Трлис

Координати: 41°21.4′N 23°42.40′E / 41.3567° СГШ; 23.70667° ИГД / 41.3567; 23.70667
Од Википедија — слободната енциклопедија
Трлис
Βαθύτοπος
Улица во селото со црквата „Св. Никола“
Улица во селото со црквата „Св. Никола“
Трлис is located in Грција
Трлис
Трлис
Местоположба во областа
Трлис во рамките на Неврокоп (Егејска Македонија)
Трлис
Местоположба на Трлис во Неврокоп и областа Источна Македонија и Тракија
Координати: 41°21.4′N 23°42.40′E / 41.3567° СГШ; 23.70667° ИГД / 41.3567; 23.70667
ЗемјаГрција
ОбластИсточна Македонија и Тракија
ОкругДрамски
ОпштинаНеврокоп
Надм. вис.&10000000000000680000000680 м
Население (2021)[1]
 • Вкупно255
Час. појасEET (UTC+2)
 • Лете (ЛСВ)EEST (UTC+3)

Трлис (грчки: Βαθύτοπος, Ватитопос; до 1927 г. Τερλίς, Терлис[2]) — село во Драмско, Егејска Македонија, денес во општината Неврокоп на Драмскиот округ, Грција. Сè до 1920-тите било населено само со Македонци, од кои мнозинството биле христијани, а малцинството муслимани кои во изворите погрешно се водат како „Турци“.[3]

Географија[уреди | уреди извор]

Селото се наоѓа во северното подножје на планината Црна Гора во историско-географската област Мрвачко. Лежи во долината на реката Трлиска Матница. Оддалечено е на 55 км северозападно од Драма и на 16 км западно од Зрново.

Историја[уреди | уреди извор]

Средновековие[уреди | уреди извор]

Стара чешма на сретселото.
Стари куќи во Трлис.

Трлис е старо рударско село каде железното рударство било развиено уште пред доаѓањето на Турците. Во грамота од 1347 г. на светогорскиот манастир Велика Лавра се спомнува дека манастирот има приходи од топење на железо во во Трилисион, место меѓу Неврокоп и Сер. Трлиската руда била квалитетна, високо ценета и многу барана. Во селото имало неколку печки и два-три самокова, кои работеле сè до втората половина на XIX век. Во средниот век Трлис било мало гратче, седиште на епархија, а подоцна и на мудир. Од писмо на Стефан Душан до велможата Рајко разбираме дека второспоменатиот бил војвода на Броди и Трлис.[4][5]

Во Отоманското Царство[уреди | уреди извор]

Селото се спомнува во османлиски дефтери од XV век и 1671 г. под името Кастротарлис и Трлис. Според извор од втората половина на XV и почетокот на XVI век во селото Трлис (Горна Трлица) се регистрирани 199 глави на домаќинствата.[6]

За време на Преродбата Трлис било едно од големите, будни и стопански развиени села на Неврокопската каза со македонско население. Во местноста Панагириштето кај селото секоја година се приредува двонеделниот Трлиски панаѓур познат во регионот.

По 1803 г. во селското училиште предавал јеромонахот Иван Симеонов (Јоанис Симеонидис) од Трлис.[7]

Во 1848 г. рускиот славист Виктор Григорович („Очерк путешествия по Европейской Турции“) забележал дека во Трлис највеќето жители се Македонци.[8][9]

Во 1861 г. трлискиот учител Димитар Стоилов го превел т.н. Трлиско евангелие на македонски со грчки букви.[10]

Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Терлиш (Terlich) било село со 380 домаќинства на 1.060 Македонци и 190 муслимани.[11][12]


Во 1889 г. Стефан Верковиќ („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) го обележал Трлис како село со 290 македонски и 90 „турски“ куќи.[11][13]

Во 1891 г. Георги Стрезов напишал за селото:

„ Тарлис, големо село на Ј од Неврокоп, 6 часа пат. Лежи во пазувите на Црна Гора до Али Ботуш; до него се селата Лофча, Старчишта и Караќој, до 1⁄2 час растојание. На И се протега висока рамница, накитена со ниви, ливади и на места со полски ели. По плодноста ова место не отстапува од Елешкото. Наоколу богати шуми; меѓу другото сеат и тутун. Секоја недела има пазар за околните села на одделно място. Од 1 октомври секоја година се отвора панаѓур „Св. Петка“ и трае до 15-ти; главната стока е крупен и ситен добитък со мануфактура. Панаѓурат се одржува на чаирите, 1⁄2 час до селото. Има обрт од 2000 лири и повеќе. Црква „Св. Никола“; се служи мешано; и училиште мешано со 80 ученици. 380 куќи, 500 д. Турци, 1500 д. Македонци.[8][14] “

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. селото имало вкупно 2.104 жители, од кои 1.560 Македонци-христијани, 520 Турци (всушност Македонци-муслимани) и 24 Власи.[11][15] Според Јордан Иванов во 1900 г. во селото имало 2.240 Македонци егзархисти и заедно со Старчишта и Зрново е меѓу најголемите македонски села во Неврокопско.[11][16]

Уништена плоча на влезот на црквата „Св. Никола“.

На почетокот на XX век целото население на Трлис било под врховенството на Бугарската егзархија и во него работела бугарската пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Трлис имало 2.240 Македонци егзархисти, 18 Власи и 12 Роми; работело бугарско основно училиште со 1 учител и 30 ученици.[11][17]

Во Грција[уреди | уреди извор]

По Балканските војни во 1913 г. Трлис е припоен кон Грција. Дел од муслиманското население се иселило во 1912 г., а дел од христијанското за време на Втората балканска војна во 1913 г. Истата година во селото се попишани 1.360 жители.[3] Во првата половина на ноември 1914 г. во околината на селото грчката власт убила тројца Македонци, од кои двајца биле од селото Раховица, а третиот од Горно Броди.[18] Во 1920 г. населението се намалило на 1.191 жители поради Првата светска војна. Во 1923 г. Македонците-муслимани (таканаречени „Турци“) се иселени во Турција по сила на Лозанскиот договор. На 27 јули 1924 г. грчки војници убиле 17 жители на селото. Овој т.н. Трлиски инцидент довел до меѓународен притисок врз Грција и потпишувањето на спогодбата „Калфов – Политис“.[19] Во 1927 г. селото е преименувано во Ватитопос.[3][20] По инцидентот, голем број жители го напуштиле селото и се преселиле во Бугарија. На нивно место се доведени грчки колонисти од Мала Азија.[4] Вкупно 780 лица се преселиле од Трлис во Бугарија по официјален пат.[3] На пописот од 1928 г. Трлис е претставен како мешано село со вкупно 682 жители,[3] од кои 544 лица (154 семејства) биле грчки колонисти, а останатите македонски мештани.[21] Во понатамошниот период бројот на жители се намалил како последица од Втората светска и Граѓанската војна, но и со подоцнежните преселби во поголемите градови.[3]

Населението одгледува тутун, жито и други земјоделски култури, а се занимава и со сточарство.[3]

Месности во Трлис преименувани со службен указ на 13 јауари 1969 г.
Име Грчки Ново име Грчки Опис
Кикла[22] Κίκλα Анонимон ᾿Ανώνυμον[23] месност Ј од Трлис[22]
Чадрлика[22] Τσανταρλίκια Каламиес Καλαμιές[23] месност ЈЗ од Трлис[22]
Правец[24] Πραβέτσι Плати Πλατύ[23] рид со скратен пат за Долно Броди Ј од Трлис[24][25]
Боаз тепе[22] Μπογὰζ Λόφος Стенома Στένωμα[26] рид СИ од Трлис, северно над клисурата на Трлиска Река[22]
Валцока Βαλτσόκα Евфорон Εὔφορον[26] врв (880 м) СИ од Трлис[22]

Културни и природни знаменитости[уреди | уреди извор]

Личности[уреди | уреди извор]

Галериja[уреди | уреди извор]

  • Влезна табла во селото
    Влезна табла во селото
  • Споменик на Грците убиени во Граѓанската војна од Македонците од ЕАМ
    Споменик на Грците убиени во Граѓанската војна од Македонците од ЕАМ
  • Црквата „Св. Никола“
    Црквата „Св. Никола“
  • Стара куќа во Трлис
    Стара куќа во Трлис
  • Панорама на селото со црквата
    Панорама на селото со црквата

Население[уреди | уреди извор]

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Население 973 696 840 522 448 582 416 461 255
Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
  2. ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). I дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 195–196. ISBN 9989-9819-5-7.
  4. ↑ 4,0 4,1 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 16.
  5. ↑ Живојиновић, Драгић (2011), „Простагма краља Душана кефалији Рајку“, Стари српски архив, књ. 10: 35
  6. ↑ Гандев, Христо. „Българската народност през XV век. Демографско и етнографско изследване“, Наука и Изкуство, II изд., София, 1989
  7. ↑ (грчки) http://yaunatakabara.blogspot.com/2010/08/ka-1800.html. Занемарен непознатиот параметар |първо_име= (help); Занемарен непознатиот параметар |lang-hide= (help); Занемарен непознатиот параметар |издател= (help); Занемарен непознатиот параметар |фамилно_име= (help); Занемарен непознатиот параметар |заглавие= (help); Занемарен непознатиот параметар |достъп_дата= (help); Отсутно или празно |title= (help)
  8. ↑ 8,0 8,1 Нарекувајќи ги „Бугари“ под влијание на бугарската пропаганда.
  9. ↑ Очеркъ путешествія по Европейской Турціи (съ картою окресностей охридскаго и преспанскаго озеръ) Виктора Григоровича (PDF) (Изданіе второе. изд.). Москва: Типографія М. Н. Лаврова и Ко. 1877. стр. 123.
  10. ↑ Милетичъ, Л (1920). „Два български рѫкописа съ гръцко писмо : 1. Недѣлни поучения от XVIII вѣкъ. 2. Търлиско евангелие от 1861 год“ (PDF). Български старини. София: Издава Българската академия на науките, Държавна печатница. VI: 71.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  12. ↑ Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 126–127. ISBN 954-8187-21-3.
  13. ↑ Верковичъ, Стефанъ (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи (PDF). С. Петербургъ: Военная Типографія (въ зданіи Главнаго Штаба). стр. 236–237.
  14. ↑ Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Осма (XXXVII–XXXVIII): 8.
  15. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 194. ISBN 954430424X.
  16. ↑ Милетичъ, Л (1920). „Два български рѫкописа съ гръцко писмо : 1. Недѣлни поучения от XVIII вѣкъ. 2. Търлиско евангелие от 1861 год“ (PDF). Български старини. София: Издава Българската академия на науките, Държавна печатница. VI: 72.
  17. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 112–113.
  18. ↑ Цочо В. Билярски. Македонски Мартиролог. София, 2005, стр. 143.
  19. ↑ Костадин Тодоров Хаджиянакиев. Гръцкото злодеяние в с. Търлис, Драмско през 1924 г.
  20. ↑ Δημήτρης Λιθοξόου. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 - 1971, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
  21. ↑ Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 „Διατάγματα. Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 12. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 3): 19. 1969. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
  24. ↑ 24,0 24,1 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 177.
  25. ↑ Serrai GSGS (Series); 4439. 1st ed. Lambert conical orthomorphic spheroid Bessel proj. Prime meridians: Greenwich and Athens. "Reproduced from M.D.R. London: War Office. 1944. Text "610/10395." In collections: Greece 1:100k Topographic Maps. Digital Archive McMaster University " ignored (help)
  26. ↑ 26,0 26,1 „Διατάγματα. Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 12. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 3): 19. 1969. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Населени места во општината Неврокоп
ОЕ Неврокоп
Историски
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Трлис&oldid=5201635“