Втора југословенска армија
| Втора југословенска армија | |
|---|---|
.svg) Знаме на југословенските партизани | |
| Род | Југословенска армија |
| Големина | Армија |
| Битки | Втора светска војна (1945) |
| Команданти | |
| Истакнати команданти | Коча Поповиќ |
Втора армија — армија на НОВ (НОВЈ) и Југословенската армија (ЈА). Основана е на 1 јануари 1945 година по наредба на врховниот командант на НОВ и ПОЈ маршалот Јосип Броз Тито од Јужната оперативна група дивизии на НОВЈ која била составена од Четиринаесеттиот српски корпус со: Седумнаесетта источна босанска, 23. и 25. српска, 28. славонска и 45. српска дивизија, кои на крајот на декември 1944 г. ја форсирале Дрина и дејствувале во Источна Босна.[1] [2]
Во оперативна смисла, на Втората армија од 17 март и била потчинета и Сараевската оперативна група, во која биле вклучени Вториот ударен корпус (Трета ударна, 29. херцеговска и 37. санџачка дивизија), Третиот босански корпус (27. и 38. источна босанска дивизија) и Петтиот босански корпус (Четврта и Десетта краишка дивизија). Во тоа време, под непосредна команда на Штабот на армијата биле Првата и Втората армиска бригада и една противтенковска дивизија, додека нејзината Трета армиска бригада била во основање. При основањето дивизијата имала околу 60.000, а на почетокот на мај 1945 г. веќе околу 110.000 борци.[1] [2]
Командант на Втората армија бил Коча Поповиќ, политички комесар Блажо Ломпар, а началник на штабот Љубо Вучковиќ.
Борбениот пат на Втората армија[уреди | уреди извор]
Во раздобјето од јануари до март 1945 г. Втората армија на ЈА водела жестоки борби со посилните германски и усташки-домобрани сили на патот Власеница - Зворник - Бијељина, потоа во секторот Бијељина, Брчко, Добој, Тузла и со четниците во Мајевица, Озрен и Требава. Кон крајот на март 1945 г. одбила силен контранапад на германскиот 34. армиски корпус.
Во завршните операции, таа имала задача да ги обезбеди внатрешните крила на Првата и Четвртата армија на ЈА на почетокот на операцијата, со ангажирање на нејзините дивизии во долината на реката Босна и да ја одржи оперативната врска со Сараевската оперативна група за време на Сараевска операција. Потоа напредувала во правец Добој - Дервента и по десниот брег на Сава за што поскоро да избие во долината на реките Уна и Крка, обезбедувајќи го десното крило и задниот дел на Четвртата армија и помагајќи ѝ на Првата армија која напредувала северно од Сава. Нејзините единици на 5 април преминала во општа офанзива на т.н. Добојски мостобран, на 17 април го ослободила Добој, по што дел од нејзините сили избиле во областа Босански Брод, кого го ослободила на 20 април, а дел од 23. српска дивизија ѝ помогнал на Првата армија во ослободувањето на Славонски Брод.
Продолжувајќи го напредувањето кон запад, Втората армија ја ослободила Бања Лука на 22 април, а Босанска и Стара Градишка на 24 април. Потоа во нејзиниот состав влегле Четвртата, Десеттата и 39. краишка дивизија од Петтиот босански корпус и Третата ударна дивизија од Вториот ударен корпус. За операции во долниот тек на реката Уна и во областа на Карловац, на крајот на април 1945 година 34. хрватска дивизија од Четвртиот хрватски корпус. Тогаш во рамките на Втората армија биле основани Унската оперативна група (23. српска, 28. славонска, 39. краина и 45. српска дивизија) и Карловачката оперативна група (Трета ударна, Четврта и Десетта краина и 34. хрватска дивизија) во рамките на Втората армија, додека 25. српска дивизија се борела против усташката група во триаголникот на реките Босна и Сава.
Унската оперативна група до 27 април избила пред непријателскиот фронт на реката Уна од Босански Нови до Јасеновац, а Карловачката оперативна група преку Бихаќ и Слуњ продолжила до секторот на карловачката утврдена област. Од 27 април до 2 мај, Унската група дивизии ги победила силите на германскиот 15. планински армиски корпус и ги ослободила Хрватска и Босанска Дубица, Хрватска Костајница, Костајница, Добрљин, Двор на Уна и Нови Град, а потоа продолжила преку Сисак и Петриња кон Загреб. Карловачката група дивизии од 30 април до 6 мај, водела тешки битки против силите на германскиот 91. армиски корпус, го уништила непријателот во добро бранетите упоришта: Генералски Стол, Дуга Реса и го ослободила Карловац.
Потоа Втората армија почнала да го гони непријателот во правец Метлика - Ново Место - Крањ и Кршко - Зидани Мост, а делови од 28. славонска и 45. српска дивизија отфрлајќи ја 7. СС дивизија „Принц Еуген“, на 8 мај утрото од југ влегла во Загреб и во соработка со силите на Првата армија го ослободиле. Поддржувајќи го гонењето на непријателот, единиците на Втората армија од 10 до 15 мај ја принудиле капитулација и ја разоружала германската на 7. СС дивизија Принц Еуген и 373. легионерска дивизија и бројни усташки и четнички единици во областа меѓу Загреб и Зидани Мост, а во соработка со единиците на Првата и Третата армија и другите непријателски сили во Штаерска и Горењеска, каде што го завршила своето воено патување.
Од нејзиното основање до 15 мај 1945 година Втората армија уништила околу 30.000 и заробила 36.614 непријателски војници, подофицери и офицери, со сопствени загуби од 4.961 погинат и 14.212 ранети. Само од 10 до 15 мај, нејзините единици заробиле 21.000 непријателски војници и заплениле 29 тенкови и друго оружје.
Наводи[уреди | уреди извор]
Книжевност[уреди | уреди извор]
- Vojna enciklopedija, tom I. Белград. 1970.
- Vojna enciklopedija, tom II. Белград. 1971.
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Белград—Љубљана: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980.