Влашки Милет
.svg){kind=small} |
| Историја на Отоманското Царство |
| Социјални структури |
|---|
| Двор и аристократија |
| Милети |
| Подем на национализмот |
Ула Милет (или „Влашки милет“) — посебен милет (т.е. призната етно-религиска и јазична заедница) во рамките на Отоманското Царство. Тој бил основан од османлиските власти за Ароманите (познати и како „Власи“; турски: Ulahlar) во 1905 година, за време на подемот на национализмот во Отоманското Царство. Иако Меглено-Романците понекогаш се нарекуваат и „Власи“, Ула Милет не бил наменет за нив.
Историја
[уреди | уреди извор]Ароманците одговараат на балканска етничка група која е расфрлана во неколку земји како Албанија, Бугарија, Грција, Македонија, Романија и Србија. [1] [2] Вообичаено, соседите на Ароманците го користат терминот „Влав“ (турски: Ulahlar) да се однесуваат на нив. Меѓутоа, истиот термин се користи и за Меглено-Романците, мал сроден балкански народ. [3] Пред формирањето на Ула Милет, Ароманците биле под јурисдикција на грчката Вселенска Патријаршија во Цариград. Тоа било затоа што тие го практикувале источното православие. Во тоа време, повеќето од свештениците биле Грци и Ароманите не можеле да го користат својот јазик во црковните служби. Овој конфликт меѓу Ароманите и Грците на крајот ескалирал до физичко насилство, предизвикувајќи тепачки меѓу членовите на двете групи. Поради тоа, Ароманците почнале да повикуваат на помош на османлиските власти и на романската влада. [4]
Ситуацијата почнала да ја проучува Отоманското Царство и на 9 август 1891 година Министерството за правда испратило до османлискиот голем везир извештај во кој се наведува дека Ароманците имаат право да го користат својот јазик во црквата исто како и многумина. Православните луѓе во арапските земји можеле да го користат својот мајчин јазик доколку тој не бил грчки. Исто така, се вели дека незадоволството на Ароманците може да ги наведе да основаат своја независна црква. Ароманското прашање морало да се третира деликатно од страна на османлиските власти. И покрај тоа што давањето повеќе права за нив би можело да ги подобри односите меѓу Романија и Отоманското Царство и да подигне протурски мислења за нејзините граѓани, исто така може да ги налути отоманските граѓани од бугарска, грчка и српска етничка припадност. Од друга страна, Романија вршела притисок врз Отоманското Царство за поголема автономија на Ароманците и нивно право за независна црква, дури и нудепа договор за сојуз со нив доколку се исполнат амбициите на Ароманците. [4]
На 28 јуни 1904 година, Ароманците поднеле барање до османлиските власти. Тие побарале да бидат одвоени од Грците и да бидат признати како заедница (милет) официјално и легално во земјата. Тие побарале и да имаат претставник во Истанбул и право да избираат Ароманци во селата што ги населувале. Романската влада силно ги поддржала овие барања и се обидела да го убеди Отоманското Царство да ги исполни. Меѓутоа, султанот на Отоманското Царство, Абдул Хамид II, решил да ги игнорира овие барања за да избегне политички конфликти. Во тоа време, Отоманското Царство било посебно загрижено за можно губење на регионот Македонија и промена на статус кво состојбата на Балканот. Од тие причини барањата биле одбиени. [4]
Отфрлањето на нивните барања од страна на Османлиите и грчкото противење на нивното самоопределување го поттикнало почетокот на соработката меѓу Ароманците и Бугарите. Бугарите им дозволиле на ароманските свештеници да се поклонуваат на нивниот јазик доколку се приклучат на Бугарската егзархија, а некои Ароманци почнале да се приклучуваат на бугарските локални групи. Тоа ги вознемирило османлиските власти кои се плашеле од можен целосен сојуз меѓу Бугарите и Ароманците. Понатаму, како што македонската борба се засилувала во меѓународното сценарио, ароманскиот проблем добивал поголемо значење. Како резултат на тоа, Германското Царство почнало да ги поддржува во нивната потрага по права. Откако Абдул Хамид II дознал за барањата што Германија ги поставувала во име на Ароманците, тој се свртел кон возвишената порта за да бара решение за ароманското прашање. [4]
Така, на 22 мај 1905 година, султанот Абдул Хамид II издал irâde-i seniyye („изговорен тестамент“) во кој на Ароманците им ги доделил сите права на милет, со исклучок на верски поглавар, со што создал Ула Милет. [1] [2] [5] Во овој декрет, на Ароманците не им била доделена посебна црква, туку им било дадено право да вршат верски служби на аромански [5] [6] и да избираат свои градоначалници во нивните села. [5] Следниот ден, одлуката на султанот била јавно објавена. Веста била среќна примена во Романија, во која формирањето на Ула Милет се сметало за голема победа. [7] Сепак, одлуката наишла на силно грчко противење, што довело до убиства на аромански свештеници и насилство врз присутните во ароманските училишта од страна на грчки групи. Ова предизвикало дипломатска криза меѓу Грција и Романија. [5]
Иако не ја добиле својата независна црква, Ароманците биле задоволни од новонастанатата ситуација. Сепак, тие имале проблеми да ги остварат своите нови права во некои конфликтни или мултиетнички области. На крајот, по Балканските војни, Отоманското Царство ги изгубила земјите во кои живееле Ароманците. Ова предизвикало Ароманците да ги загубат своите малцински права и ги направиле етничка група расфрлани во различни земји, што ја отежнува борбата за опстанок на ароманската етничка припадност, јазик и култура. [4]
Наследство
[уреди | уреди извор]Воспоставувањето на Ула Милет е симболично за Ароманците и многу од нив го одбележуваат на Националниот ден на Ароманците на 22 [1] [2] или 23 мај. [7] [8] Сепак, многу од оние Ароманци од Грција кои сè уште и се лојални на земјата обично го отфрлаат празникот бидејќи се смета дека симболизира пораз на нивната перцепирана „татковина“. Тоа е затоа што признавањето на Ула Милет се сметало за дипломатски пораз за Грција во тоа време. [7]
Влашкиот милет се одбележува и во Романија преку Денот на балканската романизација. Овој празник е наменет за Ароманците, но исто така и за Меглено-Романците и Истро-Романците, кои во Романија се перцепирани едноставно како етнички романски подгрупи кои живеат јужно од Дунав. [9] За разлика од националниот ден на Ароманците, Денот на балканската романизација се слави секој 10 мај [10] бидејќи Романија го усвоила Грегоријанскиот календар само во 1919 година [11] Дополнително, отфрлени се обидите за официјализирање на националниот ден на ароманците во Романија. [12]
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kahl, Thede (2002). „The ethnicity of Aromanians after 1990: the identity of a minority that behaves like a majority“. Ethnologia Balkanica. 6: 145–169.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Kahl, Thede (2003). „Aromanians in Greece: Minority or Vlach-speaking Greeks?“ (PDF). Jahrbücher für Geschichte und Kultur Südosteuropas. 5: 205–219.
- ↑ Kahl, Thede (2006). „The Islamisation of the Meglen Vlachs (Megleno-Romanians): The Village of Nânti (Nótia) and the "Nântinets" in Present-Day Turkey“. Nationalities Papers. 34 (1): 71–90. doi:10.1080/00905990500504871.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Arslan, Ali (2004). „The Vlach issue during the Late Ottoman period and the emergence of the Vlach community (millet)“. Études balkaniques (4): 121–139.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Motta, Giuseppe (2011). „The Fight for Balkan Latinity. The Aromanians until World War I“ (PDF). Mediterranean Journal of Social Sciences. 2 (3): 252–260. doi:10.5901/mjss.2011.v2n3p252. ISSN 2039-2117.
- ↑ Demirtaş Coşkun, Birgül (2001). „The Vlachs: A Forgotten Minority in the Balkans“. Ankara Papers. Frank Cass. 1: 1–68. ISSN 1474-7782.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 „Nikola Minov: Why don't all Aromanians celebrate May 23 as their national day?“. Trã Armãnami. 24 May 2020. Посетено на 27 November 2020.
- ↑ „PM Gruevski congratulates National Day of the Vlachs“. Government of the Republic of North Macedonia. 22 May 2013.
- ↑ Vușcan, Cătălin (13 May 2021). „Ziua Românității Balcanice a fost adoptată de Camera Deputaților. Frații noștri din sud vor fi sărbătoriți, anual, pe 10 mai. Bust la Corcea, Albania, pentru Părintele-martir Haralambie Balamace, ucis de greci cu baionetele pentru că a slujit în română“. ActiveNews (романски).
- ↑ „Promulgat de Iohannis: Se instituie Ziua Românității Balcanice pe 10 mai“. Tomis News (романски). 7 June 2021. Архивирано од изворникот на 2022-08-07. Посетено на 2023-04-20.
- ↑ Alexander, Michael (3 April 2019). „Romania: Centenary anniversary of adopting the Gregorian calendar depicted on new silver coins“. Coin Update. Архивирано од изворникот на 2022-11-06. Посетено на 2023-04-20.
- ↑ Florian, Marius (27 September 2021). „DOCUMENT SEPARATIȘTII aromâni, LOVIȚI în Parlament: S-a RESPINS propunerea de consacrare a zilei de 23 mai ca sărbătoare a "comunității"“. Tomis News (романски).
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||