Урду: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
с r2.7.3) (Робот: Додава el:Ουρντού |
с r2.7.3) (Робот: Додава or:ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଭାଷା |
||
Ред 434: | Ред 434: | ||
[[nn:Urdu]] |
[[nn:Urdu]] |
||
[[oc:Ordo]] |
[[oc:Ordo]] |
||
[[or:ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଭାଷା]] |
|||
[[pa:ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ]] |
[[pa:ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ]] |
||
[[pi:उर्दू भाषा]] |
[[pi:उर्दू भाषा]] |
Преработка од 20:57, 10 јануари 2013
Урду јазик | |
---|---|
اُردو | |
Изговор | [ˈʊrd̪uː] |
Застапен во | Пакистан, Индија,Фиџи, како и малцински јазик во САД, Обединетото Кралство, Германија, Канада, Обединетите Арапски Емирати, Кувајт, Бахреин, Катар, Саудиска Арабија, Австралија, Авганистан, Норвешка, Јужна Африка, Маврициус, Гвајана, Малезија, Суринам, Тринидад и Тобаго и Мјанмар. |
Подрачје | Јужна Азија |
Говорници | 60 милиони (мајчин јазик) (2007) 180 милиони (вкупно) |
Јазично семејство | |
Писмо | Урду азбука (насталик) |
Статус | |
Службен во | Пакистан Индија (само 5 држави) Фиџи |
Регулативен орган | Агенција за национален јазик, (Пакистан); Национален совет за промоција на урду, (Индија) |
Јазични кодови | |
ISO 639-1 | ur |
ISO 639-2 | urd |
ISO 639-3 | urd |
Урду (ⓘ, اردو, транс. Urdū, историски Ordu) е дел од групата на централните јазици на индоариските јазици. Јазикот е официјален во Пакистан еден од 23 официјални јазици во Индија. Зборовниот фонд на јазикот се развил врз база на санскритскиот, персискиот, арапскиот и турските јазици. Јазикот почнал да се создава за време на султанатот Делхи и мугалската империја во Јужна Азија[2].
Научниците независно го карактеризираат јазикот како стандарден како дел од хиндистанските јазици[3]. Граматичкиот опис на оваа статија е базиран на стандардниот урду јазик. Општо гледано, терминот урду може се однесува кон дијалекти на хиндустански отколку стандардната верзија на јазикот. Оригиналниот јазик на мугалите бил турскиот јазик, но со доселувањето во Јужна Азија го прифатиле персискиот јазик а подоцна и урду јазикот. Името на урду се верува дека доаѓа од турскиот збор ордо. На почетокот се нарекувал Забан-е-орду или јазикот на војската, а подоцна се нарекувал едноставно урду.
Стандардниот урду јазик е еден од дваетсетте најголеми јазици покрај сите јазици. Тој е еден од 23 официјални јазици во Индија и е национален јазик на Пакистан.
Урду јазикот често е споредуван со хинди јазикот, другата стандардизирана форма на хиндистанскиот јазик[4]. Главната разлика помеѓу двата јазика е тоа што урду се пишува со писмото насталик и зборовите се под влијание на арапски и персиски јазик[5] додека стандардниот хинди јазик се пишува со девангари и зборовите се под влијание на санскритски јазик[6][7]. Според одередени научници и лингвисти, урду и хинди се два стандарди на еден ист јазик[8] а од друга страна, други ги класифицираат посебно поради социолингвистички причини.[9].
Распространетост
Има околу 60 до 80 милиони зборувачи на јазикот. Според Ethnologue, Хинди е петтиот најголем јазик во светот[10]. Според статијата на Џорџ Вебстер, Хинди/ урду јазикот е четвртиот најзборуван јазик во светот со околу 4.7% од вкупното светско население веднаш зад кинески јазик, англиски јазик и шпански јазик[11].
Поради сличноста на урду со хинди, луѓето од двете држави можат да се разберат меѓу себе. Поради вакавата состојба лингистите ги ставаат во една група на јазици и ги нарекуваат дијасистем. Покрај лингвистичките сличности, јазиците се различни од аспект на социо-политиката. Исто така, поради теренот каде се зборува, јазиците можат да се поделат на дијалекти.
Во Индија, урду се зборува на места каде има поголем број на муслиманско население или градови кои биле дел од муслимански империи. Така јазикот во Индија се зборува во Утар Прадеш, Делхи, Бопал, Хајдерабад, Бангалор, Калкута, Мисоре, Патна, Аџемер и Ахемдабад[12]. Некои од индиските училишта држат настава на урду јазик. Во Индија постојат над 3.000 публикации на урду од кои 405 се весници.
Во Пакистан, урду се зборува од поголемиот број на урбани жители во државата. Исто така се зборува во сите покраини во Пакистан, покрај фактот дека се зборуваат и различни јазици од урду. Јазикот се изучува до средното образование во сите училишта на Пакистан и тоа довело до зголемување на бројот на говорители на јазикот бидејќи и луѓето што ги зборувале панџаби, паштунски или синди јазиците сега го разбираат урду јазикот. Голем број зборови се воведени во урду јазикот како резултат на регионалните јазици
Покрај во овие две држави, јазикот се зборува и во:
- Индија (51,536,111 [2001], 5.1%)[13]
- Пакистан (10,800,000 [1993], 7%)[14]
- Обединетото Кралство
- Бангладеш (650,000, 0.4%)[15]
- Обединетите Арапски Емирати (600,000)
- Саудиска Арабија (382,000, 1.5%)[16]
- Непал (375,000, 1.3%)
- САД (350,000, 0.1%)
- Авганистан (320,000, 8%)
- Јужноафриканска Република (170,000 [17]
- Канада (156,415 [2006], 0.5%)[18]
- Оман (90,000, 2.8%)
- Бахреин (80,000, 11.3%)
- Маврициус (74,000, 5.6%)
- Катар (70,000, 8%)
- Германија (50,000)
- Норвешка (27,700 [2006])[19]
- Франција (20,000)
- Шпанија (18,000 [2004])[20]
- Шведска (10,000 [2001])[21]
- Вкупно: 60,503,578[22]
Официјален статус
Урду е еден од официјалните јазици во Индија[23]
Урду е исто така национален и официјален јазик на Пакистан. Јазикот се користи во образованието, литературата, судството итн. Покрај тоа што има многу јазици во Пакистан, урду е лингва франка во државата.
Дијалекти
Урду има четири дијалекти: дахини, пинџари, рехта и модерен урду базиран на хариболи дијалектот. Социолингвистите го сметаат урду како еден од дијалектите на хинди-урду дијасистемот[24].
Дахини се зборува во регионот декан во јужна Индија. Тој се разликува поради мешавината на зборови со марати и телугу јазиците како и со арапскиот, персискиот и турскиот јазик. Кога станува збор за изговорот, најлесно се позната кога се изговара буквата "qāf" (ﻕ) како "kh" (ﺥ).
Модерниот урду јазик е форма на јазикот што се зборува околу Делхи и е дијалект што ги изгубил арапските и персиските зборови.
Азбука
Буква | Име на азбука | МФА |
---|---|---|
ا | alif | /ɪ/,/ʊ/,/ɘ/,/ɑ/ во зависност од наредениот знак |
ب | be | /b/ |
پ | pe | /p/ |
ت | te | /t̪/ (забно) |
ٹ | ṭe | /ʈ/ (свиено) |
ث | se | /s/ |
ج | jīm | /dʒ/ |
چ | ce | /tʃ/ |
ح | baṛī he | /h/ |
خ | khe | /x/ |
د | dāl | /d̪/ (dental) |
ڈ | ḍāl | /ɖ/ (свиено) |
ذ | zāl | /z/ |
ر | re | /r/ |
ڑ | ṛe | /ɽ/ (свиено вевно) |
ز | ze | /z/ |
ژ | zhe | /ʒ/ |
س | sīn | /s/ |
ش | shīn | /ʃ/ |
ص | su'ād | /s/ |
ض | zu'ād | /z/ |
ط | to'e | /t/ (забно) |
ظ | zo'e | /z/ |
ع | ‘ain | /ɑ/ по согласка; а подруго како /ʔ/, /ə/ или тивко. |
غ | ghain | /ɣ/ |
ف | fe | /f/ |
ق | qāf | /q/ |
ک | kāf | /k/ |
گ | gāf | /g/ |
ل | lām | /l/ |
م | mīm | /m/ |
ن | nūn | /n/ или носна |
و | vā'o | /v/, /u/, /ʊ/, /o/, /ow/ |
ہ, ﮩ, ﮨ | choṭī he | /ɑ/ на крај од зборот, инаку како /h/ или тивка. |
ھ | do cashmī he | покажува дека претходната согласка е приздивна (/pʰ/, /t̪ʰ/, /ʈʰ/, /tʃʰ/, /kʰ/) или (/bʱ/, /d̪ʱ/, /ɖʱ/, /dʒʱ/, /gʱ/). |
ء | hamzah | /ʔ/ или тивка. |
ی | choṭī ye | /j/, /i/, /e/, /ɛ/ |
ے | baṛī ye | /eː/ |
Фонологија
|
|
Зборовен фонд
Урду има богат зборовен фонд со потекло од хинди и од јазиците околни на Пакистан, така има зборови со арапско и персиско потекло. Исто така има и мал број на зборови од турско, [[Персиски јазик}португалско]] и англиско потекло. Повеќето позајмени арапски зборови имаат различно значење одошто правилното оригинално значење.
Примери
Македонски | Урду | Транслитерација |
---|---|---|
здраво | السلام علیکم | assalāmu ‘alaikum |
Здраво (возврат) | و علیکم السلام | wa'alaikum assalām |
Догледање | خدا حافظ | Khuda hāfiz |
да (разговорно) | ہاں | hān |
да (формално) | جی | jī |
да (формално) | جی ہاں | jī hān |
не (разговорно) | نہ | nā |
не (формално) | نہیں، جی نہیں | nahīn, jī nahīn |
ве молам | مہربانی | meharbānī |
Ви благодарам | شکریہ | shukrīā |
Ве молам влезете | تشریف لائیے | tashrīf laīe |
Ве молам седнете | تشریف رکھیئے | tashrīf rakhīe |
Мило ми е што ве сретнав | اپ سے مل کر خوشی ہوئی | āp se mil kar khushī hūyī |
Дали зборувате англиски? | کیا اپ انگریزی بولتے ہیں؟ | kya āp angrezī bolte hain? |
Јас не зборуван урду. | میں اردو نہیں بولتا/بولتی | main urdū nahīn boltā/boltī |
Моето име е ... | میرا نام ۔۔۔ ہے | merā nām .... hai |
Како до Лахор? | لاھور کس طرف ہے؟ | lāhaur kis taraf hai? |
Каде е Лукнау? | لکھنؤ کہاں ہے؟ | Lakhnau kahān hai |
Урду е добар јазик. | اردو اچھی زبان ہے | urdū achchhī zabān hai |
Наводи
- ↑ Linguistic Lineage for Urdu - Ethnologue
- ↑ http://www.urducouncil.nic.in/pers_pp/index.htm
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/619612/Urdu-language
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/266241/Hindi-language
- ↑ http://www.languageinindia.com/oct2001/punjab1.html
- ↑ http://www.geocities.com/sikmirza/arabic/hindustani.html
- ↑ http://dictionary.reference.com/browse/urdu
- ↑ http://mesa.ucdavis.edu/hindiurdu/index.html
- ↑ http://india_resource.tripod.com/Urdu.html
- ↑ http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/languages.htm
- ↑ http://www.andaman.org/BOOK/reprints/weber/rep-weber.htm
- ↑ India Travelite: Holy Places - Ajmer
- ↑ http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm
- ↑ http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=pk
- ↑ Ethnologue Report for Bangladesh
- ↑ Ethnologue Report for Saudi Arabia
- ↑ Ethnologue Report for South Africa
- ↑ Canada:The most common non-official mother tongues, 1971, 2001 and 2006
- ↑ Statistics Norway
- ↑ Pakistan Link: Desi Salsa in Barcelona
- ↑ Answers.com: Demographics of Sweden
- ↑ Ethnologue Report for Urdu
- ↑ see Urdu at Microsoft Encarta Encyclopedia
- ↑ http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=hin
Надворешни врски
Повеќе за Урду на збратимените проекти на Википедија | |
Дефиниции и преводи на Викиречник ? | |
Податотеки на Ризницата ? | |
Образовни ресурси на Викиуниверзитет ? | |
Новинарски известувања на Викивести ? | |
Мисли на Викицитат ? | |
Изворни текстови на Викиизвор ? | |
Прирачници на Викикниги ? | |
? | Информации за патување во Википатување ? ? |
Речници
- Англиско-урду речник
- Урду речник
- Урду-англиски речник
- Англиско-урду речник
- Англиско-урду речник
- Англиско-урду речник
- Урду речник
- Урду јазик
|