Солунско Царство

Солунско Царство
Вазал на Второто Бугарско Царство (1230–37) и Никејското Царство (1242–46)
←   ← 1224 – 1246 →   →
Местоположба на Солун Освојувања на династијата на КОмнените до битката кај Клокотница
Главен град		Солун
Јазици		Грчки
Вероисповед		Православие (Официјално)
Уредување		Монархија
Цар, по 1242 - деспот
-	1224–1230	Теодор Комнин Дука
-	1244–1246	Димитриј Ангел Дука
Историски период		Среден век
-	Освојување на Солун од страна на Епир	1224
-	Освојување на Солун од страна на Никеја	1246

Солунско Царство — историографски термин што го користат некои современи научници кој се однесува на краткотрајната византиска грчка држава со центар на градот Солун помеѓу 1224 и 1246 година (sensu stricto до 1242) и која била управувана од династијата Комнини и Дука од Епирското Деспотство. Во времето на нејзиното основање, Солунското Царство, под раководството на способниот Теодор Комнен Дука, се спротивставил на Никејското Царство и Второто Бугарско Царство како најсилна држава во регионот и се стремело да го заземе Цариград, ставајќи крај на Латинското Царство, и обновување на Византија која згаснала во 1204 година.

Надмоќта на Солун била кратка, завршувајќи со катастрофалната битка кај Клокотница против Бугарија во 1230 година, каде што бил заробен Теодор Комнен Дука. Сведен на бугарски вазал, братот и наследникот на Теодор, Мануел Комнен Дука, не можел да го спречи губењето на повеќето освојувања на неговиот брат во Македонија и Тракија, додека првобитното јадро на државата, Епир, се ослободило под водство на Михаил II Комнен Дук. Теодор го обновил Солун во 1237 година, поставувајќи го својот син Јован Комен Дука, а по него Димитриј Ангел Дука, како владетели на градот, додека Мануил, со никејска поддршка, ја зазел Тесалија. Владетелите на Солун ја носеле царската титула од 1225/7 до 1242 година, кога биле принудени да се откажат од неа и да ја признаат власта на ривалската Никеја . Династијата продолжила да владее како деспоти на Солун уште четири години после тоа, но во 1246 година градот бил припоен од Никеја.

Позадина

Билон трахијална монета на Теодор Комнен Дука како цар на Солун

Откако Четвртата крстоносна војна довела до освојување на Константинопол во април 1204 година, Византија се распаднала и била поделена помеѓу водачите на крстоносците и Република Венеција. Латинското Царство било воспоставено со главен град Цариград, додека поголемиот дел од северна и источна континентална Грција паднала под управа на Солунското Кралство под водство на Бонифациј Монфератски. Во исто време, две големи домородни византиски грчки држави се појавиле, предизвикувајќи ги Латините во потрага по византиското наследство, т.н. Никејско Царство под Теодор I Ласкарис во Мала Азија, и т.н. Епирско Деспотство во западна Грција под водство на Михаил I Комнен Дука, додека третата држава, т.н. Трапезунтско Царство, воспоставила посебно постоење на оддалечените брегови на Понт. Михаил I Комнен Дука набрзо ја проширил својата држава во Тесалија, а неговиот наследник Теодор Комнен Дука го зазел Солун во 1224 година

Подем и пад

Заземањето на Солун, традиционално вториот град по важност за Византија по Цариград, му овозможило на Теодор да ги оспори никејските претензии за византискатата царска титула. Со поддршка на епископите од неговите области, тој бил крунисан за цар во Солун од охридскиот архиепископ Димитар Хоматијан. Датумот е непознат, но бил поставен или во 1225 или во 1227/8 година. Откако отворено ги изјавил своите царски амбиции, Теодор го свртел својот поглед кон Цариград. Единствено никејскиот цар Јован III Дука Ватац и бугарскиот цар Иван II Асен биле доволно силни да го предизвикаат. Во обид да го спречат Теодор, Никејците го зазеле Адријанопол од Латините во 1225 година, но Теодор брзо марширал во Тракија и ги принудил Никејците да му ги препуштат своите европски територии. Теодор бил слободен да го нападне Цариград, но од непознати причини го одложил овој напад. Во меѓувреме, Никејците и Латините ги решиле своите несогласувања, и иако формално бил во сојуз со Теодор, Иван II Асен исто така стапил во преговори за династички сојуз меѓу Латинското Царство и Бугарија. Во 1230 година, Теодор конечно марширал против Цариград, но неочекувано ја претворил својата војска на север во Бугарија. Во битката кај Клокотница, војската на Теодор била уништена, а тој самиот бил заробен и подоцна ослепен.

Трахија монета на Мануел Комнен Дука

Овој пораз нагло ја намалил моќта на Солун. Држава изградена врз брза воена експанзија и потпирајќи се на способноста на својот владетел, нејзината администрација не можела да се справи со поразот. Нејзините територии во Тракија, како и поголемиот дел од Македонија и Албанија брзо паднале во рацете на Бугарите, кои се појавиле како најсилна балканска сила. Теодор бил наследен од неговиот брат Мануел Комнен Дука. Тој сè уште ја контролирал околината на Солун, како и земјите на династијата во Тесалија и Епир, но бил принуден да се признае како вазал на Асен. Со цел да се зачува одредена слобода на маневрирање, Мануел дури се свртел кон поранешните ривали на неговиот брат во Никеја, нудејќи им да ја признае супериорноста на Ватац и на цариградскиот патријарх, кој живеел во Никеја. Мануел, исто така, не можел да го спречи Михаил II Комнен Дукас, син на неговиот постар копиле полубрат, Михаил I, да се врати од егзил по Клокотница и да ја преземе контролата врз Епир, каде што очигледно уживал значителна поддршка. На крајот, Мануел бил принуден да го прифати извршениот факт и го признал Михаил II за владетел на Епир под негова власт. Како знак на ова, тој му ја доделил на Михаил титулата деспот. Од самиот почеток, власта на Мануел била прилично теоретска, а до 1236–37 година Михаил дејствувал како независен владетел, го зазел Крф и издавал повелби и склучувал договори во свое име.

Владеењето на Мануел траело до 1237 година, кога бил соборен со државен удар од Теодор. Вториот бил ослободен од заробеништво и тајно се вратил во Солун откако Иван II Асен се вљубил и се оженил со неговата ќерка Ирина. Откако бил заслепен, Теодор не можел да го бара престолот за себе и го крунисал својот син Јован Комнен Дукас, но останал вистинската моќ зад престолот и виртуелен регент. Мануел набрзо избегал и побегнал во Никеја, каде што му ветил лојалност на Ватац. Така во 1239 година на Мануил му било дозволено да отплови во Тесалија, каде што почнал да собира војска за да маршира кон Солун. Откако ја зазел Лариса, Теодор му понудил населба, со која тој и неговиот син ќе го задржат Солун, Мануил ќе ја чува Тесалија, додека друг брат, Константин Комнен Дука, ќе владее со Етолија и Акарнанија, кои ги држел како апанажа од 1220-тите. Мануел се согласил и владеел со Тесалија до неговата смрт во 1241 година, во тој момент таа брзо била окупирана од Михаил II од Епир.

Припојување со Никеја

Трахија монета на Јован Комнен Дука

Во 1241 година, по гаранција за безбедно однесување, Теодор заминал во Никеја, но таму Ватац го држел заробеник, а следната година со својата војска тргнал за Европа и тргнал кон Солун. Ватац морал да го прекине походот и да се врати во Никеја кога добил вест за монголската инвазија на Мала Азија, но успеал да го победи Јован и да се потчини: во замена за откажување од царската титула и признавање на никејската власт, на Јован му било дозволено да остане како солунски владетел со титула деспот.

Во 1244 година, Јован умрел и бил наследен од неговиот помлад брат Димитриј Ангел Дука. Димитриј бил несериозен владетел кој брзо станал непопуларен кај своите поданици. Во 1246 година, Ватац уште еднаш преминал во Европа. Во тримесечен поход тој одзел голем дел од Тракија, како и поголем дел од Македонија од Бугарија, која сега станала негов вазал, додека Михаил II од Епир, исто така, ја проширил својата територија во западна Македонија. По овој извонреден успех, Ватац се свртел кон Солун, каде водечките граѓани веќе правеле заговор да го соборат Димитриј и да му го предадат градот. Кога Ватац се појавил пред градот, Димитриј одбил да излезе и да му оддаде почит на неговиот сузерен, но никејските приврзаници внатре во градот отвориле порта и ја пуштиле никејската војска. Солун бил инкорпориран во Никејската држава, со Андроник Палеолог како нејзин гувернер, додека Димитриј бил испратен во удобно прогонство во териториите што му биле доделени во Мала Азија. Спротивно на тоа, неговиот татко бил протеран во Воден.

Последици

И покрај крајот на Солунската држава, Михаил II Епирски тогаш ја презел наметката на тврдењата на неговото семејство. Михаил се обидел да го освои Солун и повторно да воспостави силна западна грчка држава, способна да ја предизвика Никеја за превласт и византиското царско наследство. Првиот напад во 1251–1253 година, поттикнат од стариот Теодор Комнен Дука, не успеал и Михаил бил принуден да се помири со тоа. Ова не го одвратило долго Михаил, кој по 1257 година барал сојузи со други сили против растечката закана на Никеја, вклучително и латинското кнежество Ахаја и Манфред од Сицилија . Меѓутоа, амбициите на Михаил биле уништени во битката кај Пелагонија во 1259 година. После Пелагонија, дури и Епир и Тесалија за кратко време биле окупирани од Никејците. Уште поважно, победата го отворила патот за никејското повторно заземање на Цариград на 15 август 1261 година и обновувањето на Византија под династијата Палеолог.

Владетели

Список на владетелите:

• Теодор Комнен Дука (1224–1230, крунисан за цар 1225/27)
• Мануел Комнен Дука (1230–1237, крунисан за цар 1235/37)
• Јован Комнен Дука (1237–1242 како цар; 1242–1244 како деспот)
• Димитриј Ангел Дука (1244–1246 како деспот)

Извори

• Bartusis, Mark C. (1997). The Late Byzantine Army: Arms and Society 1204–1453. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1620-2.
• Finlay, George (1877). A History of Greece: Mediaeval Greece and the empire of Trebizond, A.D. 1204–1461. Clarendon Press.
• Hendy, Michael F. (1999). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume 4: Alexius I to Michael VIII, 1081–1261 – Part 1: Alexius I to Alexius V (1081–1204). Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-233-1.
• Magdalino, Paul (1989). „Between Romaniae: Thessaly and Epirus in the Later Middle Ages“. Во Arbel, Benjamin; Hamilton, Bernhard; Jacoby, David (уред.). Latins and Greeks in the Eastern Mediterranean After 1204. Frank Cass & Co. Ltd. стр. 87–110. ISBN 0-71463372-0.
• Vasiliev, Alexander A. (1952). History of the Byzantine Empire, 324–1453. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-80926-3.

Понатамошно читање

• Bredenkamp, François (1996). The Byzantine Empire of Thessaloniki (1224–1242). Thessaloniki: Thessaloniki History Center. ISBN 9608433177.
• Stavridou-Zafraka, Alkmini (1990). Νίκαια και Ήπειρος τον 13ο αιώνα. Ιδεολογική αντιπαράθεση στην προσπάθειά τους να ανακτήσουν την αυτοκρατορία [Nicaea and Epirus in the 13th century. Ideological confrontation in their effort to recover the empire] (грчки). Thessaloniki.
• Stavridou-Zafraka, Alkmini (1992). „Η κοινωνία της Ηπείρου στο κράτος του Θεόδωρου Δούκα“. Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου για το Δεσποτάτο της Ηπείρου (Άρτα, 27‐31 Μαΐου 1990) [The society of Epirus in the state of Theodore Doukas] (грчки). Arta: Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος Άρτης «Ο Σκουφάς». стр. 313–333.
• Stavridou-Zafraka, Alkmini (1999). „The Empire of Thessaloniki (1224–1242). Political Ideology and Reality“. Vyzantiaka. 19: 211–222.