Јакутскиот или познат како сахаски јазик е туркиски јазик од подгрупата на североисточни туркиски јазици. Јазикот го зборуваат околу 460,000 лица во Јакутија, Русија. Народот што го зборува јазикот е познат како Јакути или Сахаци. Јакутскиот јазик е службен јазик во руската република Јакутија покрај федералниот руски јазик.
Јакутскиот јазик е дел од подгрупата североисточни туркиски јазици од групата на туркиски јазици. Во таа група, покрај јакутскиот, се и шорскиот, туванскиот и долганскиот јазик. Сите овие јазици, заедно со туркиските јазици, се сметаат за дел од семејството на алтајски јазици, јазично семејство кое е оспорено од голем број јазичари.[1] Како и унгарскиот, финскиот, турскиот и чувашкиот, јакутскиот јазик има хармонија на самогласки, нема граматички род и и е дел од групата на аглутивни јазици. Исто така, заедничка особина со турските јазици е зборовниот ред, што значи речениците во јакутскиот се во следниот редослед: подмет-предмет-глагол.
Јакутскиот јазик воглавно се зборува во Јакутија. Исто така има јакутски заедници во Хабаровскиот регион и мала дијаспора во останатите делови на Русија, Турција и останати земји. Јакутскиот јазик е „лингва франка“, покрај рускиот, на различните етнички заедници во Јакутија, како што се Долганци, Евенки, Евени и Јукагири. Така, околу 8% од населението кое не е од јакутско потекло тврдело дека знае јакутски на пописот во Русија во 2002 година.[2]
Јакутското писмо е засновано на кирилицата. Модерното јакутско писмо е основано во 1939 година во СССР и е засновано на руската азбука, но има плус пет дополнителни букви кои се вметнати поради јакутскиот фонолошки систем.
| буква |
име |
МФА |
белешки
|
| А а |
а |
/a/ |
|
| Б б |
бэ |
/b/ |
|
| В в |
вэ |
/v/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.[1]
|
| Г г |
гэ |
/ɡ/ |
|
| Ҕ ҕ |
ҕэ |
/ɣ, ʁ/ |
|
| Д д |
дэ |
/d/ |
|
| Дь дь |
дьэ |
/ɟ/ |
|
| Е е |
е |
/e, je/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Ё ё |
ё |
/jo/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Ж ж |
жэ |
/ʒ/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| З з |
зэ |
/z/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| И и |
и |
/i/ |
|
| Й й |
йот |
/j, ȷ̃/ |
Насализацијата на полусамогласката не се означува во правописот.
|
| К к |
ка |
/k, q/ |
|
| Л л |
эл |
/l/ |
|
| М м |
эм |
/m/ |
|
| Н н |
эн |
/n/ |
|
| Ҥ ҥ |
эҥ |
/ŋ/ |
|
| Нь нь |
эньэ |
/ɲ/ |
|
| О о |
о |
/o/ |
|
| Ө ө |
ө |
/ø/ |
|
| П п |
пэ |
/p/ |
|
| Р р |
эр |
/ɾ/ |
|
| С с |
эс |
/s/ |
|
| Һ һ |
һэ |
/h/ |
|
| Т т |
тэ |
/t/ |
|
| У у |
у |
/u/ |
|
| Ү ү |
ү |
/y/ |
|
| Ф ф |
эф |
/f/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Х х |
ха |
/x/ |
|
| Ц ц |
цэ |
/ts/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Ч ч |
че |
/c/ |
|
| Ш ш |
ша |
/ʃ/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Щ щ |
ща |
/ɕː/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Ъ ъ |
кытаатыннарар бэлиэ |
/◌./ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Ы ы |
ы |
/ɯ/ |
|
| Ь ь |
сымнатыы бэлиэтэ |
/◌ʲ/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Э э |
э |
/e/ |
|
| Ю ю |
ю |
/ju/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
| Я я |
я |
/ja/ |
Се наоѓа во зборови од руско потекло.
|
Како што веќе наведовме, хармонијата на самогласки е изразита особина на јазикот. Ова значи дека сите самогласки во еден збор мора да се од ист вид, односно било тоа да е преден, заден, среден или кој било друг вид на самогласки.
- Самогласки
Самогласките во јакутскиот јазик
|
|
кратки
|
долги
|
дифтонзи
|
| затворени
|
отворени
|
затворени
|
отворени
|
| предни
|
незаоблени
|
i
|
e
|
iː
|
eː
|
ie
|
| заоблени
|
y
|
ø
|
yː
|
øː
|
yø
|
| задни
|
незаоблени
|
ɯ
|
a
|
ɯː
|
aː
|
ɯa
|
| заоблени
|
u
|
o
|
uː
|
oː
|
uo
|
- Согласки
Согласките во јакутскиот јазик
|
|
билабијални
|
забни
|
алвеоларни
|
непчани
|
меконепчани
|
глотални
|
| носни
|
m
|
n
|
|
ɲ
|
ŋ
|
|
| експлозивни
|
p
|
b
|
t
|
d
|
|
|
c
|
ɟ
|
k
|
ɡ
|
|
| фрикати
|
|
|
s
|
|
|
x
|
ɣ
|
h
|
|
| апроксимантни
|
|
|
l
|
j, ȷ̃
|
|
|
| вевни
|
|
|
ɾ
|
|
|
|
Јакутскиот јазик има шест лица, односно три во еднина и три во множина. Како и останатите турски јазици, така и јакутскиот нема род.
|
еднина |
множина
|
| 1. |
мин (min) |
биһиги (bihigi)
|
| 2. |
эн (en) |
эһиги (ehigi)
|
| 3. |
кини (kini) |
кинилэр (kiniler)
|
|
|---|
| | Федерален јазик | |
|---|
| | Службени јазици | |
|---|
|
