Буденска тврдина

Од Википедија — слободната енциклопедија
Буденска тврдина
Bodens fästning
Буден, Норботен

Утврдувањето Редбергет во Буденската тврдина
Тип тврдина
Координати 65°50′N 21°41′E / 65.83° СГШ; 21.69° ИГД / 65.83; 21.69
Изграден цела тврдина: 1900–1916
главни утврдувања: 1901–1908
Изградил Влада на Шведска
Градежни
материјали
бетон, камен, челик
Во употреба 1908–1998
Тековен
сопственик
Влада на Шведска
Отворен за
јавноста
да, некои делови
Под управа на Шведска
Гарнизон цела тврдина: 15.000 лица[1][note 1]
главни утврдувања: 2.000 лица[2]
Битки/војни нема

Буденска тврдина (шведски: Bodens fästning) — тврдина која се состои од неколку големи и мали утврдувања што го опкружуваат градот Буден, Норботен, во северна Шведска. Тврдината првично била наменета да ги запре или одложи нападите од исток или крајбрежните напади, што во времето на изградбата значело руски напади преку Финска. Тоа било првенствено проширувањето на железничката мрежа во Норланд, што било последица на зголеменото значење на северните полиња со железна руда, што довело до зголемена стратешка вредност на северна Шведска и изградба на тврдината. Иако главните тврдини биле завршени во 1908 година, многу од потпорните утврдувања не биле завршени до почетокот на Првата светска војна. Исто така, континуирано имало подобрувања за време и помеѓу двете светски војни.

Буденската тврдина е составена од пет основни самостојни тврдини создадени од основата во пет од планините што го опкружуваат Буден: Дегербергет, Мјосјобергет, Гамелангсбергет, Содра Абергет и Редбергет. Осум утврдени споредни артилериски позиции биле изградени помеѓу тврдините за да се даде крилна поддршка и да се покријат области кои не се во досегот на артилеријата на главните тврдини. Дополнително, изградени биле 40 бункери за пешадија, заедно со други утврдувања, за да се покрие уште поголем терен. За време на Втората светска војна биле изградени места за противтенковски пушки и дополнителни бункери и засолништа, а околу тврдината и самиот град била поставена десетици километри противтенковска заштита. Поради крајот на Студената војна и намалувањето на заканата од Советскиот Сојуз, тврдината Буден станала помалку важна за одбраната на Шведска и почнала да се деактивира. Последната тврдина на комплексот била деактивирана на 31 декември 1998 година, а сега се користи како туристичка атракција. Сите пет тврдини, како и некои од придружните структури се прогласени за историски градби, кои треба да се сочуваат за во иднина, од страна на шведската влада.

Позадина[уреди | уреди извор]

Централна и периферна одбрана[уреди | уреди извор]

Двете доминантни теории за тоа како да се користат утврдувањата во оперативната перспектива во текот на 18 и 19 век биле централниот систем на тврдините и системот на периферната тврдина, вториот е наречен и кордонски систем. Двата системи биле познати и како централна одбрана и периферна одбрана.[3]

Во почетокот на 19 век периферниот систем — барем во Шведска — се сметал за немодерен,[3] поради екстремно долгата граница и крајбрежјето на земјата, што барал многу персонал за одржување и поддршка, а тоа довело до високи трошоци и занемарување на помобилните вооружени сили. Периферниот систем, исто така, требало да го задржи непријателот до одредена област, крајбрежјето и границите, но како што одминувало времето и се применувале нови тактики, тенката линија на утврдувања лесно била пробиена од непријателските сили, како што непријателот напредувал низ периферната линија, немало доволно војници во внатрешноста за да го запрат напаѓачот.[3] Централниот систем бил подобро приспособен за одбрана, бидејќи започнувал со целосни контра-напади дури кога непријателскиот напад ја достигнал својата кулминација. Централната одбрана исто така се покажала како ефикасна во Седумгодишната војна — користена од Фридрих II од Прусија — и во Наполеоновата инвазија на Русија — користена од Русите.[3] Карл фон Клаузевиц, во неговиот воен трактат За војната, дури ги спомнал добрите услови на Шведска за овој вид на војна:

Четвртиот принцип, Помош на фронтот, е природно предност на одбраната. [...] Армијата во дефанзива продолжува да ја одржува својата поврзаност со сè, односно ја ужива поддршката на своите тврдини, не е ослабена на ниту еден начин и е блиску до своите извори на снабдување. [...] Походот од 1812 претставува многу јасна илустрација за ефектот на средствата наведени во принципите 3 и 4. [...] Вистина е дека со исклучок на Шведска не постои земја во Европа која е ситуирана како Русија, но ефикасниот принцип е секогаш ист, единствената разлика е во помал или поголем степен на нејзината сила.[4]

Утврдување на Шведска[уреди | уреди извор]

Шведска штотуку имала изгубено една третина од своето население, бидејќи Русија го освоила источниот дел и го создадала Големото Војводство Финска за време на Финската војна во 1808-1809 година. Набргу потоа, во 1814 година, западното крило било обезбедено со унијата со Норвешка, а по Наполеоновите војни, поранешниот главен непријател на Шведска на југ, Данска, повеќе не бил никаква закана.[3] Единствената закана што останала била Русија, која сега стоела веднаш преку границата на север и ги имала Оландските Острови на помалку од 150 км од шведскиот главен град Стокхолм. Шведската морнарица се сметала за супериорна во однос на руската во Ботнискиот Залив, така што инвазија преку море врз брегот на Норланд не била веројатна. И покрај тоа што Русите ја нападнале северна Шведска преку Финска во претходната војна, општото мислење било дека во случај на нова војна, нивниот главен напад би бил извршен кон Стокхолм и јужна Шведска.[3]

Јоан Петер Лефрен, генерал, воен теоретичар и секретар на Шведскиот комитет за утврдување од 1819 година.

Ова мислење довело до тоа да се најде добра задна одбранбена област каде што би можеле да се движат сталежите и шведската влада доколку главниот град е во опасност. Ова за возврат природно ја зајакнало теоријата на централната одбрана. Основното земјиште би било местото од каде што главниот дел од теренската војска би ги спроведувала своите операции, поддржана од неколку тврдини. Областа помеѓу двете големи езера Венерн и Ветерн бил изборот за ова основно земјиште, со приближно иста граница како округот Скараборг.[3] Реализацијата на средниот шведски централен одбранбен систем конечно била направена на 5 февруари 1819 година кога кралот Карл XIV Јон одлучил да се изгради една главна тврдина, централната тврдина и две помали „оперативни тврдини“. Централната тврдина станала тврдина Карлсборг во Карлсборг, додека двете оперативни тврдини кои требало да се наоѓаат на двата краја на Ветерн никогаш не биле изградени поради недостаток на средства.[3]

Додека Норланд не требало да биде вклучен во оваа главна централна одбранбена стратегија, сè уште биле спроведувани студии за тоа како да се одбрани овој голем дел од земјата. Сепак, генерално се сметало дека северна Шведска има многу ограничен воен интерес и несоодветен за поголеми воени операции поради лошата состојба на повеќето патишта, големите ненаселени области, големите реки и многу ограничената економска добивка што ја обезбедувала земјата.[3] Првата од овие студии, утврдена од Комитетот за утврдување од 1819 година — што била во голема мера под влијание на секретарот на комитетот Јоан Петер Лефрен [3] — довела до ништо повеќе од мислењето дека големите реки на север — особено реката Онгерман — би имале корист од одбраната и дека нема да се граделе поголеми утврдувања.[3] Во друга студија од 1824 година, полковникот — и многу подоцна шведски министер за војна — Густаф Оскар Пејрон сугерирал дека би било подобро да се зацврстат позициите јужно од Буден — по северната река Луле — на пример во Севаст или Аван.[5][6] Сепак, не биле направени големи промени, делумно поради ограничениот воен интерес, но и поради големите суми пари што биле потрошени за изградба на тврдината Карлсборг и модернизирање на други постари утврдувања во јужна Шведска.[7]

Железниците го забрзуваат планирањето[уреди | уреди извор]

Местоположба на Буден, а со тоа и на Буденската тврдина, во оперативна перспектива, со завршени железнички линии до 1895, 1902 и 1914 година во различни нијанси на сиво.

Дури петнаесет години подоцна, кога уште еден комитет, Комитетот за утврдување на крајбрежјето од 1839 година ја проучувал одбраната на Норланд, шведските вооружени сили почнале да се фокусираат малку повеќе на северните провинции. Меѓутоа, оваа студија главно ги презентирала плановите за средниот Норланд и провинциите Меделпад, Онгерманланд и Јемтланд.[7] Тие провинции имале позначајна улога бидејќи токму таму главните патишта на Шведска почнале да се вкрстуваат со патната мрежа на Норвешка, која во тоа време била сојузничка со Шведска. Патната мрежа северно од оваа област се состоела од големиот крајбрежен пат — единствениот главен пат север-југ — од Хапаранда и сè до Норланд до Јевле. Сите други главни патишта исклучиво се движеле југоисток-северозапад следејќи го течението на големите реки, пред да завршат во дивина и на тој начин не обезбедиле никаков пат позападно во Норвешка и кон брегот на Атлантикот.[3] Плановите за зајакнување на Норланд уште еднаш пропаднале поради недостаток на пари и понизок приоритет во однос на утврдувања во јужниот дел на Шведска.[7][3]

До 1860-ти години, првите шведски железнички главни линии биле завршени во јужниот дел на земјата, а до 1881 година северната главна линија стигнала до Онге. Во исто време, од другата страна на Ботнискиот Залив, финската главна железница до Оулу била речиси завршена и наскоро ќе била од голема корист за Русите за транспорт на воен персонал и залихи кон шведската граница во случај на војната.[5][3][note 2] Во комбинација со планираниот железнички потег Лулео – Буден – Галиваре – Кируна – Нарвик (линиите на железната руда и Офотен), ова би претставувало одлична можност за Русите да ја исполнат нивната скриена желба да ја искористат контрола на северна Скандинавија и пристаништата на Атлантикот на норвешкиот брег. Некои офицери, и шведски и норвешки, во втората половина на 1880-ти години го забележале зголеменото стратешко значење на северна Скандинавија и Лапонија како ефект на изградбата на железничките линии во областа.[3] Ова го забележал и членот на Риксдаг, Јоан Ерик Нистром од изборната област на Норботен, кој — загрижен за железницата до Оулу — поднел предлог за зајакнување на одбраната на Горен Норланд во 1885 година.[8][9]

Аксел Рапе, шведски министер за војна 1892–1899, и духовен татко на тврдината Буден

Иако најсеверниот дел од главната линија низ Горен Норланд бил одамна планиран, дури во 1887 година и победата на протекционистичкото крило на партијата Лантмана на изборите таа година финансиските средства — од зголемениот трговски тарифен приход — и политичката волја овозможила завршување на железничката пруга низ Оверлулеа,[3] како што Буден понекогаш бил нарекуван. „Заспаните ресурси и брзата експанзија“[3] во Горен Норланд биле две причини да се изгради железница до ретко населената област; друг фактор кој имал голем удел во одлуката за завршување на главната линија било преземањето од страна на владата на линијата Лулео-Галиваре,[3] која претходно била во рацете на англиска компанија. Ова било многу профитабилно, бидејќи значително го олеснило транспортот на железна руда од рудните полиња околу Кируна и Галиваре до брегот за понатамошен транспорт со брод. Друга англиска компанија во 1860-ти се обидела да изгради комбинација од железница и канал за таа област, но банкротирала пред нивните планови да бидат завршени. Компанијата која склучил договор за новата железничка линија доживеала слични економски тешкотии и шведската држава одлучила да ја купи речиси завршената линија за да ја заврши во 1891 година.[3]

Одлуката да се заврши железничката пруга до Буден предизвикала интерес за Норботен кај членовите на шведскиот Генералштаб, а началникот Аксел Рапе отпатувал во регионот во 1887 година. Во неговиот извештај се споменуваат изменетите стратешки опции поради железничките линии од двете страни на Заливот и потребата од некакво утврдување во Буден, но тој исто така ги ублажил претходните размислувања за рускиот интерес за линијата Лулео-Нарвик.[3] Извештајот на Рапе директно влијаел врз идниот дел од железничката линија во Норботен. Подоцна биле следени неговите препораки, главно засновани на неговото и военото планирање на Генералштабот, да не се гради линијата долж брегот или да се гради сè до шведско-финската граница кај Хапаранда.[3] Следниот извештај завршен во 1890 година од Комитетот за неутралност од 1888 година, со Аксел Рапе како еден од нејзините членови, сугерирал дека за веродостојна неутралност потребна е зголемена одбрана на сесевероисточната граница и предложил буџет од 1,3 милиони шведски круни, што одговараат на околу 11 милиони американски долар денешни пари,[10] за изградба на постојани утврдувања во Буден.[7][3]

Причина и одлука[уреди | уреди извор]

Зошто Буден?[уреди | уреди извор]

Следната година, во 1891 година, Рапе напишал меморандум во кој подетално го објаснил буџетот, кој одеднаш се зголемил на 4,5 милиони круни за финансирање на изградбата на две упоришта во Паглабергет и Абергет со вкупно шест долги топови, десет хаубици и осум топови за брзо гаѓање, сите во оклопни одбранбени единици, заедно со митралези и бункери, касарни и складишта за снабдување. Планот вклучувал резервен баталјон од 1.000 луѓе, артилериски баталјон од 600 луѓе, инженерска чета од 120 луѓе и персонал за снабдување и депо.[3] Големата студија на Аксел Рапе за постојаните утврдувања на Шведска — мандат што му бил даден во 1882 година — била објавена во 1892 година и го зацврстила ставот дека е потребна централна тврдина во Буден за поддршка и снабдување на војниците што се собираат помеѓу реката Луле и источната граница, заедно со зајакнувањето на крајбрежната одбрана во Стокхолм, Гетеборг и Карлскруна.[7][3]

Иако Рапе не ја отфрлил целосно можноста за германски или британски напад врз јужна Шведска доколку се укаже прилика, тој сметал дека Русија е најреалната закана.[11] Имало само две веродостојни сценарија за војна со Русија: или Шведска ќе се вклучи во војна меѓу Германија и Русија, при што јужна и централна Шведска би биле бојно поле, или Русија би извршила ограничен напад на Норботен за да стигне до северна Норвешка и Атлантикот, напад за кој Рапе претходно рекол дека не е многу веројатен. Рапе ја омаловажил стратешката важност на линиите Офотен и железната руда, и ја зголемил важноста на главната железничка линија до Буден, за која се дискутирало во тоа време, за да се забрза нејзиното завршување. Железничката пруга до Буден била речиси завршена до 1892 година, негирајќи ја потребата Рапе повеќе да ја игра таа политичка игра.[3] Железничката линија до Буден била од најголема потреба за да може да се доведат војници до реката Луле — главната линија на одбраната — и идната тврдина таму.[3]

Во текот на следните години се водела жестока дебата меѓу поддржувачите на армијата од едната и морнарицата од другата страна. Предложеното проширување на шведските утврдувања на национално ниво, кое пак довело до помалку пари потрошени за флотата, вознемирило многу поморски поборници, меѓу нив Вилхелм Дирсен, подоцна министер за одбрана, и Фредрик фон Отер, подоцна адмирал и премиер на Шведска. Тие тврдеале дека теоријата за централна одбрана ќе остави големи делови од шведската земја во рацете на непријателот, и наместо тоа предложиле помали утврдувања на границата, заедно со зајакната морнарица.[11][3] Дебатата била неубедлива и барањето за 500.000 круни за да се започне изградбата на тврдината не било прифатено од владата.[3] Наместо тоа, тие сакале комитет дополнително да ги истражи сите шведски утврдувања и можни нови градби. Така бил формиран Комитетот за утврдување од 1897 година. Комитетот, предводен од претседавачот Јеспер Крусебјорн, дискутирал и детално ја испитувал одбраната на Норланд, а исто така отпатувал во Буден.[3][5][note 3] Изборот на Буден како најпогодно место за утврдување, според конечниот извештај на комитетот објавен на 25 јули 1898 година, имал бројни причини:

  • Таму главната железничка линија низ Норланд ја преминувала реката Луле.
  • Таму се наоѓала раскрсницата на главната линија и линијата Лулео - Нарвик.
  • Таму се наоѓала најважната патна раскрсница во Норботен.
  • Таму се наоѓале најпогодните места за преминување на реката преку реката Луле.
  • Растојанието до брегот било доволно долго за да се спречи ненадеен напад на поморски десантни сили.
  • Топографијата на областа била погодна за модерна тврдина.[7][3]

Конечна одлука[уреди | уреди извор]

Извештајот ги пресметал трошоците на 8,7 милиони круни, што во денешните пари[10] се околу 70 милиони долари, потрошени во вкупен распоред за изградба од еден четиригодишен период и два тригодишни периоди.[3] Трошоците сè уште биле значително пониски од оние на неодамна изградени или модернизирани утврдувања на континентот; Белгија потрошила еквивалент од 62 милиони круни на утврдените позиции Лиеж и Намур покрај Меза додека Романија потрошила 63 милиони круни за зајакнување на одбраната на Букурешт и 16 милиони круни за утврдувања долж реката Сирет.[5] Во 1899 година, Рапе му предложил на Риксдагот — во согласност со плановите на Комитетот за утврдување — да започне изградбата на веќе постоечките утврдувачки работи во Шведска, додека прашањето за Буден било одложено за следната година. Планот добил поддршка од првиот дом, но не и од вториот, но кога бил ставен на заедничко гласање на двата дома, предлогот поминал. И покрај тоа што резултатот навистина не значел ништо конкретно за евентуалната градба во Буден, сепак и за тоа прашање ова се сметало за голем успех.[3] Во текот на последните години од векот, општиот став на Риксдагот кон армијата станал попозитивен, најверојатно поради зголемената русификација на Финска, зголемената тензија во Унијата меѓу Шведска и Норвешка и гласините дека руските пилари што работеле во Шведска, исто така, работеле за Окрана, тајната руска полиција.[3]

Ерик Густаф Бостром, премиер на Шведска во време на одлуката за изградба на тврдината.

И покрај овој напредок, поради неуспеси за други прашања Аксел Рапе бил заменет од местото министер за војна во 1899 година со Јеспер Крусебјорн, кој го наследи проектот за утврдување на Буден.[3] Крусебјорн тргнал по стапките на Рапе — опишан како „духовен татко на Буденската тврдина“[3] благодарение на неговите напори — како што предложил, во согласност со планот на Комитетот, Риксдагот да одвои првична сума од 560.000 круни кои би биле искористени за започнување на изградбата на Буденската тврдина.[5][note 4] Крусебјорн, исто така, го задржал верувањето на неговиот претходник и на комитетот во кој тој бил претседател, дека тврдината Буден кога ќе биде завршена треба да дејствува како оперативна база за сите трупи при одбрана на Норботен, дека треба да служи како тврдина за снабдување на војниците стационирани помеѓу неа и линијата на фронтот и дека треба да служи и како тврдина за блокирање во случај на ненадеен руски напад.[3]

Резултатот од гласањето одржано на 7 мај 1900 година,[3] датум што може да се смета како раѓање на тврдината, во првиот и вториот дом биле исти како и претходната година. Првиот дом го поддржал предлогот со резултат 108–16, но предлагачите стравувале од пораз во вториот дом. За време на дебатата и премиерот на Шведска, Ерик Густаф Бостром и Јеспер Крусебјорн се заканиле дека ќе поднесат оставки од нивните функции доколку предлогот не биде прифатен, за да извршат притисок врз вториот дом. Бостром го кажал следново тој ден:

Јеспер Крусебјорн, министер за војна и движечка сила зад одлуката за изградба на тврдината Буден.

Верувајте господа, ова прашање го сметам за толку важно што доколку добијам дефинитивен одговор дека не е прифатено од шведскиот Риксдаг, повеќе нема да останам на ова место.[5]

И по ова, вториот дом гласал против предлогот, со пребројување на гласовите од 73-130. Ниту Бостром ниту Крусебјорн не поднеле оставки, бидејќи по понатамошна дискусија и гласање било одлучено прашањето да се реши со заедничко гласање. Првиот дом гласал за, 125-14, додека вториот дом гласал против, 87-135, со вкупен исход од 212-149 за изградба на Буденската тврдина и распределба на средствата потребни за почеток на изградбата.[5] Финансирањето за купување на земјиштето на кое требало да се изградат утврдувањата во голема мера било обезбедено неколку години однапред од две доброволни организации. Организацијата за утврдена одбрана на Горен Норланд и Шведската женска организација собрале 71.000 круни од потребните 131.000 круни за купување земјиште.[5][12]

Градба[уреди | уреди извор]

Почетна работа[уреди | уреди извор]

Работници на пауза од нивните должности за минирање при изградба на една од тврдините.

Главната инспирација за дизајнот — во кој тврдините се копаат во планините наместо да се градат на нив — дошла од тврдината Вабергет во близина на тврдината Карлсборг. Тврдината Вабергет била изградена во 1890-ти и нејзината јужна тврдина била првата тврдина во светот која целосно ја користела заштитата што ја обезбедува самата основа со тоа што сите нејзини функции биле вградени во планината.[13][9] Тврдината Вабергет служела како прототип за тврдината Буден и многу други идни утврдувања во Шведска, вклучувајќи ги фиксните армиски и крајбрежните артилериски батерии од крајот на 20 век, кои на Шведската агенција за утврдувања ѝ дале светско реноме.[7] Подготвителната работа започнала во 1900 година и се состоела од разновиден број задачи, почнувајќи од купување кревети за градежните работници, изградба на ново утоварување за железницата, изградба на патишта до различни градилишта и расчистување на земјата од тие сајтови. Планот за утврдувањата во Буден — што беше термин користен до Првата светска војна кога сегашното име Буденска тврдина стана широко распространето[3] — во голема мера се засновал на предлогот даден од Комитетот за утврдување од 1897 година.

Поглед низ ров на една од тврдините. Може да се види опремата што се користи за време на изградбата. Сликата подолу е приказ на она што се наоѓа на крајот од овој ров.

Дури и пред да започнат градежните работи, трошоците за тврдините се проценувале дека ги надминуваат претходните пресметки за педесет проценти. Во декември 1901 година, само неколку месеци по првата работа на минирање што била извршена во Гамелангсбергет во јули 1901 година,[14] трошоците за четирите тврдини североисточно од реката се очекувале да бидат шеесет и пет проценти поскапи од првичната пресметка.[3] Шемите на тврдините во Дегербергет, Гамелангсбергет и Содра Абергет биле првите кои биле потврдени, што се случило на 11 мај 1901 година. Тврдината во Mjösjöberget го следела примерот на 3 април 1902 година и последната тврдина што добила потврден план била тврдината во Редбергет, на 19 мај 1903 година. Последната предложена тврдина, во Паглабергет, била избришана од плановите во 1906 година — заедно со батериите во Фелбергет и Сламбергет, како и утврдувањата во Аван и Свартбитрске — пред да започне каква било работа на тврдината, поради предлогот на новата Комитетот за утврдување од 1905 година, кој беше формиран по извештаите за големиот пораст на трошоците. [3] На 9 февруари 1906 година, сегашниот министер за војна Ларс Тингстен пресметал дека вкупните трошоци треба да завршат на 19.220.000 круни, што е повеќе од двојно повеќе од трошоците пријавени од комитетот од 1897 година. [5]

Целата работа на големите маси на карпи била извршена рачно, без никаква помош од машини со погон, бидејќи првата централа во Буден била изградена речиси десет години подоцна во 1909 година. [14] Првата работа што била направена на место беше да се создаде голем ров, 9–12 метарs (30–39 ст) широк и со длабочина од 6 метарs (20 ст) или повеќе, што би го опкружувало јадрото на тврдината. Создавањето патролни ровови и места за одбранбените на врвот на тврдините исто така била работа направена рано. Екипите на работниците прво ќе се спуштела долу во темелите користејќи штипки и чекани, а потоа користете барут за да ја експлодираат карпата на паршиња што можеле да се транспортираат далеку од местото, со користење на рачни колички, коњи подготвени вагони и во некои случаи Декаувил железници. Кога ровот, или делови од него, биле завршени, започнала работата на внатрешниот дел на тврдината со хоризонтално досадување од дното на ровот во самата планина. Оваа работа била многу потешка — цената за секој кубен метар миниран тунел била пет пати поголема од цената на кубен метар миниран ров — и поради ограничениот простор во тунелите и поради ризикот од оштетување на карпата. Употребата на црн прав наместо динамит го намалила ризикот од оштетување на карпите, но го зголеми и времето потребно за завршување на тунелите. [3] Сè на сè, количеството на камената подлога ископана, минирана, натоварена и транспортирана подалеку од тврдините се проценува на околу 300,000 cubic metres (11,000,000 cu ft) . [3] [15]

Завршни работи[уреди | уреди извор]

Еден од counterscarp галерии на Редбергет. 57 мм капонирски топ (kaponjärkanoner) и митралези биле поставени зад зелените оклопни отвори, подготвени да пукаат кон секој натрапник во ровот.

Кога рововите и тунелите биле завршени, започнале бетонски дела, вклучувајќи тротоарите, изградба на системи со греди во тврдините со вториот кат, скали, преградни ѕидови и counterscarp галерии. Водните бунари биле спуштани до длабочина до 200 метарs (660 ст) за да се гарантира снабдувањето со вода, [14] бидејќи тврдините требале да бидат самоносни. [5] Сепак, најсложениот дел од проектот била изградбата, транспортот и поставувањето на оклопните одбранбени и самото вооружување. Две компании претходно имале склучени договори за изградба на други утврдувања во Шведска, шведската AB Bofors-Gullspång и француската Compagnie des Forges de Châtillon, понуди од двете компании веќе постоеле во 1901 година, но дури по тестовите спроведени во декември 1902 година, Шведската компанија била склучена и добила кралско одобрение на 26 мај 1903 година. Нарачката беше за 8.4 centiметарs (3.3 ин) и 12 centiметарs (4.7 ин) парчиња што требале да се монтираат на првите три тврдини. Следните две тврдини во Редбергет и Мјосјобергет требало да имаат 15 centiметарs (5.9 ин) парчиња, нарачка би добила и Bofors, но поради факторот време, неколку од нив всушност биле испорачани од француската компанија. [3]

За транспорт на куполата до нивните крајни дестинации се користеле коњи и санки.

Цената на еден оклопен бедем за 12 cm парче била речиси 100.000 круни — околу 800.000 долари (од 2011 година) во денешни пари [10] — и можел да тежи до 100 tonnes (220,000 lb). Бил испорачан во делови за да се поедностави транспортот, но најтешкиот дел сепак имал тежина од 26 tonnes (57,000 lb). Деловите биле испорачани со железница до Буден и истоварени со помош на подемен кранови . Бидејќи патиштата од тоа време не можеле да се справат со тежината во текот на летото, транспортот морал да почека до зимата кога мразот ја зацврстувал земјата. Деловите од куполата биле подигнати на санки влечени од 16-30 коњи во зависност од ситуацијата. Најтешкото протегање, нагоре по планината, било обработено со помош на блок и справи, ровот бил преминат на привремено изградени цврсти дрвени мостови и монтажата на куполата била завршена со кранови. Голем дел од монтирањата за одбранбените куќи биле завршени до крајот на 1905 година и покрај суровите зимски услови за работа, со температури кои паднале под −40 °C (−40 °F) на моменти. [3] Врвот на работната сила изнесувал околу 900 мажи, [3] [5] [note 5] но нивниот број флуктуирал, со најмал број активни работници во текот на зимските месеци. Првото артилериско пробно пукање било спроведено на 15 јануари 1907 година кога оружјата во Гамелангсбергет ги испукале своите први куршуми [5] и сите пет тврдини „биле во одбранбена состојба“ до 1908 година [3]

Други зацврстувачки работи[уреди | уреди извор]

Еден од многуте бетонски бункери изградени насекаде околу Буден, овој се наоѓа на западната падина на Редбергет. Овде може да се видат само краток дел од таканаречениот „колбас“ и некои од неговите дупки за пушка, овој конкретен бункер е долг околу 50 метарs (160 ст) вкупно.

Освен тврдините, самиот гарнизон бил силно проширен во текот на почетните градежни години и станал најголемиот гарнизон во Шведска, заземајќи исклучителна позиција во шведската воена историја на 20 век; дури и на почетокот на 21 век, Буден бил најголемиот гарнизонски град во Шведската армија . [16] Сепак, ниту едно друго утврдување освен самите тврдини не било завршено до 1908 година, и сега започнала работата за пополнување на дупките меѓу нив. Било увидено дека се потребни подготвени позиции за мобилните батерии, а освен тие, биле конструирани и три поголеми позиции на батерии (понекогаш наречени fästen, упоришта) во Leåkersberget, Norra Åberget и Svejeberget. Овие работи биле започнати во 1911 година и биле завршени за време на Првата светска војна. Последното од трите упоришта било позиционирано во самата планина со прегради во планинската страна, [note 6] и Лекерсбергет имал делови од позицијата на батеријата внатре во планината, но — другите позиции биле бетонски утврдувања над земјата некои во бункер, а други зад парапет.

Радио бункерот на тврдината Буден, јужно од тврдината Дегербергет, се користел за првото радио емитување во шведската историја.

Главните утврдувања за пешадијата се состоеле од 44 бетонски бункери, 23 копани и 26 утврдени набљудувачки места. [17] Бетонските бункери (infanteriskansar, redoubts) биле долги и тесни. Најдолгиот, Абрамскансен, бил 155 метарs (509 ст) долго и имал место за 160 мажи и четири митралези, но повеќето имале место за помалку од 80 мажи — обично вод за пушки зајакнат со дел за митралез и противтенковски дел. [18] Поради нивната должина, нивните заоблени форми кои ги следат планинските страни и други одлики, бункерите популарно биле нарекувани „колбаси“ ( korvar ). Изградбата на овие започнала во 1911 година. Многу офицери сè уште сметале дека тврдината има несоодветни и премалку утврдувања за пешадијата, а еден офицер ја споредил тврдината со „чевел што е преголем за стапалото“. [5] Еден милион круни биле доделени во 1915 година за да се реши тој проблем, а многу помали утврдувања биле изградени за време на Првата светска војна.

Балонскиот хангар во 2011 година. Дрвена зграда, завршена е во 1914 година и е единствена од ваков вид во Шведска.

Блокови биле изградени и од железничкиот мост во Тренгфорсен и патниот мост Хеденброн (изграден од 1911 до 1912 година), кој се наоѓа на само 1.5 kiloметарs (0.93 ми) југоисточно од мостот Trångforsen. Подоцнежниот бил изграден за да овозможи полесен пристап до тврдината Редбергет и областа за воена обука на југозападниот брег на реката Луле и во времето на завршувањето бил најдолгиот патен мост со еден распон во Шведска. [3] [14]

Првиот балон на гарнизонот, користен за артилериско набљудување и извидување, виден за време на вежба во 1914 година.

Потребни биле и внатрешни и надворешни комуникациски системи, како и средства за извидување, и двете раководени од командантот сместен во зградата на штабот. Зградата — завршена во 1910 година — имала три ката, горните два служеле како дом и работно место за командантот и началникот на Генералштабот, додека приземјето имало екстра дебели ѕидови и функционирало како командно место за тврдината. [3] Била изградена голема теренска телефонска мрежа која ги поврзувала сите тврдини со седиштето. Врската со повисоките команди на почетокот се одржувала со редовна пошта, телеграф и телефон. Радио станицата на тврдината била завршена до 1914 година, првично за шведската морнарица [14] и се наоѓала јужно од Дегербергет на мочуриште сега познато како „Радио Мире“ (Radiomyren). Од оваа зграда биле испратени првите шведски радио преноси. [16] Тврдината имала и гулаби за испраќање пораки. На крајот на Втората светска војна, во Буден биле стационирани околу 280 вакви гулаби. Гулабите биле дел од одделот за балони чија главна задача била да управува со балонот на гарнизонот. За ова, балон Хангар со внатрешни димензии од 35×10×10 метарs (115×33×33 ст) е изградена во близина на радио станицата. Повеќе од педесет мажи биле прикачени на одделот, од кои двајца можеле да го следат балонот до неговата максимална висина од 1,000 метарs (3,300 ст), ограничена со должината на жицата што ја поврзува со земјата. Самиот балон исполнет со водород бил од германско производство и бил со должина од 27 метарs (89 ст) во должина, имаше пречник од околу 7 метарs (23 ст) и вкупен волумен од 750 cubic metres (26,000 cu ft) . [19]

Во операција[уреди | уреди извор]

Две светски војни[уреди | уреди извор]

Војници како што се гледа во раниот меѓувоен период. Од лево кон десно; Капетан на генералштабот и пешадиски поручник во бојна облека, мајор за пешадија во униформа, коњаница приватен во зимска униформа, артилерија и пешадија во борбена облека.

Повеќето делови од тврдината биле завршени за време на Првата светска војна, а многу помали работи биле започнати и завршени во текот на војната. Иако Шведска останала неутрална за време на Првата и Втората светска војна, почетокот и исходот на двете имале големо влијание врз тврдината. Независноста на Финска за време на Првата светска војна создала тампон држава помеѓу Шведска и државата наследничка на империјална Русија, Советскиот Сојуз, кој радикално ја променила стратешката вредност на северна Шведска, ја довела во прашање корисноста на тврдината Буден. Во меѓувоениот период биле задоволени само најосновните потреби; дури и привидните потреби — врз основа на искуствата од војната — како на пример подобра воздушна одбрана и утврдувања за запирање или привремено попречување на нападите на оклопните сили биле занемарени. Благодарение на локалните команданти, изградбата на нови утврдувања и подобрувања на веќе постоечките беа направени со помош на гарнизони. Инженерските компании изградиле нови засолништа и ровови како обука, а телефонската мрежа била подобрена и комплетирана од гарнизонската телеграфска компанија. Ова драстично ги намалило трошоците бидејќи единствениот трошок бил потребниот материјал. [3]

Кралот Густаф V го ставил својот автограм на еден од ѕидовите на тврдината Редбергет на 16 јули 1921 година.

Биле финансирани само неколку неопходни проекти, вклучително и подземен штаб бункер, подобрување на гарнизонската болница и нови области за обука. Дури со зголемената тензија во Европа по доаѓањето на Адолф Хитлер на власт, Маршот на Бенито Мусолини кон Рим и избувнувањето на Шпанската граѓанска војна, фокусот повторно бил ставен на воената подготвеност и подготвените утврдувања. Биле направени подобрувања на утврдувањата во многу делови на Шведска во текот на последните години од 1930-тите по германската анексија на Австрија и окупацијата на Чехословачка. Во Буден, ова вклучувало изградба на подземни складишта за муниција и храна, надополнување на веќе постоечките резерви, зголемување на заштитата за други важни функции за снабдување — како што е водоводот — како и понатамошно воено планирање и исто така подготовки за уништување — за непријател кој напредува — важни мостови и патишта. [3]

Линија змејски заби направени од камен во далечината, околу еден километар западно од тврдината Редбергет. Овие камења, поставени таму за време на Втората светска војна, ја формирале најјугозападната одбранбена линија на Буденската тврдина.

Кога избувнала Втората светска војна, само ограничени ресурси биле доделени за одбрана на Северна Шведска, но по советскиот напад врз Финска неколку месеци подоцна и германската операција Weserübung против Норвешка и Данска следната година, голема работа на подобрување и проширување започнале одбранбените линии. Бункери, засолништа за бомби, пушки — особено за противтенковски пушки — беа изградени од единиците кои биле мобилизирани и стационирани во околината на Буден. Финските искуства стекнати од средбата со супериорните оклопни сили за време на Зимската војна биле усвоени во Шведска, а тројните редови големи камења или блокови од армиран бетон, змејски заби, набрзо формирале континуирана линија — бранета со противтенковски пушки во бетонски бункери и машини. — гнезда со пиштоли - околу тврдината и градот. Како што војната продолжувала и бил постигнат напредок во повеќето полиња на војување, тврдината Буден постојано се подобруваше за да одговори на нови или зголемени закани како што се воздушни, оклопни или гасни напади. Беа подобрени и командните, снабдувачките и разузнавачките служби. [3] [9]

Бидејќи Шведска остана неутрална од 1816 година, тврдината Буден никогаш не била ставена на тест. Сепак, постојат неколку индикации за тоа како Буден, гарнизонот, тврдината и неговата екипа би доживеале воен напад. Веќе во 1904 година, Ларс Тингстен — командант на полкот Норботен, подоцна министер за војна и прв командант на тврдината Буден — изразил загриженост поради малиот број војници што се планирале да го гарниционираат градот. Воените планови на армијата од 1892 година имале два пешадиски баталјони стационирани во областа, и дозволиле уште три или четири да бидат префрлени таму, [3] додека Тингстен известил дека баталјоните треба да броеле најмалку 24, а можеби дури и 33. [3] Недостатокот на персоналот, а уште повеќе недостатокот на организација, се покажал кога тврдината била тестирана против главниот државен удар за време на воена вежба во април 1913 година. На чело со својот командант Брор Мунк, коњичкиот полк Хусарскиот полк на престолонаследникот успеа да ја преземе контролата врз железничката станица, железничкиот мост, складиштето за убојни средства, електричните работи и водоводот за само еден ден. Кога единицата стигнала до зградата на штабот, Тингстен, сега командант на тврдината, видел дека неговите претходни грижи се остварувале. [8] [3] И покрај ова, воениот пешадиски гарнизон не бил повеќе од четири баталјони во 1937 година. Но, како што завршила Втората светска војна, тврдината добила нова улога. Од 1943 година на [20] повеќе не требало да застане самостојно против непријателот кој опсадува, туку стана само едно парче во поголема мрежа на утврдувања. [3] Силата за време на војната никогаш не била повеќе од 12.000-13.000 мажи, додека пресметките зборувале за најмалку 25.000 мажи, до 40.000 мажи, потребни за да се издржи опсадата. [20]

Шпионажа[уреди | уреди извор]

Рускиот пилот Питер Александрович Бобошкин од гувернерот Нижни Новгород патувал низ северна Шведска, од Кируна до Худиксвал во пролетта 1910 година и поминал низ Буден. Кога оваа слика е направена во март истата година (местоположба непозната), тој ја ставил својата машина за поднесување на воена територија.

Строга тајност ја опкружувала тврдината многу долго, а имало неколку обиди од страна на странски сили да се стекнат со знаење за разни видови информации. Еден ран можен обид за шпионажа биле руските пилари кои патувале низ Шведска, главно во Норланд во текот на последните години од 19 век и годините пред Првата светска војна. Голем дел од шведското население верувало дека пиларите, вкупно не повеќе од 300 во Шведска, биле шпиони најмени од Окрана, руската тајна полиција. Некои извори веруваат дека пиларите никогаш не биле испратени на одредени мисии, туку дејствувале како несвесни шпиони, само имале контакт со Окрана која ги испрашувала во врска со нивните искуства кога се вратиле во Русија. [3] Други извори тврдат дека барем некои од филтрите кои Окрана ги сметала за најкорисни биле образовани во уметноста на шпионажа и всушност им биле дадени специфични мисии, како и дека им биле платени 300 рубљи по сезона за нивната работа. [21] Друга форма на овој вид легална шпионажа се верува дека била спроведена од германското движење Вандерфогели („птици-скитници“) за време на доцниот меѓувоен период. [3]

Првиот познат обид за намерна шпионажа против тврдината бил спроведен во 1913-1914 година. Еден поранешен поручник во Данската крајбрежна артилерија, А.Б Фредриксен бил криен во Копенхаген од страна на рускиот воен аташе во Стокхолм, полковник Асанович. Фредриксен бил испратен во Буден со задача да ја истражи тврдината и нејзината околина. Тој и неговата сопруга престојувале во пансион во градот, а редовно се допишувале со својот работодавец кој престојувал во Копенхаген. Исто така, преписката го разоткри обидот, кој не бил многу успешен во однос на информациите што ги добија Русите. Тие имале подобра среќа кон крајот на 1914 година со двајца браќа по име Хиука, кои и двајцата служеле со еден од артилериските полкови во Буден, артилерискиот полк Норланд. Тие биле откриени поради нивното екстравагантно живеење, а се дознало дека еден од браќата — и покрај неговото вработување во армијата — имал финско-руско државјанство. Тие и дадоа разузнавачки информации на Русија, но целосниот обем на аферата никогаш не бил откриен. [3] Помал случај на германска шпионажа бил разоткриен за време на Втората светска војна. Првиот трајно стациониран германски офицер во Лулео, Хауптман Шулц, бил фатен како фотографира делови од утврдувањата и бил депортиран. Веројатно е дека неговата шпионажа не била нарачана од некоја виша команда туку самоиницијативно дело. [22] [note 7]

Два обемни случаи на шпионажа во Шведска за време на Студената војна се ја вклучувале тврдината Буден, обата откриени во 1951 година. Случајот Енбом го вклучувал Фритиоф Енбом, поранешен работник во шведските државни железници во Буден, а подоцна и локален уредник на комунистичкиот весник Норскенсфламман. Тој бил откриен од сопствениот невнимателен разговор — често под дејство на алкохол — со сопствениците на куќата во Стокхолм каде што престојувал откако се преселил таму од Буден. Семејството ѝ кажало на шведската служба за безбедност по божиќните празници во 1951 година, а Енбом бил уапсен на 16 февруари 1952 година. За време на испрашувањето, тој признал дека — од февруари 1943 до април 1951 година — се сретнал со советските работодавци околу 25 пати. Енбом дал голем број разузнавачки информации, повеќето од јавни извори, но и тајни, од кои вооружувањето на една од тврдините во тврдината била една од информациите што се однесувале на тврдината Буден и блиските утврдувања. [21] Тој бил осуден на доживотна тешка работа, но бил ослободен по десет години. Другиот случај го вклучувал Ернст Хилдинг Андерсон, кој беше уапсен на 21 септември 1951 година. Тој извршил седум мисии за Советите и им дал првенствено информации во врска со шведската морнарица, но и информации за утврдувањата долж брегот на Норланд, и инициран извештај за тврдината Буден и единицата на воздухопловството сместена во Буден и Лулео, Норботен. Корпус на воздухопловната база. Андерсон, како и Фритјоф Енбом, бил осуден на тешка работа доживотно. [21]

Крај и последица[уреди | уреди извор]

Студена војна и деактивирање[уреди | уреди извор]

Две од четири оклопни одбранбени за 12 cm топ (на замена на 15 cm хаубици во 1976 година) на врвот на тврдината Редбергет.

Тврдината постепено била модернизирана во децениите по Втората светска војна, вклучувајќи понова главна артилерија за некои од тврдините и понова секундарна артилерија за сите тврдини, како и други подобрувања. Но, развојот на ново оружје и еволуцијата на војувањето за време на Студената војна постепено го намалиле значењето на утврдувањата. [3] Оружја како што се ракети и паметни бомби ги направиле големи статички тврдини како што е Буден тврдина да изгледаат застарени кога тие ја покажаале својата вредност за време на Заливската војна во 1991 година. [23] Тврдината Мјохобергет била деактивирана и отстранета од организацијата за време на војна дванаесет години порано, во 1979, [1] [note 8] и помалку од десет години по Заливската војна и распадот на Советскиот Сојуз, четирите други тврдини го следеле примерот. Последниот истрел бил испукан од Редбергет во 14:11 часот по месно време на 31 декември 1997 година, [1] и точно една година подоцна, на 31 декември 1998 година, таа последна тврдина била деактивирана по 90 години служба.

Сите пет тврдини и три позиции на батерии — Лекерсбергет, Нора Абергет и Содра Сламбергет — биле прогласени за историски градби во летото 1998 година и треба да се зачуваат за во иднина. [7] [9] Балонскиот хангар, единствен од ваков вид во Шведска, бил прогласен за историска зграда три години подоцна во 2001 година [16] Две тврдини, Редбергет и Содра Абергет, се одржани во работење, а поранешната се користи како туристичка атракција со тури, а има и можност компаниите да одржуваат помали конференции внатре во тврдината. Се очекувало над 10.000 посетители да ја посетат тврдината Редбергет во 2002 година, во просек по 300 на ден во текот на летото. [24] [25] Буденската тврдина, исто така, сè уште е една од поздравувачки батерии во Шведска, која пука поздрав со 21 пиштол на специјални прилики како што е Националниот празник на Шведска и родендените на некои членови на шведското кралско семејство. Тврдината била направена како батерија за поздрав на 2 јуни 1931 година, но бидејќи тврдините деактивирани, поздравот сега се испука со четири топови сместени во Кварнген во центарот на Буден. [26]

Митови и влијание[уреди | уреди извор]

Гледајќи југозападно од тврдината Редбергет, силуети на челичарницата и други индустрии во Лулео околу 30 км (19 mi) подалеку може да се види.

Поради строгото обезбедување околу гарнизонот, многу гласини кружеле за време на животниот век на тврдината. Некои подоцна биле отфрлени како митови или како дезинформации, но други биле потврдени. Една честа гласина била дека артилеријата на главните тврдини има опсег на оган што овозможил да се пука во важното пристаниште Лулео оддалечено повеќе од 40 километри, но во реалноста, максималниот дострел на најоддалечените парчиња стрелање бил помалку од половина од тоа. Друг широко распространет мит бил дека сите тврдини биле поврзани една со друга со сложен систем на тунели под градот. Сепак, едно е потврдено дека тврдините биле користени како складиште за голем дел од шведскиот златен резерват. Околу една третина од вкупниот шведски златен фонд од 280 тони (9.000.000 ozt) се чувал во тврдината Дегербергет од 1941 година - транспортиран таму преправен како кутии со муниција - додека последните инготи не биле донесени од тврдината со шест оклопни автомобили во 1982 година, тврдината повеќе не требала да има деноноќен надзор. [27][8]

Вкупните трошоци за изградба на тврдината Буден - некаде околу 20 милиони круни во тоа време - би одговарале на речиси 1 милијарда круни (од 2011 година) според индексот на потрошувачки цени што го користи владината агенција за статистика Шведска. И покрај ова, се тврди дека цената одговара на 4 милијарди круни денес, а исто така се тврди дека проектот бил поскап од проектот ЈАС 39 Грипен, кој чинел вкупно 106 милијарди круни, а секој авион чини помеѓу 300 и 500 милиони круни во зависност од тоа што да се вклучи во пресметката. Без разлика колкава е вистинската цена, мислењата за Буденската тврдина значително се разликуваат, од тоа да се нарече фалбаџиски проект и „Проект ЈАС на почетокот на векот“ до една од причините што ја задржа Шведска од двете светски војни. Тврдината имала и психолошки аспект, со тоа што нејзиното само постоење го држела цврсто држење на умовите на луѓето - во суштина функционирајќи како зајакнување на моралот - за време на времето кога Шведска беше во сенка на војната.

Тврдини[уреди | уреди извор]

Дегерберже[уреди | уреди извор]

Местоположби на поединечните утврдувања и батерии, железничките линии и големината на Буден во 1901 година (црна) и 1940 година (темносива).

Тврдината Дегербергет (Degerbergsfortet) бил планиран и изграден на планината Дегерберге, северно од Буден и западно од езерото Будбитраске, помеѓу 1900 и 1908 година. Тоа била единствената тврдина во групата северни тврдина како што е дефинирано во одбранбените планови за Буденската тврдина од 1914 година. [3] Главната артилерија се состоела од четири 12 centiметарs (4.7 ин) канон m/99, поддржан од уште четири 8.4 centiметарs (3.3 ин) канон м/94-04 кои беа заменети со 8.4 cm канон м/47 во почетокот на 1950-тите. [28] Опкружена со капониерски ров од сите страни, областа на тврдината има и една набљудувачка станица, две локации за рефлектори и два поголеми бункери. Дел од шведскиот златен резерват бил чуван овде од 1941 до 1982 година. [1] Тврдината Дегербергет била деактивирана во 1992 година заедно со тврдината Гамелангсбергет. [18]

Мјохобергет[уреди | уреди извор]

Тврдината Мјохобергет (Mjösjöfortet) била планирана и изградена помеѓу 1900 и 1908 година. Дел од источната група на тврдини заедно со тврдината Гамелангсбергет, [3] се наоѓала на планината Мјохобергет источно од Буден. Како Редбергет беше опремена со 15 centiметарs (5.9 ин) fästningshaubits m/06 како главна артилерија, заедно со стандардната секундарна 8,4 см топ и терцијар 57 milliметарs (2.2 ин) капониерски топ. Бидејќи тврдината Редбергет била повторно опремена со нова главна артилерија во 1970-тите, Тврдината Мјохобергет е единствената која сè уште има 15 cm главната артилерија бидејќи била деактивирана во 1979 година, околу 20 години порано од другите тврдини. Како и другите две тврдини североисточно од Буден, од сите страни е опкружена со ров. Тврдината, исто така, има голем бункер и два рефлектори во близина. [1]

Гамеленгсбергет[уреди | уреди извор]

Планирана и изградена помеѓу 1900 и 1908 година, тврдината Гамеленгсбергет (Gammelängsfortet) сместена на планината Гамеленгсбергет источно од Буден, била првата од петте тврдини што биле завршени и првата што пукала од пушки кога било спроведено пробното пукање во 1907 година. Била дел од групата источни тврдини — заедно со блиската тврдина Мјохобергет — во одбранбените планови од 1914 година. Исто како и на другите тврдини, оригиналните секундарни пиштоли, 8.4 см канон м/94-04, биле заменети со 8,4 cm канон м/47 помеѓу 1950 и 1952 г. Главната артилерија, 12 см канон м/99, а капонерската артилерија, 57 mm kaponjärkanon m/07, служела со тврдината додека не била затворена во 1992 година. Тврдината Гамеленгсбергет е опкружена со капониерски ров од сите страни, а голем бетонски бункер се наоѓа во близина на тврдината. [1]

Содра Обергет[уреди | уреди извор]

Единствената тврдина што нема четири различни страни, тврдината Содра Обергет наместо тоа се одликува со триаголен дизајн кој првично бил планиран за сите тврдини,[3] а југозападната страна е формирана од планинскиот гребен наместо од капониерски ров. Тврдината — планирана и изградена на планината Содра Абергет јужно од Буден помеѓу 1902 и 1908 година — заедно со тврдината Родберге била дел од јужната група тврдини.[3] Исто како и соседната тврдина Редбергет од другата страна на реката Луле, тврдината Содра Обергет има четири бункери, две места за набљудување и две локации за прожектори во својата околина.[1]

Редбергет[уреди | уреди извор]

Можеби најпознатата од петте тврдини, тврдината Редбергет, сместена на планината Родберге југозападно од Буден, била последната во редот за изградба, која започнала во 1903 година. Тврдината била завршена во 1908 година.[17][note 9] Во исто време, уште два 12 cm топови биле поставени на новоизградено мало сателитско утврдување северно од тврдината. Тврдината Редбергет била дел од јужната група тврдини заедно со тврдината Содра Абергет од другата страна на реката Луле. Овие две тврдини — разлика од другите тврдини — немаат капонирски ров од сите страни, бидејќи западната страна на тврдината Родберге е заштитена со природниот гребен на планината. Околината има четири големи бункери, две места за набљудување и две локации за рефлектори. Денес, тврдината Редбергет е единственото поголемо утврдување на Буденската тврдина што е отворено за јавноста. [1]

Команданти[уреди | уреди извор]

Во текот на првите години од постоењето, позицијата била едноставно насловена како командант во Буден (Kommendant i Boden), но од 1928 година, одговорниот офицер бил командант во тврдината Буден (Kommendant i Bodens fästning), а подоцна имале дополнителни команди поврзани со позицијата: [3] [29]

Име Од До Белешки
Командант во Буден
Константин Фалениус 1907-01-01 1907-06-04 Глума
1907-06-05 1908-07-31 Глума за Ларс Тингстен
Ларс Тингстен 1908-08-01 1913-06-04
Пер Бергензаун 1913-06-05 1918-01-20
Курт Рапе 1918-01-21 1927-12-31
Командант во Буденската тврдина
Оскар Нигрен 1928-01-01 1930-04-22
Карл Ројтерсвард 1930-05-30 1933-08-28
Густаф Лагерфелт 1933-08-29 1937-09-30
Фолке Хогберг 1937-10-01 1940-09-30
Хелмер Брат 1940-10-01 1942-09-30
Густаф Дирсен 1942-10-01 1944-03-31
1944-04-01 1945-09-30 Глума за Ивар Баклунд
Густаф Еренборг 1945-10-01 1946-03-31 Глума за Ивар Баклунд
Командант во Буденската тврдина
Заменик командант VI. Воена област
Командант Буден/Одбранбена област Лулео
Свен Ерик Олстрин 1946-04-01 1947-03-31
Командант во Буденската тврдина
Заменик командант VI. Воена област
Одбранбено подрачје командант Буден
Фернандо Оденрик 1947-04-01 1951-03-31
Хилдинг Кринг 1951-04-01 1955-10-31
Командант во Буденската тврдина
Одбранбено подрачје командант Буден
Стиг Хари Герлах 1951-11-01 1955-03-31
Госта Сален 1955-04-01 1958-03-31
Карл-Густав Линел 1958-04-01 1961-09-30
Сет Андрае 1961-11-01 1963-03-31
Џон Алстермарк 1963-04-01 1966-09-30
Густаф Лодин 1966-10-01 1971-03-31
Свен Скепштет 1971-04-01 1975-06-30
Командант во Буденската тврдина
Командант Буден гарнизон
Командант Буден артилериски полк и одбранбено подрачје
Свен Скепштет 1975-07-01 1980-03-31
Рајнхолд Лахти 1980-04-01 1983-03-31
Тур Ваденхолт 1983-04-01 1992-12-31
Горан Хонкамаа 1993-01-01 1994-06-30
Командант во Буденската тврдина
Командант Буден гарнизон
Одбранбено подрачје командант Буден
Горан Хонкамаа 1994-07-01 30.06.1998
Командант во Буденската тврдина
Командант Буден гарнизон
Командант Норботен одбранбена област
Горан Хонкамаа 1998-07-01 1999-09-30
Улф Нордлендер 1999-10-01 2000-06-30

Во медиумите[уреди | уреди извор]

Буденската тврдина се споменува во Sagan om Karl-Bertil Jonssons julafton на Таге Даниелсон; приказната е направена во краток филм во 1975 година и од таа година се прикажува на телевизијата Sveriges секоја Бадник. Карл-Бертил Џонсон, младото момче од приказната, дополнително работи во поштата каде што краде божиќни подароци упатени до богати луѓе и наместо тоа им ги дава на сиромашните, во стилот на Робин Худ. Една од сите подароци тој краде е кибритна слика (tändstickstavla) на тврдината. Кога му кажува на саканиот примател на подарокот, високиот административен службеник Х.К. Бергдал, што направил Бергдал одговара: „Ти благодарам, момче, што нè спаси од тврдината Буден!“ [30]

Тврдината, исто така, се споменува во операцијата Гарбо, роман од три тома напишан од Хари Винтер, псевдоним за непознат број луѓе. Техно-трилерот е за советската инвазија на Шведска и додека тврдината Буден не е главен дел од приказната, едно поглавје во првиот том накратко ја спомнува Форт Содра Обергет [31] и две поглавја во вториот том се посветени на настаните во и околу тврдините, тврдините Содра Абергет и Мјохобергет се спомнати по име, додека тврдината Редбергет е опишана подетално. [32] [32]

30-минутна епизода од серијата Hemliga svenska rum („Тајни шведски простори“) на шведскиот јавен радиодифузер SVT ја опфати тврдината Буден и нејзините тајни, помалку познати факти и митови. Програмата ја наведе употребата на тврдината Дегербергет како складиште за златниот резерват и други информации од 100-годишната шведска воена историја за „една од најнеобичните и можеби најмоќните градби во Шведска“. [33]

Белешки[уреди | уреди извор]

  1. Other sources mention other numbers; Hagerfors 2002 says that the five forts could accommodate up to 25,000 men, Nyström & Skeppstedt 1990, p. 220 says that calculations in 1926 put the wartime force in and around Boden at 16,521 men and Ericson Wolke 2009, p. 175 says no more than 12,000–13,000 men were stationed in the fortress during the Second World War.
  2. In reality, the Russians were as worried about the extension of the Finnish main railway line as the Swedes. When the Finns wanted to extend the railway even further, up to Tornio right at the Swedish border, the Ministry of War of the Russian Empire protested as this did not suit the defensive plans for Finland where most troops were stationed in the southern parts of the Grand Duchy. They also believed that the sympathies of the Finnish people were with Sweden and that a railway from the Swedish border down into the heart of Finland would suit a Swedish offensive—perhaps with German help—all too well. When Nicholas II of Russia approved the extension in 1895, he went against the very strong opinion of the military. Nyström & Skeppstedt 1990, pp. 47–50.
  3. Even the chairman which—according to assistant secretary Melander—had "a pretty extensive corpus to carry around, did not fear toil and in own person climbed, even though slowly, the highest of all the mountains." Bergmark 1980, p. 526.
  4. There is some confusion regarding the sum as Nyström & Skeppstedt 1990, p. 70 instead mentions less than half, 260,000 kronor.
  5. Fästningsguiden gives a slightly higher number of 1,200 men.
  6. The battery on Svedjeberget is often referred to as a fort—especially in post-decommission promotional and tourist material—but that is incorrect, see for example Kartaschew 2000, pp. 4–6.
  7. In a private conversation with the author, he stated that it is likely that the officer's name was Schulte rather than Schultz, however it is not entirely clear which name is correct.
  8. Dig Maps 2001 says that Mjösjöberget Fort was removed from the wartime organisation one year earlier, in 1978. The date of decommission might have been 31 December 1978, which possibly could have been transformed into "removed in 1979" and "removed in 1978" respectively.
  9. Dig Maps 2001 says that the year was 1979. It is also possible that the change of armament was made over a span of years.

Цитати[уреди | уреди извор]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Fästningsguiden.
  2. Statens fastighetsverk 2000.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 3,28 3,29 3,30 3,31 3,32 3,33 3,34 3,35 3,36 3,37 3,38 3,39 3,40 3,41 3,42 3,43 3,44 3,45 3,46 3,47 3,48 3,49 3,50 3,51 3,52 3,53 3,54 3,55 3,56 3,57 3,58 3,59 3,60 3,61 3,62 3,63 Nyström & Skeppstedt 1990.
  4. Clausewitz 1873.
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 Bergmark 1980.
  6. Nordisk familjebok 1905.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Kartaschew 2000.
  8. 8,0 8,1 8,2 Björhammar 1998.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Törnquist 2007.
  10. 10,0 10,1 10,2 Statistiska centralbyrån 2011.
  11. 11,0 11,1 Nordhagen Ottosen 2005.
  12. Nordisk familjebok 1896.
  13. Svensson 2000.
  14. 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Strömholm 1933.
  15. Lidström 2005.
  16. 16,0 16,1 16,2 Högberg & Ohlsson 2006.
  17. 17,0 17,1 Boden Fortress exhibition.
  18. 18,0 18,1 Dig Maps 2001.
  19. Strandell 2009.
  20. 20,0 20,1 Ericson Wolke 2009.
  21. 21,0 21,1 21,2 Forsberg 2003.
  22. Gyllenhaal & Gebhardt 2001.
  23. Englund 2005.
  24. PM 2002.
  25. Hagerfors 2002.
  26. Gallin 2011.
  27. Anundby 2006.
  28. Persson 2002.
  29. Sköld 2001.
  30. Danielsson 2000.
  31. Winter 1988.
  32. 32,0 32,1 Winter 1989.
  33. Sveriges Television 2008.

Наводи[уреди | уреди извор]

Сите извори се шведски освен ако е поинаку забележано.

Книги
  • Bergmark, Ragnar, уред. (1980). Bodens kommun: från forntid till nutid: utgiven med anledning av beslut rörande Bodens jubileumsfond 1969. Boden: Bodens kommun.
  • Clausewitz, Carl von (1873). On War. Translated by J. J. Graham. London: N. Trübner. Посетено на 2011-11-18.
  • Danielsson, Tage (2000). Sagan om Karl-Bertil Jonssons julafton. Stockholm: Wahlström & Widstrand. ISBN 91-46-17781-7.
  • Ericson Wolke, Lars (2009). Svensk militärmakt: strategi och operationer i svensk militärhistoria under 1 500 år. Stockholm: Försvarshögskolan/Svenskt Militärhistoriskt Bibliotek. ISBN 978-91-85789-47-4.
  • Forsberg, Tore (2003). Spioner och spioner som spionerar på spioner: spioner och kontraspioner i Sverige. Stockholm: Hjalmarson & Högberg. ISBN 91-89660-18-8.
  • Forslund, Björn (1988). Fästningsstad i liv och utveckling. Boden: Kungl. Bodens artilleriregemente.
  • Gyllenhaal, Lars; Gebhardt, James F. (2001). Slaget om Nordkalotten: Sveriges roll i tyska och allierade operationer i norr (2 (paperback). изд.). Lund: Historiska media. ISBN 91-89442-26-1.
  • Högberg, Leif; Ohlsson, Jan Erik (2006). Militär utflykt!: en vägvisare till militärhistoriska sevärdheter i Sverige. Skurup: Fort & Bunker. ISBN 91-973900-8-9.
  • Högberg, Leif; Ohlsson, Jan Erik (2008). Fortsättningen!: militär utflykt, en vägvisare till militärhistoriska sevärdheter. Skurup: Fort & Bunker. ISBN 978-91-976075-1-3.
  • Nelsson, Bertil (1993). Från Brunkeberg till Nordanvind: 500 år med svenskt infanteri. Stockholm: Probus. ISBN 91-87184-23-0.
  • „Supplement Boden“. Nordisk familjebok. 19 (1. изд.). Stockholm: Expeditionen af Nordisk familjebok. 1896. стр. 955–956. Посетено на 2011-12-13.
  • „Boden“. Nordisk familjebok. 3 (2. изд.). Stockholm: Nordisk familjeboks förlag. 1905. стр. 857–858. Посетено на 2011-12-13.
  • Nyström, Bror Oscar; Skeppstedt, Sven, уред. (1990). Boden: fästningen, garnisonen, samhället. Boden: Kungl. Bodens artilleriregementes historiekommitté.
  • Sköld, Christer, уред. (2001). Fo 63: en minnesskrift för, om och av anställda. Boden: Försvarsmakten. ISBN 91-631-0587-X.
  • Strömholm, Fredrik (1933). Boden, fästningen och staden: några minnesblad. Boden.
  • Törnquist, Leif (2007). Svenska borgar och fästningar: en militärhistorisk reseguide. Stockholm: Medströms. ISBN 978-91-7329-008-1.
  • Winter, Harry (1988). Operation Garbo: en thriller om en möjlig verklighet. Stockholm: Timbro. ISBN 91-7566-146-2.
  • Winter, Harry (1989). Operation Garbo II: slutet. Stockholm: Timbro. ISBN 91-7566-213-2.
Списанија
Вести
Интернет
Друго

Белешки на наводите[уреди | уреди извор]

  1. A slightly different version of the article which contains some additional information but lacks pictures, is available at sfv.se Архивирано на 7 февруари 2012 г.. Citations for pp. 1–7 refers to this alternative version.
  2. A transcript of the programme in English can be found at docstoc.com.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]