер. Стикс е приближно 16 километри низ неговата најдолга димензија, и неговиот орбитален период е 20,1 ден.

Откритие и набљудувања[уреди | уреди извор]

Слика од Хабл на Стикс (заокружено), со прикажани орбити на надворешните месечини

Стикс била откриена од тим предводен од астрономот Марк Шоволтер, користејќи четиринаесет комплети слики направени помеѓу 26 јуни и 9 јули 2012 година од Камерата за широко поле 3 поставена на Хабл.[10] Откритието било објавено на 11 јули 2012 година. Стикс е околу половина посјаен од најмрачниот претходно познат објект во системот, Кербер, и околу сто илјадити светол од Плутон. Била означена како S/2012 (134340) 1, и неформално се нарекува P5.

Истражувањето што довело до откривањето на Стикс било во подготовка за мисијата на беспилотното вселенско летало Нови Хоризонти, кое полетало покрај системот Плутон на 14 јули 2015 година. Откривањето на уште една мала плутонска месечина ја зголемило загриженоста дека овој регион од вселената може да има повеќе тела премали за да се откријат, и дека леталото може да биде оштетено од непознато тело или прстен додека минува низ системот со брзина од над 13. km/s; малите месечини, како што е месечината на Сатурн, Палена, имаат тенденција да се поврзуваат со слаби прстени или лакови, бидејќи нивната гравитација не е во состојба да го задржи материјалот исфрлен од ударите на метеороидите; таквиот дифузен материјал ја претставува главната навигациска опасност. Меѓутоа, вселенското летало „Нови Хоризонти “ не открило помали месечини или прстени и безбедно поминало низ системот на Плутон.

Потекло[уреди | уреди извор]

Неочекувано сложениот месечев систем околу Плутон може да биде резултат на судир помеѓу Плутон и друг голем објект од Кајперовиот Појас во далечното минато. Месечините на Плутон можеби се споиле од остатоците од таков настан, слично на раниот џиновски удар за кој се смета дека ја создал месечината.

Физички одлики[уреди | уреди извор]

Првично се проценувало дека Стикс има пречник помеѓу 10 до 25 километри. Овие бројки биле заклучени од привидната големина на Стикс и со користење на проценето албедо од 0,35 и 0,04 за долната и горната граница, соодветно. По мерењата направени од Нови Хоризонти, излегло дека Стикс (иако не е изненадувачки) има многу неправилна форма, со големина приближно 16 до 9 километри. Се смета дека се формирала од остатоците што се подигнале од судир, што би довело до загуби на поиспарливи мразови, како што се оние на азот и метан, во составот на ударите. Овој процес се очекува да создаде тело кое главно се состои од воден мраз.

Орбита[уреди | уреди извор]

Анимација на месечините на Плутон околу барицентарот на Плутон - Еклипти;na рамнина
Преден изглед
Страничен поглед
       Плутон ·        Харон ·        Стикс ·        Никта ·        Кербер ·       Хидра

Стикс кружи околу барицентарот Плутон-Харон на растојание од 42.656 km, ставајќи го помеѓу орбитите на Харон и Никс. Се смета дека сите месечини на Плутон патуваат во орбити кои се многу скоро кружни и рамнински, опишани од откривачот на Стикс, Марк Шоволтер како „уредно вгнездени... малку како руски кукли“.

Тој е во орбитална резонанца 11:6 со Хидра и резонанца 11:9 со Никта (односите претставуваат број на орбити завршени по единица време; односот на периодите се инверзни).[11] Како резултат на оваа „Лапласова“ резонанца со 3 тела, таа има врзувања со Никта и Хидра во сооднос 2:5.

Нејзиниот орбитален период од 20,16155 дена е околу 5,0% од резонанца на средно движење 1:3 со орбиталниот период Харон-Плутон од 6,387 дена. Со другите месечини Никта, Кербер и Хидра, таа е дел од необична 1:3:4:5:6 (однос на периоди) низа на блиски резонанции. За разлика од орбитата, нејзината ротација е хаотична; како и другите мали плутонски месечини, Стикс не е плимно сврзана, а нејзината ротација варира во кратки временски размери (со брзина од околу 3.239 дена во времето на прелетувањето на Нови Хоризонти ).[12]

Именување[уреди | уреди извор]

По откривањето, Стикс ја добил ознаката за мала планета S/2012 (134340) 1 бидејќи тоа бил првиот сателит (S) откриен кој кружи околу малата планета 134340 Плутон во 2012 година. Неформално е позната како „П5“, што значи петта откриена плутонска месечина. Ознаката S/2012 P 1 понекогаш се користела, следејќи го форматот пред 2006 година, каде што Плутон сè уште се сметал за планета и имала своја кратенка со една буква.[1]

Конвенцијата за именување на плутонските месечини е да се користат имиња поврзани со богот Плутон во класичната митологија. За да одлучат за имињата на P4 и P5, Марк Шоволтер и Институтот СЕТИ, во име на тимот за откривање, спровеле необврзувачка интернет анкета во 2013 година, во која пошироката јавност била поканета да гласа за нивните омилени имиња. Јавноста можела да избере од изборот на грчки митолошки имиња поврзани со богот Плутон, или можела да предложи свои имиња.[13] По првичната објава, Вилијам Шатнер, глумецот кој го игра капетанот Џејмс Т. Кирк во франшизата „Ѕвездени патеки“, ги предложил имињата Вулкан и Ромул, наводно мислејќи на богот на огнот Вулкан (внук на Плутон) и на Ромул, основачот на Рим, но и алудирајќи на измислените планети Вулкан и Ромул во универзумот Ѕвездени патеки. [14][15] Предлогот „Ромул“ бил отфрлен, бидејќи веќе постоела астероидна месечина со тоа име,[16] но Вулкан победил на анкетата откако Шатнер твитнал за тоа име, при што името Кербер (кучето што го чува подземјето на Плутон) бил на второто место и Стикс (божицата). на истоимената река во подземниот свет) била на трето. Победничките имиња биле доставени до Меѓународниот астрономски сојуз.[15] Сепак, Вулкан бил неприфатлив за МАС бидејќи не бил име на фигура на подземјето и веќе се користел за хипотетичка планета во орбитата на Меркур, како и затоа што го дал своето име на вулканоидите.[14][17][18]

На 2 јули 2013 година, МАС објавил дека формално ги одобрува имињата Стикс за P5 и Кербер за P4.[19][20]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 Scott S. Sheppard, Pluto Moons
  2. ↑ „Styx“, Oxford English Dictionary (3rd. изд.), Oxford University Press, September 2005 Invalid |mode=CS1 (help) (бара Претплата или членство во британска јавна библиотека .)
  3. ↑ „Stygian“, Oxford English Dictionary (3rd. изд.), Oxford University Press, September 2005 Invalid |mode=CS1 (help) (бара Претплата или членство во британска јавна библиотека .)
  4. ↑ Showalter, M. R.; Hamilton, D. P. (3 June 2015). „Resonant interactions and chaotic rotation of Pluto's small moons“. Nature. 522 (7554): 45–49. Bibcode:2015Natur.522...45S. doi:10.1038/nature14469. PMID 26040889. S2CID 205243819. Посетено на 3 June 2015.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Special Session: Planet 9 from Outer Space – Pluto Geology and Geochemistry“. YouTube. Lunar and Planetary Institute. 25 March 2016. Посетено на 27 May 2019.
  6. ↑ Johnston, Robert. „(134340) Pluto, Charon, Nix, Hydra, Kerberos, and Styx“. Asteroids with Satellites Database—Johnston's Archive. Посетено на 7 March 2016.
  7. ↑ „DPS 2015: Pluto's small moons Styx, Nix, Kerberos, and Hydra [UPDATED]“. www.planetary.org.
  8. ↑ Sanders, Ray (11 July 2012). „Hubble Space Telescope detects fifth moon of Pluto“. Phys.org. Посетено на 11 July 2012.
  9. ↑ „Pluto's Moons: Five and Counting“. Sky & Telescope. 11 July 2012.
  10. ↑ Showalter, M.R.; Weaver, H. A.; Stern, S. A.; Steffl, A. J.; Buie, M. W.; Merline, W. J.; Mutchler, M. J.; Soummer, R.; Throop, H. B. (2012). „New Satellite of (134340) Pluto: S/2012 (134340) 1“. IAU Circular. 9253: 1. Bibcode:2012IAUC.9253....1S.
  11. ↑ Witze, Alexandra (3 June 2015). „Pluto's moons move in synchrony“. Nature. doi:10.1038/nature.2015.17681.
  12. ↑ „DPS 2015: Pluto's small moons Styx, Nix, Kerberos, and Hydra [UPDATED]“. www.planetary.org.
  13. ↑ „You & William Shatner Can Name Pluto's 2 Newest Moons“. 14 February 2013. Посетено на 18 June 2015.
  14. ↑ 14,0 14,1 Marcia Dunn (25 February 2013). „Capt. Kirk's Vulcan entry wins Pluto moons contest“. San Francisco Chronicle. Associated Press. Архивирано од изворникот на 2013-02-26. Посетено на 25 February 2013.
  15. ↑ 15,0 15,1 Witze, Alexandra (23 April 2013). „Moon and planet names spark battle“. Nature. 496 (7446): 407. Bibcode:2013Natur.496..407W. doi:10.1038/496407a. PMID 23619668.
  16. ↑ „'Vulcan' tops poll for moon name“. 3 News NZ. 26 February 2013. Архивирано од изворникот на 2014-08-08. Посетено на 2021-12-04.
  17. ↑ Miriam Krame (25 February 2013). „'Vulcan' and 'Cerberus' Win Pluto Moon Naming Poll“. SPACE.com. Посетено на 25 February 2013.
  18. ↑ Rice, Tony. „Kerberos and Styx named as moons of Pluto“. WRAL.
  19. ↑ „Names for New Pluto Moons Accepted by the IAU After Public Vote“. IAU. 2 July 2013. Посетено на 2 July 2013.
  20. ↑ „Pluto's Smallest Moons Receive Their Official Names“. SETI Institute. 2 July 2013. Архивирано од изворникот на 2013-07-05. Посетено на 2 July 2013.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Утврдени
џуџ. планети
Веројатни
џуџ. планети
Класи
Џуџести планети (месечини)
Седноиди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Стикс_(месечина)&oldid=5133217“