Незаситена маст
| Видови масти во храната |
|---|
| Составници |
| Произведени масти |
Неаситена маст — маст или масна киселина која содржи барем една двојна врска во маснокиселинскиот ланец. Ланецот е мононезаситен ако содржи една двојна врска, а полинезаситен ако има две или повеќе двојни врски.
Кога се образуваат двојни врски, јаглеродниот ланец ги губи водородните атоми. Така, заситената маст нема двојни врски, има најголем можен број на водородни атоми врзани за јаглеродните, и така е „заситена“ со водород. Кај клеточниот метаболизам, молекулите на незаситена маст содржат помалку енергија (т.е. помалку калории) отколку истото количество на заситена маст. Поголем степен на незаситеност на масната киселина (повеќе двојни врски) значи поголема подложност на липидна пероксидација (всалување). Антиоксидансите ја штитат незаситената маст од оваа појава.
Хемија и исхрана[уреди | уреди извор]
Двојните врски може да бидат цисизомерни или трансизомерни, зависно од геометријата на двојната врска. Кај цисизомерот, водородните атоми се на истата страна во двојата врска, а кај трансизомерот тие се на спротивни страни (вид. трансмаст). Заситените масти се корисни во преработката на храната се помалку подложни на всалување и обично поцврсти на собна температура отколку незаситени масти. Незаситените ланци имаат пониска точка на топење, поради што овие моолекули ја зголемуваат течноста на клеточните мембрани.
Иако и мононезаситените и полинезаситените масти можат да ја заменат заситената маст во исхраната, транснезаситените масти не можат. Замената на заситените масти со незаситени го зголемува нивото на вкупниот холестерол и МГБ-холестероот во крвта.[1] Транснезаситените масти се исклучок бидејќи стереохемијата на двојната врска им дава склоност на јаглеродните ланци кон линеарна конформација, со што лесно се вклопуваат во цврсти наслаги. Геометријата на цисдвојната врска предизвикува искривеност во молекулата, со тоа спречувајќи цврсти образби. Природните извори на масни киселини се богати со цисизомери.
Иако полинезаситените масти штитат од аритмија, изучувањето спроведено кај средовечни жени што внесуваат релативно малку масти покажало дека полинезаситената маст е поврзана со напредувањето на коронарна атеросклероза, за разлика од мононезаситената маст, која не покажала никаква поврзаност.[2] Ова веројатно е показател за поголемата склоност на полинезаситените масти кон липидна пероксидација, против која штити витаминот Е.[3]
Примери за незаситени масни киселини се палмитолеинската, олеинската, миристолеинската, линолната и арахидонската. Незаситените масти се присутни во храни како авокадото, оревестите плодови, маслиновото масло и растителни масла како репкиното. Месните производи содржат и заситени и незаситени масти.
Иако незаситените масти обично се сметаат за поздрави од заситените,[4] Управата за храна и лекови на САД препорачува дека незаситена маст не треба да надминува 30 % од внесените калории во денот. Највеќето храни содржат и незаситени и заситени масти. На производите се нагласува само позастапениот вид на маст. Разни растителни масла со незаситени масти (како маслиновото) воедно содржат и заситена маст.[5]
Во хемиската анализа, масните киселини се одвојуваат со гасна хроматографија на метилестрите.[6] Покрај тоа, незаситени изомери можат да се одвојат со хроматографија на насобран тенок слој.[7]
Масти во разни храни[уреди | уреди извор]
| Храна | Заситени | Моно- незаситени |
Поли- незаситени |
|---|---|---|---|
| Како тежински постоток (%) од вкупните маснотии | |||
| Готварски масла | |||
| Алгино[8] | 4 | 92 | 4 |
| Репкино[9] | 8 | 64 | 28 |
| Кокосово | 87 | 13 | 0 |
| Пченкарно | 13 | 24 | 59 |
| Памуково[9] | 27 | 19 | 54 |
| Маслиново[10] | 14 | 73 | 11 |
| Палмојаткино[9] | 86 | 12 | 2 |
| Палмино[9] | 51 | 39 | 10 |
| Кикириткино[11] | 17 | 46 | 32 |
| Оризово | 25 | 38 | 37 |
| Шафраникино, високоолеинско[12] | 6 | 75 | 14 |
| Шафраникино, линолно[9][13] | 6 | 14 | 75 |
| Соино | 15 | 24 | 58 |
| Сончогледово[14] | 11 | 20 | 69 |
| Синапово | 11 | 59 | 21 |
| Млечни производи | |||
| Млечна маст[9] | 66 | 30 | 4 |
| Сирење, жолто | 64 | 29 | 3 |
| Сирење, жолто обезмастено | 60 | 30 | 0 |
| Сладолед, гурмански | 62 | 29 | 4 |
| Сладолед, лесен | 62 | 29 | 4 |
| Млеко, полномасно | 62 | 28 | 4 |
| Млеко, 2 % | 62 | 30 | 0 |
| *Шлаг[15] | 66 | 26 | 5 |
| Месо | |||
| Говедско | 33 | 38 | 5 |
| Мелена говедска кртина | 38 | 44 | 4 |
| Кременадла | 35 | 44 | 8 |
| Шунка | 35 | 49 | 16 |
| Пилешки гради | 29 | 34 | 21 |
| Пилешко | 34 | 23 | 30 |
| Мисиркини гради | 30 | 20 | 30 |
| Мисиркин копан | 32 | 22 | 30 |
| Риба, атлантска слузоглавка | 23 | 15 | 46 |
| Лосос | 28 | 33 | 28 |
| Виршла, говедска | 42 | 48 | 5 |
| Виршла, мисиркина | 28 | 40 | 22 |
| Хамбургер | 36 | 44 | 6 |
| Чизбургер | 43 | 40 | 7 |
| Сендвич со похувано пилешко | 20 | 39 | 32 |
| Седвич со пилешко на скара | 26 | 42 | 20 |
| Колбас | 37 | 46 | 11 |
| Колбас, мисиркин | 28 | 40 | 22 |
| Пица, колбаси | 41 | 32 | 20 |
| Пица, кашкавал | 60 | 28 | 5 |
| Оревести плодови | |||
| Бадеми, печени | 9 | 65 | 21 |
| Индиски ореви, печени | 20 | 59 | 17 |
| Макадамија, печена | 15 | 79 | 2 |
| Кикиритки, печени | 14 | 50 | 31 |
| Пекани, печени | 8 | 62 | 25 |
| Ленено семе, мелено | 8 | 23 | 65 |
| Сусам | 14 | 38 | 44 |
| Соини зрна | 14 | 22 | 57 |
| Сончогледови семки | 11 | 19 | 66 |
| Ореви, печени | 9 | 23 | 63 |
| Слатки и печива | |||
| Чоколадо | 59 | 33 | 3 |
| Џвакачки бомбони | 14 | 44 | 38 |
| Колаче, овес и суво грозје | 22 | 47 | 27 |
| Колаче, чоколадни парченца | 35 | 42 | 18 |
| Колач, жолт | 60 | 25 | 10 |
| Данско печиво | 50 | 31 | 14 |
| Готварски и трпезни масти | |||
| Путер, парче | 63 | 29 | 3 |
| Путер, матен | 62 | 29 | 4 |
| Маргарин, парче | 18 | 39 | 39 |
| Маргарин, канче | 16 | 33 | 49 |
| Маргарин, обезмастен, канче | 19 | 46 | 33 |
| Свинска маст | 39 | 45 | 11 |
| Растителна маст | 25 | 45 | 26 |
| Пилешка маст | 30 | 45 | 21 |
| Говедска маст | 41 | 43 | 3 |
| Гускина маст[16] | 33 | 55 | 11 |
| Салатен прелив, сино сирење | 16 | 54 | 25 |
| Салатен прелив, италијански | 14 | 24 | 58 |
| Други | |||
| Жолчкина маст[17] | 36 | 44 | 16 |
| Авокадо[18] | 16 | 71 | 13 |
| Кога не е поинаку укажано во полињата, изворот е:[19] | |||
| * 3 % се трансмасти | |||
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Catapano AL, Reiner Z, De Backer G, Graham I, Taskinen MR, Wiklund O, и др. (јули 2011). „ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: the Task Force for the management of dyslipidaemias of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Atherosclerosis Society (EAS)“. Atherosclerosis. 217 Suppl 1 (14): S1-44. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2011.06.012. hdl:10138/307445. PMID 21723445.
- ↑ Mozaffarian D, Rimm EB, Herrington DM (ноември 2004). „Dietary fats, carbohydrate, and progression of coronary atherosclerosis in postmenopausal women“. The American Journal of Clinical Nutrition. 80 (5): 1175–84. doi:10.1093/ajcn/80.5.1175. PMC 1270002. PMID 15531663.
- ↑ Leibovitz B, Hu ML, Tappel AL (јануари 1990). „Dietary supplements of vitamin E, beta-carotene, coenzyme Q10 and selenium protect tissues against lipid peroxidation in rat tissue slices“. The Journal of Nutrition. 120 (1): 97–104. doi:10.1093/jn/120.1.97. PMID 2303916.
- ↑ Fats and sugars. BBC Health, retrieved 2013-04-07
- ↑ Storlien LH, Baur LA, Kriketos AD, Pan DA, Cooney GJ, Jenkins AB, и др. (јуни 1996). „Dietary fats and insulin action“. Diabetologia. 39 (6): 621–31. doi:10.1007/BF00418533. PMID 8781757.
- ↑ Aizpurua-Olaizola O, Ormazabal M, Vallejo A, Olivares M, Navarro P, Etxebarria N, и др. (јануари 2015). „Optimization of supercritical fluid consecutive extractions of fatty acids and polyphenols from Vitis vinifera grape wastes“. Journal of Food Science. 80 (1): E101-7. doi:10.1111/1750-3841.12715. PMID 25471637.
- ↑ Breuer B, Stuhlfauth T, Fock HP (јули 1987). „Separation of fatty acids or methyl esters including positional and geometric isomers by alumina argentation thin-layer chromatography“. Journal of Chromatographic Science. 25 (7): 302–6. doi:10.1093/chromsci/25.7.302. PMID 3611285.
- ↑ „Thrive Culinary Algae Oil“. Посетено на 7 јануари 2019.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Anderson D. „Fatty acid composition of fats and oils“ (PDF). Colorado Springs: University of Colorado, Department of Chemistry. Посетено на 8 април 2017.
- ↑ „NDL/FNIC Food Composition Database Home Page“. United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Посетено на 21 мај 2013.
- ↑ „Basic Report: 04042, Oil, peanut, salad or cooking“. USDA. Архивирано од изворникот на 9 март 2016. Посетено на 16 јануари 2015.
- ↑ „Oil, vegetable safflower, oleic“. nutritiondata.com. Condé Nast. Посетено на 10 април 2017.
- ↑ „Oil, vegetable safflower, linoleic“. nutritiondata.com. Condé Nast. Посетено на 10 април 2017.
- ↑ „Oil, vegetable, sunflower“. nutritiondata.com. Condé Nast. Посетено на 27 септември 2010.
- ↑ USDA Basic Report Cream, fluid, heavy whipping
- ↑ „Nutrition And Health“. The Goose Fat Information Service.
- ↑ „Egg, yolk, raw, fresh“. nutritiondata.com. Condé Nast. Посетено на 24 август 2009.
- ↑ „09038, Avocados, raw, California“. National Nutrient Database for Standard Reference, Release 26. United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Архивирано од изворникот на January 10, 2014. Посетено на 14 август 2014.
- ↑ „Feinberg School > Nutrition > Nutrition Fact Sheet: Lipids“. Northwestern University. Архивирано од изворникот на 20 јули 2011.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||