Прејди на содржината

Осетски јазик

Од Википедија — слободната енциклопедија
Осетски јазик
Ирон
Застапен воРусија (Северна Осетија - Аланија), Грузија (Јужна Осетија), Турција.
НародОсети
Говорнициоколу 640.000  
Јазично семејство
Дијалекти
Писмоосетиска азбука
грузиска азбука (1820–1954)
латиница (1923–1937)
Статус
Службен воЈужна Осетија, Северна Осетија - Аланија
Јазични кодови
ISO 639-1os
ISO 639-2oss
ISO 639-3oss
Linguasphere58-ABB-a
{{{mapalt}}}
Осетски текст од 1935 година.
Етнолингвистичка карта на Кавказот.

Осетскиот или „иронски“ (Ирон), е источноирански јазик кој се зборува во регионот Осетија во Кавказот. Јазикот се зборува во Русија и Грузија, а како официјален е во руската република Северна Осетија-Аланија и во грузиската република Јужна Осетија. Јазикот го зборуваат околу 525.000 Осети, од кои околу 60% живеат во Северна Осетија.

Фонологија

[уреди | уреди извор]

Во осетскиот има 7 самогласки:

предни централни задни
затворени и /i/ ы /ɨ/ у /u/
средни е /e/ æ /ə/ о /o/
отворени а /a/

Според јазичарот Васил Абаев, во осетскиот има 26 согласки, од кои пет има лабијализирани согласки и две полусамогласки. Во јазикот има гласови кои не се типични за индоевропските јазици, и тоа можеби е како резултат на контактот со останатите кавкаски јазици.

усни забно-алвеоларни посталвеоларни
/непчени
меконепчени ресични
рамни лабијализирани рамни лабијализирани
експлозивни звучни б /b/ д /d/ г /ɡ/ гу /ɡʷ/
безвучни п /p/ т /t/ к /k/ ку /kʷ/ хъ /q/ хъу /qʷ/
ејективни пъ /pʼ/ тъ /tʼ/ къ /kʼ/ къу /kʷʼ/
африкативни звучни дз /dz/ дж /dʒ/
безвучни ц /ts/ ч /tʃ/
ејективни цъ /tsʼ/ чъ /tʃʼ/
фрикативни звучни в /v/ з /z/ гъ /ʁ/
безвучни ф /f/ с /s/ х /χ/ ху /χʷ/
носни м /m/ н /n/
странични л /l/
вевни р /r/
апроксимантни й /j/ у /w/

Јазикот се пишува или пишувал на три писма: кирилица, латиница и грузиска азбука. Денес јазикот се пишува на кирилица.ж

Кирилица
букви А Ӕ Б В Г (Гу) Гъ (Гъу) Д Дж Дз Е З И Й К (Ку) Къ (Къу) Л
a ӕ б в г (гу) гъ (гъу) д дж дз е з и й к (ку) къ (къу) л
МФА /a/ /ə/ /b/ /v/ /ɡ/ /ɡʷ/ /ʁ/ /ʁʷ/ /d/ /d͡ʒ/ /d͡z/ /e/ /z~ʒ/ /i/ /j/ /k/ /kʷ/ /kʼ/ /kʷʼ/ /l/
букви М Н О П Пъ Р С Т Тъ У Ф Х (Ху) Хъ (Хъу) Ц Цъ Ч Чъ Ы
м н о п пъ р с т тъ у ф х (ху) хъ (хъу) ц цъ ч чъ ы
МФА /m/ /n/ /o/ /p/ /pʼ/ /r/ /s~ʃ/ /t/ /tʼ/ /u, w/ /f/ /χ/ /χʷ/ /q/ /qʷ/ /t͡s/ /t͡sʼ/ /t͡ʃ/ /t͡ʃʼ/ /ɨ/

I

Латиница (1923-1937)
букви A Æ B C Ch Č Čh D Dz E F G Gu H Hu I J K Ku
a æ b c ch č čh d dz e f g gu h hu i j k ku
МФА /a/ /ə/ /b/ /ts/ /tsʼ/ /t͡ʃ/ /t͡ʃʼ/ /d/ /d͡z/ /d͡ʒ/ /e/ /f/ /ɡ/ /ɡʷ/ /ʁ/ /ʁʷ/ /i/ /j/ /k/ /kʷ/
букви Kh Khu L M N O P Ph Q Qu R S T Th U V X Xu Y Z
kh khu l m n o p ph q qu r s t th u v x xu y z
МФА /kʼ/ /kʷʼ/ /l/ /m/ /n/ /o/ /p/ /pʼ/ /q/ /qʷ/ /r/ /s~ʃ/ /t/ /tʼ/ /u, w/ /v/ /χ/ /χʷ/ /ɨ/ /z~ʒ/

Споредба

[уреди | уреди извор]
значење оган месец нов мајка сестра ноќ нос три црвено жолто зелено волк
Translations into different languages
осетски арт
art
мæй
mæj
нæуæг
næwæg
мад
mad
хо
xo
æхсæв
æxsæv
фындз
fyndz
æртæ
ærtæ
сырх
syrx
бур
bur
цъæх
ts'æx
бирæгъ
biræh
паштунски اور
ōr
مياشت
myāšt
نوی
nəway
مور
mōr
خور
xōr
شپه
špa
پوزه
pōza
درې
drē
سور
sur
زيړ
zyaṛ
شين
šin
لېوه
lēwə
курдски agir / ar me(h) nêw mak/daik xoşk şev difn/lut sor zerd/bor kesk/şîn gur / wir
персиски آتش
ātaš
ماه
māh
نو
now
مادر
mādar
خواهر
xāhar
شب
šab
بینی / پوزه
poze / bini
سه
se
سرخ
sorx
بور/ زرد
zard / bur
سبز
sabz
گرگ
gorg
санскритски agni/atar māsa nava matar svasā rātri nāsa traya rudhira peeta harita vrkis
хинди-урду āg mahīna nayā behn rāt nāk tīn lāl pīlā harā bheyrryā
германски Feuer Monat neu Mutter Schwester Nacht Nase drei rot gelb grün Wolf
латински ignis mēnsis novus māter soror nox nasus trēs ruber flāvus, gilvus viridis lupus
грчки φωτιά
fotiá
μήνας
minas
νέος
neos
μητέρα
mitera
αδελφή
adhelfi
νύχτα
nihta
μύτη
miti
τρία
tria
ερυθρός
erithros
κίτρινος
kitrinos
πράσσινος
prassinos
λύκος
likos
литвански ugnis mėnuo naujas motina sesuo naktis nosis trys raudona geltona žalias vilkas
руски огонь
ogón’
месяц
miesyats
новый
novyi
мать
mat'
сестра
siestra
ночь
noch'
нос
nos
три
tri
красный, рыжий
krasnyi, ryzhyi
жёлтый
zholtyi
зелёный
zielionyi
волк
volk
ирски tine nua máthair deirfiúr oíche srón trí dearg/rua buí glas faolchú

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Користена литература

[уреди | уреди извор]
  • Abaev, V.I. A grammatical sketch of Ossetic (Russian version)
  • Abaev, V.I. Ossetian Language and Folklore, USSR Academy of Sciences, Moscow-Leningrad, 1949
  • Arys-Djanaieva, Lora. Parlons Ossète. Paris: L'Harmattan, 2004, ISBN 2-7475-6235-2.
  • Nasidze et al., Genetic Evidence Concerning the Origins of South and North Ossetians. Annals of Human Genetics 68 (6), 588-599(2004)

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]