Марко Цепенков
| Марко Цепенков | ||
| ||
| Роден | 7 ноември 1829 Прилеп, Македонија | |
|---|---|---|
| Починал | 29 декември 1920 (возр. 91) Софија, Бугарија | |
| Познат | собирач на народни умотворби | |
| Потпис | .svg){kind=small} | |
Марко Костов Цепенков (Прилеп, 7 ноември 1829 - Софија, 29 декември 1920) — истакнат собирач на македонски народни умотворби, кои имаат непроценливо значење за македонската фолклористика, за етнографијата, за лингвистиката, за националната историја и за правото и за моралот на Македонците [белешка 1]. Тој е автор на неколку публикации напишани на македонски јазик. Македонскиот институт за фолклор го носи неговото име.
Семејството на Марко Цепенков
| Марко Цепенков | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Никола Цепенков | Коста Цепенков | Ристе Цепенков | Илче Цепенков | Ката Цепенкова | Мара Цепенкова | Дафа Цепенкова | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Марко Цепенков | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Животопис
Роден е во Прилеп во сиромашно семејство, кое води потекло од прилепското село Ореовец. Заради тешката материјална состојба, основно образование учел само една година, а потоа продолжил да го учи терзискиот занает. Во периодот 1856-1857 почнал да собира народни умотворби, поттикнат од, како што самиот вели, Димитар Миладинов.
Работел седум месеци во Народното собрание на Бугарија по статистиката на народното население, подоцна работи и во финансискиот оддел, по што е администартор во печатницата на браќата поп Спиркови.[1] Тој дал голем придонес на македонскиот народ.[2]. Покрај тоа, придонесот на Цепенков во македонската книжевност е голема важност, како и за развојот на македонската фолклористика, етнографија и култура.
Изнемоштен, напуштен, заборавен, во крајна беда, Марко Цепенков умрел на 29 декември 1920 година во Софија, кадешто е и погребан.
Целокупната оставина на Марко Цепенков се чува во Архивскиот институт на Бугарската академија на науките во Софија.[3] Во современа Македонија, делата на Марко Цепенков за првпат биле реиздадени во 1954 година од Блаже Конески во „Сказни и сторенија“.[2] Во 1957 творештвото на Цепенков биле прекажано во вид на филм од Кирил Пенушлиски, кој една година подоцна започнало со неговото издавање.[3] Во 1972 година било објавено целокупното дело на Цепенков на македонски јазик.[4]
Собирачката дејност
Од сите собирачи на македонското народно творештво, Марко Цепенков има временски најдолга запишувачка практика - повеќе од 40 години собирал народни умотворби. Освен тоа, за разлика од другите најистакнати собирачи на македонските народни умотворби - браќата Миладиновци, Кузман Шапкарев, Стефан Верковиќ, кои во својот фонд собрани фолклорни материјали имаат и такви што ги добиле од други запишувачи, Марко Цепенков лично самиот ги запишал своите фолклорни и етнолошки материјали. И по вкупниот фонд на собраните народни умотворби, како и по жанровската разновидност на собраните фолклорни материјали, Марко Цепенков е најзначајниот собирач на македонските народни умотворби [белешка 2][5].
Во вкупниот број на публикувани и непубликувани негови дела можат да се набројат повеќе од 5500 пословици и поговорки, 800 приказни, 150 песни, 100 гатанки, 400 верувања и клетви, 300 благослови, 350 баења, 2900 соништа и нивни толкувања, 70 детски игри, јазичен и етнолошки материјал (речник, тајни јазици, описи на занаети, обичаи, обреди, реквизити од домашниот материјален живот и народната аргономија и сл.). Во финалната песна од својата автобиографија, Цепенков вели дека ги напишал, за да остави вечен спомен на својот мил „бугарски“ народ.
Своите запишани фолклорни и етнолошки материјали Марко Цепенков ги собрал претежно од Прилеп и неговата околина, но и од Битолско, Скопско, Штипско, Велешко и Дебарско. Соодветно на обемниот фонд собрани народни умотворби, голем е и бројот на интерпретаторите од кои Цепенков ги слушал и запишувал своите фолклорни материјали.
Автор е на драмското дело „Црне Војвода“, а неговата автобиографија претставува богат извор за проучување на целокупниот живот во Прилеп.
Цепенков како мотив во уметноста
- „Прозорчето на чичко Цепенков“ — песна на македонскиот поет Санде Стојчевски.[6]
Белешки
- ↑ Во Бугарија, Цепенков го сметаат за Бугарин. Како потврда за тоа, тие ја наведуваат реченицата во автобиографија на Цепенков, каде се вели дека дал придонес на неговиот бугарски народ (види во: М. Цѣпенков, Сборникъ за Народни Умотворения, Наука и Книжнина, кн. XIV, 1897, стр. 123.). Треба да се истакне дека Цепенков спаѓа во македонската интелигенција која го прифатила бугарското име и идејата за заедништво меѓу бугарскиот и македонскиот народ. Тоа било реакција на грчката пропаганда во Македонија која во себе го носела погрчувањето, реченицата неговиот бугарски народ има словенска основа, односно културолошка, а не национална, Цепенков е меѓу оние македонски дејци кои зеле учество во борбата против Цариградската патријаршија и постепено почнале да се преореиентираат кон бугаризмот, односно кон словенизмот и станале идејни носители на македонското преродбеничко движење (види во: Славко Димевски, За развојот на македонската национална мисла до создавањето на ТМОРО. Култура, Скопје, 1980; Б. Конески, Кон македонската преродба. Скопје, 1959; Д. Ташковски, Раћање македонске нације. Београд, 1969.)
- ↑ Цепенков има големо значење за македонското преродбеничко движење. Треба да се истакне дека Цепенков и другите македонски преродбеници од тој период, без разлика како се именувле себеси, сета нивна дејност била носочена кон Македонија. Слично како и останатите македонски преродбеници, Цепенков собирал народни умотворби само од Македонија, а не од Бугарија, во неговиот случај: Прилепско, Битолско, Скопско, Штипско, Велешко и Дебарско (види во: Б. Конески, Кон македонската преродба, Скопје, 1959.)
Наводи
- ↑ Марко К.Цепенков - Фолклорно наследство т.1, София, 1998 ИК "Проф. Марин Дринов".
- ↑ 2,0 2,1 Актан Аго, „Турските јазични елементи во јазикот на Марко Цепенков", Логос-А, Скопје, 2006, стр. 25
- ↑ 3,0 3,1 Актан Аго, „Турските јазични елементи во јазикот на Марко Цепенков", Логос-А, Скопје, 2006, стр. 15
- ↑ Цепенков, Марко К. (1972). Македонски народни умотворби, I-X. Скопје: Македонска книга.
- ↑ Марко К.Цепенков - Фолклорно наследство т.1, София, 1998 ИК "Проф. Марин Дринов"
- ↑ Поетска читанка: Избор од македонската и светската поезија за деца, Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2005, стр. 80-81.
Надворешни врски
- Автобиографијата на Цепенков на македонски јазик и со поедноставен правопис.
- Приказната за Силјан штркот, најдолгата македонска народна приказна, запишана од Марко Цепенков.
- Marko Cepenkov, "19th Century Macedonian Folktales"
- Страница за Институтот за фолкор „Марко Цепенков“, Скопје Архивирано на 23 јануари 2019 г.
- "Еснафите во гр. Прилеп", Марко Цепенков (бугарски)
|
