Историја на Власите

Од Википедија — слободната енциклопедија

Оваа статија е за историјата на Власите. За историјата на северните Власи (Романци), видете Историја на Романија.

Потекло[уреди | уреди извор]

Развој на дако-романските јазици

Власите или Ароманите биле идентификувани како Власи во средновековно време. Власи, исто така влашки (и многу други варијанти [1] ), е историски термин и егзоним што се користи од средниот век до современиот период за означување на говорителите на источноромански јазици кои живеат на Балканот и северно од Дунав. [2] Влашките народи од јужен Балкан генерално се идентификуваат како автохтоно население со тракиско и илирско (трако-илирско) и грчко-римско (хеленско) потекло со вистинско потекло од Римското Царство. Многу Власи се населиле во помалку пристапните планински области на Грција и другите области на Балканот поради варварските (германски, аварски и бугарски) инвазии и доселувања од 5-7 век. Ги има низ целиот Балкански Полуостров. Власите може да се најдат во Грција, Бугарија, Албанија и Република Македонија, додека Романците во Романија, Молдавија, Украина, Србија и Унгарија. Нивните занимања биле претежно трговија, сточарство, овчарство и занаетчиство. Според јазичните студии, влашкиот се говорел (и сè уште се зборува) во јужниот регион на Балканскиот Полуостров (Дарданија, Епир, Македонија, Тракија), а најдоцна до 10 век се одвоил од пошироката област каде што веројатно се зборувало заедничко романски. [3]

Историја[уреди | уреди извор]

Византиски период[уреди | уреди извор]

Во 980 година царот Василиј II ѝ ја доделил власта на Власите од Тесалија на една Никулица. [4]

Како што пишува Кекавмен, првиот бунт против царското владеење се случил во 1066 година под водство на Никулица Делфина, внук на влашкиот водач од 10 век, но дури по распадот на царството во Четвртата крстоносна војна Власите го основале своето сопствено, автономно, кнежевство – „Голема Влашка“. [5]

Бенјамин од Тудела, шпански Евреин кој ја посетил Тесалија во 1173 година, ги опишува Власите дека живееле во планините и слегувале од нив за да ги нападнат Грците. Во врска со Византија, тој додава: „ниту еден цар не може да ги освои“. [6]

Иванко бил влашки водач на мала автономна земја и тој го убил Иван Асен I, владетелот на влашко-бугарската држава. Иванко воспоставил автономна земја помеѓу реките Марица и Струма и кон брегот на Егејското Море, фаворизирајќи го населувањето на Власите во овие области. [7]

Никита Хонијат пишувал за Влавот Добромир Хрс кој основал автономна покраина во горниот регион на реката Вардар и Меглен. [8]

Хрониките на Никита Хонијат, Бенјамин од Тудела, [9] Жофроа Вилардуен, Хенри од Валенсијен, Роберт де Клари и други извори го објаснуваат постоењето на оваа држава, која ја опфаќа Тесалија, наспроти другите две „Валашки“, „Мала Влашка“ во Акарнанија и Етолија, и „Горна Влашка“ во Епир. Ова се совпаѓа со периодот на првите влашки државни ентитети низ Балканскиот Полуостров: Голема Влашка, Влашка и Молдавија. По освојувањето на Тесалија од средновековната држава Епир во 1210-тите, Власите/Ароманците станале елитните трупи на епирската војска против латинските крстоносци, како и против војските на Никеја, ривалска држава на Византија. [10]

Османлиски период[уреди | уреди извор]

За време на отоманскиот период, влашката култура и економската моќ станале поочигледни, бидејќи Власите се концентрирале во поголемите урбани центри. На пример, градот Москополе во тоа време бил еден од најголемите градови на Балканот, со население од 60.000 жители (за споредба, во тоа време Атина била село населено со 8.000 луѓе). Москополе имала своја печатница и академии, проточна водоводна и канализациона мрежа. Таа уживала одреден степен на верска и културна автономија во рамките на православниот милет (турски термин за законски заштитени етнички и верски малцински групи). Власите имале посебен статус, формално изземени од законот кој забранува носење оружје на немуслиманите, [11] само моралое да им плаќаат скромна почит на Османлиите. Меѓутоа, во 1778 година, Москополе бил речиси срамнет со земја од трупите на Али Паша. Оваа епизода и православната религија на Власите биле факторите што предизвикале насилна и енергична борба против Османлиите, доделувајќи им на Власите голема улога во различните војни и револуции против османлиската власт кои кулминирале со создавањето на државите кои тие живееле: Албанија, Македонија, Бугарија и Грција.

Луѓето од влашко потекло требало да се најдат меѓу протагонистите на раниот грчки политички живот, бидејќи тие нашле можности да се етаблираат во оваа нова држава. Ова се објаснува со фактот дека многу Ароманци, кои, како што било споменато, припаѓале на грчкиот православен милет, го прифатиле грчкиот јазик под влијание на грчките училишта и цркви, единствените кои Османлиите имале право да функционираат и да ги одржуваат Вселенските патријарси на Цариград. Така, во очите на Отоманците, тие практично биле поистоветувани со Грците. На пример, идниот патријарх Атинагора, роден во Отомански Епир, се сметал за Грк по потекло. Но, некои Власи сакале да го зачуваат својот јазик, обичаи и култура и, како што можело да се очекува, имало силна реакција против оваа политика на елинизација. Сер Чарлс Елиот јасно кажува своето дело „Турција во Европа“ дека „...Бугарите, Србите и Власите имаат свој милет и не соработуваат во хеленската кауза“ и дека „слушаме за влашки бендови за кои се вели дека се борат (против) Грците во регионот Караферија (Верија)". [12] Постоел и притисок врз Власите да се асимилираат јазично, што може да се проследи уште во 18 век, кога напорите за асимилација биле поттикнати од грчкиот мисионер Козма од Етолија (1714–1779) кој учел дека Власите треба да зборуваат грчки бидејќи како што рекол „тоа е јазикот на нашата црква“ и основал преку 100 грчки училишта во северна и западна Грција. Офанзивата на свештенството против употребата на ароманскиот јазик била од не е ограничен само на религиозни прашања, туку била алатка смислена со цел да се убедат негркоговорниците да го напуштат она што го сметале за „безвреден“ идиом и да го прифатат супериорниот грчки говор: „Таму сме браќа Мечовијци, заедно со оние што се залажувајќи се со овој гаден и грд аромански јазик... прости ми што го нареков јазик“, „одбивен говор со одвратна дикција“ [13] [14]

Босански надгробен споменик на влашки

По уништувањето на нивните поголеми урбани центри, историографијата зборува за „ре-пасторализација“ на Власите, враќање на нивната основна традиционална занимација, сточарството. Неколку илјади Власи, од кои многу припаѓаат на ароманската интелигенција, емигрирале на север во Влашка, Молдавија, Србија или Хабсбуршкото Царство (особено во Виена и Будимпешта).

Голем дел од Власите живееле во Црна Гора и Босна и Херцеговина. Првично тие биле христијани, но околу 1000 година мнозинството од нив преминале во Богомилската/Патаренската секта на христијани. Како членови на оваа црква тие биле србизирани и станале двојазични. Како резултат на христијанското црковно угнетување, дел од нив се вратиле во православието. Власите кои живееле во Босна ја задржале патаренската вера до турската окупација, кога поради економски и верски мотиви преминале во ислам. Патарените Власите оставиле многу артефакти во цела Босна, особено во нивните некрополи, составени од надгробни споменици со петроглифи. [15]

Будење на влашкиот идентитет и романска подршка[уреди | уреди извор]

Нивното доаѓање се совпаднало со ширењето во Европа на идеалите на Француската револуција: националност, еднаквост, мајчин јазик и човекови права. Во Трансилванија која била окупирана од Хабсбуршката Монархија, тие се поврзале со латинофилската романска интелигенција, како дел од она што било познато како Трансилванска школа. Овие интелектуалци ги промовирале идеите што ќе го поттикнат периодот познат како Национално будење на Романија, кој по еден век престанал да биде под де јуре османлиска власт. Токму во овие времиња станале истакнати ароманските личности, како што е Георге Роха, авторот на „Untersuchungen uber die Romanier oder sogenannten Wlachen, welche jenseits der Donau wohnen“ („Истражувања за Романците или т.н. Власи, кои живеат подалеку од Дунав"; Пешт, 1808). Првиот обид да се создаде литературен јазик за оние што се опишани како „Македо-Романци“ била„Maiestria ghiovasirii romanesti cu litere latinesti, care sant literele Romanilor ceale vechi“ на Роха (Буда, 1809). Друг влашки емигрант бил Михаил Г. Боџаги. Во 1813 година, тој ја објавил во Виена книгата Γραμματική Ρωμαϊκή ήτοι Μακεδονοβλαχική/ Romanische oder Macedonowlachische Sprachlehre („Романтика или македонско-влашка граматика“). Во предговорот на своето дело, Боџаги напишал: „Дури и Власите да тврдат дека, да речеме, потеклото на Хотентот, дури и во тој случај тие треба да имаат право и должност да се негуваат на својот мајчин јазик, како најсоодветен начин да се исполнат. нивното верување“ . Димитрие Козаковичи, роден во Мечово, ја објавил во 1865 година во Букурешт „Gramatica Romaneasca tra Romanilii dit drepta Dunarelei lucrata de D. Athanasescu, si typarita cu spesele DD Cosacovici, Roman din Metsova, spre an inaugura Macedonia“ Граматиката за да им служи на Романците јужно од Дунав работена од Д. Атанасеску и испечатена од донациите на Д.Д.

Еден век подоцна, речиси 100 романски училишта биле отворени на османлиските територии на Македонија и Албанија, почнувајќи од 1860 година. Се истакнува дека оваа иницијатива била предложена од влашката дијаспора која живела во Букурешт. Првото јадро на влашкото школување во Македонија и Пинд требало да се формира во 1860 година, а негови иницијатори биле група Ароманци кои тогаш живееле во Букурешт: Д.Д. Козаковичи (роден во Мечово), Зису Сидери, Јордаче Гога (роден во Клисура) и други. Заедно тие го иницирале „Друштвото за македонско-романска култура“, под поддршка на тогашната романска владејачка класа. „Societatea Culturala Macedo-Romana“ („Македоно-романско културно друштво“) имало свои членови (заедно со неговото влашко основачко јадро како и поглаварот на Романската православна црква и елитата на романската политичка класа: Михаил Когалничеану, Јон Гица, Константин Розети итн.

Македонски Власи, околу 1914 г.

Една од најголемите личности за време на ароманското будење бил Апостол Маргарит, родум од Авдела во јужна Македонија, на падините на планините Пинд. Уште во 1862 година, Апостол Маргарит го вовел народниот јазик во училиштето на големиот просперитетен град Клисура (Влахо-Клисура), во регионот на Касторија во Македонија. Никиферос, грчкиот епископ од Касторија долги години се обидувал да го затвори училиштето, но безуспешно. Во декември 1879 година се случил првиот неуспешен обид за животот на Апостол Маргарит. Маргарит бил ранет при вториот обид за атентат во декември 1890 година. Влашки училишта имало во Клисура, Крушево, Нижеполе, Трново, Гопеш, Охрид, стара Авдела на планините Пинд и нова Авдела кај Бер. Подоцна биле основани повеќе училишта во Македонија, а потоа во Битола (Монастир) во 1880 година била формирана влашка гимназија. Грците природно биле вознемирени од националното будење на Власите. Во својот врв, непосредно пред Балканските војни, имало 6 средни гимназии и 113 основни училишта, на кои се учело на влашки јазик. Поради постојаните притисоци од грчката црква во османлиските провинции Румелија, Власите и нивните училишта биле гледани со сомнеж. Во 1880 година грчките герилци нападнале некои села во близина на Ресен затоа што селските свештеници го направиле непростливиот грев да го користат влашкиот јазик во црковните служби. Истата година грчкиот епископ од Касторија го уапсил учителот во Клисура затоа што предавал на мајчин јазик на Власите. Во 1903 година, во Соединетите Американски Држави била основана ароманската организација Society Farsharotu. Важен датум во историјата на Власите бил 23 мај 1905 година, кога султанот издал декрет со кој официјално ги признал Власите и ги потврдил нивните права да ги одржуваат нивните училишта и цркви. По објавувањето на декретот, грчките епископи и вооружените чети што ги поддржувале, започнале кампања на терор врз Власите за да ги обесхрабрат да ги искористат нивните права. Во 1905 година, влашкиот игумен на манастирот Свети Архангел во Мегленско бил убиен од грчка чета. Во летото 1905 година биле нападнати некои битолски села. На 27 октомври 1905 година, грчките герилци го нападнале селото Авдела во Пинд, родното место на Апостол Маргарит и го срамниле со земја. Потоа, во 1906 година, во градот Верија (Бер), свештеникот Папанаце бил убиен додека одел кон црквата да служи Божествена Литургија на влашки. Романското влашко училиште во селото Авдела во Пинд, кое било едно од првите влашки училишта поддржани од Романија, кое било активно уште во 1867 година, било запалено и срамнето со земја на 27 октомври 1905 година од грчките герилци. [16] Овој настан поттикнал улични антигрчки демонстрации во Букурешт во есента 1905 година на Власите кои живееле таму и прекин на дипломатските односи меѓу Романија и Грција. [17]

Романија, со поддршка на Австро-Унгарија, успеала да ги прифати Ароманците („Власите“) како посебен милет (етно-верска заедница) со декретот (ираде, „изговорена волја“) од 22 мај 1905 година од султанот Абдулхамид, така што Влашкиот Милет би можел да има свои цркви и училишта. [18] Ова претставувало успех на романската национална агитациона политика во европска Турција во последниот дел од 19 век. [19] Денот кога овој настан бил објавен, 23 мај 1905 година (следниот ден), сега се одбележува како Национален ден на Власите. [20]

Романија продолжила да субвенционира училишта до 1948 година, кога комунистичкиот режим ги прекинал сите врски. Ѓорѓе Падиоти, влашки автор (роден и цел живот живеел во Грција) ја опишува една од последните литургиски служби на влашки:

„ Февруари 1952 година, ароманската црква „Biserica Ramana Santu Dumitru“, запалена од германските војници во пролетта 1944 година. Свештеникот Коста Баку ја служеше последната дозволена литургија на влашки јазик. После тоа, повеќе не му било дозволено бидејќи одбил насилно да ја извршува божествената служба на грчки јазик.[21] “

Според Севолд Брага во неговиот трактат Die Aromunische Minderheit in Griechenland (Albumul Macedo-Roman II, Freiburg 1964), романската помош одеднаш престанала со доаѓањето на комунизмот. Објаснувањето на Брага било дека всушност Романија го покажала своето вистинско лице, бидејќи ги користела Власите за свои цели за време на отоманското владеење, но потоа ги фрлила и се одрекла од нив.

Грчките историчари, кога ги спомнуваат Власите кои ги посетувале црквите и училиштата во Македонија, Епир и делови од Албанија, спонзорирани од Романија, ги опишуваат како жртви на романската пропаганда, сугерирајќи дека ги испраќале своите деца во училишта каде што ги учеле дека се Романци.

Поради спонзорирањето на училиштата, Кралството Романија било обвинето од Грција за сојуз со Османлиите. Власите, признати како посебна нација со Берлинскиот договор од 1878 година, за првпат биле инкорпорирани во Грција дури во 1881 година, кога Тесалија и дел од Епир биле дадени на Грција од Големите сили. Бидејќи новите граници биле поделени на два дела, најголемиот дел од Власите од овие провинции побарале [22] од тогашните големи сили да бидат пуштени да останат во границите на Отоманското Царство, но залудно. Грција следела политика на создавање Голема Грција, според „Мегали идеја“. Поголемиот дел од Власите станале дел од грчката држава во 1913 година по остатокот од Епир и делови од Македонија станале дел од Грција по Првата балканска војна.

Отприлика во исто време, првите студии за Власите биле објавени од западни набљудувачи. Меѓу нив, вреди да се споменат имиња како Ребека Вест, Озберт Ланкастер или Сер Чарлс Елиот. Ланкастер, кој ја посетил Грција во 1947 година, изјавил:

„ Иако Мечово, со огромниот чинар на средината на малиот плоштад, со камени асфалтирани улици и изобилни градини, е типично за многу села во Епир, во однос на неговите жители е уникатно. Власите, на која раса припаѓа овој народ, се номади, кои со одреден степен на веројатност тврдат дека делумно потекнуваат од римските колонисти од долината на Дунав. Во поранешните времиња тие биле многу побројни од денешните, окупирајќи го поголемиот дел од Тракија и Македонија и во XII век основајќи бугаро-влашко царство во Тесалија која опстанала во практична независност до доаѓањето на Турчинот.

Иако во најголем дел сточарите, одгледувачите на коњи и овчарите ги следат своите ѕверови од пасиште до пасиште и живеат во привремени логори на тркалезни колиби, постоењето на урбани населби, од кои Мечово е најзначајно, се чини дека дава доказ дека, нивниот номадизам не е природен туку стекнат. Општо земено, тие се пофер по тен и поработливи во своите навики од Грците кои ги презираат.[23]

Власите, овој многу интересен народ воопшто не се Грци, туку раса номади, кои во зима слегуваат од балканските земји со своето стадо и ги минуваат студените месеци во Грција. Тие се овчари по бизнис, а нивното племенско име стана еден вид синоним за древна професија. Општо земено, тие се луѓе колку што се љубезни колку што се живописни, патријархално гостопримливи и добри спортисти, како што знае многу англиски конзул, и во никој случај не се лошо наклонети.[24]

“

Меѓувоен период и Втора светска војна[уреди | уреди извор]

Меѓувоениот период е од голем интерес за влашката историја. Главниот настан претставува доселувањето на Власите во првите децении на 20 век. Една од причините за ненадејното заминување на Власите била поврзана со политиката на грчката држава, која морала да прими еден и пол милион Грци од Мала Азија по размената на населението меѓу Грција и Турција во 1923 година. Дополнително, романската држава им понудила земја и привилегии, со цел да ја населат својата нова провинција Добруџа, набргу откако ја анектирале од Бугарија. 25% од населението во регионот сè уште го трага своето потекло во Грција.

Последната важна епизода се однесува наПиндско-македонското Кнежество. За време на Втората светска војна, италијанската окупација на Грција им дала можност на некои Власи да создадат она што тие го нарекувале „влашка татковина“ . Оваа фашистичка марионетска држава не преживеала ниту номинално по излегувањето на Италија од војната во септември 1943 година.

Повоена состојба во Грција[уреди | уреди извор]

Власите денес доаѓаат во Грција по повеќе од 50 години од затворањето на последното училиште и црква на влашки јазик. Стариот термин „Влахос“ сè уште се користи како „пежоратив“ кај Грците. [25] По падот на Режимот на полковниците во 1974 година, сепак, биле формирани првите локални културни организации за да се спречи изумирањето на јазикот и културата. Овие организации никогаш немале владина поддршка. Влашкиот јазик никогаш не бил вклучен во образовната програма на Грција, бидејќи отсекогаш се сметал за вулгарен јазик. Напротив, неговата употреба е силно обесхрабрена. Ваквите ставови довеле до тоа многу родители Власи да ги обесхрабрат своите деца да го учат мајчиниот јазик за да избегнат дискриминација и малтретирање. [26] Во моментов нема образование за влашки деца на нивниот мајчин јазик и нема јавни телевизии или радио станици кои целосно или делумно емитуваат на влашки јазик.

По притисокот од Унијата за влашки јазик и култура во Германија, [27] Парламентарното собрание на Советот на Европа (ПССЕ) го испитувал извештајот за Власите во 1997 година во кој се известува за критичната состојба на влашкиот јазик и култура, [28] и ја усвоил Препораката 1333 (1997) во која се вели дека грчката влада, меѓу другото, треба да стори сé што е потребно за да ја почитува нивната култура и да го олесни образованието на аромански и да ја спроведе неговата употреба во училиштата, црквите и медиумите. [29] Грчките Власи се спротивставуваат на воведувањето на јазикот во образовниот систем како што сугерирала Европската Унија и водечките грчки политички фигури, сметајќи го како вештачка разлика меѓу нив и другите Грци. На пример, поранешниот министер за образование, Јоргос Папандреу, добил негативен одговор од влашките градоначалници и здруженија на неговиот предлог за пробна програма за образование на влашки јазик. Панхеленската федерација на културните здруженија на Власите изразила силно противење на препораката на ПССЕ во 1997 година да се поддржи школувањето на влашки јазик за да се избегне неговото изумирање. [30] Од друга страна, постои мало малцинство во заедницата кое силно ги поддржува таквите напори. При посетата на Мечово, Епир во 1998 година, грчкиот претседател Костис Стефанопулос ги повикал Власите да зборуваат и да го учат својот јазик, за да не бидат изгубени. Во моментов нема училишта или цркви настава и богослужба на влашки јазик.

Додека многу Власи се идентификуваат себеси и како Власи и како Грци, мал дел од домородните Власи жители на Грција се идентификуваат себеси како целосно одвоени од Грците. Се смета дека ова е случај со некои од пооддалечените села на Пинд, каде што, некако заштитени од контакт со доминантната грчка култура, постарата генерација Власи разговара на посебен јазик и обичаи. Германскиот академик Теде Кал, чија поширока перспектива за ароманската заедница во Грција е доведена во прашање од некои националисти, тврди во својата студија „Ethnologica Balkanica („Етничката припадност на Ароманците по 1990 година: идентитетот на малцинството што се однесува како мнозинство“)“.:

„ Во Грција сè уште има провлашки Ароманци, особено во селата во кои некогаш грчките власти биле прифатени силни влашки заедници, пред сè во Авдела, Периволи, Самарина, Вовуса, Кранија, Едеса, Бер и околните места, како и во неколку села во областа Касторија и Јанина. Во целина, тие се помал број на Власи.[31] “

Дебатата и дискусијата продолжуваат, со различни перспективи. Власите во Грција инсистираат на тоа дека се среќни во практикувањето на нивниот двоен идентитет. Некои Власи надвор од Грција сугерираат дека тешкотиите сè уште може да се илустрираат со случајот Сотирис Блецас. [26] Блецас бил уапсен во Грција додека распространувал копии од материјалот на Европското биро за помалку употребувани јазици што ги опфаќа јазичните малцинства во Грција на влашкот фестивал во 1995 година. [32] Тој бил изведен на судење на 2 февруари 2001 година и прво бил осуден, [33] но потоа бил ослободен на 18 октомври 2001 година [34]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Ioan-Aurel Pop. „On the Significance of Certain Names: Romanian/Wallachian and Romania/Wallachia“ (PDF). Посетено на 18 June 2018.
  2. ↑ „Valah“. Dicționare ale limbii române. dexonline.ro. Посетено на 18 June 2018.
  3. ↑ Vrabie, Emil (2000). An English-Aromanian (Macedo-Romanian) Dictionary. Romance Monographs. стр. 21. ISBN 1-889441-06-6.
  4. ↑ Madgearu, Alexandru (2001). Originea medievală a focarelor de conflict din peninsula Balcanică] [The Medieval Origin of Conflict Centers in the Balkan Peninsula]. Editura Corint. стр. 52. ISBN 973-653-191-0.
  5. ↑ D. Seward and S. Mountgarret – Byzantium: A Journey and a Guide; Harrap, London 1985 (p.183 etc.): Metsovo is the Greek capital of this shepherd race. After the Empire's temporary collapse in 1204 the Vlachs even set up their own kingdom of Great Wallachia
  6. ↑ Libro de Viages de Benjamin de Tudela.
  7. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century, University of Michigan Press, 1994 p. 31.
  8. ↑ Octavian Ciobanu: The Role of the Vlachs in the Bogomils’ Expansion in the Balkans page 15
  9. ↑ Libro de Viages de Benjamin de Tudela, Volume VIII, p. 63.
  10. ↑ Brendan Osswald. The Ethnic Composition of Medieval Epirus. S.G.Ellis; L.Klusakova. Imagining frontiers, contesting identities, Pisa University Press, 2007, p.129 978-88-8492-466-7.
  11. ↑ N. Malcolm: "Bosnia: A Short History, p. 66."
  12. ↑ Sir Charles Eliot: “Turkey in Europe”, London 1908, re-printed: Frank Cass & Co. Ltd - London 1965, pp.370-379;
  13. ↑ Neofytos Doukas, "Logos peri katastaseos skholeion"
  14. ↑ Thede Kahl, Ethnizität und räumliche Verteilung der Aromunen in Südeuropa. Münster, 1999
  15. ↑ Isidor Ieşan, Secta patarenă în Balcani şi în Dacia Traiană. Institutul de arte grafice C. Sfetea, București, 1912
  16. ↑ Constantin Papanace: "A Memorandum to the United Nations in favour of the Macedo-Romanians", 1955
  17. ↑ Encyclopædia Britannica Eleventh Edition; 1911
  18. ↑ The ethnicity of Aromanians after 1990: the Identity of a Minority that Behaves like a Majority, Thede Kahl, Ethnologia Balkanica, Vol. 6 (2002), σελ. 148
  19. ↑ Chenoweth, Erica; Lawrence, Adria (2010). Rethinking Violence: States and Non-state Actors in Conflict (англиски). MIT Press. стр. 106. ISBN 9780262014205.
  20. ↑ „Nikola Minov: Why don't all Aromanians celebrate May 23 as their national day?“. Trâ Armânami Association of French Aromanians. 24 May 2020. Посетено на 27 November 2020.
  21. ↑ George Ap. Padioti – Cantitii Farserotesti – Tragoudia Farsarioton Arvanitovlahon – Published by Etaireia Aromanikou (Vlahikou) Politismou, Athens: January 1991, p. 71
  22. ↑ Sir Charles Eliot - "Turkey in Europe" - London 1908, re-printed 1965 (pp. 370-382; 430 - 441): "..After the Greco-Turkish war the Vlachs of Thessaly petitioned the Powers that they might be placed under Ottoman and not Greek Government." [...]
  23. ↑ Озберт Ланкастер - Класичен пејзаж со фигури - Лондон, 1975 година, Џон Мареј
  24. ↑ W.A. Wigram D.D. - Hellenic Travel, Faber and Faber Ltd., London 1947 (pp.109-11)
  25. ↑ John Nandris – "The Aromani" (In "World Archaeology" 17/1985, p. 261)
  26. ↑ 26,0 26,1 „Report: The Vlachs“. Greek Monitor of Human & Minority Rights. 1 (3). 1995. Архивирано од изворникот на 2015-01-16. Посетено на 2013-10-18.
  27. ↑ Baicu, Cornel (29 August 2003). „"Rumänien ist für uns eine zweite Heimat"“ (германски). Deutsche Welle.
  28. ↑ „Aromanians: Report – Document 7728“. Parliamentary Assembly of the Council of Europe. 17 January 1997. Архивирано од изворникот на 6 August 2011.
  29. ↑ „Recommendation 1333 (1997) on the Aromanian culture and language“. Parliamentary Assembly of the Council of Europe. 24 June 1997. Архивирано од изворникот на 6 July 2011.
  30. ↑ „Letter to Chapters No. 167“ (Greek). Panhellenic Federation of Cultural Associations of Vlachs. 18 March 2004. Архивирано од изворникот на 12 August 2014.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  31. ↑ Dr. Thede Kahl - Ethnologica Balkanica ("The Ethnicity of Aromanians after 1990: the Identity of a Minority that Behaves like a Majority" 6/2002, p.154)
  32. ↑ „It's not Greek enough to them“. Aromanian Vlachs: The Vanishing Tribes. 13 July 2001. Архивирано од изворникот на 4 February 2012.
  33. ↑ „Parliamentary Question – Subject: 15-month prison sentence handed down to Mr Sotiris Bletsas for distributing information material financed by the Commission“. European Parliament. 3 May 2001. Посетено на 18 October 2013.
  34. ↑ Thede Kahl, Istoria Aromânilor, Editura Tritonic, 2005, București, ISBN 973-733-041-2, p. 133-134
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_на_Власите&oldid=5195104“