Српски јазик

Српски јазик
српски језик / srpski jezik
Застапен во	Србија, Босна и Херцеговина и Косово
Подрачје	Балкан
Говорници	12 милиони
Јазично семејство	индоевропски словенски јужнословенски западни јужнословенски штокавски српски јазик
Писмо	српска азбука
Статус
Службен во	Србија Босна и Херцеговина Косово
Регулативен орган	Катедра за стандардизирање на српскиот јазик
Јазични кодови
ISO 639-1	sr
ISO 639-2	srp
ISO 639-3	srp
Држави каде српскиот е службен.   Држави каде српскиот е малцински признат.

Српски јазик (2006)

Српски јазик — јужнословенски јазик и стандардизирана норма на српскохрватскиот јазик. Српскиот е службен јазик во Србија, Косово и Република Српска (Босна и Херцеговина), а се користи и во делови на Црна Гора и Хрватска и населените места кои се сметаат за српска дијаспора.

Во српскиот јазик, зборовите се пишуваат како што и се изговараат, и секоја буква претставува еден глас. Овој фонетички принцип е претставен во поговорката: "Пишувај како што зборуваш, читај како што е напишано", принцип користен во повеќе балкански јазици.

Друга одлика на српскиот јазик е што тој се пишува на две азбуки: кирилица и латиница. Двете азбуки се речиси еднакви, а единствена разлика е во користењето на буквите. Ова е последица на историски причини, имено делот од српската популација кој бил под влијание на Австроунгарија пишувал на латиница, а другиот дел кој бил под влијание на Византија пишувал на кирилица. Денес, сите образовани луѓе ги познаваат и двете азбуки.^{[се бара извор]}

Граматика на српскиот јазик

Главна статија: Граматика на српскиот јазик

Именки

Падежи и деклинација на именки

Во српскиот јазик има седум падежи: номинатив, генитив, датив, акузатив, вокатив, инструментал и локатив. Кога именките се деклинираат, акцентот се менува за датив и локатив.

Еднина	Класа I - м.р. I прозор	Класа I - м.р. II -ац, и живи суштества магаре	Класа I - с.р. I село	Класа I - с.р. I главн што завршуваат на -e** дрво и Миле (име)	Класа II - ж.р. I жена	Класа II - ж.р. I -ka банка	Класа II - ж.р. I -ga книга	Класа III - ж.р. II љубов
Номинатив (Ко? Шта?) (Кој? Што?)	прозор prozor	магарац magarac	село selo	дрво drvo Миле Mile	жена žena	банка banka	књига knjiga	љубав ljubav
Генитив (Кога? Чега?)	прозорa prozora	магарца magarca	селa sela	дрвета drveta Милета Mileta	женe žene	банке banke	књиге knjige	љубави ljubavi
Датив (Коме? Чему?) (На кого? Зошто?)	прозôру prozôru	магâрцу magârcu	сêлу sêlu	дрвêту drvêtu Милету Miletu	жêни žêni	бâнци bânci	књизи knjizi	љубâви ljubâvi
Акузати (Кога (видим)? Шта (гледам)?) (Кој (гледам)? Што (гледам)?)	прозор prozor	магарца magarca	село selo	дрво drvo Милета Mileta	жену ženu	банку banku	књигу knjigu	љубав ljubav
Вокатив (Ој! Хеј!)	прозорē prozore	магарчē magarče	селō selō	дрвō drvō Миле Mile	женō ženō	банкō bankō	књигō knjigō	љубави ljubavi
Инструментал (С ким(e)? Чим(е)?) (Со кого? Со што?)	прозором prozorom	магарцом magarcom	селом selom	дрветом drvetom Милетом Mile	женом ženom	банком bankom	књигом knjigom	љубави (or -ју)* ljubavi(or -ју)
Локатив (О коме? О чему?) (За кого? За што?)	прозóру prozóru	магáрцу magárcu	сéлу sélu	дрвéту drvétu Милету Miletu	жéни žéni	бáнци bánci	књизи knjizi	љубави ljubavi
Множина	прозори	магариња	села	дрва	жени	банки	книги	љубов
Номинатив	прозори prozori	магарци magarci	села sela	дрва drva	жене žene	банке banke	књиге knjige	љубави ljubavi
Генитив	прóзорā prozora	мáгарацā magaraca	сéлā sela	дрвā drva	жéнā žena	бáнакā banaka	књигā knjiga	љубави ljubavi
Датив	прозорима prozorima	магарцима magarcima	селима selima	дрвима drvima	женама ženama	банкама bankama	књигама knjigama	љубавима ljubavima
Акузатив	прозоре prozore	магарце magarce	села sela	дрва drva	жене žene	банке banke	књиге knjige	љубави ljubavi
Вокатив	прозори prozori	магарци magarci	села sela	дрва drva	женe žene	банке banke	књиге knjige	љубави ljubavi
Инструментал	прозорима prozorima	магарцима magarcima	селима selima	дрвима drvima	женама ženama	банкама bankama	књигама knjigama	љубавима ljubavima
Локатив	прозорима prozorima	магарцима magarcima	селима selima	дрвима drvima	женама ženama	банкама bankama	књигама knjigama	љубавима ljubavima

• Во зборовите од III-тата класа во инструментал еднина завршетокот може да биде -ју. Некои зборови претрпуваат промени, како на пример: љубав се менува во љубављу или младост станува младошћу и смрт станува смрћу
• Еднослоговните зборови што завршуваат на -о се деклинираат на овој начин.
• Именките нога, рука, око, уво (мак. нога, рака, око, уво) кои како делови на ловечкото тело доаѓаат во пар, имаат форми на генитив множина со завршеток -у: ногу, руку, очију, ушију.

Како да се одредат кои именки спаѓаат во кои класи:

1. Ако именката завршува на согласка, најверојатно таа спаѓа во првата класа за м.р.
2. Ако именката завршува на самогласките – o, или -e во еднина, тогаш таа спаѓа во првата класа на с.р. Но сепак некои машки имиња не спаѓаат во оваа класа.
3. Ако именката завршува на – a, тогаш таа е втора класа во ж.р. Исто така има и некои машки именки што имаат женски завршетоци на – a, (пр: судија).
4. Именките на класа III се skoro сите од ж.р. и завршуваат на согласки. Тие се разликуваат од првата класа поради тоа што тие означуваат апстрактни именки (пр: љубав, смрт, болест, младост). Но, именките како гост, мост, прст се од м.р.

Придавки

Промена

Придавките имаат три рода (машки, женски и среден), седум падежи (номинатив, датив, генитив, акузатив, инструментал, локатив и вокатив кој е формално еднаков на номинативот), два броја (еднина и множина) и две промени (определена и неопределена). Неопределената промена според завршетоците е еквивалентна на промената на именките. Определената промена е специфична само за придавките и се разликува од неопределената, и по форма и по значење.

Определена промена
Еднина	м.р.	с.р.	ж.р.
Номинатив	нов(и)	ново	нова
Генитив	новог(а)	новог(а)	новe
Датив	новом	новом	новој
Акузатив	нов(и)	ново	нову
Вокатив	нови	ново	нову
Инструментал	новим	новим	новом
Локатив	новом	новом	новој
Множина
Номинатив	нови	нова	нове
Генитив	нових	нових	нових
Датив	новим	новим	новим
Акузатив	нове	нова	нове
Вокатив	нови	нова	нове
Инструментал	новим	новим	новим
Локатив	новим	новим	новим

Компарација на придавки

Придавките имаат три степени: позитив, компаратив и суперлатив.

Еднина	М.Р.	С.Р.	Ж.Р.
Номинатив	добар бољи најбољи	добро боље најбоље	добра боља најбоља
Акузатив	добар бољи најбољи	добро боље најбоље	добру бољу најбољу
Генитив	доброг(а) бољег(а) најбољег(а)	доброг(а) бољег(а) најбољег(а)	добре боље најбоље
Датив	добром бољем најбољем	добром бољем најбољем	доброј бољој набољој
Инструментал	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим	добром бољом најбољом
Локатив	добром бољем најбољем	добром бољем најбољем	доброј бољој набољој
Множина	М.Р.	С.Р.	Ж.Р.
Номинатив	добри бољи најбољи	добра боља најбоља	добре боље најбоље
Акузатив	добре боље најбоље	добра боља најбоља	добре боље најбоље
Генитив	добрих бољих најбољих	добрих бољих најбољих	добрих бољих најбољих
Датив	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим
Инструментал	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим
Локатив	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим	добрим бољим најбољим

Глаголи

Помошни глаголи

Глагол јесам

Нема инфинитив и има само сегашно време:

Лична заменка	Сегашност		Сегашност (нег. форми)
	Долга (акцентирана) форма	Долга (неакцентирана) форма
Ја (Јас)	јесам	сам	нисам
Ти (Ти)	јеси	си	ниси
Он, Она, Оно (Тој, таа, тоа)	јесте	је	није
Ми (Ние)	јесмо	смо	нисмо
Ви (Вие)	јесте	сте	нисте
Они, Оне, Она (Тие)	јесу	су	нису

Глагол бити

Овој глагол е ист со македонскиот помошен глагол сум.

Лич. заменка	Сегашност	Иднина		Минато
		1-во	2-ро	перфект	аорист	имперфект	плуперфект
Ја (Јас)	будем	ћу бити	будем био/ла	сам био/ла; био/ла сам	бих	бејах	био/ла сам био/ла
Ти (Ти)	будеш	ћеш бити	будеш био/ла	си био/ла; био/ла си	би	бејаше	био/ла си био/ла
Он, Она, Оно (Тој, таа, тоа)	буде	ће бити	буде био/ла/ло	је био/ла/ло; био/ла/ло је	би	бејаше	био/ла/ло је био/ла/ло
Ми (Ние)	будемо	ћемо бити	будемо били/ле	смо били/ле; били/ле смо	бисмо	бејасмо	били/ле смо били/ле
Ви (Ти)	будете	ћете бити	будете били/ле	сте били/ле; били/ле сте	бисте	бејасте	били/ле сте били/ле
Они, Оне, Она (Тие)	буду	ће бити	буду били/ле/ла	су били/биле/била; били/ле/ла су	бише	бејаху	били/ле/ла су били/ле/ла

Правилни глаголи

Лич. заменка	Сегашност	Иднина		Минато
		1-во	2-ро	перфект	аорист	имперфект	плуперфект
Ја (Јас)	радим	ћу радити	будем радиo/ла	сам радиo/ла; радиo/ла сам	рад+их > радих	рад+ах > рађах	радиo/ла сам радиo/ла
Ти (Ти)	радиш	ћеш радити	будеш радиo/ла	си радиo/ла; радиo/ла си	рад+ише > радише	рад+аше > рађаше	радиo/ла си радиo/ла
Он, Она, Оно (Тој, таа, тоа)	ради	ће радити	буде радиоo/ла/ло	је радиo/ла/ло; радиo/ла/ло је	рад+ише > радише	рад+аше > рађаше	радиo/ла/ло је радиo/ла/ло
ми (Ние)	радимо	ћемо радити	будемо радили/ле	смо радили/ле; радили/ле смо	рад+исмо > радисмо	рад+асмо > рађасмо	радли/ле смо радили/ле
Ви (Вие)	радите	ћете радити	будете радили/ле	сте радили/ле; радили/ле сте	рад+исте > радисте	рад+асте > рађасте	радили/ле сте радили/ле
Они, Оне, Она (Тие)	раде	ће радити	буду радили/ле/ла	су радили/радиле/радила; радили/ле/ла су	рад+ише > радише	рад+аху > рађаху	радили/ле/ла су радили/ле/ла

Неправилни глаголи

Лич. заменки	Сегашност	Иднина		Минато
		1-во	2-ро	перфект	аорист	имперфект	плуперфект
Ја (Јас)	могу'	ћу моћи	будем могаo/ла	сам могаo/ла; могаo/ла сам	могох	моћијах	могаo/ла сам могаo/ла
Ти (Ти)	можеш	ћеш моћи	будеш могаo/ла	си могаo/ла; могаo/ла си	може	моћијаше	могаo/ла си могаo/ла
Он, Она, Оно (Тој, таа, тоа)	може	ће моћи	буде могаo/ла/ло	је могаo/ла/ло; могаo/ла/ло je	може	можијаше	могаo/ла/ло je могаo/ла/ло
Ми (Ние)	можемо	ћемо моћи	будемо могли/ле	смо могли/ле; могли/ле смо	могосмо	моћијасмо	могли/ле смо могли/ле
Ви (Вие)	можете	ћете моћи	будете могли/ле	сте могли/ле; могли/ле сте	могосте	моћијасте	могли/ле сте могли/ле
Они, Оне, Она (Тие)	могу	ће моћи	буду могли/ле/ла	су могли/могле/могла; могли/ле/ла су	могоше	моћијаху	могли/ле/ла су могли/ле/ла

Предлози

Предлог	Падеж	Услов	Пример
među	акузатив	со глагол што означува движење	ići među ljude = « да оди помеѓу луѓе »
	инструментал	со глагол што не означува движење	biti među ljudima = « да се биде помеѓу луѓе »
na	акузатив	со глагол што означува движење	postaviti na sto = « да се постави на масата »
	локатив	со глагол што не означува движење	biti na stolu = « да се биде на масата »
nad(a)	акузатив	со глагол што означува движење	uzdigati se nad more = « да се воздигне над морето »
	инструментал	со глагол што не означува движење	nalaziti se nad morem = « се наоѓа над морето »
o	акузатив		obesiti o nešto = « да обеси нешто »
	локатив		govoriti o nečemu = « да зборува за нешто »
pod(a)	акузатив	со глагол што означува движење	padati pod stolicu = « да падне под столицата »
	инструментал	со глагол што не означува движење	ležati pod stolicom = « да лежи под масата »
pred(a)	акузатив	со глагол што означува движење	pozoviti pred kralja = « да се доведе пред кралот »
	инструментал	со глагол што не означува движење	govoriti pred kraljem = « да зборува пред кралот »
s(a)	генитив		iskočiti sa stola = « отскокни од стол »
	инструментал	со нешто	s mužem = « со мажот ми »
u	генитив		u Branka Ćopića = « во Бранко Ќопиќ»
	акузатив	со глагол што означува движење	ići u selo = « да оди во село »
	локатив	со глагол што не означува движење	živeti u selu = « да живи во село »
za	акузатив		za profesora = « за професорот »
	инструментал		za profesorom = « за професорот »

Споредбена лексикологија

Српски јазик
Писмо	латиница и кирилица
Пример	Прв член од „Декларацијата за човекови права“
Текст	Сва људска бићa рађaју се слободна и једнака у достојанству и правима. Она су обдарена разумом и свешћу и требаједни према другима да поступају у духу братства.
	Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. Ona su obdarena razumom i svešću i treba jedni prema drugima da postupaju u duhu bratstva.
Македонски	Сите човечки суштества се раѓаат слободни и еднакви по достоинство и права. Tие се обдарени со разум и совест и треба да се однесуваат еден кон друг во дуxот на општо човечката припадност.
Портал: Јазици

Македонски јазик	Хрватски јазик	Српски јазик
Споредба	Usporedba	Поређење
Европа	Europa	Европа
Холандија	Nizozemska	Холандија
Италијанци	Talijani	Италијанци
Вселена	Svemir	Васиона
’Рбет	Kralježnica	Кичма
Воздух	Zrak	Ваздух
Образование	Odgoj	Васпитање
Седмица	Tjedan	Седмица
Историја	Povijest	Историја
Панталони	Hlače	Панталоне
Стомак	Trbuh	Стомак
Наука	Znanost	Наука
Лично	Osobno	Лично
Личност	Osoba	Лице
Обединети Нации	Ujedinjeni Narodi	Уједињене Нације
Леб	Kruh	Хлеб
Вештачко	Umjetno	Вештачки
Крст	Križ	Крст
Демократија	Demokracija	Демократија
Сознание	Spoznaja	Сазнање
Остров	Otok	Острво
Офицер	Časnik	Официр
Патен сообраќај	Cestovni promet	Друмски саобраћај
Автопат	Autocesta	Аутопут
Должина	Duljina	Дужина
Здружение	Udruga	Удружење
Фабрика	Tvornica	Фабрика
Општо	Opće	Опште
Христос	Krist	Христос
Извини	Oprosti	Извини
Географија	Zemljopis	Географија
Јануари	Siječanj	Јануар
Пасош	Putovnica	Пасош
Пензионери	Umirovljenici	Пензионери
Совет за безбедност	Vijeće sigurnosti	Савет безбедности
Надворешно	Vanjski	Спољашњи
Сопствено	Vlastito	Сопствено
Ниво	Razina	Ниво
Печат	Tisak	Штампа
Работник	Djelatnik	Радник
Декада, век, милениум	Desetljeće stoljeće tisućljeće	Деценија, век, миленијум
Општење	Priopćenje	Саопштење
Стандард на мајчиниот јазик	Materinski jezićni standard	Матерњи језички стандард

Поврзано

• Српскохрватски јазик
• Србија
• Срби
• Српска азбука

Надворешни врски

• Работилница за српски јазик и култура Архивирано на 15 септември 2008 г., курс за српски јазик.