Младост

Од Википедија — слободната енциклопедија
Група студентки во Соединетите Држави, 1973 година.
Млади луѓе облечени во секојдневна облека присуствуваат на фестивалот на рок музиката, Вудсток, Полска, 2011 година
Група млади во Шведска 2019 година.

Младост ― време од животот кога еден човек е млад. Зборот, младост, може да значи и време помеѓу детството и возрасните години (зрелост), но може да се однесува и на нечиј врв, во однос на здравјето или периодот од животот познат како млад возрасен човек.[1][2] Младоста се дефинира и како „изглед, свежина, енергичност, дух и сл., карактеристични за оној што е млад“.[3] Нејзините дефиниции за одреден опсег на возраст се разликуваат, бидејќи младоста не е хронолошки дефинирана како фаза што може да се поврзе со одредени возрасни опсези; ниту, пак, неговата крајна точка може да се поврзе со одредени активности, како што се преземање неплатена работа или сексуални односи.[4][5]

Младоста е искуство кое може да го обликува нивото на зависност на поединецот, кое може да се означи на различни начини според различни културни перспективи. Личното искуство е обележано со културните норми или традиции на поединецот, додека нивото на зависност на младите значи степенот до кој тие сè уште се потпираат на своето семејство емоционално и економски.[4]

Терминологија и дефиниции[уреди | уреди извор]

Студентите на еден универзитет од Соединетите Држави, одржуваат час на отворено, каде разговараат за теми додека одат.
Млади во Авганистан.

Општо[уреди | уреди извор]

Поимите „младина“, „адолесцент“, „тинејџер“, „дете“, „младинец“ и „млад човек“, се преклопуваат, што често значат исто,[6] но повремено се разликуваат. „Младоста“ може да се нарече време на животот, кога некој е млад. Значењето во некои случаи може да го вклучи и детството.[7][8] „Младоста“, исто така, идентификува одреден начин на размислување, како во „Тој е полн со „младост““. За одредени употреби, како што е статистиката за вработување, поимот понекогаш се однесува и на поединци на возраст од 14 до 21 година.[9] Меѓутоа, поимот „адолесценција“ се однесува на одредена возрасна област во текот на одреден развоен период во животот на една личност, за разлика од младоста, која е општествено изградена категорија.[4]

Обединетите нации ги дефинираат „младите“ како лица на возраст меѓу приближно 15 и 24 години, со сите статистички податоци на ОН засновани на овој опсег, ОН го наведува образованието како извор за овие статистики. ОН, исто така, признава дека тоа варира без предрасуди за другите возрасни групи наведени од земјите-членки, како што се 18-30 години. Корисна разлика во самите ОН може да се направи помеѓу тинејџерите (т.е. оние на возраст меѓу 13 и 19 години) и младите возрасни (оние на возраст меѓу 20 и 29 години). Додека се обидува да наметне одредена униформност на статистичките пристапи, ОН се свесни за противречностите помеѓу пристапите во нивните сопствени статути. Оттука, според дефиницијата 15-24 (воведена во 1981 година) децата се дефинирани како оние на возраст под 14 години (некој 13 и помлади), додека според Конвенцијата за правата на детето од 1979 година, оние на возраст под 18 години се сметаат за децата.[10] ОН, исто така, наведува дека се свесни дека постојат неколку дефиниции за младите во ентитетите на ОН, како што се Младинско живеалиште 15–32, NCSL 12-24 и Африканска повелба за млади 15–35.

На 11 ноември 2020 година, Државната дума на Руската Федерација одобрила проект за подигнување на границата на возраста на младите од 30 на 35 години (опсегот сега се протега од 14 до 35 години).[11]

Иако е поврзана со биолошките постапки на развој и стареење, „младоста“ е исто така дефинирана како општествена положба која ги одразува значењата што различните култури и општества им ги даваат на поединците помеѓу детството и зрелоста. Поимот сам по себе кога се споменува на начин на општествена положба може да биде двосмислен кога се применува на некој на постара возраст со многу ниска општествена положба; потенцијално кога сè уште зависат од нивните старатели.[12] Изучувачите тврдат дека дефинициите засновани на возраст не биле доследни низ културите или времињата и дека затоа е попрецизно да се насочиме на општествените постапки во преодот кон независност на возрасните за дефинирање на младоста.[13]

„Овој свет бара квалитети на младоста: не време на живот, туку состојба на умот, темперамент на волја, квалитет на замислување, доминација на храброста над плашливоста, на апетитот за авантура над животот на леснотијата“. – Роберт Кенеди[14]

Младоста е фаза на конструирање на самоконцептот. Самоконцептот на младоста е под влијание на променливи како што се врсниците, начинот на живот, полот и културата.[15] Тоа е период од животот на една личност кога неговите избори најверојатно ќе влијаат на неговата иднина.[16][17]

Други дефиниции[уреди | уреди извор]

Младинци возат скејтборд во Мексико.
Студенти од Перу разговараат за земјоделски прашања.

Во поголемиот дел од Потсахарска Африка, поимот „младост“ се поврзува со млади мажи од 12 до 30 или 35 години. Младите во Нигерија ги вклучуваат сите членови на Сојузна Република Нигерија на возраст од 18-35 години.[18] Многу африкански девојки ја доживуваат младоста како краток меѓупериод помеѓу почетокот на пубертетот и бракот и мајчинството. Но, во урбаните средини, сиромашните жени често се сметани за многу подолго млади, дури и ако раѓаат деца надвор од бракот. Различно културно, родовите конструкции на младите во Латинска Америка и Југоисточна Азија се разликуваат од оние во Потсахарска Африка. Во Виетнам, широко распространетите поими за младоста се општественополитички конструкции за двата пола на возраст меѓу 15 и 35 години.[19]

Во Бразил, поимот „младост“ се однесува на луѓе од двата пола од 15 до 29 години. Оваа возрасна група го одразува влијанието врз бразилското право на меѓународните организации како Светската здравствена организација. Таа е обликувана и од поимот за адолесценцијата што влезе во секојдневниот живот во Бразил преку дискурсот за правата на децата.[19]

ОЕРС ги дефинира младите како „оние на возраст од 15 до 29 години“.[20][21]

12 август бил прогласен за Меѓународен ден на младите од страна на Обединетите нации.

Младински права[уреди | уреди извор]

Детските права ги опфаќаат сите права што им припаѓаат на децата. Кога ќе пораснат, им се доделуваат нови права (како гласање, согласност, возење, итн.) и должности (кривична одговарност итн.). Постојат различни минимални граници на возраст кога младите не се слободни, независни или законски целосни да преземаат некои одлуки или дејствија. Некои од овие ограничувања се: возраст за гласање, возраст за кандидатура, возраст за согласност, полнолетство, возраст за кривична одговорност, возраст за пиење, возраст за возење итн. Откако младите ќе ги достигнат овие граници, тие се слободни да гласаат, да имаат сексуални односи, да купуваат или консумираат алкохолни пијалоци или да возат автомобили итн.

Возраст за гласање[уреди | уреди извор]

Возраста за гласање е минималната возраст утврдена со закон што треба да ја достигне едно лице за да може да гласа на јавни избори. Вообичаено, возраста е поставена на 18 години; сепак, постојат возрасти од 16 и дури 21 година (видете го списокот подолу). Истражувањата покажуваат дека 21% од сите 18-годишници имаат искуство со гласање. Ова е важно право бидејќи со гласање тие можат да поддржат политика избрана од самите нив, а не само од луѓето од постарите генерации.

Возраст за кандидатура[уреди | уреди извор]

Возраста за кандидатура е минималната возраст на која едно лице може законски да се квалификува да извршува одредени избрани владини функции. Во многу случаи, таа, исто така, ја одредува возраста на која лицето може да има право да се кандидира на избори или да добие пристап до гласачкото ливче.

Возраст за согласност[уреди | уреди извор]

Возраста за согласност е возраста на која лицето се смета за законски способно да се согласи на сексуални дејствија, и на тој начин е минималната возраст на лицето со кое на друго лице му е законски дозволено да се вклучи во сексуална активност. Различниот аспект на законите за возраста за согласност е тоа што лицето под минималната возраст се смета за жртва, а нивниот сексуален партнер како сторител.

Одбрана на детството[уреди | уреди извор]

Одбраната на повој е облик на одбрана позната како изговор, така што обвинетите кои спаѓаат во дефиницијата за „доенче“ се исклучени од кривичната одговорност за своите постапки, доколку во релевантното време не наполниле возраст за кривична одговорност. Ова имплицира дека на децата им недостасува проценка што доаѓа со возраста и искуството за да бидат кривично одговорни. По достигнувањето на почетната возраст, може да има нивоа на одговорност диктирани според возраста и видот на извршениот прекршок.

Возраст за пиење[уреди | уреди извор]

Законската возраст за пиење е возраста на која едно лице може да консумира или да купи алкохолни пијалоци. Овие закони покриваат широк спектар на прашања и однесувања, а се однесуваат кога и каде може да биде конзумиран алкохол. Минималната возраст на алкохол што може законски да биде конзумиран може да се разликува од возраста кога може да се купи во некои земји. Овие закони варираат меѓу различни земји и многу закони имаат исклучоци или посебни околности. Повеќето закони се применуваат само за пиење алкохол на јавни места, со тоа што консумирањето алкохол во домот е главно нерегулирано (исклучок е Обединетото Кралство, која има минимална законска возраст од пет години за надгледувана потрошувачка на приватни места). Некои земји имаат и различни старосни ограничувања за различни видови алкохолни пијалоци.[22]

Возачка возраст[уреди | уреди извор]

Возачка возраст е возраста на која едно лице може да поднесе барање за возачка дозвола. Земји со најниска возраст за возење (под 17 години) се Аргентина, Австралија, Канада, Ел Салвадор, Исланд, Израел, Македонија, Малезија, Нов Зеланд, Филипини, Саудиска Арабија, Словенија, Обединетото Кралство (во Европа) и Соединетите Држави. Канадската покраина Алберта и неколку сојузни држави во Соединетите Држави им дозволуваат на младите да возат дури 14 години. Нигер има највисока минимална возраст за возење во светот со 23 години. Во Индија, возењето е законско по добивање дозвола на возраст од 18 години.

Законска работна возраст[уреди | уреди извор]

Законската работна возраст е минималната возраст што ја бара законот за едно лице да работи во секоја земја или јурисдикција. Прагот на полнолетство, или „возраста на полнолетство“, како што е признаено или прогласено со закон во повеќето земји, е поставено на возраст од 18 години. Некои видови труд обично се забранети дури и за оние над работоспособна возраст, доколку не наполниле полнолетство. Во оваа категорија спаѓаат активности кои се опасни, штетни по здравјето или кои можат да влијаат на моралот на малолетниците.

Студентски права во високото образование[уреди | уреди извор]

Студентските права се оние права, како што се граѓанските, уставните, договорните и правата на потрошувачите, кои ги регулираат студентските права и слободи и им овозможуваат на студентите да ја искористат својот образовен влог. Тие вклучуваат работи како што се правото на слободен говор и здружување, на правилна постапка, еднаквост, автономија, безбедност и приватност и одговорност во договорите и рекламирањето, кои го регулираат третманот на учениците од страна на наставниците и администраторите.

Возраст за пушење[уреди | уреди извор]

Возраста за пушење е минималната возраст на која едно лице може да купи тутун и/или да пуши на јавно место. Повеќето земји го регулираат овој закон на државно ниво, додека во одреден момент тоа го прави сојузната држава или покраината.

Училиште и образование[уреди | уреди извор]

Младите трошат многу од нивните животи во образовните средини, и нивните искуства во училиштата, факултетите и универзитетите може многу да ги обликува нивните последователни животи.[23] Истражувањето покажува дека сиромаштијата и приходот влијаат на веројатноста за незавршување на средно училиште. Овие фактори исто така ја зголемуваат веројатноста за младите да се не запишат на факултет.[24] Во Соединетите Држави, 12.3 проценти од младите на возраст од 16 до 24 години се неповрзани, значејќи дека нити учат ниту работат.[25]

Здравје и смртност[уреди | уреди извор]

Младите во Јужна Африка се забавуваат.

Водечките причини за болезливост и смртност кај младите и возрасните се должат на одредени здравствени ризични однесувања. Овие однесувања често се воспоставуваат за време на младоста и се протегаат до зрелоста. Бидејќи ризичното однесување во зрелоста и младоста се меѓусебно поврзани, проблемите во зрелоста може да се спречат со влијание врз однесувањето на младите.

Студијата за смртност од 2004 година за смртноста кај младите (во оваа студија дефинирана како на возраст од 10-24 години) ширум светот покажала дека 97% од смртните случаи се случиле во земји со низок до среден приход, со мнозинство во Југоисточна Азија и Потсахарска Африка. Мајчините состојби сочинуваат 15% од женските смртни случаи, додека ХИВ/СИДА и туберкулозата се одговорни за 11% од смртните случаи; 14% од машките и 5% од женските смртни случаи се припишуваат на сообраќајни несреќи, што е најголемата причина во целост. Насилството сочинува 12% од смртните случаи кај мажите. Самоубиството било причина за 6% од сите смртни случаи.[26]

Центарот за контрола и спречување на болести на Соединетите Држави го развил својот Систем за следење на ризичното однесување кај младите во 2003 година за да помогне во проценката на ризичното однесување.[27] Системот следи шест категории на приоритетни здравствени ризични однесувања кај младите и младите возрасни. Тоа се однесувања кои придонесуваат за ненамерни повреди и насилство;

  • употреба на тутун, алкохол и други дроги;
  • сексуални однесувања кои придонесуваат за несакана бременост и полово преносливи болести, вклучително и инфекција со вирусот на хумана имунодефициенција (ХИВ);
  • нездраво однесување во исхраната;
  • физичка неактивност - плус прекумерна тежина.

Системот вклучува национално истражување засновано на училишта спроведено од Центарот, како и државни и месни истражувања засновани на училишта спроведени од образовни и здравствени агенции.[28]

Универзалните интервенции засновани на училиште, како што се формалните наставни програми во училницата, практиките за управување со однесувањето, играњето улоги и поставувањето цели може да бидат ефективни во спречувањето на употребата на тутун, употребата на алкохол, употребата на недозволени дроги, асоцијалното однесување и подобрувањето на физичката активност на младите луѓе.[29]

Дебелина[уреди | уреди извор]

Дебелината сега погодува едно од пет деца во Соединетите Држави и е најраспространетата нутритивна болест кај децата и адолесцентите во Соединетите Држави. Иако морбидитетите поврзани со дебелината се јавуваат почесто кај возрасните, значајните последици од дебелината, како и претходниците на болеста кај возрасните се јавуваат кај дебели деца и адолесценти.

Дискриминацијата на децата со прекумерна тежина започнува рано во детството и постепено се институционализира. Дебелите деца може да бидат повисоки од нивните врсници кои немаат прекумерна тежина, во тој случај тие се склони да се сметаат за позрели. Несоодветните очекувања кои произлегуваат може да имаат негативен ефект врз нивната социјализација.

На многу од срцевите последици кои ја карактеризираат дебелината кај возрасните им претходат абнормалности кои започнуваат во детството. Хиперлипидемија, хипертензија и абнормална толеранција на гликоза се јавуваат со зголемена фреквенција кај дебели деца и адолесценти. Поврзаноста на факторите на срцевозаболувачки ризик со висцералните маснотии, независно од вкупните телесни масти, останува нејасна. Спиечка апнеа, церебри псевдотумор и Блаунтовата болест претставуваат главни извори на болезливост за кои брзото и одржливо намалување на тежината е од суштинско значење. Иако во детството се појавуваат неколку периоди на зголемен ризик, не е јасно дали дебелината со почеток во раното детство носи поголем ризик од болезливост и смртност кај возрасните.[30]

Силеџиство[уреди | уреди извор]

Силеџиството меѓу младите на училишна возраст се повеќе се препознава како важен проблем кој влијае на благосостојбата и општественото функционирање. Додека одредена количина на судири и вознемирување е вообичаена за младинските врснички односи, малтретирањето претставува потенцијално посериозна закана за здравиот развој на младите. Дефиницијата за малтретирање е широко согласна во книжевноста за малтретирање.[31][32][33][34]

Силеџиството често се случува во училиштата.

Поголемиот дел од истражувањата за малтретирањето биле спроведени во Европа и Австралија.[35] Пријавена е значителна променливост меѓу земјите во распространетоста на малтретирањето. Во едно меѓународно истражување за однесувања поврзани со здравјето на адолесцентите, процентот на ученици кои пријавиле дека биле малтретирани барем еднаш во текот на тековниот мандат се движел од ниско ниво од 15% до 20% во некои земји до високо ниво од 70% во други.[36][37] Посебно загрижувачко е честото малтретирање, обично дефинирано како малтретирање што се случува еднаш неделно или повеќе. Распространетоста на честото малтретирање пријавено на меѓународно ниво се движи од ниско ниво од 1,9% меѓу еден примерок од Ирска до високо ниво од 19% во една студија на Малта.[38][39][40][41][42][43]

Истражувањето кое ги испитува особините на младите кои се вклучени во малтретирањето постојано покажало дека и насилниците и оние кои се малтретирани покажуваат полошо психосоцијално функционирање од нивните врсници кои не се вклучени. Младите кои ги малтретираат другите имаат тежнеење да покажат повисоки нивоа на проблеми со однесувањето и не им се допаѓаат на училиште, додека младите кои се малтретирани воглавно покажуваат повисоки нивоа на несигурност, анксиозност, депресија, осаменост, несреќа, физички и ментални симптоми и ниска самодоверба. Машките кои се малтретирани, исто така, имаат тежнеење да бидат физички послаби од мажите воопшто. Неколкуте студии кои ги испитувале особините на младите кои и малтретираат и се малтретирани откриле дека овие лица покажуваат најлошо психосоцијално функционирање во целина.[44][45][46][47]

Полово здравје и политика[уреди | уреди извор]

Општо[уреди | уреди извор]

Глобализацијата и прекуснационалните текови имале опипливи ефекти врз половите односи, идентитети и субјективности. Во пресрет на сè поглобализираниот светски поредок под слабеење на западната доминација, во рамките на идеологиите на современоста, цивилизацијата и програмите за општествено подобрување, дискурсите за контрола на населението, „ безбедниот секс“ и „половите права“.[48] Програмите за полово образование поставени на пристапи засновани на докази се камен-темелник во намалувањето на половото ризично однесување кај адолесцентите и промовирањето на половото здравје. Покрај обезбедувањето точни информации за последиците од полово преносливите болести или инфекции и раната бременост, ваквите програми градат животни вештини за меѓулично општење и донесување одлуки. Ваквите програми најчесто се спроведувани во училиштата, кои допираат до голем број тинејџери во области каде што стапката на запишување во училиштата е висока. Меѓутоа, бидејќи не се сите млади на училиште, програмите за полово образование се спроведуваат и во клиниките, центрите за малолетнички притвор и агенциите за заедницата ориентирани кон младите. Имено, откриено е дека некои програми го намалуваат ризичното полово однесување кога се спроведувани и во училиштата и во заедницата со само мали измени на наставните програми.[49]

Филипини[уреди | уреди извор]

Младински совет (Sangguniang Kabataan на филипински), попознат како СК (SK), бил младински совет во секој барангај (село или област) на Филипините, пред да биде ставен „во мирување“, но не сосема укинат, пред барангајските избори 2013.[50] Советот претставувал тинејџери од 15 до 17 години кои престојувале во нивниот барангај најмалку шест месеци и се пријавиле да гласаат. Тоа беше месниот законодавен дом за млади во селото и затоа ја воделе месната младинска програма и проекти на владата. Младинскиот совет бил огранок на Селската младина (Kabataang Barangay или KB) кој бил укинат кога бил донесен Кодексот за локална самоуправа од 1991 година.

Во глобалниот југ[уреди | уреди извор]

Огромното мнозинство млади луѓе живеат во земјите во развој: според Обединетите нации, на светско ниво околу 85 отсто од младите на возраст од 15 до 24 години живеат во земјите во развој, што е предвидено да порасне за 89,5 отсто до 2025 година. Покрај тоа, ова мнозинство е исклучително разновидно: некои живеат во рурални области, но многумина ги населуваат пренаселените метрополи на Индија, Монголија и други делови од Азија и во Јужна Америка, некои живеат традиционални животи во племенски општества, додека други учествуваат во светската младинска култура во гетови контексти.[51]

Многу млади животи во земјите во развој се дефинирани со сиромаштија, некои страдаат од глад и недостаток на чиста вода, додека вклучувањето во вооружени судири е вообичаено. Здравствените проблеми се многубројни, особено поради распространетоста на ХИВ/СИДА во одредени региони. Обединетите нации проценуваат дека 200 милиони млади луѓе живеат во сиромаштија, 130 милиони се неписмени и 10 милиони живеат со ХИВ/СИДА.[51]

Поврзано[уреди | уреди извор]

 

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ "Youth". Macmillan Dictionary. Macmillan Publishers Limited. Посетено на 3 јули 2023.
  2. ↑ „Youth“. Merriam-Webster. Посетено на 3 јули 2023.
  3. ↑ „Youth“. Dictionary.com. Посетено на 3 јули 2023.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Furlong, Andy (2013). Youth Studies: An Introduction. USA: Routledge. стр. 2–3. ISBN 978-0-415-56476-2.
  5. ↑ Youth participation in political activities: The art of participation in Bhakkar, Punjab Pakistan, Journal of Human Behavior in the Social Environment, 30:6, 760-777, https://doi.org/10.1080/10911359.2020.1745112
  6. ↑ Konopka, Gisela. (1973) "Requirements for Healthy Development of Adolescent Youth", Adolescence. 8 (31), p. 24.
  7. ↑ „Youth dictionary definition – youth defined“. Посетено на 3 јули 2023.
  8. ↑ Webster's New World Dictionary.
  9. ↑ Altschuler, D.; Strangler, G.; Berkley, K.; Burton, L. (2009); "Supporting Youth in Transition to Adulthood: Lessons Learned from Child Welfare and Juvenile Justice" Архивирано на 16 септември 2012.. Center for Juvenile Justice Reform.
  10. ↑ Furlong, Andy (2013). Youth Studies: An Introduction. USA: Routledge. стр. 3–4. ISBN 978-0-415-56476-2.
  11. ↑ Youth in Russia, Пристапено на 3 јули 2023
  12. ↑ Furlong, Andy (2011). Youth Studies: An Introduction. New York: Routledge. ISBN 978-0415564793.
  13. ↑ Tyyskä, Vappu (2005). „Conceptualizing and Theorizing Youth: Global Perspectives“. Contemporary Youth Research: Local Expressions and Global Connections. London: Ashgate Books. стр. 3. ISBN 0-7546-4161-9.
  14. ↑ "Day of Affirmation, University of Cape Town, South Africa. June 6, 1966" Архивирано на 27 февруари 2011 г., Robert F. Kennedy Memorial. Посетено на 3 јули 2023.
  15. ↑ Thomas, A. (2003) "Psychology of Adolescents", Self-Concept, Weight Issues and Body Image in Children and Adolescents, p. 88.
  16. ↑ Wing, John, Jr. "Youth." Windsor Review: A Journal of the Arts 45.1 (2012): 9+. Academic OneFile. Web. 24 Oct. 2012.
  17. ↑ Saud, Muhammad; Ida, Rachmah; Mashud, Musta’in (2020). „Democratic practices and youth in political participation: a doctoral study“. International Journal of Adolescence and Youth. 25 (1): 800–808. doi:10.1080/02673843.2020.1746676.
  18. ↑ „Nigeria 2009 National Youth Policy“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2023-04-29. Посетено на 2023-07-03.
  19. ↑ 19,0 19,1 Dalsgaard, Anne Line Hansen, Karen Tranberg. "Youth and the City in the Global South" In Tracking Globalization. Bloomington: Indiana University Press. 2008: 9
  20. ↑ OECD.org.OECD work on Youth.
  21. ↑ „Young people not in education or employment“ (PDF). OECD Family Database. 2018.
  22. ↑ Drinking Age Limits Архивирано на 20 јануари 2013. – International Center for Alcohol Policies
  23. ↑ Furlong, Andy (2013). Youth Studies: An Introduction. USA: Routledge. стр. 48–49. ISBN 978-0-415-56476-2.
  24. ↑ Njapa-Minyard, Pamela (2010). „After-school Programs: Attracting and Sustaining Youth Participation“. International Journal of Learning. 17 (9): 177–182. Архивирано од изворникот на 2017-06-30. Посетено на 3 јули 2023.
  25. ↑ Sarah Burd-Sharps and Kristen Lewis. Promising Gains, Persistent Gaps: Youth Disconnection in America. 2017. Measure of America of the Social Science Research Council.
  26. ↑ Patton, George C.; Coffey, Carolyn; Sawyer, Susan M.; Viner, Russell M.; Haller, Dagmar M.; Bose, Krishna; Vos, Theo; Ferguson, Jane; Mathers, Colin D. (септември 2009). „Global patterns of mortality in young people: a systematic analysis of population health data“. The Lancet. 374 (9693): 881–892. doi:10.1016/S0140-6736(09)60741-8. PMID 19748397.
  27. ↑ „Youth Risk Behavior Surveillance System (YRBSS)“. Adolescent and School Health. CDC. 22 август 2018.
  28. ↑ Grunbaum, J.A., Kann, L., Kinchen, S., Ross, J., Hawkins, J., Lowry, R., Harris, W.A., McManus, T., Chyen, D., Collins, J. (2004) Youth risk behavior surveillance—United States, 2003. MMWR. Surveillance Summaries, 53(2), 1–96.
  29. ↑ „Individual-, family-, and school-level interventions targeting multiple risk behaviours in young people“. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018 (10): CD009927. 5 октомври 2018. doi:10.1002/14651858.CD009927.pub2. PMC 6517301. PMID 30288738.
  30. ↑ William, H. (1998) Health Consequences of Obesity in Youth: Childhood Predictors of Adult Disease, Pediatrics, 101(2), 518–525.
  31. ↑ Boulton MJ, Underwood K. Bully/victim problems among middle school children. Br J Educ Psychol.1992;62:73–87.
  32. ↑ Olweus D. Aggression in the Schools: Bullies and Whipping Boys. Washington, DC: Hemisphere Publishing Corp; 1978.
  33. ↑ Salmivalli, C; Kaukiainen, A; Kaistaniemi, L; Lagerspetz, KM (1999). „Self-evaluated self-esteem, peer-evaluated self-esteem, and defensive egotism as predictors of adolescents' participation in bullying situations“. Pers Soc Psychol Bull. 25 (10): 1268–1278. doi:10.1177/0146167299258008.
  34. ↑ Slee PT. Bullying in the playground: the impact of inter-personal violence on Australian children's perceptions of their play environment. Child Environ.1995;12:320–327.
  35. ↑ Biswas, Tuhin; Scott, James G.; Munir, Kerim; Thomas, Hannah J.; Huda, M. Mamun; Hasan, Md. Mehedi; David de Vries, Tim; Baxter, Janeen; Mamun, Abdullah A. (17 февруари 2020). „Global variation in the prevalence of bullying victimisation amongst adolescents: Role of peer and parental supports“. eClinicalMedicine. 20: 100276. doi:10.1016/j.eclinm.2020.100276. ISSN 2589-5370. PMC 7152826. PMID 32300737.
  36. ↑ King A, Wold B, Tudor-Smith C, Harel Y. The Health of Youth: A Cross-National Survey. Canada: WHO Library Cataloguing; 1994. WHO Regional Publications, European Series No. 69.
  37. ↑ US Department of Education. 1999 Annual Report on School Safety. Washington, DC: US Dept of Education; 1999:1–66.
  38. ↑ Borg MG. The extent and nature of bullying among primary and secondary schoolchildren. Educ Res.1999;41:137–153.
  39. ↑ Kaltiala-Heino R, Rimpela M, Marttunen M, Rimpela A, Rantanen P. Bullying, depression, and suicidal ideation in Finnish adolescents: school survey. BMJ.1999;319:348–351.
  40. ↑ Menesini E, Eslea M, Smith PK. et al. Cross-national comparison of children's attitudes towards bully/victim problems in school. Aggressive Behav.1997;23:245–257.
  41. ↑ Olweus D. Bullying at School: What We Know and What We Can Do. Oxford, England: Blackwell; 1993.
  42. ↑ O'Moore AM, Smith KM. Bullying behaviour in Irish schools: a nationwide study. Ir J Psychol.1997;18:141–169.
  43. ↑ Whitney I, Smith PK. A survey of the nature and extent of bullying in junior/middle and secondary schools. Educ Res.1993;34:3–25.
  44. ↑ Austin S, Joseph S. Assessment of bully/victim problems in 8 to 11 year-olds. Br J Educ Psychol.1996;66:447–456.
  45. ↑ Forero R, McLellan L, Rissel C, Bauman A. Bullying behaviour and psychosocial health among school students in New South Wales, Australia: cross sectional survey. BMJ.1999;319:344–348.
  46. ↑ Kumpulainen K, Rasanen E, Henttonen I. et al. Bullying and psychiatric symptoms among elementary school-age children. Child Abuse Negl.1998;22:705–717.
  47. ↑ Haynie DL, Nansel TR, Eitel P. et al. Bullies, victims, and bully/victims: distinct groups of youth at-risk. J Early Adolescence.2001;21:29–50.
  48. ↑ Petchesky, R. (2000) 'Sexual rights: inventing a concept, mapping an international practice,' in R. Parker, R.M. Barbosa and P. Aggleton (eds), Framing the sexual subject: The politics of Gender, Sexuality and Power, Berkeley: University of California Press, pp. 81–103
  49. ↑ Bearinger, Linda H., et al. 2007. "Global perspectives on the sexual and reproductive health of adelescents: patterns, prevention, and potential." The Lancet 369.9568: 1226
  50. ↑ Catajan, Maria Elena (24 март 2014). „NYC: Use SK funds right“. SunStar Baguio. Архивирано од изворникот на 2014-03-26. Посетено на 3 јули 2023.
  51. ↑ 51,0 51,1 Furlong, Andy (2013). Youth Studies: An Introduction. USA: Routledge. стр. 227–228. ISBN 978-0-415-56476-2.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

  • Младост на Ризницата ?
  • "Youth", BBC Radio 4 discussion with Tim Whitmarsh, Thomas Healy and Deborah Thom (In Our Time, 23 април 2003)
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Младост&oldid=5175674“