Прејди на содржината

Кралство Велика Британија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Оваа статија е за историското кралство, пред Актите на унијата со Ирска од 1800 година За современата земја, види Обединето Кралство. За островот, види Велика Британија.
Кралство Велика Британија
1707–1800
Местоположбата на  Велика Британија  (зелена) во 1789 Европа  (зелена и темносива)
Местоположбата на  Велика Британија  (зелена)

во 1789 Европа  (зелена и темносива)

Главен градЛондон
51°30′N 0°7′W / 51.500° СГШ; 0.117° ЗГД / 51.500; -0.117
Говорени јазициАнглиски (официјален), Корнски, Шкотски, Норн, Велшик
УредувањеУнитарна парламентарна уставна монархија
Монарх 
• 1707–1714
Ан
• 1714–1727
Џорџ I
• 1727–1760
Џорџ II
• 1760–1800
Џорџ III
Премиер 
• 1721–1742
Роберт Волпол
• 1742–1743
Спенсер Комптон
• 1757–1762
Војвода од Њукасл
• 1766–1768
Вилијам Пит Постариот
• 1770–1782
Лорд Норт
• 1783–1800
Вилијам Пит Помладиот
LegislatureПарламент
• Upper house
Домот на лордовите
• Lower house
Долeн дом
Историски периодXVIII век
1 мај 1707
1 јануари 1801
Површина
1707–1800230.977 km2 (89,181 sq mi)
1707230.977 km2 (89,181 sq mi)
1800230.977 km2 (89,181 sq mi)
Население
• 1707
7.000.000
• 1800
10.500.000
ВалутаБританска фунта
Претходници		 Наследници
Кралство Англија
Кралство Англија
Обединето Кралство на Велика Британија и Ирска
Денес дел од Обединето Кралство
 Англија
 Шкотска
 Велс

Кралство Велика Британија познато и како Обединетото Кралство на Велика Британија — независна држава во северозападна Европа, од 1707 до 1801 година. Независноста ја добил на 1 мај 1707 година, со политичко сојузништво со Кралството на Шкотска и Кралството на Англија (вклучувајќи го и Велс). Со Договорот за Унијата во 1706 година, (ратификуван во 1707 година како Акти на унијата), се создало единствено, обединето кралство, кое го опфатило целиот остров и неговите помали одделени острови, при што ја отфрлил Ирска која останала одделено кралство под ново формираната британска круна. Новото кралство било контролирано од посебен парламент и влада сместени во Вестминстер. Поранешните кралства веќе ја имле подделено монархијата, откако Јаков VI, Крал на Шкотите ја наследил Кралицата Елизабета I по нејзината смрт во 1603 година и станал Крал на Англија, со што ја придобил „Унијата на Круните“.

Новото кралство на Велика Британија било наследено од Обединето Кралство на Велика Британија и Ирска на 1 јануари 1802 година, кога Велика Британија била обединета со Кралство Ирска според Актот на унијата од 1800 година, по што следувало прикривање на Ирскиот бунт од 1798 година. Во 1922 година поголем дел од Ирска ја напуштил Унијата, водејќи се со друго име на земјата во 1927 година, - Обединето Кралство на Велика Британија и Северна Ирска. Подоцнежните Британски земји, иако се со територијални промени, биле земени предвид со директни продолжувања од Велика Британија отколку од успешните земји.

Име

[уреди | уреди извор]

Во Договорот на унијата и подоцнежниот Акт на унијата јасно било истакнато дека Англија и Шкотска требало да бидат „Обединети во едно кралство под името на Велика Британија“[1]. Тие исто така ја разгледувале новата земја под имињата „Едно кралство“, „Обединетото Кралство на Велика Британија“ и „Обединетото Кралство“[2][3][4]. Мрежните места на парламентот на Обединетото Кралство, шкотскиот парламент, ББЦ и други кои вклучувале историски конотации, се повикувале на земјата создадена на 1 мај 1707 година[5][6], под името „Обединетото Кралство на Велика Британија“. Сепак, државата основана од унијата на Англија и Шкотска во 1707 година, се однесувала на кралството на Велика Британија[7][8][9][10][11][12].

Терминот обединето кралство се употребувал неформално за време на XVIII век да се опише ново обединетата нација од Англија и Шкотска, но официјално станал дел од името после Актот на унијата од 1800 година кога било назначено како име на земјата по обединувањето со Кралството на Ирска. Во 2006 година, историските конотации за Тајмс изјавиле дека Обединетото Кралство не постоело сè до 1800 година, до Актот на унијата со Ирска, иако една статија на нивното мрежно место се однесувала на Основањето на Обединетото Кралство на Велика Британија од 1707 година. Во 1927 година, пет години пред да се смени Британската независност, оддел во Јужна Ирска од Обединетото Кралство го отстранил треминот Обединето Кралство. Сè до 1953 година, ова не било обновено.

Политичка структура

[уреди | уреди извор]

Кралствата на Англија и на Шкотска, кои датираат од 9 век, биле одделени држави сè до Актот на унијата од 1707 година. Меѓутоа, во 1603 година тие се соединиле, кога Јаков VI од Шкотска ја наследил неговата роднина Елизабета I и стана крал на Англија (под името Јаков I). Според Стјуартската династија, посебна монархија владеела во Унијата на круните, односно на целиот остров на Велика Британија, која под влијание на англиската круна владеела и над Кралството во Ирска. Секое кралство имало свој парламент и закони (и покрај тоа што имало обид за обединување за време на меѓулвластието во средината на 17 век).

Поделбата се сменила драматично, кога на сила стапил Актот на унијата во 1707 година[13], со посебно обединето кралство и посебно обединет парламент. (Сепак, Ирска останала официјално одделена сè до Актот на унијата од 1801 година). Успехот на британското кралство (и на Ирска) бил одреден со Англискиот акт за спогодба. Шкотскиот акт за безбедност, кој тема за расправа со Англија, завршил исто така со успех. Актот за спогодбата наведувал дека наследникот на англиското кралство треба да биде протестантски потомок на Избраничката Софија Хановерска (ова било главната причина за успехот на Хановер само неколку години по Унијата).

Парламентот на Велика Британија, кој официјално ги застапувал парламентот на Англија и парламентот на Шкотска, ја овластувал законодавната власт. Меѓутоа, новото тело било продолжение на Англискиот парламент, со иста локација во Вестминстер, но сепак проширено за да го вклучи и претставништвото од Шкотска[14].

Како поранешен парламент на Англија и современ парламент на Обединетото Кралство, парламентот на Велика Британија бил составен од три елементи: Долен дом, Горен дом и Крал. Правото на англиската аристократија да седи во Горниот дом останало непороменето, додека на несразмерно големата шкотска аристократија и било дозволено да пратат шеснаесет претставници, избрани според нивниот број на претставници во секој парламент. Исто така, членовите на поранешниот Долен дом на Англија останале членови на Долниот дом на Британија, но (како резултат на поврзаниот данок заснован на две држави) бројот на шкотските претставници се намалил на четириесет и пет, споредбено со претходната бројка во Шкотскиот парламент. Новите благородници во Аристократијата на Велика Британија се стекнале со автоматско право за место во Горниот дом.

И покрај крајот на парламентот во Шкотска, сепак, државата ги задржала своите закони заедно со судскиот систем по Унијата.

Односот со Ирска

[уреди | уреди извор]

Како резултат на Законот на Поининг од 1495 година, парламентот на Ирска бил зависен од парламентот на Англија, а по 1707 година од парламентот на Велика Британија. Исто така, во Актот за независноста на Ирска во Велика Британија од 1719 година, било наведено дека Горниот дом на Ирска неодамна ги присвоила власта и судството за да „се прегледуваат, поправаат и дополнуваат” пресудите на ирските судови[15]. Во актот било објаснето како што кралството на Ирска било подредено и зависно од Британското Кралство, така Кралот преку Парламентот на Велика Британија ја имал „цела сила и авторитет да донесува закони и статути со целосна полноважност за да ги поврзи луѓето од Ирска со Кралството на Велика Британија”. Актот бил отповикан со укинувањето на Актот за безбедна независност во однос на Актот во Ирска од 1782 година[16]. Истата година, ирскиот Устав од 1782 година создал период на законодавна слобода. Сепак, Ирското востание од 1798 година ја нарушил таа слобода и бил еден од главните фактори за соединување на кралствата на Велика Британија и Ирска во 1801 година[17].

Велика Британија во 18 век

[уреди | уреди извор]

Во XVIII век, Англија, а од 1707 година Велика Британија, станала доминантна колонијална сила во светот, со Франција, која и станал главен соперник на владеачката сцена.

Обединување

[уреди | уреди извор]

Политичкото обединување на Британија било главна цел на кралицата Ана, последната монархиња на Династија Стјуарт во Англија и Шкотска и првата монархиња на Велика Британија. Под заштита на Кралицата и нејзините советодавачи, Договорот за унијата бил составен и преговарањата помеѓу Англија и Шкотска почнале во 1706 година Актот на унијата бил одобрен во 1707 година, обединувајќи ги парламентот и Кралство Англија со парламентот и Кралство Шкотска, со што било формирано Кралството на Велика Британија. Анаофицијално станала првиот владетел на обединетото британско кралство и според член 22 од Договорот на унијата, Шкотска испратила 45 членови во новиот Долен дом на Велика Британија.

Царство

[уреди | уреди извор]

Смртта на Карло II од Шпанија, на 1 ноември 1700 година, неговиот наследник од Шпанија и неговото колонијално владеење до Филип од Анџои, внук на фракцускиот крал, ја зголемила можноста за обединување на Франција, Шпанија и нивните колонии, што претставувало неприфатлива можност за другите сили од Европа. Во 1701 година, Англија, Португалија и Холандија застанале на страната на Светото Римско Царство против Шпанија и Франција за време на Војната за шпанското наследство[18]. Конфликтот траел сè до 1714 година, кога Франција и Шпанија изгубиле од новата земја Велика Британија. На заклучокот во Договорот од Утрехт, Филип и неговите потомци се откажале од наследството на француско кралство. Шпанија го загубила нејзиното кралство во Европа и иако го чувала кралството во Америка и Филипините, била непоправливо ослабната за една таква голема сила. Новата Британска Империја, според оние англиски колонии од 1707 година, била територијално проширена: Британија од Франција ги добила Њуфаундленд и Акадија, а од Шпанија, Гибралтар и Минорка. Гибралтар, кој до денешен ден е британска прекуморска територија, станал поморска база и ѝ овозможува на Британија да ги контролира Атлантските влезни и излезни точки на Средоземјето[19].

Седумгодишната војна која почнала во 1756 година, била првата војна која доведе глобално подобрување и го виде британскиот однос со Европа, Индија, Северна Америка, Карибите и крајбрежјето на Африка. Потпишувањето на Договорот од Париз од 1763 година, имал важни последици за Британија и нејзината империја. Во Северна Америка, иднината на Франција како колонизациска сила била завршена со отстапувањето на територијата на Нова Франција на Британија, оставајќи доста голема популација на франкофони под британска контрола, и отстапување на Луизијана на Шпанија. Шпанија ѝ ја отстапила Флорида на Британија. Во Индија, Карнатската војна ја оставила Франција под контрола на нејзините енклави, но под воени рестрикции и обврска да ги поддржува Британските земји, препуштајќи ѝ ја на Британија иднината на Индија. Британската победа над Франција во Седумгодишната војна ја направиле Британија главна колонијална сила во светот.

Меркантилизам

[уреди | уреди извор]

Меркантилизамот било главна политика наметната од страна на Британија за нејзините колонии[20]. Меркатилизмот значел владата и трговците да се поврзат со цел да ја зголемат политичката сила и богатството, и исклучување на други империи. Владата ги заштитувала своите трговци и ги чувала од трговски бариери, одлуки и субвенции во домашната индустрија сè со цел да ги зголеми извозите и да ги намали увозите во Кралството. Владата се борела со шверцувањето кое станало главна американска техника во XVIII век за ограничување на тргувањето со Французите, Шпанците и Холанѓаните. Целта на меркантилизмот била намалување на вишокот од тргувањето, при што злато и сребро ќе грга во Лондон. Владата започнала со такси и даноци. Владиниот приход бил наменет за врвната Кралска морнарица, која не само што ги заштитувала британските колонии туку и им се заканувала на колониите од другите империи па понекогаш и ги запленувала. Поради тоа Кралската морнарица го зафатила Нов Амстердам (подоцна Њујорк) во 1664 година. Колониите биле запленети пазари за британската индустрија, а целта била да се збогати татковината[21].

Американска револуција

[уреди | уреди извор]

Во времето на 1760-те и 1770-те, односите помеѓу Тринаесетте колонии и Британија биле прилично затегнати, најпрво поради гневот на Британскиот Парламент да ги оданочува американските колонии без нивна согласност. Несогласувањето се претворило во насилство и во 1775 година, започнала Американската војна за независност. Следната година, колониите изјавиле независност на Обединетите Држави и со економска и поморска помош од Франција победиле во војната во 1783 година.

Вторo Британскo Царство

[уреди | уреди извор]

Загубата на Обединетите Држави, во време на најпопуларните колонии на Британија, го обележува преминот помеѓу првата и втората империја, каде што Британија го насочила своето внимание од Америка кон Азија, Тихиот Океан и подоцна кон Африка[22]. Во „Богатството на народите” од Адам Смит објавена во 1776 година, се зборува дека колониите биле излишни и дека слободната трговија требало да се замени со старите политики на трговците со што се одликува првиот период на колониското проширување, кое го датира протекционизмот на Шпанија и Португалија. Порастот на трговија помеѓу новите независни Обединети држави и Британија по 1783 година, го потврдуваат ставот на Смит дека политичката контрола била неопходна за економски успех.

Индија

[уреди | уреди извор]

За време на првиот век на операции, друштвата во источна Индија се фокусирале на трговијата, а не на градење империја во Индија. Интересот на друштвата од трговија преминал во територија во XVIII век кога силата на Кралството на Мигал се намалила и кога друштвата од источна Индија се бореле со својот француски двојник и француското друштво од Источна Индија (Compagnie française des Indes orientales) за време на Карнатските војни од 1740-тите до 1750-тите години. Битката на Пласеј која ја пресече Британија, предводена од Роберт Клив, ги поразил французите и нивните сојузници, го оставил друштвото под контрола на Бенгал и на поголемата воена и политичка сила во Индија. Во следните децении, проширувањето на териториите се зголемио, владеејќи директно или индиректно преку локалните владетели под закана од нивните претседателски армии, од кои повеќето биле составени од тамошните индиски сепои[23][24].

Австралија

[уреди | уреди извор]

Во 1770 година, Џејмс Кук го открил источниот брег на Автралија за време на истражувачкото патување кон јужниот Тихи Океан. Во 1778 година, Џозеф Бенкс, ботаничар на патувањето, изнел доказ пред владата за соодветноста на Ботаничкиот залив за основањето на строгата колонизација и во 1787 година, запловила првата испорака на докази, која пристигнаа во 1788 година.

Војување со Франција

[уреди | уреди извор]

На прагот на XIX век Франција под Наполеон Бонапарт ја предизвикал Британија во битка, која за разлика од другите војни, претставувала натпревар на идеологии помеѓу овие две нации[25] . Не била загрозена само позицијата на Британија на светската сцена: Наполеон се заканувал со напад врз самата Британија, а со тоа им препишал слична судбина и на земјите од континентална Европа дека неговите армии ќе ги окупираат. Во војните со Наполеон, Британија инвестирала големи суми на капитал и средства за да победи. Кралската морнарица ги блокирала француските порти[26][27].

Француската револуција ги заживеала религиозните и политички проблеми во Кралството на Ирска, под владеење на Кралот од Велика Британија. Во 1798 година, Ирските националисти започнале Ирското востание и верувале дека Франција ќе им помогне да ја поразат Британија[28][29]. Вилијам Пит – помладиот, премиер на Британија, цврсто верувал дека единствено решение на проблемот е обединување на Велика Британија и Ирска. Тој го искажал овој став по поразот на Ирците со мала помош од Франција. Унијата била обединета со Договорот на унијата од 1800 година а поддршката од Ирскиот парламент се обезбедила со компензацијата и заштитата. На 1 јануари 1801 година, Велика Британија и Ирска официјално се обединиле во едно кралство – Обединето кралство на Велика Британија и Ирска[30].

Монархија

[уреди | уреди извор]
  • Ана(1707- 1714 година), претходно кралица на Англија, кралица на Шкотска и кралица на Ирска од 1702 година
  • Џорџ I (1714–1727година)
  • Џорџ II (1727–1760година)
  • Џорџ III (1760–1801година), остана Крал на Обединетото кралство на Велика Британија и Ирска сè до неговата смрт во 1820 година

Парламентот на Велика Британија

[уреди | уреди извор]

Парламентот на Велика Британија се состоел од Горен дом, составен од негови членови и свештеници, и Долен дом, кој се избирал на неколку години. Во Англија и во Велс парламентарците останале непроменети сè до постоењето на Парламентот[31]. За време на XVIII век британскиот Устав значително се подобрил.

Аристократијата на Велика Британија

[уреди | уреди извор]

Како резултат на Унијата од 1707 година, немало нови аристократи во Англија или Ирска. Англиските аристократи продолжиле да го бараат правото за влез во Горниот дом во Вестминстер, додека шкотските аристократи избирале претставници според нивниот дозволен број за во Горниот дом. Кралицата продолжила да ги бира аристократите, дали во новата аристократија на Велика Британија или во аристократијата на Ирска, но аристократските претставници имале право на место само во Ирскиот Горен дом.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „The Treaty (act) of the Union of Parliament 1706“. Scots History Online. Архивирано од изворникот на 2019-05-27. Посетено на 18 July 2011.
    „Union with England Act 1707“. The national Archives. Посетено на 18 July 2011.
    „Union with Scotland Act 1706“. Посетено на 18 July 2011.:
    Both Acts and the Treaty state in Article I: That the Two Kingdoms of Scotland and England, shall upon 1 May next ensuing the date hereof, and forever after, be United into One Kingdom by the Name of GREAT BRITAIN.
  2. ↑ "After the political union of England and Scotland in 1707, the nation's official name became 'Great Britain'", The American Pageant, Volume 1, Cengage Learning (2012)
  3. ↑ "From 1707 until 1801 Great Britain was the official designation of the kingdoms of England and Scotland". The Standard Reference Work: For the Home, School and Library, Volume 3, Harold Melvin Stanford (1921)
  4. ↑ "In 1707, on the union with Scotland, 'Great Britain' became the official name of the British Kingdom, and so continued until the union with Ireland in 1801". United States Congressional serial set, Issue 10; Issue 3265 (1895)
  5. ↑ Scottish referendum: 50 fascinating facts you should know about Scotland www.telegraph.co.uk, 11 January 2012: "Scotland has been part of the United Kingdom for more than three hundred years"
  6. ↑ Scotland: Rogue nation
  7. ↑ Acts of Union 1707 parliament.uk, accessed 31 December 2010
  8. ↑ England – Profile BBC, 10 February 2011
  9. ↑ Scottish referendum: 50 fascinating facts you should know about Scotland (see fact 27) www.telegraph.co.uk, 11 January 2012
  10. ↑ Uniting the kingdom? nationalarchives.gov.uk, accessed 31 December 2010
  11. ↑ The Union of the Parliaments 1707 Архивирано на 2 јануари 2012 г. Learning and Teaching Scotland, accessed 2 September 2010
  12. ↑ The Creation of the United Kingdom of Great britain in 1707 Архивирано на 15 мај 2011 г. Historical Association, accessed 30 January 2011
  13. ↑ Act of Union 1707, Article 1.
  14. ↑ Act of Union 1707, Article 3.
  15. ↑ W. C. Costin & J. Steven Watson, eds., The Law & Working of the Constitution: Documents 1660–1914, vol. I for 1660–1783 (A. & C. Black, 1952), pp. 128–129
  16. ↑ Costin Watson (1952), p. 147
  17. ↑ Williams, The Whig Supremacy: 1714 – 1760 (1962) pp 287-306.
  18. ↑ James Falkner (2015). The War of the Spanish Succession 1701-1714. Pen and Sword. стр. 22–25.
  19. ↑ Julian Hoppit, A Land of Liberty?: England 1689–1727 (2000) ch 4, 8
  20. ↑ Max Savelle, Seeds of Liberty: The Genesis of the American Mind (2005) pp. 204–211
  21. ↑ William R. Nester, The Great Frontier War: Britain, France, and the Imperial Struggle for North America, 1607–1755 (Praeger, 2000) p, 54.
  22. ↑ Anthony, Pagden (1998). The Origins of Empire, The Oxford History of the British Empire. Oxford University Press. стр. 92.
  23. ↑ Philip Lawson, The East India Company: A History (Routledge, 2014).
  24. ↑ Philip J. Stern, "History and historiography of the English East India Company: Past, present, and future!." History Compass 7.4 (2009): 1146-1180.
  25. ↑ Roger Knight, Britain against Napoleon: The Organization of Victory, 1793-1815 (2013) pp 61-62.
  26. ↑ David Andress, The Savage Storm: Britain on the Brink in the Age of Napoleon (2012)
  27. ↑ Brendan Simms, "Britain and Napoleon," Historical Journal (1998) 41#3 pp. 885–94 in JSTOR
  28. ↑ „British History – The 1798 Irish Rebellion“. BBC. 5 November 2009. Посетено на 23 April 2010.
  29. ↑ Daniel Gahan, Rebellion!: Ireland in 1798 (1998)
  30. ↑ John Ehrman, The Younger Pitt: The Consuming Struggle (1996), vol 3 cover 1797 to his death in 1806.
  31. ↑ Chris Cook & John Stevenson, British Historical Facts 1760–1830 (The Macmillan Press, 1980)

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кралство_Велика_Британија&oldid=5055555“