Aнанас

Уреди врски
Од Википедија — слободната енциклопедија
{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/Предлошка:Автотаксономија/Ananas|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}
Ананас
плодот кој се добива од ананасот
Научна класификација [ у ]
Непознат таксон (попр): Ananas
Вид: Ананас
Научен назив
Ananas comosus
(L.) Merr.
Синоними[1]

Ананас (латински: Ananas comosus) [2][3] е тропско растение од семејството на бромелијади[4] и е единствениот претставник од оваа фамилија што комерцијално се одгледува како овошје . Ананасот се јаде свеж или конзервиран, а може да се најде и во форма на сок или како состојка во мешани сокови. Се користи за десерти, салати и овошни коктели, а во некои култури и како прилог за јадења со месо.

Ананасот расте како мала грмушка; поединечни цветови на неопрашувано растение се спојуваат за да формираат плодот . Растението нормално се размножува од гранка формирана на врвот на плодот [2][5] или од странично изданок и обично созрева во рок од една година.[5][6]

Опис на растението[уреди | уреди извор]

Ананасот е тревно повеќегодишно растение кое достигнува висина 1-1,5 м , со триесет или повеќе зашилени листови од триесетина сантиметри до еден метар, со дебело стебло. Секој од многуте радијално наредени цветови раѓа месести плодови, кои се тесно поврзани со плодовите на соседните цвеќиња, така што целото соцветие заедно формира она што изгледа како едно месести плодови.

Потекло и историја[уреди | уреди извор]

Доаѓа од Парагвај и јужните делови на Бразил. Се одгледувал во предколумбиско време и се раширил низ Јужна Америка, па стигнал до Карибите, каде што го пронашол Колумбо, кој го однел во Европа . Шпанците го рашириле на Филипините, Хаваите, Гуам и денешна Зимбабве. Ананасот успешно се одгледува од 1720 година во европските оранжерии и специјални топли јами загреани со ферментација на коњски измет. Овој метод барал многу работа, а јамите барале многу свеж измет. Масовната употреба на бродовите со пареа го означил крајот на одгледувањето на ананас во Европа, бидејќи транспортот на овошјето по море станал многу поевтин од одгледувањето во умерена клима.

Производство[уреди | уреди извор]

Земји по производство на ананас во 2020 година

Денес, светското производство на ананас е предводено од Југоисточна Азија: во 2001 година Тајланд произведол 1.979.000 тони, Филипините 1.618.000 тони, додека Бразил 1.430.000 тони. Вкупно светско производство во 2001 година изнесувало 14.220.000 тони. Најголемите извозници на свеж ананас во 2001 година била Костарика со 322.000 тони, Брегот на Слоновата Коска со 88.000 тони и Филипините со 135.000 тони. Додека пак во 2020 година на врвот по производство биле Филипините, Коста Рика и Бразил.

Кај комерцијалното одгледување, цветањето може да се предизвика вештачки, а раната берба може да овозможи и развој на втор, помал плод. Врвот на плодот од ананас со лисјата како круна, отсечен за време на чистењето, може да се засади во земјата, а од него ќе израсне ново растение - како што е случајот со компирите кои можат да никнат од дел од клубенот. Ова е најчестиот метод на размножување што го користат аматерски градинари.

Опрашување[уреди | уреди извор]

Цвет од ананас (Јапонија)

Опрашувањето во природата најчесто го прават колибри. Ова е неопходно за формирање на семиња, но присуството на семиња лошо влијае врз квалитетот на плодот. Поради оваа причина, на Хаваи, каде што денес се одгледува ананас како една од најважните земјоделски култури, забранет е увозот на колибри. Одредени видови див ананас се опрашуваат од лилјаци и тие се однесуваат токму спротивно на повеќето цветни растенија, ги отвораат своите цветови ноќе и ги затвораат во текот на денот.

Медицински ефект[уреди | уреди извор]

Коренот и плодот се нанесуваат на кожата како антиинфламаторно и протеолитичко средство. На Филипините традиционално се користи против цревни паразити. Постојат тврдења дека ананасот има корисен ефект врз одредени нарушувања на гастроинтестиналниот тракт, и дека помага во ублажување на болката забрзување породувањето во случај на негово каснење.

Ананас

Нутрициони вредности[уреди | уреди извор]

100 грама ананаси содржи:
вода масти калиум калциум магнезиум витамин Ц
84 0.2 173 16 17 19

Ананасот содржи протеолитички ензим бромелаин, кој ги разградува белковините. Свежиот сок од ананас може да се користи како маринада за омекнување на месото. Ензимите од свежиот ананас можат да направат желе или други десерти на база на желатин. Бромелаинот се разложува со готвење или конзервирање, така што конзервираниот ананас треба да се користи со желатин. Овој ензим може да биде опасен за луѓето кои страдаат од недостаток на белковини или нарушувања како што е синдромот Елерс-Данлос. Свеж ананас, исто така, не треба да го јадат луѓето кои страдаат од хемофилија, како и оние со заболувања на бубрезите или црниот дроб, бидејќи може да го намали времето потребно за коагулација на крвта. Ананасот е значаен извор на манган, а содржи и големи количини на витамин Ц и витамин Б1.

Ананас подготвен за продажба ( Кина )

Складирање и транспорт[уреди | уреди извор]

Свежиот ананас е прилично скап бидејќи, како и повеќето тропски овошја, тој е чувствителен на условите за транспорт. Ананасот зрее по берењето, но му треба одредена температура. Како и бананите, тој е чувствителен на студ и не треба да се чува во фрижидер. По пет до осум дена чување на собна температура, целосно зеленото овошје добива златно-кафеава боја, пријатен мирис и станува малку помек, а потоа е готов за јадење.

Ананасот се чува на температура од околу 7 °C, за да се спречи зреење. Ова е направено затоа што на одредени овошја им треба двојно повеќе време за да созреат од другите, па некои може да се незрели, додека други се веќе презрели, што е неприфатливо во комерцијална смисла, особено ако се земе предвид релативно високата откупна цена на ова овошје. Поради оваа причина, ананасот надвор од тропскиот појас се најдостапни во конзервирана форма.

Историја[уреди | уреди извор]

Ананасот, цело и во надолжен пресек.

Претколонијално одгледување[уреди | уреди извор]

Дивото растение потекнува од реката Парана - Парагвај помеѓу јужен Бразил и Парагвај.[2][7][8] Малку се знае за неговото припитомување, но тоа почнало да се одвива низ Јужна Америка. Археолошките докази за употреба се пронајдени уште во 1200-800 година п.н.е (пред 3200-2800 години) во Перу[9] и 200 п.н.е. -700 (пред 2200-1300 години) во Мексико,[10] каде што го одгледувале Маите и Ацтеките.[11] До крајот на 1400-тите, ананасот бил широко распространета и основна храна на Индијанците. Првиот Европеец кој наишол на ананас бил Колумбо во Гвадалупе на 4 ноември 1493 година години.[12][13] Португалците го зеле овошјето од Бразил и го донесле во Индија до 1550 година.[14] Црвениот шпански ананас, исто така, бил воведен од Шпанците од Латинска Америка на Филипините, и се одгледувал за текстилна употреба уште од 17 век.[15][16]

Колумбо го донесол растението во Шпанија и го нарекол pina de Indes, што значи „Бор на Индијанците“. Ананасот е документиран во Децениите на новиот свет на Петар Маченик (1516) и Приказот на Антонио Пигафета за првото патување околу светот (1524-1525), а првата позната илустрација е во Општата историја на Индија на Овиедо (1535).[17]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „The Plant List: A Working List of All Plant Species“. Посетено на 25 July 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Morton, Julia F (1987). „Pineapple, Ananas comosus“. Посетено на 22 April 2011.
  3. ↑ „Pineapple Definition | Definition of Pineapple at Dictionary.com“. Dictionary.reference.com. Посетено на 6 December 2009.
  4. ↑ Coppens d'Eeckenbrugge, G; Leal, F. (2003). „Chapter 2: Morphology, Anatomy, and Taxonomy“. Во Bartholomew, DP; Paull, RE; Rohrbach, KG (уред.). The Pineapple: Botany, Production, and Uses. Wallingford, UK: CABI Publishing. стр. 21. ISBN 978-0-85199-503-8.
  5. ↑ 5,0 5,1 „How to grow a pineapple in your home“. Pineapple Working Group-International Horticultural Society. Посетено на 15 August 2010.
  6. ↑ „Pineapple Growing“. Tropical Permaculture.com (Birgit Bradtke). Архивирано од изворникот на 17 June 2010. Посетено на 15 August 2010.
  7. ↑ Bertoni, "Contributions a l'étude botanique des plantes cultivées. Essai d'une monographie du genre Ananas", Annales Cient. Paraguay (2nd series) 4 (by1919:250–322).
  8. ↑ Baker, K. F.; J. L. Collins (1939). "Notes on the distribution and ecology of Ananas and Pseudananas in South America", American Journal of Botany; Collins, The pineapple: botany, utilization, cultivation, (London:Leonard Hill) JL. 1960.
  9. ↑ Pearsall, Deborah M. (1992). “The Origins of Plant Cultivation in South America.” In The Origins of Agriculture : An International Perspective, 173–205. Washington: Smithsonian Institution Press.
  10. ↑ Callen, Eric O. "Analysis of the Tehuacan coprolites." The prehistory of the Tehuacan Valley 1 (1967): 261-289.
  11. ↑ Pickersgill, B (1976). „Pineapple“. Evolution of Crop Plants, N. W. Simmonds, Ed.
  12. ↑ Morrison, S.E. (1963). Journals and Other Documents of the Life of Christopher Columbus. Heritage Press.
  13. ↑ Rohtbach, GKG; Leal, F. (2003). „Chapter 1: History, distributions and World Production“. Во Bartholomew, DP; Paull, RE; Rohrbach, KG (уред.). The Pineapple: Botany, Production, and Uses. Wallingford, UK: CABI Publishing. стр. 21. ISBN 978-0-85199-503-8.
  14. ↑ Collingham, L (2007). Curry: a Tale of Cooks and Conquerors. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-532001-5.
  15. ↑ „History & Origin of Piña“. Philippine Folklife Museum Foundation. Посетено на 13 December 2018.
  16. ↑ Ewbank, Anne (6 September 2018). „This Prized Filipino Fabric Is Made From Pineapple Leaves“. Gastro Obscura. Посетено на 13 December 2018.
  17. ↑ Hayward, Wyndham (1956). „The Pineapple meets the Press“. 6. Архивирано од изворникот на 19 March 2022. Посетено на 11 December 2019. Наводот journal бара |journal= (help)

Литература[уреди | уреди извор]

  • Menzel, Christopher. "Tropical and Subtropical Fruit". Encyclopedia of Agricultural Science Volume 4. ISBN 0122266706. Charles J Arntzen. New York: Elsevier Science Publishing Co. Inc., Academic Press, 2012. 380–382.
  • Beatrice H. Krauss: Anatomy of the Vegetative Organs of the Pineapple, Ananas comosus (L.) Merr. I. Introduction, Organography, the Stem, and the Lateral Branch or Axillary Buds. Botanical Gazette, Band 110, 1948, S. 159–217. (online)
  • Beatrice H. Krauss: Anatomy of the Vegetative Organs of the Pineapple, Ananas comosus (L.) Merr. (Continued) II. The Leaf. Botanical Gazette, Band 110, 1949, S. 333–404. (online)
  • Beatrice H. Krauss: Anatomy of the Vegetative Organs of the Pineapple Ananas comosus (L.) Merr. – Concluded. III. The Root and the Cork. Botanical Gazette, Band 110, 1949, S. 550–587. (online)
  • Monzon, R. B.; Adebiyi, Adebowale (1995). "Traditional medicine in the treatment of parasitic diseases in the Philippines". Southeast Asian journal of tropical medicine and public health (Southeast Asian Ministers of Education Organization, Regional Tropical Medicine and Public Health Network, Bangkok, Thailand) 26 (3): 421–428. . doi:10.1080/13880200490902608. ISSN 0125-1562. Наводот journal бара |journal= (help); Отсутно или празно |title= (help). https://web.archive.org/web/20120110183054/http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=3030064. Приступљено 2007-02-12.
  • Marion C. Okimoto: Anatomy and Histology of the Pineapple Inflorescence and Fruit. Botanical Gazette, Band 110, 1948, S. 217–231. (online)
  • Reinhard Lieberei, Christoph Reisdorff: Nutzpflanzenkunde - begründet von Wolfgang Franke. 7. izdanje, Thieme-Verlag, 2007; S. 207 ff. Aнанас
  • Gunther Franke (Hg.): Nutzpflanzen der Tropen und Subtropen. Band 2: Spezieller Pflanzenbau. Ulmer, Stuttgart 1994, S.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Aнанас&oldid=5133802“