Прејди на содржината

Новогодишна елка

Од Википедија — слободната енциклопедија
Новогодишната елка на плоштадот во Скопје, 2023 година
Christmas tree decorated with lights, stars and glass balls. Wrapped presents are under tree
Новогодишна елка украсена со светилки, ѕвезди и стаклени топки

Новогодишна елка (или Божиќна елка) е украсено дрво, обично зимзелено четинар, како смрека, бор или ела, или вештачко дрво со сличен изглед, поврзано со прославата на Нова година и Божиќ.[1]

Обичајот започнал во Централна Европа и балтичките земји, особено во Естонија, Германија и Ливонија (денес Латвија), каде протестантските христијани поставувале украсени дрвја во своите домови.[2][3] Дрвото традиционално било украсено со „рози направени од обоена хартија, јаболка, наполитанки, и кондиторски прозводи.[2] Моравските христијани почнале да ги осветлуваат елките со свеќи,[4] кои денес се заменети со новгодишни сијалички по доаѓањето на електрификацијата.[5] Денес, постои широк спектар на традиционални и модерни украси, како што се венци, украсни ленти, бонбони и друго. На врвот на дрвото се става ангел или ѕвезда за да го претставува ангелот Гаврил или Витлеемската ѕвезда, од раѓањето на Христос.[6][7] Јадливите производи како колач од ѓумбир, чоколадо и други слатки и бонбони, се исто така популарни како новогодишни украси, врзани или закачени на гранките на дрвото со панделки. Божиќната елка историски се смета за обичај на лутеранските цркви, а дури во 1982 година Католичката црква ја поставила ватиканската новогодишна елка.[8]

Во западната христијанска традиција, новогодишните елки се поставуваат во различни временски периоди, на пример, на првиот ден од декември или дури на Бадник.[9]

Историја

[уреди | уреди извор]
Мартин Лутер е прикажан со семејството и пријателите пред новогодишна елка на Бадник

Потекло на денешниот изглед на новогодишната елка

[уреди | уреди извор]
Игдрасил, во нордиската космологија, е огромно и централно свето дрво.

Денешните новогодишни елки потекнуваат од Средна Европа и балтичките земји, особено Естонија, Германија и Ливонија (денес Латвија) од периодот на ренесансата и раната модерна Европа.[2][3] Неговото потекло од 16 век понекогаш се поврзува со протестантскиот христијански реформатор Мартин Лутер, за кој се вели дека прв поставил запалени свеќи на зимзелено дрво.[10][11] Новогодишната елка првпат била забележана дека ја користат германските лутерани во 16 век, во записи кои укажуваат дека елката била поставена во катедралата во Стразбур во 1539 година, под водство на протестантскиот реформатор Мартин Буцер.[12][13] Моравските христијани исто така ставале запалени свеќи на елка.[4][14] Најраната позната сигурна датирана слика на новогодишна елка е на скулптура во приватен дом во Туркхајм, Алзас (тогаш дел од Светото Римско Царство на германската нација, денес Франција), со датум од 1576 година.[15]

Можни претходници

[уреди | уреди извор]
Слика од Виго Јохансен (1891)

Современите новогодишни елки се поврзани со „рајското дрво“ на средновековните мистериозни претстави што биле прикажувани на 24 декември, именденот на Адам и Ева во различни земји. Во таквите претстави, дрво украсено со јаболка (што претставува плод од дрвото на спознанието на доброто и злото, а со тоа и на првобитниот грев) и тркалезни бели наполитанки (за да ја претставуваат Евхаристијата и откупувањето) се користеле како амбиент за претставата.[5] Како божиќни јасли, рајското дрво подоцна било поставувано во домовите. Јаболката биле заменети со тркалезни предмети, на пример со сјајни црвени топчиња.[16][17][18]

Кон крајот на средниот век, се појавува раниот претходник на новогодишната елка, од 15 век во манастирот Цистерцијан Алкобака во Португалија. „Забелешка за тоа како да ја ставите божиќната гранка: На Бадник ќе барате голема гранка од зелен ловор, и многу црвени портокали, кои ќе ги ставиш на гранките од ловорот, и во секој портокал ќе ставиш свеќа и ќе ја закачиш гранката со јаже на столбот, кој ќе биде покрај свеќата на високиот жртвеник“.[19]

Други извори ја поврзуваат симболиката на првите документирани новогодишни елки во Германија околу 1600 година и дрвјата од претхристијанските традиции, иако ова тврдење е оспорено.[20] Според Енциклопедија Британика, „употреба на зимзелени дрвја и венци за симболизирање на вечниот живот, бил обичај на старите Египќани, Кинези и Евреи. Обожувањето на дрвјата било вообичаено меѓу паганските Европјани, што останало дури и по нивното преобраќање во христијанство. Во Скандинавија имало обичаи да се украсат куќата и шталата со зимзелени гранки на нова година за да се исплаши ѓаволот, како и да се постави дрво за птиците за време на Божиќ“.[21]

Ран пример на јавна новогодишна елка за децата на невработени родители во Прага (Чешка), 1931 година

Вообичаено се верува дека старите Римјани ги украсувале своите куќи со зимзелени дрвја за да ја прослават Сатурналија,[22] иако за тоа нема историски записи.[23] Во песна од Катул, тој раскажува за боговите кои го украсуваат домот на Пелеј со дрвја, вклучувајќи ловор и чемпрес. Подоцна Либаниј, Тертулијан и Златоуст зборуваат за употребата на зимзелени дрвја за украсување на христијанските куќи.[24]

Викинзите и Саксонците ги обожувале дрвјата.[22] Приказната за Свети Бонифациј и сечењето на Донаровиот даб ги илустрира паганските практики во 8 век меѓу Германците. Подоцнежната народна верзија на приказната додава детали дека зимзелено дрво пораснало на местото на исечениот даб, раскажувајќи дека неговата триаголна форма го потсетува човештвото на Светото Тројство.[25][б 1]

Јавни новогодишни елки

[уреди | уреди извор]

Од почетокот на 20 век, станало вообичаено во многу градови и стоковни куќи да се поставуваат јавни новогодишни елки на отворено, како што е Големата елка на Мејси во Атланта (од 1948 година), Божиќната елка во Центарот Рокфелер во Њујорк, и големата елка на плоштадот Викторија во Аделаида.

Националната новогодишна елка на Соединетите Американски Држави се поставува секоја година од 1923 година на јужниот тревник на Белата куќа, со што станала голем празничен настан во Белата куќа. Претседателот Џими Картер ја вклучил само ѕвездата од врвот на дрвото во 1979 година во чест на Американците кои биле држени како заложници во Иран.[26] Истото било случај и во 1980 година, освен што дрвото било целосно осветлено 417 секунди, по една секунда за секој ден кога заложниците биле во заробеништво.[26]

Во поголемиот дел од 1970-тите и 1980-тите години, најголемата украсена новогодишна елка во светот се поставувала секоја година на имотот на таблоидот Нејшнал Енквајар во Лантана, Флорида. Оваа традиција прераснала во еден од најспектакуларните и најславните настани во историјата на јужна Флорида, но била прекината по смртта на основачот на весникот во доцните 1980-ти години.[27]

Галерија
[уреди | уреди извор]
  • Јавни новогодишни елки
  • Новогодишната елка на плоштадот во Скопје, 2023 година
    Новогодишната елка на плоштадот во Скопје, 2023 година
  • Wire frame Christmas tree in Piazza del Duomo, Milan, Italy
    Eлка од жица во Пјаца дел Дуомо,Милано, Италија
  • Christmas tree in Vatican City.
    Божиќна елка воВатикан.
  • Christmas tree in Salerno old town, Italy.
    Божиќна елка во стариот дел на градот Салерно, Италија.
  • Trafalgar Square Christmas tree, London, United Kingdom.
    Божиќна елка Трафалгар Сквер, Лондон, Обединето Кралство.
  • Christmas tree on Minin and Pozharsky Square. Nizhny Novgorod, Russia
    Божиќна елка на Минин и плоштадот Пожарски Нижни Новгород,Русија
  • Rockefeller Center Christmas Tree, New York City, New York, US
    Божиќна елка во центарот Рокфелер, Њујорк, САД
  • Christmas tree and Metropolitan Cathedral at Mexico City's zócalo.
    Божиќна елка и митрополитска катедрала во Мексико Сити.
  • Christmas tree front of the Turku Cathedral in Turku, Finland.
    Божиќна елка пред катедралата Турку воТурку,Финска.
  • Christmas tree on the Römerberg in Frankfurt, Germany.
    Божиќна елка на Ремерберг воФранкфурт, Германија.
  • Lisbon, Portugal, 75 metres (246 feet) Christmas tree.
    Лисабон, Португалија, елка од 75 метри.
  • Official Christmas Tree of Boston Massachusetts, US.
    Официјална новогодишна елка на Бостон Масачусетс, САД.
  • An illuminated Christmas tree in Madrid.
    Осветлена елка во Мадрид.
  • Christmas tree in Warsaw, Poland.
    Божиќна елка воВаршава, Полска
  • Christmas tree in Stockholm at the NK department store
    Божиќна елка воСтокхолм во стоковна куќа
  • Christmas trees in Ocean Terminal, Harbour City, Hong Kong
    Божиќни елки во Океан терминал, Харбор Сити, Хонгконг
  • Christmas tree in Lugano, Switzerland.
    Божиќна елка во Лугано, Швајцарија.
  • Christmas tree in Vilnius old town, Lithuania.
    Божиќна елка во стариот дел на градот Вилнус,Литванија.
  • Christmas tree in Bethlehem, Palestine, behind it Church of the Nativity.
    Божиќна елка во Витлеем, Палестина, зад неа Базиликата на Исусовото раѓање.
  • Christmas tree, Plaza, Las Cruces, New Mexico, US
    Божиќна елка, Плаза, Лас Крус, Ново Мексико, САД

Обичаи и традиции

[уреди | уреди извор]
Додавање украси на дрвото

Поставување и симнување

[уреди | уреди извор]

И китењето и раскитувањето на новогодишната елка се поврзани со конкретни датуми.[28] Во многу области, станало вообичаено да се постави елката во недела неколку седмици пред Божиќ (околу 1 декември).[29][30] Меѓутоа, традиционално, новогодишните елки биле украсувани пред вечерта на Бадник (24 декември, според новиот црковен календар).[31] Вообичаено е христијаните да ја раскитат елката на Водици (Дванаесетта ноќ).[32] Според традицијата, оние кои нема да се сетат да ги отстранат божиќните украси пред Водици, мора да ги остават недопрени до Сретение Господово, а непридржувањето кон овој обичај се смета за несреќа.[33][34]

Украси

[уреди | уреди извор]

Божиќните украси се украси обично направени од стакло, метал, дрво или керамика, кои се користат за украсување на новогодишната елка и просторот. Првите украсени дрвја биле украсени со јаболка, бели бонбони и колачи во форми на ѕвезди, срца и цвеќиња. Стаклените украси првпат биле направени во Лауша, Германија, а исто така и венци од стаклени мониста и лимени фигури кои можеле да се закачат на дрвјата. Популарноста на овие украси го поттикнало производството на стаклени фигури направени од високо квалификувани занаетчии со глинени калапи.

Во доцните 1800-ти години, домашните бели новогодишни елки биле направени со обвиткување на ленти од памучна ткаенина околу безлисни гранки создавајќи изглед на дрво натоварено со снег.

  • Видови
  • Златна стаклена топка
    Златна стаклена топка
  • Снешко
    Снешко
  • Украс во форма на јајце
    Украс во форма на јајце
  • Украс во форма на елка
    Украс во форма на елка
  • Имитација на снег
    Имитација на снег
  • Украси
    Украси
  • Украси
    Украси
  • Полски украси
    Полски украси
  • Украс од хартија
    Украс од хартија
  • Украси
    Украси
  • Керамички украс во форма на ѕвоно
    Керамички украс во форма на ѕвоно
  • Украси
    Украси
  • Украси
    Украси
  • Украси
    Украси
  • Лента со светилки
    Лента со светилки

Симболика и толкувања

[уреди | уреди извор]
Дрвја на продажба на божиќниот пазар во Виена, слика од Карл Венцел Зајичек (1908)

Кога ја украсуваат новогодишната елка, многу поединци ставаат ѕвезда на врвот на дрвото што ја симболизира Витлеемската ѕвезда.[6][35] Станало популарно луѓето да користат и ангел на врвот на елката за да ги симболизираат ангелите споменати при Христовото Рождество.[7] Дополнително, во контекст на христијанската прослава на Божиќ, зимзелената елка го симболизира вечниот живот, а свеќите или светлата на дрвото го претставуваат Христос како светлина на светот.[5][36]

Секоја година во Америка се произведуваат од 33 до 36 милиони новогодишни елки, а во Европа од 50 до 60 милиони. Во 1998 година, имало околу 15.000 одгледувачи во Америка, а се проценува дека истата година Американците потрошиле 1,5 милијарди долари на новогодишни елки.[37] Во Европа, 75 милиони дрвја во вредност од 2,4 милијарди евра се трошат годишно.[38]

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Белешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ The story, not recounted in the vitae written in his time, appears in a BBC Devon website, "Devon Myths and Legends", and in a number of educational storybooks, including St. Boniface and the Little Fir Tree: A Story to Color by Jenny Melmoth and Val Hayward (Warrington: Alfresco Books 1999 ISBN 1-873727-15-1), The Brightest Star of All: Christmas Stories for the Family by Carrie Papa (Abingdon Press 1999 ISBN 978-0-687-64813-9) and "How Saint Boniface Kept Christmas Eve" by Mary Louise Harvey in The American Normal Readers: Fifth Book, 207-22. Silver, Burdett and Co. 1912.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Travers, Penny (19 December 2016). „The history of the Christmas tree“ (англиски). Australia: ABC News. Посетено на 8 December 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Perry, Joe (27 September 2010). Christmas in Germany: A Cultural History (англиски). University of North Carolina Press. стр. 32. ISBN 978-0-8078-9941-0. A chronicle from Strasbourg, written in 1604 and widely seen as the first account of a Christmas tree in German-speaking lands, records that Protestant artisans brought fir trees into their homes in the holiday season and decorated them with "roses made of colored paper, apples, wafers, tinsel, sweetmeats, etc." [...] The Christmas tree spread out in German society from the top down, so to speak. It moved from elite households to broader social strata, from urban to rural areas, from the Protestant north to the Catholic south, and from Prussia to other German states.
  3. ↑ 3,0 3,1 Lamb, Martha Joanna (1883). The Magazine of American History, Volume X (англиски). Historical Publication Co. стр. 473. The Christmas Tree originated in the Protestant districts of Germany.
  4. ↑ 4,0 4,1 Kelly, Joseph F. (2010). The Feast of Christmas. Liturgical Press. стр. 94. ISBN 978-0-8146-3932-0. German Lutherans brought the decorated Christmas tree with them; the Moravians put lighted candles on those trees.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Becker, Udo (1 January 2000). The Continuum Encyclopedia of Symbols (англиски). A & C Black. стр. 60. ISBN 978-0-8264-1221-8. In Christianity, the Christmas tree is a symbol of Christ as the true tree of life; the candles symbolize the "light of the world" that was born in Bethlehem; the apples often used as decorations set up a symbolic relation to the paradisal apple of knowledge and thus to the original sin that Christ took away so that the return to Eden-symbolized by the Christmas tree-is again possible for humanity.
  6. ↑ 6,0 6,1 Mandryk, DeeAnn (25 October 2005). Canadian Christmas Traditions. James Lorimer & Company. стр. 67. ISBN 978-1-55439-098-4. The eight-pointed star became a popular manufactured Christmas ornament around the 1840s and many people place a star on the top of their Christmas tree to represent the Star of Bethlehem.
  7. ↑ 7,0 7,1 Jones, David Albert (27 October 2011). Angels. Oxford University Press. стр. 24. ISBN 978-0-19-161491-0. The same ambiguity is seen in that most familiar of angels, the angel on top of the Christmas tree. This decoration, popularized in the nineteenth century, recalls the place of the angels in the Christmas story (Luke 2:9–18).
  8. ↑ Gillian Cooke, A Celebration of Christmas, 1980, page 62: "Martin Luther has been credited with the creation of the Christmas tree. [...] The Christmas tree did not spring fully fledged into [...] tree was slow to spread from its Alsatian home, partly because of resistance to its supposed Lutheran origins."
  9. ↑ Crump, William D. (15 September 2001). The Christmas Encyclopedia, 3d ed (англиски). McFarland. стр. 386. ISBN 978-0-7864-6827-0. Christmas trees in the countryside did not appear until World War I, although Slovenians of German ancestry were decorating trees before then. Traditionally, the family decorates their Christmas tree on Christmas Eve with electric lights, tinsel, garlands, candy canes, other assorted ornaments, and topped with an angel figure or star. The tree and Nativity scene remain until Candlemas (February 2)
  10. ↑ „History of Christmas Trees“. History. Архивирано од изворникот на 25 December 2012. Посетено на 15 December 2012.
  11. ↑ Haidle, Helen (2002). Christmas Legends to Remember'. David C Cook. стр. 119. ISBN 978-1-56292-534-5.
  12. ↑ Senn, Frank C. (2012). Introduction to Christian Liturgy. Fortress Press. стр. 118. ISBN 978-1-4514-2433-1. The Christmas tree as we know it seemed to emerge in Lutheran lands in Germany in the sixteenth century. Although no specific city or town has been identified as the first to have a Christmas tree, records for the Cathedral of Strassburg indicate that a Christmas tree was set up in that church in 1539 during Martin Bucer's superintendency.
  13. ↑ „The Christmas Tree“. Lutheran Spokesman. 29–32. 1936. The Christmas tree became a widespread custom among German Lutherans by the eighteenth century.
  14. ↑ Blainey, Geoffrey (24 October 2013). A Short History of Christianity. Rowman & Littlefield Publishers. стр. 418. ISBN 978-1-4422-2590-9. Many Lutherans continued to set up a small fir tree as their Christmas tree, and it must have been a seasonal sight in Bach's Leipzig at a time when it was virtually unknown in England, and little known in those farmlands of North America where Lutheran immigrants congregated.
  15. ↑ Ehrsam, Roger (1999). Le Vieux Turckheim. Ville de Turckheim: Jérôme Do Bentzinger. ISBN 978-2-906238-83-1.
  16. ↑ Dues, Greg (2008). Advent and Christmas. Bayard. стр. 13–15. ISBN 978-1-58595-722-4. Next to the Nativity scene, the most popular Christmas tradition is to have a Christmas tree in the home. This custom is not the same as bringing a Yule tree or evergreens into the home, originally popular during the month of the winter solstice in Germany.
  17. ↑ Karas, Sheryl (1998). The Solstice Evergreen: history, folklore, and origins of the Christmas tree. Aslan. стр. 103–04. ISBN 978-0-944031-75-9.
  18. ↑ Lazowski, Philip (2004). Understanding Your Neighbor's Faith. KTAV Publishing House. стр. 203–04. ISBN 978-0-88125-811-0.
  19. ↑ Biblioteca Nacional de Portugal (National Library of Portugal)—Codices Alcobacenses ( „архивска копија“. Архивирано од изворникот на 2013-02-21. Посетено на 2023-12-28.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link) ); [BN: cod. alc. CLI / 64, Page. 330] Translated from original Portuguese
  20. ↑ Huckabee, Tyler (9 December 2021). „No, Christmas Trees Don't Have 'Pagan' Roots“ (англиски). Relevant Magazine. Посетено на 9 December 2022. have a lot of historical examples of various ancient religious communities decorating trees (including, but not limited to, the Book of Jeremiah) but it's a real reach to connect any of it to modern Christmas trees as we think of them. Scholars call this pareidolia – where we connect new data with something we already know about to make sense of it. We read about ancient people decorating trees, and we immediately think "like a Christmas tree," whether or not there's any actual connection. And, in this case, there's not.
  21. ↑ Празен навод (help)
  22. ↑ 22,0 22,1 „BBC Religion & Ethics—Did the Romans invent Christmas?“. BBC Religion & Ethics. 17 December 2012. Архивирано од изворникот на 7 December 2016. Посетено на 14 September 2016.
  23. ↑ Huckabee, Tyler (2021-12-09). „No, Christmas Trees Don't Have 'Pagan' Roots“. RELEVANT (англиски). Посетено на 2023-03-05.
  24. ↑ Churco, Jennie M. (December 1938). „Christmas and the Roman Saturnalia“. The Classical Outlook. 16 (3): 25–26. JSTOR 44006272 – преку JSTOR.
  25. ↑ Fritz Allhoff, Scott C. Lowe (2010). Christmas. John Wiley & Sons. His biographer, Eddius Stephanus, relates that while Boniface was serving as a missionary near Geismar, Germany, he had enough of the locals' reverence for the old gods. Taking an axe to an oak tree dedicated to Norse god Thor, Boniface chopped the tree down and dared Thor to zap him for it. When nothing happened, Boniface pointed out a young fir tree amid the roots of the oak and explained how this tree was a more fitting object of reverence as it pointed towards the Christian heaven and its triangular shape was reminiscent of the Christian trinity.
  26. ↑ 26,0 26,1 „Lighting of the National Christmas Tree“. National Park Service. Архивирано од изворникот на 15 January 2008. Посетено на 5 April 2009.
  27. ↑ „Flashback Blog: The World's Largest Decorated Christmas Tree“. The Palm Beach Post. 3 December 2009. Архивирано од изворникот на 5 December 2009. Посетено на 4 March 2010.
  28. ↑ Dixon, Sandy (30 October 2013). Everlasting Light: A Resource for Advent Worship (англиски). Chalice Press. стр. 5. ISBN 978-0-8272-0837-7. Many congregations decorate the sanctuary for the Advent season in a service called Hanging of the Greens.
  29. ↑ Michelin (10 October 2012). Germany Green Guide Michelin 2012–2013. Michelin. стр. 73. ISBN 978-2-06-718211-0. Advent – The four weeks before Christmas are celebrated by counting down the days with an advent calendar, hanging up Christmas decorations and lightning an additional candle every Sunday on the four-candle advent wreath.
  30. ↑ Mazar, Peter (2000). School Year, Church Year: Customs and Decorations for the Classroom. Liturgy Training Publications. стр. 161. ISBN 978-1-56854-240-9.
  31. ↑ Blainey, Geoffrey (2004). Black Kettle and Full Moon (англиски). Penguin Group Australia. ISBN 978-1-74228-327-2. But towards the end of the nineteenth century, in the weatherboard halls of a few townships, a tree would annually be set up, usually on Christmas Eve.
  32. ↑ A Study Guide for William Shakespeare's "Twelfth Night" (англиски) (2. изд.). Cengage Learning. 2016. стр. 29. ISBN 978-1-4103-6134-9. Twelfth Night saw people feasting and taking down Christmas decorations. The king cake is traditionally served in France and England on the Twelfth Night to commemorate the journey of the Magi to visit the Christ child.
  33. ↑ Groome, Imogen (31 December 2016). „When is Twelfth Night and what does it mean?“. Metro. Посетено на 7 January 2017. Twelfth Night 2017 is on Thursday 5 January, which is when we're meant to put away our Christmas decorations or there'll be bad luck in the year ahead. If you miss the date, some believe it's necessary to keep decorations up until Candlemas on 2 February – or you'll definitely have a rubbish year.
  34. ↑ „Candlemas“. BBC. Посетено на 9 April 2014. Any Christmas decorations not taken down by Twelfth Night (January 5th) should be left up until Candlemas Day and then taken down.
  35. ↑ Wells, Dorothy (1897). „Christmas in Other Lands“. The School Journal. 55: 697–8. Christmas is the occasional of family reunions. Grandmother always has the place of honor. As the time approaches for enjoying the tree, she gathers her grandchildren about her, to tell them the story of the Christ child, with the meaning of the Christ child, with the meaning of the Christmas tree; how the evergreen is meant to represent the life everlasting, the candle lights to recall the light of the world, and the star at the top of the tree is to remind them of the star of Bethlehem.
  36. ↑ Crump, William D. (2006). The Christmas Encyclopedia (англиски). McFarland & Company. стр. 67. ISBN 978-0-7864-2293-7. the evergreen tree (itself symbolic of eternal life through Christ)
  37. ↑ Gary A. Chastagner and D. Michael Benson (2000). „The Christmas Tree“. Архивирано од изворникот на 6 December 2006. Посетено на 8 December 2006.
  38. ↑ Yanofsky, David (21 December 2017). „What the Christmas tree industrial complex looks like from space“. Quartz. Архивирано од изворникот на 24 December 2017. Посетено на 24 December 2017.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Новогодишна_елка&oldid=5346869“