Прабугарски календар

Прабугарскиот календар бил календарски систем користен од Прабугарите, полуномадски народ, со потекло од Средна Азија, кој од II век па наваму живеел во евроазиските степи северно од Кавказот и околу бреговите на реката Волга. Во 681 година, дел од Прабугарите се населиле на Балканскиот Полуостров и ја основале Првата Бугарска Држава.

Главниот извор на информации што се користи за реконструкција на прабугарскиот календар е краток препис од 15 век на црковнословенски наречен Именик на бугарските ханови,^[1] кој содржи 10 пара календарни термини. Дополнително, истиот датумски систем се користи во маргинална нота во ракопис од монахот Тудор Доксов од 10 век и во чаталарскиот натпис од бугарскиот владетел Омуртаг од IX век (вл. 814-831), кој исто така прикажува римско (ромејско) императорско датирање. (индикт). Според реконструираниот календар, Прабугарите користеле 12-годишен цикличен календар сличен на оној што го усвоиле туркиските народи од кинескиот календар, со имиња и броеви што се дешифрираат како на прабугарски јазик.^[2] Читањето, заедно со самата интерпретација на „цикличниот календар“, првично го предложил финскиот славист Јоосепи Јулиус Микола во 1913 година. Подоцна, имало различни модификации и елаборации во текот на 20 век од научници како Геза Фехер, Омелјан Прицак, Моско Москов и други научници.^[3] Петар Добрев, кој ја поддржува "иранската" маргинална теорија за потеклото на Прабугарите, тврди дека туркиските имиња на животните покажуваат дека туркиските народи ги позајмиле овие зборови од иранските Прабугари.^[4]

Реконструкциите се разликуваат малку, затоа што некои од имињата не се проверени, а точната форма на неколкумина е дискутабилна. Следниот список се заснова на описот на Моско Москов за просечното воглавно толкување, како и на неговата сопствена реконструкција и ги зема предвид постојните несогласувања:^[5]

Глушец (на прабугарски: Сомор)
Вол (на прабугарски: Шегор)
Несигурно, веројатно Тигар/Волк (На прабугарски: Вер?)
Зајак (на прабугарски: Дван[ш])
Несигурно, веројатно Змеј (На прабугар: Вер[ени]?)
Змија (на прабугарски: Дилом)
Коњ (на прабугарски: Имен[шегор] ?)
Овен (На прабугар: Теку[чимем] ?)
Недокажан, веројатно Мајмун
Кокошка или петел (на прабугарски: Тох)
Куче (на прабугарски: Ет)
Свиња (на прабугарски: Дохс)

Наводи и белешки[уреди | уреди извор]

↑ „dtrif/abv: Name list of Bulgarian hans“. theo.inrne.bas.bg. Архивирано од изворникот на 2012-02-04. Посетено на 2009-04-15.
↑ Образуване на българската държава. проф. Петър Петров (Издателство Наука и изкуство, София, 1981) стр. 171.
↑ Zlatarski, Vasil. 1918. Istoriya na balgarskata darzhava prez srednite vekove. Balgarsko letobroene (in Bulgarian).
↑ Inscriptions and Alphabet of the Proto-Bulgarians, by Peter Dobrev
↑ Именник на българските ханове – ново тълкуване. М.Москов. С. 1988 г. § 80,70

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

[1] „dtrif/abv: Name list of Bulgarian hans“. theo.inrne.bas.bg. Архивирано од изворникот на 2012-02-04. Посетено на 2009-04-15.

[2] Образуване на българската държава. проф. Петър Петров (Издателство Наука и изкуство, София, 1981) стр. 171.

[3] Zlatarski, Vasil. 1918. Istoriya na balgarskata darzhava prez srednite vekove. Balgarsko letobroene (in Bulgarian).

[4] Inscriptions and Alphabet of the Proto-Bulgarians, by Peter Dobrev

[5] Именник на българските ханове – ново тълкуване. М.Москов. С. 1988 г. § 80,70

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]