Мајанска митологија
Мајанската митологија е дел од поголема група на митолиогии од Средна Америка. Мајанската митологија воглавно се заснова на приказни и раскажувања каде има персонификација на природните сили и феномени. Останатите приказни со етичка порака не се сметаат за дел од мајанската митилогија.
Извори[уреди | уреди извор]
Најстарите мајански митови датираат од 16 век и се пронајдени во историските извори во Гватемала. Најзначаен од сите овие е „Попул Вух“ или Книгата на советот, кој содржи приказни за создавањето и авантурите на Близнаците-херои, Хунахпу и Шбаланке.
Јукатан е исто така значаен регион за мајанската митологија. Книгите од Чилам Балам содржат митолошки текстови и митолошки фрагменти се пронајдени кај раноте шпански извештаи кога го колонизирале регионот.
Во 19 век и XX век, антрополозите заедно со локалниот фолклор собрале голем број на митолошки приказни. Поголем дел се за време на шпанското освојување, но некои од нив датираат и пред периодот на колонизација. Денес ова е полесно, зошто самите Мајанци објавуваат книги со приказни од мајанската митологија.
Значајни митолошки теми[уреди | уреди извор]
Некои од најзначајните теми присутни во мајанската митологија се опишани подолу.
Создавање на светот[уреди | уреди извор]
Попул Вух го опишува создавањето на земјата од страна на силите на морето и небото. Книгата од Чилам Балам опишува распад на небото проследено со поново раѓање на небото е израснување на Петте светски дрва.
Создавање на човештвото[уреди | уреди извор]
Попул Вух дава четири описи за создавањето на животот. Во првиот опис се дава објаснување за создавањето на животните, потоа следи создавање на глината/ почвата, потоа следи шумата и на крај човекот. Создавањето на човекот се опишало како отворање на Планината Пченка и од неа излегол човекот проследено со молњи.
Дејства на хероите: Подредување на светот[уреди | уреди извор]
Најпознатиот митски херој е за победата над смртта и болеста од страна на браќата Хунахпу и Шбаланке. Од иста важност е и победата на молњата од страна на херојот од пченката и создал договор со нив.
Брак со земјата[уреди | уреди извор]
Оој мит ја опишува врската помеѓу човештвото и житариците. Херојот Шбаланке ѝ се додворува на ќерката на Богот Земја и подоцна жената на херојот е претворена во пчели, змии, инсекти и пченка.
Потекло на сонцето и месечината[уреди | уреди извор]
Потеклото на сонцето и месечината не било како производ на напоменатиот брак со земјата. Од Чијапаси Гватемала доаѓа приказна за еден Помлад Брат и неговиот љубоморен постар брат. Помладиот брат станува сонце, неговата мајка станува месечина и постариот брат бил претвпрен во диви животни.
Реконструкција на митологијата од пред колонизацијата[уреди | уреди извор]
Трите преживеани мајански книги се воглавно од ритуален карактер, и содржат малку митски сцени. Не е сигурно дали митските приказни биле претставувани хиерархиски. Токму поради тоа, откривањето и разбирањето на митовите се тесно сврзани со керамиката на кои се претставени или ѕидовите.
Со сигурност е потврдено дека митот за браќата близнаци е од Попол Вух, приказна која кружела и во класичниот мајански период. Понекогаш, античките мајански митови биле зачувани од околните народи, не од самите Маи.
Наводи[уреди | уреди извор]
- John Bierhorst, The Mythology of Mexico and Central America. Oxford U.P. 2002.
- Didier Boremanse, Cuentos y mitología de los lacandones. Tradición oral maya. Editorial: Academia de Geografia e Historia de Guatemala.
- Gary Gossen, Chamulas in the World of the Sun.
- Robert Laughlin, Of Cabbages and Kings.
- Karl Taube, The Major Gods of Yucatan. Dumbarton Oaks 1992.
- Miller, Mary; and Karl Taube (1993). The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya: An Illustrated Dictionary of Mesoamerican Religion. London: Thames and Hudson. ISBN 0-500-05068-6. OCLC 27667317.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- Mary Miller; and Simon Martin (2004). Courtly Art of the Ancient Maya. London: Thames and Hudson. ISBN 0-500-05129-1. OCLC 54799516.
- Thompson, J. Eric S. (1970). Maya History and Religion. Civilization of the American Indian Series, No. 99. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-0884-3. OCLC 177832.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Поврзано[уреди | уреди извор]
|