Зрново

Координати: 41°20.38′N 23°52.0′E / 41.33967° СГШ; 23.8667° ИГД / 41.33967; 23.8667
Од Википедија — слободната енциклопедија
Зрново
Κάτω Νευροκόπι
Главната улица во Зрново
Главната улица во Зрново
Зрново is located in Грција
Зрново
Зрново
Местоположба во областа
Зрново во рамките на Неврокоп (Егејска Македонија)
Зрново
Местоположба на Зрново во Неврокоп и областа Источна Македонија и Тракија
Координати: 41°20.38′N 23°52.0′E / 41.33967° СГШ; 23.8667° ИГД / 41.33967; 23.8667
ЗемјаГрција
ОбластИсточна Македонија и Тракија
ОкругДрамски
ОпштинаНеврокоп
Надм. вис.&10000000000000560000000560 м
Население (2021)[1]
 • Вкупно1.855
Часовен појасEET (UTC+2)
 • Лете (ЛСВ)EEST (UTC+3)
Црквата „Св. Димитриј“ во Зрново

Зрново (грчки: Κάτω Νευροκόπι, Като Неврокопи; до 1927 г. Ζύρνοβο, Зирново[2]) — село во Драмско, Егејска Македонија, денес во општината Неврокоп на Драмскиот округ, Грција. Сè до 1920-тите било населено речиси исклучиво со Македонци. Турците наведени во изворите се всушност Македонци-муслимани.[3]

Географија[уреди | уреди извор]

Селото се наоѓа во северниот дел на Лиската (Елеска) Котлина, на 42 км северно од Драма.

Историја[уреди | уреди извор]

Во Отоманското Царство[уреди | уреди извор]

Првите пишани сведошта за Зрнево ги наоѓаме во османлиски документи од XV век, каде е спомнато како село со 171 христијански домаќинства, 48 неженети христијани, 22 вдовици и само 1 муслиманско семејство на Шехабедин В’лков. На почетокот на XVII век во Зрново имало 120, а во 1660 г. 152 даночно обврзани домаќинства.[4]

Во даночниот список од крајот на XV и почетокот на XVI век се вели дека Зрнево е село со 241 лице.[5]

Во XVIII и XIX век во Зрнново било развиено казанџиството, а делумно и коваштвото. Во XIX век Зрново било големо село со поретежно македонско население во Неврокопската каза на Серскиот санџак. Во 1848 г. рускиот славист Виктор Григорович („Очерк путешествия по Европейской Турции“) напишал дека жителите на Зрново се претежно Македонци.[6][7] Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Зрново (Zirnovo) било село со 317 домаќинства на 900 Македонци, 62 „муслимани“ и 40 Власи.[8][9]

Во 1889 г. Стефан Верковиќ („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) го завел Жирново (Зерново) како село со 290 македонски и 27 „турски“ куќи.[8][10]

Во 1891 г. Георги Стрезов напишал за селото:

„ Зрнево, големо село на ЈИ од Караќој 3 часа пат. Изградено е на двата брега на Панега. Наоколу плодно поле во кое се сејат најмногу компири и коноп. Неколкумина се јажари. Бидејќи низ Зрнево минува патот од Драма за Неврокоп, има и добри анови. Црквата и училишната зграда се мошне убави, но и двете погрчени. Ученици 70. Куќи 350, Македонци.[6][11] “

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. селото имало 2.120 жители, од кои 1950 Македонци-христијани и 170 „Турци“.[8][12] (Македонци-муслимани).

Во 1902 г. Димитър Драгинов ја вратил црквата во Зрново под Цариградската патријаршија. На Велигден тој бил обесен од Атанас Тешовалијата на вратата на црквата и оставен да виси три дена.[13]

Предна страна на црквата „Св. Димитриј“

До 1903 г. раководител на револуционерниот комитет во Зрново бил Димчо Праматарски.[14] По Илинденското востание во 1904 г. и последните прогрчки куќи во селото прешле под врховенството на Бугарската егзархија.[15]

Во селото активно работела бугарската пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Зрново имало 2.360 Македонци егзархисти, 12 Власи и 18 Роми. Во селото работело бугарско основно училиште со 2 учители и 105 ученици.[16]

При избувнувањето на Првата балканска војна во 1912 г. дури 44 лица од Зрново се пријавиле како доброволци во Македонско-одринските доброволни чети (МОО).[17]

Во Грција[уреди | уреди извор]

За време на Првата балканска војна селото е окупирано од бугарска војска, а по Втората балканска војна во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Истата година населението броело 2.105 жители.[3] Според податоци на Јордан Н. Иванов во 1918 г. во Зрново имало 500 куќи — 447 македонски и 53 „турски“.[8]

Со крајот на Првата светска војна во 1918 г. половината од населението на селото се преселило во Бугарија — во Неврокоп и Неврокопско, Пловдив, Пазарџик, во Јамболско и други места.[4] Во 1920 г. населението се намалило на 1.186 жители.[3] Во 1923 г. Македонците-муслимани се иселени во Турција по сила на Лозанскиот договор, а на негово место се доведени 506 грчки колонисти (120 семејства).[3] По крвавиот Трлиски инцидент во Бугарија побегнале уште 440 жители.[3] Во 1927 г. селото е преименувано во Като Неврокопион, во превод Долен Неврокоп по името на градот во Пиринска Македонија.[18][19] Во 1928 г. селото е претставено како мешано мештанско-дојденско со вкупно 2.268 жители, од кои 407 дојденци (99 семејства).[20]

На 18 април 1945 г. селото е ограбено од грчката чета на капетанот Кукатис. Многу селани се претепани, а двајца убиени. На жалбите на населението пред британските претставници добиен е одговорот „Вие сте Бугари и треба да си одите.“[21]

По 1944 г. неколку десетици семејства го напуштиле Зрново и се преселиле во Штип.[4]

Во Граѓанската војна најголемиот дел од Македонците биле насилно прогонети. Населението од селото и околината најмногу се раселени во централниот и источниот дел на историскиот регион Македонија. Во Република Македонија, најмногу ги има во Штип, па потоа во Свети Николе, Кочани, Радовиш, Струмица, Велес, Скопје. Во Бугарија најмногу ги има во Неврокоп, па во Пловдив, Пазарџик, Софија, Варна, Горна Џумаја, Јамбол и други места.[22]

Месности во Зрново преименувани со службен указ на 13 јануари 1969 г.
Име Грчки Ново име Грчки Опис
Усоја[23] Οὐσόγια Тагматарху Долкераки Ταγματάρχου Δολκεράκη [24] врв на Шилка (971,6 м) ЈИ од Зрново[23]
Горно Усоја[23] Ανω Οὐσόγια Сигматарху Маркаки Συνταγματάρχου Μαρκάκη[24] врв на Шилка ЈИ од Зрново[23]
Казар Тумбар[23] Καζὰρ Τουμπὰρ Макриплаја Μακρυπλαγιά[24] месност на Шилка ЈИ од Зрново[23]
Кара Гуџек Καρα Γκούντζεκ Коловос Κολοβός[24]
Габер[23] Γκάμπερ Тирокомион Τυροκομεῖον[24] дол Ј од Зрново[23][25]
Канив Тумбар[23] Νανὶβ Τουμπὰρ Агонон Άγονον[24] шума на Шилка ЈИ од Зрново[23]
Бела вода[23] Μπέλα Βόδα Гликонери Γλυκονέρι[24] река ЈЗ од Зрново[23][26]
Мала Голица[23] Μικρὴ Γκόλτσα Стр. Сумбалидис Στρ. Σουπαλίδης[24] врв на Шилка И од Зрново[27]
Голема Голица[23] Μεγάλη Γκόλτσα Агатангелос Αγαθάγγελος[24] врв на Шилка (1.031 м) И од Зрново[23]
Преслопа[25] Πρέσλοπα Ксирохорафа Ξηροχώραφον[24] седло меѓу Штудер и Дебелина, С од Руждене[25]
Големи Корита[23] Μεγάλη Κουρίτα Мегала Алонија Μεγάλα Άλώνια[24] месност И од Зрново[23]
Варлак Βαρλάκ Патомата Πατώματα[24]

Население[уреди | уреди извор]

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Население 3.290 2.702 2.924 2.278 2.370 2.158 2.072 2.157 1.855
Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости[уреди | уреди извор]

Личности[уреди | уреди извор]

  • Андреја — духовник, јеромонах, игумен на манастирот „Седумте престоли“ од 1895 до 1909 г.
  • Димитар Симеонов — просветен деец[28]
  • Иван Зрновалијата — револуционер, четник на Филип Цветанов
  • Иван Т. Мрваков — општественик
  • Иван Тодоров (1865 - 1950) — фотограф и револуционер
  • Филотеј Теодоропулос (р. 1963) — грчки духовник

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
  2. ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). I дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 164. ISBN 9989-9819-5-7.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 12.
  5. ↑ Гандев, Христо (1989) [1972]. „Населени места с регистрирани имена на главите на домакинствата (XV-XVI в.)“. Българската народност през XV век: Демографско и етнографско изследване (II издание. изд.). София: Наука и изкуство.
  6. ↑ 6,0 6,1 Нарекувајќи ги „Бугари“ под влијание на бугарската пропаганда
  7. ↑ Очеркъ путешествія по Европейской Турціи (съ картою окресностей охридскаго и преспанскаго озеръ) Виктора Григоровича (PDF) (Изданіе второе. изд.). Москва: Типографія М. Н. Лаврова и Ко. 1877. стр. 123.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  9. ↑ Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 126–127. ISBN 954-8187-21-3.
  10. ↑ Верковичъ, Стефанъ (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи (PDF). С. Петербургъ: Военная Типографія (въ зданіи Главнаго Штаба). стр. 234–235.
  11. ↑ Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Осма (XXXVII–XXXVIII): 7–8.
  12. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 194. ISBN 954430424X.
  13. ↑ Младеновъ, Пандо. Въ и извънъ Македония (PDF). стр. 7. Посетено на 15 декември 2013 г. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help) Архивирано на 5 октомври 2013.
  14. ↑ Пеловски, Филип (2021). Македоно-одрински свидетелства. Регистър на участниците в освободителните борби в Македония, Тракия и Добруджа, получили български народни пенсии през 1943 г (PDF). I. Дел I. София: Библиотека Струмски. стр. 147. ISBN 978-619-1885718.
  15. ↑ Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 126.
  16. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 112–113.
  17. ↑ Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 848. ISBN 954-9800-52-0.
  18. ↑ Λιθοξόου, Δημήτρης. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 - 1971, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
  19. ↑ Π. Ν. Νιγδέλης, Από το Νευροκόπι στην Αθήνα, η επίτύμβια επγραφή IG ΙΙ/ΙΙΙ 10770 και η προέλευσή της, σελ. 152
  20. ↑ Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
  21. ↑ Пејов, Наум. Македонците во Граѓанската војна во Грција, Скопје 1968, с. 112.
  22. ↑ [1]
  23. ↑ 23,00 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 23,10 23,11 23,12 23,13 23,14 23,15 23,16 По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
  24. ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 „Διατάγματα. Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 12. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 3): 19. 1969. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 95.
  26. ↑ Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 79.
  27. ↑ Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 135.
  28. ↑ Цокова, Полина (2009). „Дейността на Неврокопската митрополия в периода на войните 1912 - 1919 година“. Исторически преглед. София: Институт по история при БАН. 65 (1–2): 86.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Населени места во општината Неврокоп
ОЕ Неврокоп
Историски
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Зрново&oldid=5197971“