Страдањата на младиот Вертер: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information
обновување
Ред 1: Ред 1:
[[Податотека:Goethe 1774.JPG|350px|right|thumb|Првото издание од 1774 година]]
[[Податотека:Goethe 1774.JPG|350px|right|thumb|Првото издание од 1774 година]]
'''Страдањата на младиот Вертер''' ( на германски: ''Die Leiden des jungen Werthers'') се смета за [[автобиографија|автобиографски]] [[роман]] на [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], првпат печатен во [[1774]] година.
'''Страдањата на младиот Вертер''' ([[германски]]: ''Die Leiden des jungen Werthers'') - [[роман]] на [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], од [[1774]] година.


== Инспирација ==
== Инспирација ==
[[Книга]]та „Страдањата на младиот Вертер“ била објавена во [[1774]] година. Таа била напишана под влијание на делата на Ричардсон и [[Жан-Жак Русо|Русо]], но во неа се проткаени и бројни реални настани од животот на Гете, како: трагичната судбина на вецларскиот правник Ерусалим, кој извршил [[самоубиство]] во [[октомври]] [[1772]] година; [[љубов]]та на Гете кон Шарлота (Лота) Буф од [[мај]] до [[септември]] 1772 година, која во [[април]] [[1773]] година се омажила за неговиот пријател Кестнер; неговата следна љубов кон Максимилијана Ла Рош, која била омажена за љубоморниот Брентан итн. Всушност, самиот Гете постојано нагласувал дека во оваа книга ги внесол своите најинтимни чувства и поради тоа таа е единствено дело кое не може да се повтори.<ref>Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 135-136.</ref>
Ова дело има своја подлога од животот на [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]]. Во [[1772]] година тој се пресеилил во [[Вецлар]], каде работел како писар, и требало по желба на татка си да се оддаде на [[право|правничката]] кариера. Во [[роман]]от ја опишал [[крал]]ската [[суд]]ска [[институција]] во која работел. Таму тој се запознал со двајцата секретари Кестнер и Јерусалем. Меѓу нив се случила историјата што послужила како основа за делото.


Од разговорот на Гете до Екерман од [[2 јануари]] [[1824]] година може да се заклучи дека намерата на Гете не била само да ги прикаже љубовните страдања на еден млад човек, туку неговите идеи се општи – недоволноста на [[човек]]от, сударот на човекот со [[природа]]та и со граѓанскиот поредок итн.<ref>Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 135-138.</ref>
Кестнер тајно се верил со 15 годишната Лота, која [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]] ја запознал и се вљубил во неа. Но кога дознал дека е вереница на пријателот, се обидел да ги контролира своите чувства, и тие продолжиле да другаруваат, иако Кестнер и Лота забележале што се случува во душата на поетот. Во моментот кога [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]] веќе не бил во состојба да се бори со себе, заминал од [[Вецлар]], оставајќи му трогателно [[писмо]] на својот пријател. Се вратил во [[Франкфурт на Мајна|Франкфурт]], и додека се обидувал на своите впечатоци да им даде уметничка форма, добива вест за [[самоубиство]]то на Јерусалем. Сето ова послужило како тема на познатиот [[роман]].


== Содржина ==
== Кратка содржина ==
Поголемиот дел од книгата е напишан во форма на писма, но содржи и делови во кои „издавачот“ на книгата им се обраќа на читателите со дополнителни објаснувања.
Вертер се запознава со Лота на еден бал, која е ќерка на судија. Тој се вљубува во неа, но таа е веќе свршеница на Алберт. Алберт е добар човек, и не е љубоморен. Тие тројца се дружат, и нивниот живот наликува на Вецларскиот период од животот на Гете. Но, Вертер е многу почувствителен од својот творец: неговите страсти се граничат со безумие, и додека Гете успеал смирено да излезе од тие чувства, карактерот на Вертер уште на почетокот навестува трагедија.
===Прва книга===
Во првата книга се прикажани писмата што младиот Вертер му пишува на својот пријател Вилхелм при што првото писмо е од [[4 мај]] [[1771]] година, а последното од [[10 септември]]: Вертер заминал во мало провинциско градче, каде ги поминува деновите во долги прошетки во [[природа]] и во разговори со локалното население. Еднаш прошетал до блиското планинско место Валхајм кое на прв поглед му се допаднало. Одејќи на една забава ја запознал убавата Шарлота (Лота) која го пленила со својата убавина, [[интелигенција]] и добрина и тој веднаш се вљубил во неа. Меѓутоа, Шарлота била свршена за Алберт, кој привремено бил отсутен. За тоа време, Вертер се зближил со Лота, иако никогаш не ѝ изјавил [[љубов]], знаејќи дека таа е свршена. Подоцна, тој се запознал со Алберт кој му оставил добар впечаток и двајцата станале добри пријатели. Неговите средби со Лота продолжиле, но тој не можел да го издржи притисокот и еден ден ненадејно го напуштил Валхајм.<ref>J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 5-62.</ref>


===Втора книга===
Во вториот дел од романот, Вертер се наоѓа во служба. Тој е аташе. Тука се развива слика на канцелариски педантизам, ситничарско и празно друштво. Предизвикан од еден непријатен случај, Вертер поднесува оставка и се враќа кај Лота која веќе е мажена за Алберт. Во душата на Вертер започнува тешка драма, борба меѓу несовладливото чувство кон Лота, и висока свест за должноста. Оваа борба завршува со силен изблик, кој ја решава судбината на Вертер.
Во втората книга се прикажани писмата што Вертер им ги пишува на Вилхелм, но и на Лота и Алберт. Првото писмо е од [[20 октомври]] [[1771]] година, а последното од [[24 март]]: Вертер ја прифатил службата во еден град, каде работел како помошник на пратеникот на дворот на еден [[гроф]]. Цело време Вертер е незадоволен од здодевниот пратеник, но за среќа ја ужива симпатијата на грофот. Еден ден, додека бил во посета на грофот, случајно останал на приемот што го приредил тој, но сите присутни благородници негодувале поради неговото присуство. Утредента, нивните озборувања се прошириле низ целиот град и Вертер не можел да издржи, па побарал да го отпуштат од службата. Оттука, тој заминал на имотот на некој [[кнез]].<ref>J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 63-76.</ref>


===Соопштение===
Кога Вертер ѝ читал на Лота од книгата на Осијан, неговите чувства избиваат на површина. Додека Лота се наведнала кон него со голема тага, наслутувајќи што се случува во неговата душа, тој ја прегрнал и ја опсипал со бакнежи. Лота го одбила, тресејќи се од негодување, и излегла од одајата. Другата ноќ, Вертер се самоубива.
Во овој дел се наведени писмата на Вертер од [[19 април]] до [[6 декември]]: По краткиот престој кај [[кнез]]от, Вертер повторно не можел да се смири и го напуштил. Најпрвин го посетил своето родно место, а потоа повторно заминал кај Лота. Таму го поминувал времето препуштајќи им се на спомените, но бил тажен поради неможноста да ја има Лота. Повторно шетал низ природата, но прошетките веќе не му го исполнувале [[срце]]то, [[Хомер]] го заменил со [[Осијан]] и постојано бил обземен со мрачно расположение.<ref>J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 77-100.</ref>

===Издавачот кон читателот===
Во овој дел, „издавачот“ на [[книга]]та ги раскажува последните денови кои претходеле на [[смрт]]та на Вертер при што одвреме-навреме, случките ги поткрепува со извадоци од неговите писма. Вертер сè повеќе тонел во [[Депресија (расположение)|депресија]], а неговите односи со Алберт се заостриле, бидејќи тој настојувал да го оддалечи Вертер од својата свршеница. Поради присуството на Вертер малку се влошиле и односите меѓу Лота и Алберт, бидејќи Лота била растргната меѓу [[љубов]]та и верноста кон сопругот и сочувството кон Вертер. При една средба, Лота побарала од Вертер да не ја посетува до [[Бадник]], а тогаш тој ја донесол одлуката да умре. Вертер не ја послушал нејзината молба и неочекувано ја посетил. На таа средба, тој ѝ читал поеми на Осијан, кои кај него и кај Лота предивикале силен впечаток. Тогаш, Вертер за првпат ја бакнал Лота, која избегала и се заклучила во својата соба. Растроениот Вертер се вратил во својот дом и вечерта го испратил слугата до домот на Лота, со молба до Алберт да му позајми [[пиштол]]. Токму Лота била таа која му го врачила пиштолот на слугата. На полноќ, Вертер си пукал во [[глава]]та, а изутрината го пронашле облеан во [[крв]], но сè уште со траги од [[живот]]. Сепак, на пладне, тој починал, а ноќта таткото на Лота го закопал меѓу две [[Липа|липи]], на местото коешто претходно го одредил Вертер.<ref>J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 101-133.</ref>


== За романот ==
== За романот ==
Веднаш по нејзиното објавување, книгата доживеала голем успех и била преведена на повеќе [[Јазик|јазици]]. Под нејзиното влијание, многу луѓе се облекувале во стилот на Вертер, а биле забележани и неколку [[Самоубиство|самоубиства]]. Истовремено, како реакција на ова дело, се појавиле и неколку пародии, како и бројни остри критики. Така, критичарите му забележувале на Гете за спојувањето на мотивот на трагичната љубов со мотивот на повредената чест; што дозволил Лота без поговор да му го предаде пиштолот на слугата на Вертер; што го воздигнувал ликот на еден слаб човек-самоубиец итн.<ref>Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 137.</ref>
Младиот Вертер во [[литература|книжевноста]] е првиот поголем претставник на сфаќањето на [[земја|светот]] што се нарекува „светска тага“, и кое во почетокот на [[19 век]] завладеало во [[Европа]]. Вертер е прототип на оние јунаци кои ја прекриле [[Европа]], дури до [[Русија]], со таен печат на челото, со своите несфатливи страдања, потресувајќи ги чувствителните женски срца. Вертер е возбудлив, чувствителен, фантазер. Тој е личност која стои на граница од нашето време и епохата во која владееле [[традиција]]та и [[власт|авторитетот]].

Како одговор на критичарите, Гете истакнувал дека уметничкото дело не може да биде штетно. Така, обраќајќи му се на еден англиски [[бискуп]], наведен во разговорот со Екерман од [[17 март]] [[1830]] година, Гете истакнал: „Кога веќе така зборувате за мојот кутар „Вертер“, тогаш како би требало да се зборува против насилниците кои со едне потег на перото испраќаат во [[војна]] сто илјади луѓе од кои ќе погинат осумдесет илјади и кои меѓусебно се поттикнуваат на убиство, палење и грабеж. Вие го фалите [[бог]]а по таквите настани и ја пеете Tedeum!... А барате писателот да ви поднесе сметка и сакате да фрлите проклетство на неговото дело само затоа што тоа, погрешно сфатено од неколку ограничени умови, во најлош случај го ослободил светот од малкумина глупаци и никаквеци!... Тоа е значи злостроство, а што си дозволувате вие, свештениците и владетелите!... Зло би било ако една книга може да делува како нешто што е понеморално од самиот живот...“<ref>Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 137-138.</ref>


Сепак, под притисок на критичарите, во [[1787]] година Гете го подготвил изменетото второ издание на „Страдањата на младиот Вертер“ во кое направил одредени измени: ги засилил некои болни црти во карактерот на Вертер, го прикажал Алберт во подобра светлина, вметнал паралелно дејство со теми од селскиот живот, а во поговорот јасно ги опоменал читателите да не го следат примерот на Вертер.<ref>Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 138.</ref>
[[Роман]]от го читала цела [[Европа]]. [[Човек|Луѓето]] се облекувале во неговиот костум, [[гроб]]от на Јерусалем го посетувале со сентименталности.


Романот „Страдањата на младиот Вертер“ извршил големо влијание врз развојот на [[Романтизам|романтизмот]] чии дела биле преполни со вертеровската „светска болка“. Притоа, некои романтичарски дела, како „Рене“ на [[Шатобријан]] и „Последните писма на Јакопо Ортисо“ на Фосколо, биле напишани под непосредно влијание на „Страдањата на младиот Вертер“.<ref>Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, ''Jadi mladoga Vertera''. Beograd: Rad, 1959, стр. 138.</ref>
[[Роман]]от е пишуван во форма на [[писмо|писма]], омилената форма на сентименталните поети. Вертер е најкарактеристичниот производ на периодот [[Sturm und Drang]], кој завршува со најголемото дело на [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], „[[Фауст]]“.


==Наводи==
==Наводи==
Ред 34: Ред 43:


{{Нормативна контрола}}
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Новели]]
[[Категорија:Дела на Гете]]
[[Категорија:Германски романи]]
[[Категорија:Германски романи]]

Преработка од 00:15, 31 август 2016

Првото издание од 1774 година

Страдањата на младиот Вертер (германски: Die Leiden des jungen Werthers) - роман на Гете, од 1774 година.

Инспирација

Книгата „Страдањата на младиот Вертер“ била објавена во 1774 година. Таа била напишана под влијание на делата на Ричардсон и Русо, но во неа се проткаени и бројни реални настани од животот на Гете, како: трагичната судбина на вецларскиот правник Ерусалим, кој извршил самоубиство во октомври 1772 година; љубовта на Гете кон Шарлота (Лота) Буф од мај до септември 1772 година, која во април 1773 година се омажила за неговиот пријател Кестнер; неговата следна љубов кон Максимилијана Ла Рош, која била омажена за љубоморниот Брентан итн. Всушност, самиот Гете постојано нагласувал дека во оваа книга ги внесол своите најинтимни чувства и поради тоа таа е единствено дело кое не може да се повтори.[1]

Од разговорот на Гете до Екерман од 2 јануари 1824 година може да се заклучи дека намерата на Гете не била само да ги прикаже љубовните страдања на еден млад човек, туку неговите идеи се општи – недоволноста на човекот, сударот на човекот со природата и со граѓанскиот поредок итн.[2]

Содржина

Поголемиот дел од книгата е напишан во форма на писма, но содржи и делови во кои „издавачот“ на книгата им се обраќа на читателите со дополнителни објаснувања.

Прва книга

Во првата книга се прикажани писмата што младиот Вертер му пишува на својот пријател Вилхелм при што првото писмо е од 4 мај 1771 година, а последното од 10 септември: Вертер заминал во мало провинциско градче, каде ги поминува деновите во долги прошетки во природа и во разговори со локалното население. Еднаш прошетал до блиското планинско место Валхајм кое на прв поглед му се допаднало. Одејќи на една забава ја запознал убавата Шарлота (Лота) која го пленила со својата убавина, интелигенција и добрина и тој веднаш се вљубил во неа. Меѓутоа, Шарлота била свршена за Алберт, кој привремено бил отсутен. За тоа време, Вертер се зближил со Лота, иако никогаш не ѝ изјавил љубов, знаејќи дека таа е свршена. Подоцна, тој се запознал со Алберт кој му оставил добар впечаток и двајцата станале добри пријатели. Неговите средби со Лота продолжиле, но тој не можел да го издржи притисокот и еден ден ненадејно го напуштил Валхајм.[3]

Втора книга

Во втората книга се прикажани писмата што Вертер им ги пишува на Вилхелм, но и на Лота и Алберт. Првото писмо е од 20 октомври 1771 година, а последното од 24 март: Вертер ја прифатил службата во еден град, каде работел како помошник на пратеникот на дворот на еден гроф. Цело време Вертер е незадоволен од здодевниот пратеник, но за среќа ја ужива симпатијата на грофот. Еден ден, додека бил во посета на грофот, случајно останал на приемот што го приредил тој, но сите присутни благородници негодувале поради неговото присуство. Утредента, нивните озборувања се прошириле низ целиот град и Вертер не можел да издржи, па побарал да го отпуштат од службата. Оттука, тој заминал на имотот на некој кнез.[4]

Соопштение

Во овој дел се наведени писмата на Вертер од 19 април до 6 декември: По краткиот престој кај кнезот, Вертер повторно не можел да се смири и го напуштил. Најпрвин го посетил своето родно место, а потоа повторно заминал кај Лота. Таму го поминувал времето препуштајќи им се на спомените, но бил тажен поради неможноста да ја има Лота. Повторно шетал низ природата, но прошетките веќе не му го исполнувале срцето, Хомер го заменил со Осијан и постојано бил обземен со мрачно расположение.[5]

Издавачот кон читателот

Во овој дел, „издавачот“ на книгата ги раскажува последните денови кои претходеле на смртта на Вертер при што одвреме-навреме, случките ги поткрепува со извадоци од неговите писма. Вертер сè повеќе тонел во депресија, а неговите односи со Алберт се заостриле, бидејќи тој настојувал да го оддалечи Вертер од својата свршеница. Поради присуството на Вертер малку се влошиле и односите меѓу Лота и Алберт, бидејќи Лота била растргната меѓу љубовта и верноста кон сопругот и сочувството кон Вертер. При една средба, Лота побарала од Вертер да не ја посетува до Бадник, а тогаш тој ја донесол одлуката да умре. Вертер не ја послушал нејзината молба и неочекувано ја посетил. На таа средба, тој ѝ читал поеми на Осијан, кои кај него и кај Лота предивикале силен впечаток. Тогаш, Вертер за првпат ја бакнал Лота, која избегала и се заклучила во својата соба. Растроениот Вертер се вратил во својот дом и вечерта го испратил слугата до домот на Лота, со молба до Алберт да му позајми пиштол. Токму Лота била таа која му го врачила пиштолот на слугата. На полноќ, Вертер си пукал во главата, а изутрината го пронашле облеан во крв, но сè уште со траги од живот. Сепак, на пладне, тој починал, а ноќта таткото на Лота го закопал меѓу две липи, на местото коешто претходно го одредил Вертер.[6]

За романот

Веднаш по нејзиното објавување, книгата доживеала голем успех и била преведена на повеќе јазици. Под нејзиното влијание, многу луѓе се облекувале во стилот на Вертер, а биле забележани и неколку самоубиства. Истовремено, како реакција на ова дело, се појавиле и неколку пародии, како и бројни остри критики. Така, критичарите му забележувале на Гете за спојувањето на мотивот на трагичната љубов со мотивот на повредената чест; што дозволил Лота без поговор да му го предаде пиштолот на слугата на Вертер; што го воздигнувал ликот на еден слаб човек-самоубиец итн.[7]

Како одговор на критичарите, Гете истакнувал дека уметничкото дело не може да биде штетно. Така, обраќајќи му се на еден англиски бискуп, наведен во разговорот со Екерман од 17 март 1830 година, Гете истакнал: „Кога веќе така зборувате за мојот кутар „Вертер“, тогаш како би требало да се зборува против насилниците кои со едне потег на перото испраќаат во војна сто илјади луѓе од кои ќе погинат осумдесет илјади и кои меѓусебно се поттикнуваат на убиство, палење и грабеж. Вие го фалите бога по таквите настани и ја пеете Tedeum!... А барате писателот да ви поднесе сметка и сакате да фрлите проклетство на неговото дело само затоа што тоа, погрешно сфатено од неколку ограничени умови, во најлош случај го ослободил светот од малкумина глупаци и никаквеци!... Тоа е значи злостроство, а што си дозволувате вие, свештениците и владетелите!... Зло би било ако една книга може да делува како нешто што е понеморално од самиот живот...“[8]

Сепак, под притисок на критичарите, во 1787 година Гете го подготвил изменетото второ издание на „Страдањата на младиот Вертер“ во кое направил одредени измени: ги засилил некои болни црти во карактерот на Вертер, го прикажал Алберт во подобра светлина, вметнал паралелно дејство со теми од селскиот живот, а во поговорот јасно ги опоменал читателите да не го следат примерот на Вертер.[9]

Романот „Страдањата на младиот Вертер“ извршил големо влијание врз развојот на романтизмот чии дела биле преполни со вертеровската „светска болка“. Притоа, некои романтичарски дела, како „Рене“ на Шатобријан и „Последните писма на Јакопо Ортисо“ на Фосколо, биле напишани под непосредно влијание на „Страдањата на младиот Вертер“.[10]

Наводи

  1. ↑ Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 135-136.
  2. ↑ Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 135-138.
  3. ↑ J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 5-62.
  4. ↑ J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 63-76.
  5. ↑ J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 77-100.
  6. ↑ J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 101-133.
  7. ↑ Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 137.
  8. ↑ Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 137-138.
  9. ↑ Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 138.
  10. ↑ Milan V. Dimić, „Beleška o piscu“, во: J. V. Gete, Jadi mladoga Vertera. Beograd: Rad, 1959, стр. 138.

Надворешни врски

  • Die Leiden des jungen Werthers
  • The Sorrows of Young Werther на Проектот „Гутенберг“
  • GradeSaver study guide: The Sorrows of Young Werther
  • Free Audiobook (in German) from LibriVox
  • The-Sorrows-of-Young-Werther.com (personalised e-mail edition sending Werther's letters to your mailbox)
  • Die-Leiden-des-jungen-Werthers.de (personalised e-mail edition sending Werther's letters to your mailbox, in German)
  • „[[William Makepeace Thackeray]]'s [[Sorrows of Werther]]“. cs.rice.edu. URL–wikilink conflict (help)
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Страдањата_на_младиот_Вертер&oldid=3509308“