Калмички јазик

Од Википедија — слободната енциклопедија
Калмички јазик
Хальмг келн Xal‘mg keln
Застапен воРусија
ПодрачјеКалмикија
НародКалмици
Говорници80,500 (2010)  [1]
Јазично семејство
монголски
Писмокирилица, латиница, јасно писмо
Статус
Службен воКалмикија, Русија
Јазични кодови
ISO 639-3
Linguistxal-kal
Linguaspherepart of 44-BAA-b
Двојазичен руски и калмички знак во Елиста

Калмичкиот ојратски (Хальмг Өөрдин келн), или попознат само како калмички (Хальмг келн) е монголски јазик кој се зборува воглавно во Русија. Калмичкиот се смета или за засебен јазик, или како дијалект на ојратскиот јазик. Јазикот е мајчин јазик на Калмиците и се зборува во Калмикија, Русија, каде е службен јазик. Калмиците се потомци на Ојратите кои се доселиле во северозападниот дел на басенот на Каспиското Езеро. Според УНЕСКО, јазикот е дефинитивни загрозен[2]. Јазикот се пишува на кирилица.

Географска распространетост[уреди | уреди извор]

Повеќето Калмици живеат во Калмикија, Русија, каде јазикот е службен. Мала група Калмици живеат и во Франција и САД, но употребата на јазикот е во пад. Бројот на говорници во дијаспората не е познат. Калмичкиот се смета за загрозен јазик.

Класификација[уреди | уреди извор]

Од синхронска перспектива, калмичкиот е најистакната варијанта на ојратскиот јазик. Калмичкиот е многу сличен со ојратските дијалекти во Монголија и Кина и во морфолошка и во фонолошка смисла. Разликата меѓу дијалектите е во зборовниот фонд, бидејќи калмичкиот имал влијание од рускиот и од туркиските јазици

Главни одлики на калмичкиот се аглутинацијата и самогласната хармонија. Има заеднички елементи со уралските и туркиските јазици, што укажува на далечен заеднички предок.

Писмо[уреди | уреди извор]

Писмената традиција на ојратскиот потекнува од 11 век која се користело ујгурското писмо. Официјалната калмичка азбука, јасното писмо, било создадено во 17 век од калмичкиот будистички монах Заја Памдит. Во 1924 година ова писмо било заменето со кирилицата. Во 1930 година се користела латиницата, а во 1938 година се сменила пак во кирилица. Азбуката на калмичкиот е:

Кирилица МФА Превод Кирилица МФА Превод
Аа a a Оо ɔ o
Әә ə ä Өө o ö
Бб p, b Пп ( ), (pʰʲ ) p
Вв w, v, w Рр r, r
Гг ɡ,ɡʲ,ɢ g Сс s s
Һһ gh Тт ,tʰʲ t
Дд t, d Уу ʊ u
Ее je ye Үү u ü
Ёё yo Фф ( f ) f
Жж ʧ zh Хх x, h
Җҗ dzh, j Цц ʦʰ ts
Зз ʦ (d)z Чч ʧʰ ch
Ии i i Шш ʃ sh
Йй j y Щщ ( ) shch
Кк ( k ), ( ) k Ыы i y
Лл ɮ,ɮʲ l Ьь ʲ '
Мм m, m Ээ e e
Нн n, n Юю yu
Ңң ng Яя ja ya

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Калмички јазик на Ethnologue (англиски)
  2. UNESCO Atlas of the World's languages in danger Посетено на 2012-10-31

Надворешни врски[уреди | уреди извор]