Виктор Иго

Од Википедија — слободната енциклопедија
Виктор Иго
Роден/а26 февруари 1802(1802-02-26)
Безансон, Франција
Починат/а22 мај 1885(1885-05-22) (возр. 83)
Париз, Франција
ПочивалиштеПантеон, Париз
Занимањеписател, поет, новинар
НационалностФранцузин
Жанрроман, драма, поезија
Книжевно движењеромантизам
Значајни дела
Години на активност1829–1883
Потпис

Виктор Иго (француски: Victor Hugo; Безансон, 26 февруари 1802Париз, 22 мај 1885) — француски писател, еден од предводниците на францускиот романтизам. Покрај Балзак, Иго се смета за најголема фигура во француската книжевност во 19 век. Негови најпознати дела се Богородичната црква во Париз и Клетници. Како политичар, Иго бил голем борец против деспотизмот и тиранијата, а се залагал за укинување на смртната казна. Бил оженет за Адел Фуше, симпатија од неговото детство, со која имал пет деца.

Иако бил посветен ројалист како млад, неговиот светоглед се променил со текот на годините, па подоцна станал републиканец, што се одразило во неговото творештво. Иго живеел 20 години во прогон на островот Гернзи во Ламанш за време на владеењето на кралот Наполеон III. При враќањето во Париз бил свечено пречекан. Починал на 83 години во Париз, а погребан е на гробиштата Пантеон. Неговото дело ужива голема почит во неговата родна земја, а неговиот лик се наоѓал на француската банкнота од пет франци.

Животопис[уреди | уреди извор]

Рани години и брак[уреди | уреди извор]

Виктор Иго бил трет син на Јозеф Леополд Сижибер Иго и Софи Требише, а негови браќа биле Абел Жозеф Иго и Евгениј Иго. Бил роден 1802 во Безансон, град во источниот дел на Франш Конте. Неговиот татко Леополд бил слободоумен републиканец кој многу го почитувал Наполеон Бонапарт. Неговата мајка Софи била од благородничко католичко семејство и се смета дека имала тајна врска со генералот Виктор де ла Ори, кој бил погубен 1812 поради сомнеж за ковање заговор против Наполеон. Детството на Иго било време на политички превирања во Франција: Наполеон бил крунисан за император две години по раѓањето на Иго, а бурбонската династија се вратила на власт кога Иго наполнил 13 години. Неговите родители имале спротивставени политички и верски сфаќања.[1]

Бидејќи Леополд бил генерал во Наполеоновата армија, Иго често патувал. Како дете ги посетил Неапол, Алпите, Средоземјето, Рим, и други европски одредишта. Сопругата Софи го придружувала Леополд на патувањата во Италија каде бил гувернер во провинцијата Неапол, и Шпанија, каде повремено раководел со три провинции. Изморена од честите патувања поради воени обврски, и поради тоа што сопругот не бил наклонет кон католицизмот, Софи привремено се разделила од Леополд се вратила во Париз со децата во 1803 година. Таа го воспитала и образувала Иго, што се забележува по неговите први поетски обиди, каде главен мотив се љубовта кон кралот и верата. Подоцна, пред настаните од француската револуција од 1848 година, тој се побунил против католичките ројалисти и преминал кон републиканците и слободоумието.

Младиот Иго се вљубил и бил во врска со Адел Фуше, другарка од детството, и покрај противењето на мајка му. Поради почит кон мајка му, Виктор ја зел Адел дури по смртта на Софи во 1822 година. Првото дете на Виктор и Адел, Леополд, починало како доенче во 1823 година. Следната година се родила Леополдина, а потоа следеле Шарл на 4 ноември 1826, Франсоа-Виктор на 28 октомври 1828 година, и Адел на 4 август 1830 година. Љубовта кон ќерките Иго ја опеал во повеќе песни, меѓу кои Моите две ќерки.[2]

На 15 февруари 1843 се венчала најстарата и омилена ќерка на Иго, Леополдина, настан што Иго го опеал во песната 15 февруари 1843.[3] Леополдина починала на 19 години во 1843, кратко по венчавката со Шарл Вакери. На 4 септември 1843 се удавила во Сена паѓајќи од брод. Поради тешката облека брзо потонала, а заедно со неа починал и сопругот обидувајќи се да ја спаси. Иго во тоа време бил на југот на Франција со љубовницата, а за смртта на ќерката прочитал во весник и бил многу потресен.[4] Поемата Во Вилкје ја посветил на починатата ќерка.[5] Целиот свој живот Иго ги посетувал гробовите на неговата мајка и на ќерка му, тагувајќи по нив. Една негова песна од 11 јули 1846 година, е напишана по враќање од гробишта.[6] Подоцна, Иго накратко го опишал својот живот во песните Напишано во 1846,[7] и Напишано во 1855, во кои одговара на писмото на еден маркиз од 1846 година.[8] Инаку, Иго бил познат како многу нескромен, вообразен и болно суетен човек.[9][10]

Прогонство и смрт[уреди | уреди извор]

Виктор Иго во 1853

По три неуспешни обиди, во 1841 Иго бил избран за член на Француската академија и со тоа ја потврдил својата улога во француската книжевност. Потоа се вклучил во политичкиот живот и станал голем поборник на Републиката. Истата година, кралот Луј-Филип го поставил Иго за кралски генеалог и од таа позиција зборувал против смртната казна, социјалната неправда, и слободата на печатот. Подоцна, Иго бил избран во законодавната и конститутивната асамблеја. Кога Луј Наполеон (Наполеон III) ја презел целосно власта во 1851 и го донел антипарламентарниот устав, Иго јавно го прогласил за предавник на својата татковина. Плашејќи се за својот живот, Иго побегнал во Брисел, а со семејството конечно се сместил на еден островите во Ламанш. Во 1852 година во Брисел го објавува познатиот памфлет Наполеон Малиот во кој ја разобличува личноста на Луј Бонопарт и во целост ја соголува неговата диктатура. Поради овој памфлет ќе му биде скратено гостопримство во Белгија и Иго заминува на Џерси. Во 1861 година ја одбива амнестијата на Наполеон III, а во Франција се враќа во 1870 година по соборувањето на Луј Бонопарта и веднаш бил вклучен во политичкиот живот.[11]

И претходно познат како мономан и деспот, веќе од педесеттата година, Иго се претворил во неиздржлив тиранин за околината и голем егоист, па дури и хипокрит и скржавец. Подоцна, тој западнал во толкава тага, што во тестаментот побарал да го закопаат како најголем сиромав, во обичен мртовечки сандак, направен од штици при што како избезумен имал навика да ги повторува зборовите: „земјата ме повикува“.[12]

За време на прогонството, Иго ги напишал познатите памфлети за Наполеон Бонапарт, Наполеон Малиот и Историја на едно злосторство. Памфлетите биле забранети во Франција, но имале големо влијание. Додека бил на островот, Иго го напишал познатотo дело Клетници и неговите многу ценети збирки на песни (Казни 1853; Контемплации 1856; и Легендата на вековите 1859). Иако Наполеон во 1859 година ги помилувал политичарите кои биле прогонети, Иго одбил да се врати во Франција, не сакајќи да ги повлече своите критики и мислења за владата и кралот. Кога се создала Третата Република, Иго се вратил во родната земја и во 1870 година и бил избран во Народното собрание и во Сенатот.[13]

Во 1868 година умрела сопругата на Иго, Адел, а неговата верна љубовница Жилиет Друе (која му била замена за неверната сопруга) [14] умрела во 1883, две години пред смртта на Иго. Кога Виктор Иго во 1870 се вратил во Париз, народот го прогласил за народен херој. За краток период по неуспешните избори за Народното собрание, тој добил мал мозочен удар, ја доживеал опсадата на Париз, неговата ќерка завршила во душевна болница, а починале и неговите двајца синови. Во 1881 година, Иго го прославил својот 79 роденден. Во чест на тоа му била направена голема прослава, со најголемата парада во француската историја. Народот марширал шест часа од „Авени д'Елеј“ до Елисејските полиња до самиот центар на Париз, а Иго седел на прозорецот и го гледал народот. Виктор Иго умрел на 83 години и бил погребан во Пантеон, а на неговиот погреб присуствувале повеќе од два милиони луѓе.

Творештво[уреди | уреди извор]

Романи[уреди | уреди извор]

Илустрација на Богородичната црква во Париз од Лук Оливие Мерсон

Иго го објавил првиот роман Хан од Исланд една година по венчавката, а вториот Биг Жаргал три години подоцна. Помеѓу 1829 и 1840 објавил пет збирки поезија (Ориентални песни 1829, Есенски лисја 1831, Песни од самракот 1835, Внатрешни гласови 1837, и Зраци и сенки 1840), потврдувајќи го статусот на најдобар автор на елегиски и лирски стихови. Иго се трудел да пишува како таткото на романтизмот Франсоа Рене де Шатобријан. Во својата младост, Иго ја развил тезата „Шатобријан или ништо”. Страста и елоквенцијата на неговите први дела му донеле успех и слава уште во младоста. Неговата прва збирка песни Нови оди и други песни била објавена во 1824, кога Иго имал 23 години, и му донела кралска плата од Луј XVIII. Следната збирка, објавена во 1826 Оди и балади го открила Иго како голем и одличен поет, мајстор за лирски песни.

Во 1829 го објавил романот Последниот ден на човекот кој е осуден на смрт, кое влијаело на писателите Албер Ками, Чарлс Дикенс, и Фјодор Михајлович Достоевски. Романот Клод Ге, издаден 1834, бил кратка документарна приказна за убиецот од вистинскиот живот кој бил погубен во Франција. Првиот голем роман на Иго бил Ѕвонарот на Богородичната црква, објавен во 1831 година, и веднаш бил преведен на скоро сите европски јазици. Иго почнал да прави планови за својот најголем роман за социјалните страдања и неправдата во 1830-тите, но биле потребни цели 17 години за да го реализира неговото најуспешно дело Клетници, кое конечно било објавено во 1862. Романот Клетници доживеал голема популарност во целиот свет, а според него е снимен филм и напишани се неколку книги, кои на некој начин се сметаат како продолженија на романот.

Иго се оддалечил од социјално-политичките проблеми во следниот роман Морските работници, кој бил објавен во 1866 година. Во романот, кој бил посветен на каналскиот остров Гернзи, на кој Иго живеел 15 години во прогон, ги опишува човековата борба со морето и со страшните суштества кои живеат во длабочините. На политичко-социјалните проблеми се вратил во следниот роман Човекот кој се смее, објавен во 1869 година. Со тој роман, Иго ја критикувал аристократијата, но тој не бил толку успешен како претходните романи. Последниот роман кој Виктор Иго го напишал бил Деведесет и третата. Иако неговата популарност се намалувала, некои го сметаат за едно од неговите најдобри дела.

Поезија[уреди | уреди извор]

Поетското дело на Иго е огромно и се состои од речиси 200 000 стихови.[15] Својата прва поетска збирка, Оди и разни песни, Иго ја објавил во 1822.[15] Во 1856 Иго ја објавил збирката Контемплации, која ја пишувал дури 25 години. За неа, тој напишал и кус предговор, во кој дал објаснување за својата поезија:

Што се Контемплации? Тоа е она што би можело да се нарече, доколку зборот не би бил малку нескромен, Мемоари на една душа. Тоа се, всушност, сите впечатоци, сите спомени, сите појави, сите нејасни ликови, насмеани и задгробни, сè што може да содржи една свест. Тоа е човечкиот живот што излегува од тајната на лулката и завршува во тајната на ковчегот; тоа е духот што зачекорува од сјајот до сјајот, оставајќи ги зад себе младоста, љубовта, илузиите, борбата, очајот, и кој запира изгубен на „работ на бескрајот...

Една судбина е испишана, ден по ден.

Дали е тоа животот на човекот? Да, но и животот на другите луѓе, исто така. Никој од нас ја нема таа чест да поседува живот што е само негов. Мојот живот е ваш, вашиот живот е мој, вие го живеете она што го живеам јас; судбината е една. Прифатете го, значи, тоа огледало и огледајте се во него... Кога ви зборувам за себе, јас ви зборувам за вас. Како не го чувствувате тоа? Ах! безумнику кој веруваш дека не сум ти! Оваа книга ја содржи, повторувам, личноста на читателот исто колку и личноста на самиот писател. Homo sum... Радоста, тој краткотраен цвет на младоста, се круни, страница по страница, во првиот дел на книгата, а исчезнува во вториот дел, полн со болка. Каква болка? Вистинска, единствена: на смртта, исчезнувањето на саканите суштества.

— Kolja Mićević, „Pogovor“, [16]

Исто така, своите ставови за поезијата Иго ги опишал и во предговорот на збирката Оди и балади: „Најпосле, областа на поезијата е бесконечна. Под реалниот свет постои идеален свет којшто се покажува сјаен во очите на оние кои навикнале, низ сериозните размислувања, да гледаат во предметите повеќе од предмети.“[17] Последните дела на Иго се „Легендата на вековите“, „Бог“ и „Крајот на сатаната“, од кои последните две се објавени по неговата смрт.[16] Иго не е т.н. „љубовен поет“. Љубовта е многу застапена во неговите песни, но станува збор за неговата ќерка и за мајка му. Денот на смртта на неговата сакана ќерка Леополдина, веројатно, е единствениот ден кога Иго не напишал ниту една песна, туку само оставил празен лист на којшто ја напишал датата на нејзината смрт. Подоцна, тој ја објавил збирката За неа, малку од мене, со песни посветени непосредно на Леополдина.[1]

Драма[уреди | уреди извор]

Илустрација на сцена од драмата Бирграви (1843)

Иго не постигнал така брз успех со драмските дела. Во 1827 ја објавил драмата Кромвел, која никогаш не била изведена и која е позната повеќе по предговорот отколку по нејзината содржина. Во воведот, Иго ги советува француските писатели да се ослободат од класичниот стил на театарот и така предизвикал конфликт помеѓу францускиот класицизам и романтизмот. По Кромвел, во 1828 следела драмата Еми Робсар која доживеала само еден настап. Првата драма што ја продуцирал самиот Иго била Марион Делорм. Иако на почетокот била забранета поради критика кон монархијата, забраната била укината, а премиерата се одиграла во 1829 година, но и ова дело не доживеало успех.

Меѓутоа, следната драма Ернани се покажала како една од најуспешните драми на 19 век. Инспириран од усшехот на Ернани, Иго ја објавил драмата Кралот се забавува во 1832. Драмата била забранета уште првата вечер, поради исмејувањето на француското благородништво, но била популарна во печатена форма. Мотивиран од забраната, следната драма Лукреција Борџија, Иго ја напишал за 14 дена. Драмата била изведена во 1833 година и постигнала голем успех.

Драмата Анџело имала премиера во 1835 година и, исто така, постигнала голем успех. Набргу потоа, грофот од Орлеан (брат на кралот и голем поклоник на Иго) основал свој театар за да може Иго да ги изведува новите драми. „Ренесансниот театар“ (бил отворен во 1838 и првата претстава изведена во него била Руј Блаз. Иако денес оваа драма се смета за една од најдобрите драми на Иго, во негово време не била многу прифатена од публиката. Следната драма Бирграви била изведена 33 пати и малку по малку почнала да ги губи гледачите. Во 1862 Иго ја напишал драмата Торквемада, а во 1864 го напишал есејот за Вилијам Шекспир.

Дела[уреди | уреди извор]

  • Хан од Исланд (1823)
  • Нови оди (1824)
  • Биг Жаргал (1826)
  • Оди и балади (1826)
  • Кромвел (1827)
  • Ориентални песни (1829)
  • Последниот ден на еден осуденик (1829)
  • Ернани (1830)
  • Богородичната црква во Париз (1831)
  • Марион Делорм (1831)
  • Есенски лисја (1831)
  • Кралот се забавува (1832)
  • Лукреција Борџија (1833)
  • Марија Тјудор (1833)
  • Мирабо (1834)
  • Мешавина, литература и филозофија (1834)
  • Клод Ге (1834)
  • Анџело (1835)
  • Песни од самракот (1835)
  • Внатрешни гласови (1837)
  • Руј Блаз (1838)
  • Зраци и сенки (1840)
  • Рајна (1842)
  • Бирграви (1843)

  • Наполеон Малиот (1852)
  • Казни (1853)
  • Писма до Луј Бонапарт (1855)
  • Контемплации (1856)
  • Легендата на вековите (1859)
  • Клетници (1862)
  • Вилијам Шекспир (1864)
  • Песни од улиците и од шумите (1865)
  • Морските работници (1866)
  • Париз (1867)
  • Човекот кој се смее (1869)
  • Страшната година (1872)
  • Деведесет и третата (1874)
  • Моите ќерки (1874)
  • Пред егзилот (1875)
  • Егзил (1875)
  • После егзилот (1876)
  • Легендата на вековите (1877)
  • Уметноста да се биде дедо (1877)
  • Историја на едно злосторство - прв дел (1877)
  • Историја на едно злосторство - втор дел (1878)
  • Татко (1878)
  • Религии и религија (1880)
  • Магаренце (1880)

  • Четирите ветрови на духот (1881)
  • Торквемада (1882)
  • Легендата на вековите - дополнителна серија (1883)
  • Архипелагот во Ламанш (1883)
  • Театар на слобода (1886)
  • Крајот на Сатаната (1886)
  • Видени нешта - прв дел (1887)
  • Сите струни на лирата (1888)
  • Алпи и Пиренеи (1890)
  • Бог (1891)
  • Франција и Белгија (1892)
  • Сите струни на лирата - нова серија (1893)
  • Кореспонденција - прв том (1896)
  • Кореспонденција - втор том (1898)
  • Мрачни години (1898)
  • Видени нешта (1900)
  • Пост-скриптум на мојот живот (1901)
  • Последна ракатка (1902)
  • Илјада франка награда (1934)
  • Океан. Куп камења (1942)
  • Камења (1951)

Значење и влијание[уреди | уреди извор]

Гете го оценил Иго како голем талент, но заглавен во романтичниот правец на својата епоха поради што доаѓа во искушение, покрај убавото, да го прикаже и најслабото и најгрдото. Според Гете, Иго си го уништувал талентот со тоа што пишувал по две трагедии и еден роман во текот на една година при што Иго делувал како да пишува само за да заработи многу пари. Оттука, Гете му препорачувал на Иго помалку да пишува, а повеќе да работи. Инаку, Гете го прочитал романот на Иго, „Ѕвонарот на Богородичната црква“, но според неговото признание, му било потребно големо трпение за да го издржи мачењето кое му го предизвикала оваа книга која ја оценил како „најодвратната книга напишана кога и да било“.[18] Во друга прилика, Гете се изразил многу пофално за песните на Иго, оценувајќи го како „несомнен талент врз кого влијаела германската книжевност“. Според Гете, додека Иго бил млад поет, многу му пречеле класичарите, но подоцна тој созреал. Инаку, во творештвото на Иго, Гете го препознал влијанието на Е. Т. А. Хофман и на Шатобријан. Притоа, Гете го споредил Иго со италијанскиот поет Манцони, а го сметал за исто толку значаен поет како Ламартин и Делавињ.[19]

Според Пол Валери, за разлика од Артур Рембо, Бодлер и Стефан Маларме кои извршиле надворешно влијание (ширење на француската поезија во странство), Иго извршил внатрешно влијание, т.е. разрешил многу клучни прашања во француската поезија од дваесеттите години на 19 век. Во тој поглед, може да се каже дека самиот Иго е посебна школа или збир на школи, зашто сето она што дошло по него произлегло од него. Всушност, со својот огромен опус Иго предизвикал исцрпеност во француската поезија, доведувајќи ја во прашање можноста за нејзиниот натамошен развој. Во таа смисла е познатата изјава на Андре Жид, кој извикал „Леле, Виктор Иго!“, запрашан кој поет е најзастапен во неговата позната Антологија.[20]

Пишувајќи за Иго, францускиот писател Жорис-Карл Уисманс се изразува пофално за „беспрекорното жонглерство на неговата метрика“, но неговата ориентална и патријаршиска страна ја оценува како „премногу конвенционална и премногу празна“.[21] Според српскиот поет Јован Дучиќ, денес, големиот Иго делува студено и застарено.[22]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. 1,0 1,1 Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 89.
  2. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 4.
  3. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 27.
  4. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 33, 37-42 и 89.
  5. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 37-42.
  6. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 33.
  7. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 76-78.
  8. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 79-80.
  9. Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 306.
  10. Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 277.
  11. Паскал Гилевски, Раде Силјан, Романтизам, Матица Македонска, Скопје, 2004, стр. 172 - 173.
  12. Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 224.
  13. „Белешка за писателот“, во: Виктор Иго, Козета и Гаврош, Скопје: Македонска книга, 1970, стр. 145-148.
  14. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 89-90.
  15. 15,0 15,1 Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 87.
  16. 16,0 16,1 Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 91.
  17. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 88.
  18. J. P. Ekerman, Razgovori sa Geteom: Poslednjih godina njegova života. Beograd: Rad, 1960, стр. 63.
  19. J. P. Ekerman, Razgovori sa Geteom: Poslednjih godina njegova života. Beograd: Rad, 1960, стр. 66.
  20. Kolja Mićević, „Pogovor“, во: Viktor Igo, Pesme. Beograd: Rad, 1969, стр. 87-88.
  21. Карл Уисманс, Наспроти. Скопје: Темплум, 2011, стр. 264.
  22. Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 294.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Викицитат има збирка цитати поврзани со: